Copyright by Studium OÅ›wiatowe Tutor &ð dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki, ToruÅ„ 2013
ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU
ROZPOCZCIA EGZAMINU!
TUTOR
CH-RP 201306
I ogólnopolska próbna matura
12 czerwca 2013 r.
CHEMIA Z TUTOREM
dla uczniów klas przedmaturalnych
POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy: 150 minut
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. Sprawdz, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron (zadania 1 26).
Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego
egzamin.
2. RozwiÄ…zania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym
przy każdym zadaniu.
3. W rozwiązaniach zadań rachunkowych przedstaw tok rozumowania
prowadzący do ostatecznego wyniku. Pamiętaj o jednostkach.
4. Pisz czytelnie. Używaj długopisu / pióra tylko z czarnym tuszem
/ atramentem.
5. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraznie przekreśl.
6. Pamiętaj, że zapisy w polu oznaczonym jako brudnopis
nie podlegajÄ… ocenie.
7. Możesz korzystać z karty wybranych tablic chemicznych
dopuszczonej przez CKE, jako pomoc egzaminacyjna, linijki oraz
prostego kalkulatora.
Za rozwiÄ…zanie
wszystkich zadań
8. Uwaga! Jeżeli w treści zadania nie podano inaczej, to wartości
można otrzymać
mas atomowych z układu okresowego pierwiastków zaokrąglaj
Å‚Ä…cznie
w obliczeniach do liczb całkowitych, a tylko w przypadku atomu
60 punktów
chloru do części dziesiętnych.
9. Na arkuszu wpisz swój numer PESEL.
Życzymy powodzenia!
Wypełnia zdający przed rozpoczęciem pracy
KOD
ZDAJCEGO
PESEL ZDAJCEGO
2 I ogólnopolska próbna matura Chemia z Tutorem dla uczniów klas przedmaturalnych
Rysunek do zadań 1., 2., 3. i 4.
Schematyczny rysunek przedstawiający fragment układu okresowego pierwiastków.
przyznane punkty
Zadanie 1. (1 pkt)
Kierunek wzrostu aktywności chemicznej pierwiastków w zaznaczonych strzałkami grupach wskazują
poprawnie strzałki (podkreśl dobre odpowiedzi):
Strzałka A Strzałka B Strzałka C Strzałka D
przyznane punkty
Zadanie 2. (1 pkt)
Oceń prawdziwość stwierdzeń wpisanych do tabeli. Wpisz literę P, jeżeli stwierdzenie jest prawdziwe,
lub literę F, jeżeli jest fałszywe.
Stwierdzenie P/F
Moc wodorotlenków tworzonych przez pierwiastki z grupy pierwszej i drugiej rośnie
1.
w kierunku wskazanym przez strzałkę A.
Właściwości kwasowe tlenków na najwyższych stopniach utlenienia tworzonych
2. przez pierwiastki objęte strzałkami B i C rosną zgodnie z kierunkiem wskazywanym
przez te strzałki.
Zgodnie ze strzałką A maleje promień jonowy jonów prostych tworzonych przez te
3.
pierwiastki.
przyznane punkty
Zadanie 3. (1 pkt)
Zaznacz (zamaluj) na schemacie układu pozycję tego pierwiastka z czwartego okresu, u którego
w wyniku promocji elektronowej występuje sześć niesparowanych elektronów walencyjnych.
przyznane punkty
Zadanie 4. (1 pkt)
Wypisz symbole tych strzałek, które w zaznaczonej grupie lub w okresie wskazują poprawnie atomy
pierwiastków uszeregowane wraz ze wzrostem liczby orbitali typu s.
Odpowiedz: ................................................................................................................................................
www.tutor.edu.pl Tutor -ð ToruÅ„, ul. Warszawska 14/2
© dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki -ð Oficyna Wydawnicza Tutor 3
przyznane punkty
Zadanie 5. (2 pkt)
Poniżej przedstawiono rysunek, który ilustruje rodzaje promieniowania, jakie mogą być
zaobserwowane w trakcie przemian jÄ…drowych, oraz zachowanie tego promieniowania w polu
elektrostatycznym. Uzupełnij legendę do rysunku, nazywając i krótko charakteryzując emitowane
wiÄ…zki.
1. .................................................................................................
.....................................................................................................
2. .................................................................................................
.....................................................................................................
3. .................................................................................................
.....................................................................................................
4. .................................................................................................
.....................................................................................................
5. .................................................................................................
Rodzaje promieniowania
.....................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 6. (1 pkt)
3
Okres półtrwania izotopu wodoru H trytu wynosi 12 lat. W roku 2000 do pracowni naukowej
zakupiono próbkę tego izotopu o masie 0,1 grama. W którym roku masa tego izotopu wodoru
zmniejszy siÄ™ do 12,5 mg?
Obliczenia:
Odpowiedz: ...........................................................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 7. (1 pkt)
Wiek niektórych znalezisk archeologicznych można określić na podstawie zawartości w nich izotopu
węgla 14C, którego okres półtrwania wynosi ok. 5570 lat. Czy korzystając z tej metody, można określić
wiek starożytnego kreteńskiego sarkofagu wykonanego ze skały węglanowej? Odpowiedz uzasadnij.
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
www.szkolna.pl
4 I ogólnopolska próbna matura Chemia z Tutorem dla uczniów klas przedmaturalnych
przyznane punkty
Zadanie 8. (4 pkt)
a) Wpisz do tabeli wzory chemicznie i nazwy produktów będących w warunkach normalnych
gazami, które powstaną w reakcjach podanych substratów. Jeżeli produkt gazowy nie powstaje,
wpisz: nie wydziela siÄ™.
substraty produkt gazowy
1. węglan wapnia, kwas solny
2. aluminium, stężony wodorotlenek sodu
3. tlenek magnezu, kwas bromowodorowy
4. miedz, stężony kwas azotowy(V)
5. siarczek potasu, kwas chlorowodorowy
b) Zapisz cząsteczkowo równanie reakcji chemicznej opisanej w pkt 1.
....................................................................................................................................................................
c) Zapisz w sposób jonowy skrócony równanie reakcji chemicznej opisanej w pkt 5.
....................................................................................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 9. (2 pkt)
Do naczynia zawierajÄ…cego siarczan(VI) miedzi(II) wstawiono blaszkÄ™ wykonanÄ… z kadmu. Po
pewnym czasie blaszkę wyjęto i stwierdzono, że jej masa zmalała o 3,2 g. Zapisz jonowo równanie
chemiczne opisujące zachodzące procesy. Ile gramów wynosi masa miedzi osadzonej na blaszce
kadmowej? Masę podaj z dokładnością do dziesiątych części grama.
Równanie reakcji: .................................................................................................................................
Obliczenia:
Odpowiedz: ...........................................................................................................................................
www.tutor.edu.pl Tutor -ð ToruÅ„, ul. Warszawska 14/2
© dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki -ð Oficyna Wydawnicza Tutor 5
przyznane punkty
Zadanie 10. (2 pkt)
Mając do dyspozycji atomy wodoru, węgla, tlenu, azotu, siarki i chloru, zaproponuj cząsteczki lub
jony geometrią odpowiadające modelom na poniższym rysunku. Pod każdym modelem wpisz wzory
chemiczne dwóch różnych chemicznych indywiduów, które mają analogiczną budowę (patrz
przykład). Każda kulka może odzwierciedlać dowolny atom, proporcje w wielkościach atomów
poszczególnych pierwiastków nie muszą być zachowane. Każda kreska obrazuje dowolne wiązanie
chemiczne (także wielokrotne). Aezka z dwiema kropkami przedstawia wolną parę elektronową.
Przykład. a) b)
CH4, NH4+
przyznane punkty
Zadanie 11. (5 pkt)
Jedną z metod otrzymywania chloru jest działanie stężonego kwasu solnego na stały manganian(VII)
potasu. Jony manganianowe(VII) ulegają w tej reakcji redukcji do kationów Mn2+. Napisz równania
jonowo-elektronowe procesów utleniania i redukcji oraz przebieg tej reakcji za pomocą równania
jonowego skróconego.
a) Reakcja utleniania
.....................................................................................................................................................................
b) Reakcja redukcji
.....................................................................................................................................................................
c) Równanie chemiczne opisanej reakcji otrzymywania chloru w formie jonowej skróconej
.....................................................................................................................................................................
www.szkolna.pl
6 I ogólnopolska próbna matura Chemia z Tutorem dla uczniów klas przedmaturalnych
d) Oblicz, jaką objętość stężonego kwasu solnego (36% masowych, gęstość roztworu d = 1,18 g/cm3)
zużyto do wytworzenia 1000 cm3 gazowego chloru znajdującego się w pojemniku pod ciśnieniem
10 000 hPa w temperaturze pokojowej (25°ðC). ObjÄ™tość podaj z dokÅ‚adnoÅ›ciÄ… do 1 cm3. StaÅ‚a
gazowa R = 8,31 J×ðmol-ð1×ðK-ð1.
Obliczenia:
Odpowiedz: ...........................................................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 12. (2 pkt)
Dany jest zbiór jonów i cząsteczek:
NO3-ð Pb2+ S2O32-ð NH3 Fe2+ SO32-ð IO3-ð
a) Które z wymienionych wyżej jonów i cząsteczek mogą być tylko utleniaczami? Otocz kółkiem
wybrane indywidua chemiczne.
b) Wpisz do tabeli poniżej tylko te jony, które sÄ… zasadami w myÅ›l teorii Brönsteda oraz dopisz do
nich sprzężone z nimi kwasy. (Uwaga! Nie musisz zapełniać całej tabeli.)
zasady
sprzężone kwasy
przyznane punkty
Zadanie 13. (1 pkt)
Uszereguj zasady sprzężone z podanymi kwasami w kolejności od najsłabszej do najmocniejszej:
HCl, HBr, HClO, HBrO.
....................................................................................................................................................................
www.tutor.edu.pl Tutor -ð ToruÅ„, ul. Warszawska 14/2
© dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki -ð Oficyna Wydawnicza Tutor 7
przyznane punkty
Zadanie 14. (2 pkt)
a) StaÅ‚a dysocjacji sÅ‚abego kwasu K = 10-ð6. Jaki jest stopieÅ„ dysocjacji tego kwasu w roztworze
o stężeniu 0,01 mol×ðdm-ð3? Odpowiedz podaj w procentach.
Obliczenia:
Odpowiedz: ...........................................................................................................................................
b) Oblicz pH roztworu kwasu jednoprotonowego o stężeniu 0,001 mol×ðdm-ð3, którego staÅ‚a dysocjacji
K = 10-ð7.
Obliczenia:
Odpowiedz: ...........................................................................................................................................
BRUDNOPIS. Zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie!
www.szkolna.pl
8 I ogólnopolska próbna matura Chemia z Tutorem dla uczniów klas przedmaturalnych
przyznane punkty
Zadanie 15. (3 pkt)
a) Jaką metodą można otrzymać glin z tlenku glinu proces nr 5 na chemografie obok? Podaj
metodę przemysłową lub zaproponuj własną.
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
b) Za pomocą równań reakcji chemicznych zapisz przemiany oznaczone numerami 2 i 3
przedstawione na kolistym chemografie.
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
c) Zapisz równania reakcji chemicznych w formie jonowej skróconej, które wykażą właściwości
amfoteryczne wodorotlenku glinu.
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
www.tutor.edu.pl Tutor -ð ToruÅ„, ul. Warszawska 14/2
© dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki -ð Oficyna Wydawnicza Tutor 9
przyznane punkty
Zadanie 16. (5 pkt)
Tabela.
Rozpuszczalność bezwodnych soli w g/100 g wody
Wzór Nazwa soli 0°C 20°C 40°C 60°C 80°C 100°C
KNO3 azotan(V) potasu 13,6 31,9 62,9 109,0 170,9 242,4
KBr bromek potasu 53,9 65,1 75,9 86,0 95,2 103,3
a) Przedstaw za pomocą wykresu zmiany rozpuszczalności podanych w tabeli soli w zależności od
temperatury.
b) Odczytaj z wykresu, w jakiej temperaturze rozpuszczalności obu tych soli są równe.
Odpowiedz: ......................................................................................................................................................
www.szkolna.pl
10 I ogólnopolska próbna matura Chemia z Tutorem dla uczniów klas przedmaturalnych
c) Jaką maksymalną masę bromku potasu można całkowicie rozpuścić w 20 ml wody o temperaturze
70°C?
Obliczenia:
Odpowiedz: ...........................................................................................................................................
d) W 80 g wody rozpuszczono 100 g azotanu(V) potasu i otrzymano roztwór nasycony. O ile stopni
należy oziębić roztwór, żeby wydzieliło się 45 g tej soli?
Obliczenia:
Odpowiedz: ...........................................................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 17. (4 pkt)
500 cm3 roztworu zawierającego 0,5 mola AgNO3 zmieszano z roztworem o tej samej objętości
zawierajÄ…cym 1 mol NaCl.
a) Napisz w formie jonowej skróconej równanie reakcji.
............................................................................................................................................................................
b) Uszereguj jony, pochodzące z dysocjacji soli, zgodnie z ich rosnącym stężeniem w tym roztworze.
............................................................................................................................................................................
www.tutor.edu.pl Tutor -ð ToruÅ„, ul. Warszawska 14/2
© dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki -ð Oficyna Wydawnicza Tutor 11
c) Ile gramów osadu utworzy się w wyniku reakcji? Oblicz, w przybliżeniu, jaka liczba jonów srebra
pozostanie w roztworze. Iloczyn rozpuszczalnoÅ›ci AgCl wynosi Ir = 10-ð10.
Obliczenia:
Odpowiedz: ...........................................................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 18. (2 pkt)
Przeprowadzono wolnorodnikowe chlorowanie alkanu o podanej na rysunku strukturze.
a) Ile różnych monochloropochodnych, będących izomerami, można otrzymać w tej reakcji? Zwróć
uwagę na możliwość występowania izomerów optycznych.
.....................................................................................................................................................................
b) Narysuj ich wzory półstrukturalne i podaj ich nazwy systematyczne.
wzory półstrukturalne nazwy systematyczne
www.szkolna.pl
12 I ogólnopolska próbna matura Chemia z Tutorem dla uczniów klas przedmaturalnych
przyznane punkty
Zadanie 19. (3 pkt)
Poniżej wpisano do tabeli nazwy ośmiu związków pogrupowanych w cztery pary. Które pary
związków nie stanowią wobec siebie izomerów? W przypadku gdy związki te są izomerami, określ,
jaki rodzaj izomerii występuje pomiędzy nimi. Wypisz z tabeli nazwy związków, które są optycznie
aktywne.
izomery
nr pary zwiÄ…zek I zwiÄ…zek II rodzaj izomerii
tak/nie
I etanol eter dimetylowy
II kwas etanowy metanian metylu
III 2-metylopentan 2,3-dimetylopentan
IV glukoza sacharoza
ZwiÄ…zkami optycznie aktywnymi sÄ…: ........................................................................................................
....................................................................................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 20. (1 pkt)
Wskaż, które aminokwasy należą do szeregu konfiguracyjnego L, a które do D.
A. B. C. D.
Odpowiedz: Do szeregu L należy(ą) & & & & ..& .., a do szeregu D należy(ą) & & .& & & & & & .. .
www.tutor.edu.pl Tutor -ð ToruÅ„, ul. Warszawska 14/2
© dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki -ð Oficyna Wydawnicza Tutor 13
przyznane punkty
Zadanie 21. (2 pkt)
W wyniku analizy elementarnej stwierdzono, że próbka 100 mg związku zawiera 40 mg węgla, 6,7 mg
wodoru oraz 53,3 mg tlenu. Podaj wzór półstrukturalny oraz nazwę najprostszego estru o najniższej
masie cząsteczkowej, który mógłby w wyniku analizy wykazać taki sam skład jak badany związek.
Obliczenia:
Odpowiedz: ...........................................................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 22. (3 pkt)
W grudniu 1864 roku Adolf von Baeyer otrzymał nowy związek chemiczny, który ku pamięci pewnej
Barbary, nazwał kwasem barbiturowym. Kwas barbiturowy to organiczny związek chemiczny,
heterocykliczny amid występujący w kilku formach tautomerycznych. Pochodne kwasu barbiturowego
nazywane są barbituranami. Stosuje się je powszechnie jako środki nasenne.
Reakcję i wzór półstrukturalny kwasu barbiturowego ilustruje poniższy rysunek (niestety
niekompletny).
nazwa: & & & & & & & & & & & & & . kwas barbiturowy
& & & & & & & & & & & & & & & &
a) Narysuj w oznaczonym polu powyżej wzór półstrukturalny brakującego substratu oraz podaj jego
nazwÄ™ systematycznÄ….
b) Narysuj w oznaczonym polu dowolnÄ… odmianÄ™ tautomerycznÄ… tego kwasu.
odmiana tautomeryczna kwasu barbiturowego
www.szkolna.pl
14 I ogólnopolska próbna matura Chemia z Tutorem dla uczniów klas przedmaturalnych
przyznane punkty
Zadanie 23. (5 pkt)
Fenyloalanina kwas 2-amino-3-fenylopropanowy należy do podstawowych aminokwasów,
z których zbudowane są białka i peptydy. Tak jak wszystkie inne aminokwasy posiada wysoką
temperaturę topnienia. Wysoka temperatura topnienia wskazuje m.in. na występowanie tych
czÄ…steczek w postaci wewnÄ™trznych soli -ð anion tworzy grupa karboksylowa, a kationem jest
protonowana grupa aminowa.
a) Narysuj wzór półstrukturalny fenyloalaniny w postaci soli wewnętrznej.
b) Przeprowadzono reakcjÄ™ kondensacji naturalnej L-fenyloalaniny. W mieszaninie poreakcyjnej
stwierdzono obecność dipeptydów prostych (liniowych) oraz cyklicznych. Zapisz wzór
półstrukturalny dipeptydu, który może powstać w wyniku kondensacji dwóch cząsteczek
fenyloalaniny połączonych jednym wiązaniem peptydowym, oraz wzór półstrukturalny cząsteczki
cyklicznego dipeptydu zawierajÄ…cego dwa wiÄ…zania peptydowe. Zaznacz na rysunku wiÄ…zania
peptydowe.
dipeptyd liniowy dipeptyd cykliczny
c) Czy każdy z tych dipeptydów może występować w postaci soli wewnętrznej? Odpowiedz
uzasadnij.
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
d) Czy oba dipeptydy będą cząsteczkami optycznie aktywnymi? Odpowiedz uzasadnij.
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
www.tutor.edu.pl Tutor -ð ToruÅ„, ul. Warszawska 14/2
© dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki -ð Oficyna Wydawnicza Tutor 15
przyznane punkty
Zadanie 24. (2 pkt)
Wpisz do tabelki odczyn, jaki wykaże wodny roztwór aminokwasu lub pochodnej aminokwasu.
aminokwas lub pochodna aminokwasu odczyn
1. alanina (punkt izoelektryczny = 6,02)
2. kwas glutaminowy (punkt izoelektryczny = 3,22)
3. sól sodowa fenyloalaniny
przyznane punkty
Zadanie 25. (2 pkt)
Do 0,3 dm3 roztworu glukozy o stężeniu 15% i gęstości 1,2 g/cm3 dodano 200 g 20% roztworu
sacharozy o gęstości 1,2 g/cm3 oraz enzym inwertazę w celu przyspieszenia hydrolizy sacharozy.
Roztwór dopełniono wodą do objętości 1 dm3. Oblicz całkowite stężenie molowe glukozy w tym
roztworze, wiedząc, że sacharoza uległa całkowitej hydrolizie. Wynik podaj z dokładnością do części
tysięcznych mol/dm3.
Obliczenia:
Odpowiedz: ...........................................................................................................................................
BRUDNOPIS. Zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie!
www.szkolna.pl
16 I ogólnopolska próbna matura Chemia z Tutorem dla uczniów klas przedmaturalnych
przyznane punkty
Zadanie 26. (2 pkt)
Rysunek poniżej przedstawia wzory D-(+)-allozy w projekcji Fischera i Hawortha oraz D-(-ð)-idozy
w projekcji Fischera.
D-(+)-alloza D-(-ð)-idoza D-(+)-allozopiranoza
anomer bð
Narysuj wzory półstrukturalne:
a) L-(-ð)-allozy w projekcji Fischera b) anomeru ²-D-(-ð)-idozopiranozy
c) dwóch głównych produktów reakcji D-(-ð)-idozy z alkoholem metylowym w obecnoÅ›ci HCl.
Reakcji ulegają cząsteczki w formie pierścieniowej, produktami w tej reakcji są acetale.
KONIEC ARKUSZA. DZIKUJEMY!
www.tutor.edu.pl Tutor -ð ToruÅ„, ul. Warszawska 14/2
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
arkusz 2 opm chemia z tutorem 12cennik system k2 kan 06 2013cennik studnie 06 2013chemia z tutorem 3 04 14 model i odpowiedzi876 tabela handlowa s2 048 06 2013TO 09 06 2013FINAL EXAM ADMINISTRACJA I ROK 22 06 2013cennik system kanal zewn pvc 06 2013więcej podobnych podstron