Mikrobiologia (gr. mikros  mały, bios  życie, logos  nauka).
Dział nauki zajmujący się organizmami jednokomórkowymi lub
składającymi się ze struktur komórkopodobnych.
Mikroorganizmy(drobnoustroje):
� wirusy
� bakterie
� mikoplazmy
� grzyby (prócz kapeluszowych)
� glony (prócz plechowców)
� pierwotniaki
Mikrobiologia:
mikrobiologia ogólna
mikrobiologia przemysłowa
mikrobiologia rolnicza
mikrobiologia lekarska
mikrobiologia sanitarna
mikrobiologia weterynaryjna
1
Mikrobiologia lekarska
a) ogólna
b)szczegółowa
c) praktyczna
Mikrobiologia lekarska
 wirusy,
 bakterie,
 pobieranie materiałów, diagnostyka,
 leczenie,
 immunologia (serologia),
 epidemiologia.
Choroba zakaz
na powstaje w wyniku zakażenia (infekcji)
organizmu człowieka lub zwierzęcia drobnoustrojem lub
wskutek zatrucia pokarmowego (intoksykacji) enterotoksyną
wytwarzaną przez drobnoustrój.
A
ańcuch epidemiologiczny:
� z
ródło zakażenia,
� droga zakażenia,
� osoba wrażliwa (albo zwierzę wrażliwe).
Drobnoustrój (bakteria, wirus, grzyb) wywołujący chorobę
zakaz
ną nazywa się czynnikiem etiologicznym choroby.
Zakażenie (infekcja) powstaje w wyniku wtargnięcia
drobnoustroju do organizmu człowieka lub zwierzęcia poprzez
tzw. wrota zakażenia i rozmnożenia się w organizmie.
2
Nosicielstwo utajone.
Nosicielstwo pochorobowe.
y
ródło zakażenia, to pojedyńczy (znany z imienia i nazwiska)
człowiek albo  konkretne zwierzę, w którym drobnoustrój
namnaża się, przedostaje się do środowiska i zakaża inne osoby
(lub zwierzęta).
Nosiciel, to człowiek lub zwierzę, w którym drobnoustrój
chorobotwórczy rozmnaża się nie powodując objawów
klinicznych zakażenia. Każdy nosiciel jest potencjalnym z
ródłem
zakażenia.
Droga zakażenia, to sposób w jaki drobnoustrój jest
przenoszony ze z
ródła zakażenia na osobę wrażliwą lub zwierzę.
Drogi zakażenia można podzielić na dwie grupy: bezpośrednie i
pośrednie.
Bezpośrednie drogi zakażenia:
Droga łożyskowa
Drogi zakażenia poprzez kontakty bezpośrednie
Pośrednie drogi zakażenia:
� kontakty pośrednie poprzez :
� wodę,
� pokarmy,
� powietrze,
� przedmioty i materiały (z którymi stykał się chory),
� poprzez przenosicieli (stawonogi).
Droga pokarmowo�wodna
Droga powietrzno�kropelkowa
Droga poprzez przedmioty codziennego użytku
Drogi pośrednie poprzez przenosicieli
3
Przenosiciela czynny
Przenosiciel bierny
Epidemia, to nagły wzrost liczby zachorowań na chorobę
zakaz
ną na określonym terenie i w określonym czasie. Epidemia
może obejmować miejscowość (miasto, wieś), internat, koszary,
przedszkole, szpital albo cały kraj.
Endemia, to stale występujące zachorowania na chorobę
zakaz
ną na określonym terenie uwarunkowane najczęściej
warunkami klimatycznymi, obyczajowymi, albo higienicznymi.
Pandemia, to szybko powiększająca się epidemia choroby
zakaz
nej obejmująca sąsiednie kraje a nawet kontynent.
Rezerwuar drobnoustroju chorobotwórczego, to człowiek jako
gatunek albo gatunek zwierzęcia wraz z jego naturalnym
środowiskiem, gdzie drobnoustrój stale utrzymuje się, powoduje
nowe, zazwyczaj utajone zakażenia.
Szczególne rodzaje zakażeń:
z a k a ż e n i e e n d o g e n n e
Z a k a ż e n i e m i e s z a n e ,
r e i n f e k c j a czyli w z n o w a
n a d k a ż e n i e czyli s u p e r i n f e k c j a
z a k a ż e n i e w e w n ą t r z m a c i c z n e
z a k a ż e n i e o k o ł o p o r o d o w e.
Sytuację epidemiologiczną czyli stan zagrożenia zdrowia
ludności na określonym terenie i w określonym czasie określają
tzw. współczynniki epidemiologiczne: zapadalność,
chorobowość, umieralność i śmiertelność.
4
Z a p a d a l n o ś ć (zachorowalność), to liczba nowych
zachorowań zarejestrowanych w ciągu roku przypadająca na
100 000 (lub 10 000) mieszkańców.
C h o r o b o w o ś ć , to liczba wszystkich znanych
przypadków określonej choroby przewlekłej (np. gruz
lica),
przypadająca na 100 000 (lub 10 000) ludności w danym roku
kalendarzowym.
U m i e r a l n o ś ć , to liczba zgonów z powodu określonej
choroby w ciągu roku przypadająca na 100 000 (lub 10 000)
ludnosci.
Ś m i e r t e l n o ś ć , to odsetek (%) zgonów z powodu
określonej choroby wśród chorych na tę chorobę.
Dochodzenie epidemiologiczne, to postępowanie
zmierzające do wykrycia z
ródła zakażenia (np. nosiciel) i drogi
zakażenia.
Metody identyfikacji szczepów :
� porównywanie antybiogramów,
� typowanie serologiczne,
� typowanie bakteriofagami,
� typowanie biochemiczne,
� typowanie metodami genetycznymi
5
Parazytologia jest nauką o pasożytach � parazytach (łac.
parasitus � pasożyt) i pasożytnictwie  parazytyzmie.
Parazytologia bada morfologię, anatomię, fizjologię, cykl
rozwojowy i ekologię pasożytów~ przy czym pasożytnictwo
rozpatruje całościowo w sensie układu: pasożyt�żywiciel.
Parazytologia lekarska prowadzi badania (typowo
biologiczne) nad pasożytami wywołującymi u ludzi i zwierząt
choroby, ponadto � profilaktyką i leczeniem chorób
pasożytniczych (parazytozy  choroby wywołane przez
parazyty). Parazytologia posiada własną, złożoną terminologię
specjalistyczną i często � swoiste metody badań.
Biocenoza to zespół organizmów roślinnych i zwierzęcych
(populacji) danego środowiska (biotopu) powiązanych ze sobą,
który dzięki rozmnażaniu, migracjom i samoregulacji utrzymuje
się w przyrodzie w stanie dynamicznej równowagi.
Ekosystem to jednostka ekologiczna, w ramach której odbywa
się krążenie materii i przepływ energii.
W biocenozie znajdują się 3 główne grupy organizmów:
� producenci,
� konsumenci
� reducenci
Poziomy troficzne:
I producenci  rośliny zielone,
II roślinożercy,
III drapieżniki i pasożyty odżywiający się roślinożercami (lub ich kosztem),
IV drapieżniki i pasożyty II rzędu.
6
Producenci  są to organizmy autotroficzne
(samożywne), które wytwarzają materię organiczna na drodze
fotosyntezy lub chemosyntezy. Stanowią pokarm dla
konsumentów , reducentów i roślin pasożytniczych.
Konsumenci  organizmy heterotroficzne, korzystające z
substancji gotowych, czerpiąc je bezpośrednio z roślin lub
zwierząt.
Reducenci (destruenci)  organizmy heterotroficzne
rozkładające martwe szczątki roślin i zwierząt (saprofity),
przeobrażając je enzymatycznie w związki organiczne i
nieorganicznie, z których korzystają budując z nich własne
ciało.
Protokooperacja  współżycie co najmniej dwóch
organizmów oparte na obustronnej korzyści, trwające
okresowo, ale niekonieczne do normalnej egzystencji obu
organizmów.
Komensalizm  współżycie co najmniej dwóch
organizmów, jednakże tylko jeden z partnerów uzyskuje
korzyści (komensal), drugi natomiast nie ponosi w związku z
tym szkód (gospodarz).
Mutualizm  nieodzowne współżycie co najmniej dwóch
organizmów oparte na obustronnej korzyści.
STOSUNKI ANTAGONISTYCZNE
Drapieżnictwo  napadanie, chwytanie i uśmiercanie
ofiary w celach konsumpcyjnych.
Konkurencja międzygatunkowa polega na ubieganiu
się co najmniej dwóch gatunków o czynniki niezbędne do życia,
które występują w ograniczonej ilości.
7
KRÓLESTWA:
1. Procaryota (bezjądrowe)
2. Eucaryota (jądrowe).
Procaryota :
� Podkrólestwo Eubacteria (eubakterie)
o gromada Cyanobacteria (dawniej Cyanophyta lub
Schizophyta)  sinice,
o gromada Bacteria (dawniej Schizomycetes)  bakterie
o gromada Prochlorophyta  prochlorofity.
� Podkrólestwo Archaebacteria (archebakterie).
Eucaryota:
� podkrólestwo Protista  pierwotniaki (dawniej Protozoa),
� podkrólestwo Fungi (synonimy Mycota, Mycobionta lub
dawniej Mycophyta)  grzyby,
� podkrólestwo Animalia (synonimy Zoobionta, Zoa,
Animales)  zwierzęta i
� podkrólestwo Plantae (synonim Phytobionta)  rośliny.
8
Pasożyty:
� bakterie,
� grzyby,
� pierwotniaki,
� zwierzęta i rośliny pasożytnicze.
Wirusy to formy życia w postaci nukleokapsydu, które nie są
zdolne do egzystencji i reprodukcji poza żywą komórką
żywiciela. Wirus to kompleks białka z kwasem nukleinowym.
Pasożytnictwo to forma współżycia między co najmniej
dwoma osobnikami, w której jeden z nich  pasożyt (parazyt)
osiąga widoczne korzyści kosztem drugiego  gospodarza
(żywiciela), szkodząc mu i prowadząc niekiedy do jego śmierci.
Aby mógł powstać układ pasożytniczy (układ pasożyt�
żywiciel), parazyt musi spełniać określone warunki:
� nawiązać bezpośredni kontakt z żywicielem,
� przejawiać większą aktywność od gospodarza~
� cechy pasożyta muszą być kompetentne do żywiciela
i warunków środowiska w jakim on żyje.
Pasożyty przypadkowe  są to organizmy, które normalnie
prowadzą wolny tryb życia jednakże, gdy przypadkowo
przedostaną się do wnętrza organizmu rozpoczynają
pasożytniczy tryb życia.
Pasożyty względne (parazyty fakultatywne)  organizmy
preferujące pasożytniczy tryb życia, ale nie jest on niezbędny
do ich egzystencji.
Pasożyty bezwzględne (parazyty fakultatywne)  pasożyty
w pełni uzależnione od żywicieli.
9
Parazytyzm czasowy  parazyt styka się jednorazowo lub
wielokrotnie, ale krótkotrwale z żywicielem w celu pobrania
pokarmu.
Parazytyzm okresowy  pasożyty są związane z danym
żywicielem jedynie w pewnym okresie swojego cyklu
życiowego.
Parazytyzm stały (ciągły)  parazyt dorosły nie opuszcza
organizmu żywiciela, przebywa i wykorzystuje go maksymalnie
długo (np. do końca życia gospodarza).
Endoparazyty  pasożyty wewnętrzne (wewnętrzniaki),
Ektoparazyty  pasożyty zewnętrzne (zewnętrzniaki),
Żywiciel pośredni  organizm, w którym pasożyt realizuje
część cyklu rozwojowego, przed osiągnięciem dojrzałości
płciowej.
Żywiciel ostateczny  organizm, w którym parazyt finalizuje
swój etap rozwoju i osiąga zdolność do rozmnażania.
Żywiciel główny  organizm, który jest docelowym i
najbardziej preferowanym żywicielem określonego parazyta.
Żywiciel uboczny  organizm, który nie jest głównym i
docelowym żywicielem danego pasożyta. Wykazuje małe
nasilenie inwazji w porównaniu z żywicielem głównym.
Parazyty monokseniczne (=stenokseniczne) mogą
pasożytować na jednym gatunkowo żywicielu lub na żywicielach
blisko spokrewnionych taksonomicznie,
Parazyty polikseniczne (=eurykseniczne)  pasożytują na
różnych, często odległych systematycznie żywicielach,
10
Rodzaje Główne gatunki
chorobotwórcze
Ziarniaki Gram+
Staphylococcus S. aureus
(Gronkowce)
S. pyogenes, S.
Streptococcus agalactie, S.
(paciorkowce) pneumoniae
Enterococcus E. faecalis,
(Enterokoki)
Ziarniaki G� Neisseria N. gonorrhaea,
(Neisserie) N meingitidis
Pałeczki G� Shigella S. dysenteriae,
S. enterica
serotyp
Paratyphi,
Salmonella
E. coli
enteropatogen
Escherichia
ne
Klebsiella
K. pneumoniae
Proteus
P. mirabilis, P.
Yersinia
vulgaris
Y. enterocolitica
Haemophilus
Helicobacter
11
Pseudomonas H. influenzae
Bordetella H. pylori.
P.aeruginosa
B. pertussis
Inne formy G+ Clostridium C. perfrigens, C.
(laseczki difficile, C.
beztlenowe) botulinum, C.
tetani.
B. antracis
Bacillus (laseczki
tlenowe) C. diphteriae
Corynebacteriu
m
(maczugowce)
Vibrio
(przecinkowce)
Krętki Treponema T.pallidum
Borrelia B. burgdorferi .
Prątki Mycobacterium M. tuberculosis,
Mykoplasmy Mycoplasma M. pneumoniae
(bakterie
Ureoplasma
pozbawione ściany
komórkowej)
Bakterie Rickettsie R. prowazekii R.
bezwzględnie typhi
Chlamydia
wewnątrzkomórko
C. trachomatis,
we
C. pneumoniae,
C. psittaci
12
Zasady diagnostyki mikrobiologicznej i serologicznej
Ogólne zasady diagnostyki mikrobiologicznej
� okresy choroby
� badanie bakteriologiczne ogólne a badanie specjalistyczne
� badanie mikroskopowe (znaczenie preparatu
bezpośredniego)
� hodowla na podłożach
� identyfikacja wyhodowanych drobnoustrojów
� ocena wrażliwości wyhodowanych drobnoustrojów na
antybiotyki
� diagnostyka serologiczna
13
14
Wyróżniamy 2 rodzaje preparatów:
1. Przyżyciowe wykonane w kropli płaskiej i w kropli wiszącej
2. Utrwalone, odcisk, rozmaz
metody barwienia prosta i złożona.
Najczęściej wykorzystywane barwniki to:
� fuksyna,
� fiolet goryczkowy � gencjana,
� zieleń malachitowa itp.
15
HODOWLA
Środowisko hodowli czyli podłoża, są to wodne roztwory
substancji odżywczych, w postaci płynów lub zawiesin
przeznaczonych do hodowli drobnoustrojów w warunkach
laboratoryjnych.
Pożywki naturalne mogą zawierać w swym składzie wyciągi z
tkanek roślinnych, zwierzęcych, mleko, krew, ziemniaki.
Pożywki sztuczne zawierają ściśle dobrane składniki, związki
chemiczne.
Pożywki mieszane zawierają składniki naturalne i związki
chemiczne.
Pożywki proste są dla drobnoustrojów o niskich wymaganiach
odżywczych, z tych pożywek po dodaniu dodatkowych
substancji np: witamin czy substancji wzrostowych robi się
pożywki złożone wzbogacone.
Do grupy pożywek złożonych zaliczamy podłoża:
� wybiórcze,
� selektywne,
� indentyfikacyjne.
Podłoża płynne maja postać cieczy. Podstawowym podłożem
płynnym jest bulion. Po dodaniu substancji zestalających
otrzymuje się podłoże stałe.
Do substancji zestalających stosowanych w mikrobiologia
należą agar i żelatyna.
16
Warunki stawiane pożywce:
� odpowiednia wartość odżywcza czyli wszystkie składniki
pokarmowe potrzebne drobnoustrojom
� związki nieorganiczne jako z
ródło makroelementów
� witaminy, substancje wzrostowe, mikroelementy
� odpowiednie pH dla grzybów 5.5�6.5, dla bakterii słabo
alkaliczne 7.2�7.4
� powinny być urozmaicane aby stwarzać jak najlepsze
środowisko do rozwoju drobnoustrojów
� musza być przejrzyste
� sterylne!!!
W podłożu hipertonicznym następuje kurczenie się plazmy
komórek i oddzielenie od ściany komórkowej, co oznaczmy
mianem plazmolizy.
Podłoże hipotoniczne sprawia, że komórka pobiera wodę z
otoczenia, co w końcu prowadzi do rozerwania ściany
komórkowej i śmierci komórki.
Płyn do rozcieńczeń:
NaCl � 8,8g
H2O � 1000cm3
Płyn Ringera: (1:4)
NaCl � 9g
KCl � 0.42g
17
CaCl2 � 0.24g
NaHCo3 � 0.2g
Woda destylowana 4000 cm3
Bulion odżywczy:
� wyciąg miesny � 1000cm3
� pepton � 10g NaCl � 5g
Podłoże Blickfedta
� woda drożdżowa 200cm3
� pepton � 10g
� laktoza � 10g
� glukoza � 10g
� agar � 20g
� CaCO3 � 5g
� woda destylowana � 800cm3
18
1. Rodzaje materiałów diagnostycznych
� materiały pierwotnie jałowe (pochodzące z zamkniętych
jam ciała, np. krew, płyn mózgowo�rdzeniowy, punktaty)
� materiały bogate we florę fizjologiczną (wymazy z gardła,
plwocina, kał)
Zasady pobierania materiałów diagnostycznych
� aseptyka obowiązująca przy pobieraniu materiału
� posiew przy łóżku chorego
� pobieranie materiału a antybiotykoterapia
Zasady obowiązujące przy przechowywaniu i
przesyłaniu materiałów diagnostycznych
� podłoża transportowe i transportowo�namnażające
� temperatura i czas transportu materiału do pracowni
mikrobiologicznej
Diagnostyka serologiczna chorób zakaz
nych
5.1.Odczyn serologiczny
� definicja antygenu i budowa przeciwciał, klasy przeciwciał
� odczyn serologiczny (reakcja antygenu z przeciwciałem w
warunkach in vitro)
� zastosowanie (wykrywanie antygenów w materiałach
badanych, wykrywanie przeciwciał w surowicy)
� definicja swoistości i czułości odczynu
5.2. Wskazania do diagnostyki serologicznej
5.3. Interpretacja wyników badań serologicznych
� miano przeciwciał
� dynamika narastania miana
� klasa przeciwciał
19
Ściana komórkowa
Błona cytoplazmatyczna
J Jądro komórkowe
Substancje zapasowe
Cytoplazma
20
Lekooporność bakterii
1. Definicja pojęć: antybiotyk i chemioterapeutyk.
2. Mechanizmy działania antybiotyków na bakterie:
a/ hamowanie syntezy ściany komórkowej: ��laktamy
b/ uszkodzenie błony komórkowej: polimyksyny
c/ blokowanie syntezy białka przez działanie na podjednostkę
30S rybosomu: aminoglikozydy, tetracykliny
d/ blokowanie syntezy białka przez jednostkę 50 S
rybosomu: makrolidy
e/ hamowanie syntezy kwasów nukleinowych (gyrazy DNA ):
chinolony
f/ blokowanie syntezy zasad azotowych (DNA): sulfonamidy
3. Oporność bakterii na antybiotyki:
a/ drogi nabywania lekooporności
b/ mechanizmy biochemiczne lekooporności
� produkcja enzymów rozkładających antybiotyk (B�
laktamazy)
� zmiana budowy receptora wiążącego antybiotyk (białka
PBP)
� zaburzenia w przepuszczalności błony dla antybiotyku
21
� ominięcie szlaku biochemicznego, w który włącza się
antybiotyk
� zwiększenie ilości substratu dla antybiotyku
4. Oznaczanie lekooporności bakterii metodą dyfuzyjno�
krążkową.
5.Działania uboczne antybiotyków na organizm człowieka:
a/ toksyczność w stosunku do różnych narządów
b/ odczyny alergiczne
c/ biologiczne: dysbakteriozy (grzybice)
22
Struktura wirusów
Wirusy są to bezkomórkowe, białkowo�nukleinowe pasożytnicze
formy życia, pozbawione własnego metabolizmu.
W genomie zawierają jeden rodzaj kwasu nukleinowego: RNA
lub DNA.
Powielanie się wirusów (replikacja, namnażanie) możliwe jest
tylko w żywej komórce, kosztem gospodarza (żywiciela).
Wirion jest to pojedyncza zakaz
na cząsteczka wirusa zdolna do
replikacji w żywej komórce.
Wielkość wirusów waha się w granicach 20�300 nm.
W zależności od wielkości wirusy można podzielić na:
� wirusy małe  do 50 nm
� wirusy średnie  do 150 nm
� wirusy duże  powyżej 150 nm
23
Czynniki fizyczne i chemiczne a wirusy
Większość wirusów traci zdolności zakażania w temperaturze
powyżej 60o C.
Swoje właściwości zakaz
ne i antygenowe zachowują w
temperaturze  70o C przez wiele lat.
Promienie Roentgena (duże dawki) działają jonizująco i
powodują nieodwracalne uszkodzenie struktury wirusów.
Niszcząco na wirusy działają promienie UV o długości 260 nm,
które uszkadzają strukturę kwasów nukleinowych.
Optymalne pH dla wirusów waha się w granicach 5�8.
Wirusy są wrażliwe na związki chemiczne antyseptyczne,
Fenole, silne kwasy i ługi niszczą wirusy.
Alkohole słabo działają na wirusy.
Rozpuszczalniki organiczne niszczą wirusy zawierające w
osłonkach lipidy.
Detergenty powodują dezintegrację cząsteczek wirusowych.
Laktony, chloramina i tlenek etylenu zabijają wirusy
nieodwracalnie.
Przebieg procesu zakażenia wirusem
24
Proces rozwojowy wirusa
1. Komórka � utrata prawidłowo przebiegających funkcji
życiowych.
2. Zniszczenie struktury tkanek. Komórki silnie
pasożytowane i śmiertelnie uszkodzone przez wirusy
wypadają z tkanek.
Wirusy wnikają do organizmu żywiciela przez uszkodzoną skórę
i błony śluzowe. W organizmie wirusy rozprzestrzeniają się za
pośrednictwem płynów ustrojowych oraz dzięki wywołaniu fuzji
błon komórek sąsiadujących ze sobą.
25
Nosicielstwo wirusów polega na wytwarzaniu wirusa przez część
populacji komórek żywiciela, podczas gdy pozostała część
komórek nie ulega zakażeniu.
� przejściowe,
� okresowe długotrwałe
� przewlekłe.
Zakażenie to każde wniknięcie, wtargnięcie wirusa do
ustroju. Choroba wirusowa to stan zakażeniowy, w którym
dochodzi do wystąpienia klinicznych objawów choroby.
Zanim wystąpią objawy choroby istnieje okres inkubacji, czyli
wylęgania.
Wirus lub nazwa Okresy życia (największe
choroby wirusowej zagrożenie na zakażenie)
Adenowirusy niemowlęta
Cytomegalia płód, noworodek
Enterowirusy w każdym wieku
Grypa w każdym wieku
HIV płód, młodzież, dorośli
Koronawirusy dzieci
Odra niemowlęta, dzieci, dorośli
Opryszczka w każdym wieku
niebezpieczne
Parainfluenza niemowlęta
Polio niemowlęta, dzieci
Półpasiec wiek podeszły
Rinowirusy dzieci
26
rotawirusy niemowlęta
Różyczka płód
Świnka dzieci, młodzież
Varicella dzieci
WZW A dzieci
WZW B noworodek, młodzież, dorośli
Wirus po wniknięciu do organizmu wyzwala reakcje
immunologiczne gospodarza.
Antygen to każda substancja powodująca wytworzenie
przeciwciał w organizmie i reagująca swoiście z wytworzonymi
uprzednio przeciwciałami.
Przeciwciała są białkami o właściwościach immunoglobulin,
mające zdolność swoistego rozpoznawania antygenu i wiązania
się z jego determinantami (określaczami) poprzez
antydeterminanty (antyokreślacze).
Wirus grypy
Grypa  Influenza. Jest wywołana przez Myxovirus influenzae:
Influenza virus A, B i C.
Zakażenie wirusami grypy zachodzi drogą kropelkową, w
wyniku pobrania wirusa wraz z powietrzem.
27
 Przeziębienie  wirusowe zapalenie jamy nosowo�
gardłowej (Rhinitis virus) jest to zakażenie wirusowe górnych
odcinków dróg oddechowych. Wywołane jest przez rhinovirusy
(Picornaviridae),
Choroba objawia się po 3�5 dniach od infekcji.
Opryszczka zwykła � herpes simplex i opryszczka płciowa �
herpes genitalis. Opryszczka zwykła, zwana także wargową jest
wywołana przez HSV � herpes simplex virus 1 (herpes labialis),
natomiast opryszczka narządów płciowych jest wywołana
wirusem herpes simplex virus 2
Zakażenie wirusem następuje w wyniku kontaktu
bezpośredniego.
Okres wylęgania choroby trwa 4�20 dni licząc od zakażenia.
28
Wpływ czynników fizycznych i chemicznych na
drobnoustroje
1. Metody dezynfekcji:
a/ metody termiczne (do 100�C)
� dekoktacja  100�C przez 30�60 minut w bieżącej parze
wodnej (aparat Kocha)
� pasteryzacja  62�C przez 30 minut (lub 72�C przez 20
sekund) i natychmiastowe ochłodzenie
b/ promieniowanie ultrafioletowe (UV)
c/ metody chemiczne  środki dezynfekujące:
� związki utleniające (ozon, woda utleniona,
nadmanganian potasu)
� chlorowce (chlor, chloramina, jod, jodyna)
� związki organiczne:
� alkohole (etanol, izopropanol, propanol)
� pochodne fenolu (fenol, lizol, krezole)
� kwasy organiczne (benzoesowy, nadoctowy, mlekowy)
� barwniki (akrydyna, fiolet gencjany)
� związki powierzchniowo czynne (detergenty)
3. Antyseptyka i środki antyseptyczne:
70% etanol, 3% woda utleniona,
nadmanganian potasu, 1% azotan srebra , 1% chloramina,
2% jodyna, 0,5% chloroheksydyna, barwniki np.Rivanol
29
4. Metody sterylizacji:
a) sterylizacja parowa (autoklaw)  nasycona para wodna, w
temperaturze 121�C przez 20 minut lub 134�C przez 3�4
minuty.
b)sterylizacja gorącym, suchym powietrzem (suszarka) � w
temperaturze 170�C przez 2 godziny lub 180�C przez 1
godzinę.
c) tyndalizacja  trzykrotna pasteryzacja przez 30 minut w
24�godzinnych odstępach (aparat Kocha).
d)sterylizacja gazowa: tlenek etylenu (igły, strzykawki)
e) sterylizacja plazmowa (plazma  aktywne biologicznie
rodniki powstałe po wzbudzeniu cząstek gazu w polu
elekromagnetycznym w próżni).
f) sterylizacja z użyciem filtrów membranowych z estrów
celulozy
g)spalanie, opalanie
5. Metody kontroli sterylizacji (autoklaw, suszarka):
a/ fizyczne  odczyt z termometru, manometru
b/ chemiczne  wskaz
niki chemiczne zmieniające barwę po
właściwym przebiegu sterylizacji
c/ biologiczne  posiew do bulionu krążków nasączonych
przetrwalnikami:
� � Bacillus stearotherophilus  sporal A (autoklaw)
� � Bacillus subtilis  sporal S (suszarka)
Zakażenia szpitalne
Jeżeli do zakażenia doszło podczas pobytu pacjenta (osoby z
personelu) w szpitalu, to jest to zakażenie szpitalne.
Umownie przyjęto, że zakażenia występujące po 48 godzinach
od przyjęcia pacjenta do szpitala są zakażeniami szpitalnymi.
y
ródłem zakażenia może być pacjent lub osoba z personelu
(najczęściej nosiciel).
30
Drogi zakażenia � najczęściej poprzez powietrze albo poprzez
materiały (opatrunki) lub narzędzia (cewniki dożylne, wenflony,
rurki intubacyjne).
Osoby wrażliwe, to najczęściej pacjenci, rzadziej osoby z
personelu medycznego lub odwiedzający.
Czynniki etiologiczne zakażeń szpitalnych :
� bakterie : Staphylococcus sp. ( MRSA),
Enterobacteriaceae, Enterococcus sp., Pseudomonas
aeruginosa, Clostridium difficile i bakterie beztlenowe
niefermentujące
� grzyby : Candida albicans, Aspergillius sp.
� wirusy : HIV, HBV, HCV
Zwalczanie i zapobieganie zakażeniom szpitalnym
� rola Komitetu do Zwalczania Zakażeń Szpitalnych
� metody wykorzystywane w dochodzeniu
epidemiologicznym
� profilaktyka stosowana w zapobieganiu zakażeniom
szpitalnym
31