Copyright by Oficyna Wydawnicza  Tutor &ð dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki
ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE
DO MOMENTU ROZPOCZ
CIA EGZAMINU!
TUTOR
CH-NM 201406
12 czerwca 2014 r.
II Ogólnopolska Próbna Matura
 CHEMIA Z TUTOREM
dla uczniów klas przedmaturalnych
POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy: 180 minut
Instrukcja dla zdajÄ…cego
Za rozwiÄ…zanie
wszystkich zadań można
1. Sprawdz
, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 22 strony (zadania 1 40).
otrzymać łącznie
80 punktów
Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin.
2. RozwiÄ…zania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy
każdym zadaniu.
3. W rozwiązaniach zadań rachunkowych przedstaw tok rozumowania
prowadzący do ostatecznego wyniku. Pamiętaj o jednostkach.
4. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.
5. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraz
nie przekreśl.
6. Pamiętaj, że zapisy w polu oznaczonym jako brudnopis nie podlegają
ocenie.
Oficyna
7. Możesz korzystać z  Karty wybranych wzorów i stałych fizykochemicznych
Wydawnicza TUTOR
Toruń, ul. Warszawska 14/2
na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki dopuszczonej przez CKE
tel. [phone]
jako pomoc egzaminacyjna, linijki oraz prostego kalkulatora.
kom. 603-929-227
8. Na arkuszu wpisz swój kod i numer PESEL.
www.szkolna.pl
www.tutor.edu.pl
Życzymy powodzenia!
Wypełnia zdający przed rozpoczęciem pracy
KOD ZDAJ
CEGO
PESEL ZDAJ
CEGO
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 1. (2 pkt)
Uzupełnij tabelę, wpisując brakujące liczby i symbole pierwiastków oraz ich jonów:
Liczba czÄ…stek Symbol
Symbol
pierwiastka
w atomie w jonie prostym
 gazu
A
adunek szlachetnego 
jonu o tej samej
konfiguracji
atomu jonu* protonów elektronów protonów elektronów
elektronowej,
co jon
20
10 +1
-ð2 Ar
* Wpisz symbol jonu prostego, typowego dla pierwiastka, o konfiguracji elektronowej gazu szlachetnego.
przyznane punkty
Zadanie 2. (1 pkt)
Wybierz to zestawienie, w którym poprawnie określono typ wiązań chemicznych występujących
w podanych zwiÄ…zkach:
A. CaO  jonowe B. CaO  jonowe
Cl2  kowalencyjne Cl2  kowalencyjne spolaryzowane
H2O  kowalencyjne spolaryzowane H2O  jonowe
HCl  jonowe HCl  kowalencyjne
C. CaO  kowalencyjne spolaryzowane D. CaO  jonowe
Cl2  kowalencyjne Cl2  kowalencyjne
H2O  kowalencyjne H2O  kowalencyjne spolaryzowane
HCl  jonowe HCl  kowalencyjne spolaryzowane
przyznane punkty
Zadanie 3. (3 pkt)
Narysuj wzory Lewisa cząsteczek: NH3, CO2 i H2S. Wykonaj to w taki sposób, żeby uwidocznić geometrię
tych molekuł. Otocz kołem wzory cząsteczek, które posiadają moment dipolowy różny od zera.
NH3 CO2 H2S
Próbna Matura  Chemia z Tutorem strona 2
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
Informacja do zadań od 4. do 7.
Na rysunku przedstawiono schematycznie część układu okresowego pierwiastków. Naniesione na tym
rysunku strzałki i oznaczenia dotyczą zadań od 4. do 7.
przyznane punkty
Zadanie 4. (2 pkt)
Oceń prawdziwość stwierdzeń wpisanych do tabeli. Wpisz literę P, jeżeli stwierdzenie jest prawdziwe, lub
literę F, jeżeli jest fałszywe.
Stwierdzenie P/F
1. Właściwości zasadowe tlenków tworzonych przez pierwiastki z grupy 1. i 2. nie rosną
zgodnie z kierunkiem wskazywanym przez strzałkę A.
2. Zgodnie ze strzałkami C i D rosną promienie atomowe wskazywanych pierwiastków,
natomiast maleje ich elektroujemność.
3. Kierunek spadku aktywności chemicznej pierwiastków w zaznaczonym zbiorze
pierwiastków wskazują poprawnie strzałki A, B i D.
4. Moc kwasów beztlenowych tworzonych przez pierwiastki z grupy 16. i 17. rośnie
w kierunku wskazanym przez strzałkę D.
5. Tylko strzałki A i B wskazują poprawnie atomy pierwiastków uszeregowane wraz
ze wzrostem liczby elektronów walencyjnych.
przyznane punkty
Zadanie 5. (1 pkt)
Zaznacz (zamaluj) na schemacie układu pozycję tych pierwiastków z trzeciego okresu, u których w stanie
podstawowym występują co najmniej dwa niesparowane elektrony walencyjne na orbitalach typu p.
Następnie wpisz poniżej ich liczby atomowe.
Liczby atomowe: ...............................................................................................................................................
www.tutor.torun.pl strona 3
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 6. (1 pkt)
W cytowanym niżej tekście podkreśl właściwe uzupełnienie zdania.
W szeregu pierwiastków oznaczonych na rysunku strzałką E liczba elektronów walencyjnych tych
pierwiastków maleje/rośnie/nie ulega zmianie, promienie atomowe maleją/rosną/nie ulegają zmianie,
elektroujemność maleje/rośnie/nie ulega zmianie, właściwości kwasowe tlenków tych pierwiastków
maleją/rosną/nie ulegają zmianie i ich masa atomowa maleje/rośnie/nie ulega zmianie.
przyznane punkty
Zadanie 7. (2 pkt)
Pierwiastek oznaczony na rysunku układu okresowego symbolem tworzy kilka tlenków na różnych
stopniach utlenienia  dwa spośród nich mają charakter zasadowy. Wpisz odpowiednio wzory tych
tlenków do zestawienia poniżej oraz określ jego charakter, wpisując Z  jeżeli jest zasadowy, K  kwasowy
lub A  amfoteryczny.
stopień utlenienia II III IV VII
wzór
tlenku
charakter
chemiczny
przyznane punkty
Zadanie 8. (2 pkt)
1. Podkreśl właściwe słowa i oznaczenia w zdaniu poniżej, podaj nazwę i symbol pierwiastka.
Pierwiastek, którego atom ma konfigurację elektronową: 1s22s22p63s23p63d64s2, należy do pierwiastków
bloku s/p/d/, jest metalem/niemetalem, który na zimno reaguje/nie reaguje ze stężonym kwasem
siarkowym(VI).
Nazwa i symbol pierwiastka: ........................................................................................................................... .
2. Zapisz za pomocą klatek Hunda konfigurację elektronów walencyjnych jonu prostego tego pierwiastka
na jego najwyższym stopniu utlenienia. Podaj liczby kwantowe opisujące niesparowane elektrony tego
jonu.
Próbna Matura  Chemia z Tutorem strona 4
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 9. (3 pkt)
Metanal utleniono roztworem dichromianu potasu. Zapisz równania elektronowo-jonowe reakcji
utleniania oraz redukcji i na podstawie bilansu uzupełnij reakcję zapisaną jonowo przedstawiającą ten
proces.
& & HCHO + & & Cr2O2 + & & & & HCOOH + & & Cr + & & H2O
7
przyznane punkty
Zadanie 10. (2 pkt)
Uzupełnij tabelę, wpisując symbole izotopów będących produktami lub substratami przemian
promieniotwórczych jÄ…der atomowych emitujÄ…cych czÄ…stki Ä… lub ². Zapisz w odpowiednich miejscach ich
liczby masowe i atomowe.
Substrat rozpadu Rodzaj przemiany
Produkt rozpadu
izotop promieniotwórczy promieniotwórczej
241
Pu að
4
T bð-ð
1
14
bð-ð N
7
2
að Pb
2
przyznane punkty
Zadanie 11. (1 pkt)
Zapisz w postaci równania przebieg przemiany promieniotwórczej zapisanej schematem:
9
Be (að, n) 12C ...............................................................................................................
BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie!)
www.tutor.torun.pl strona 5
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 12. (1 pkt)
Zawartość pierwiastka promieniotwórczego w badanym preparacie jest obecnie równa 4 %. Okres
poÅ‚owicznego rozpadu tego pierwiastka wynosi 12 dni, masa preparatu -ð 20 g. Podaj, jaka bÄ™dzie
procentowa zawartość pierwiastka promieniotwórczego w preparacie po dniach.
Odpowiedz
: ................................................................................................................................................ .
przyznane punkty
Zadanie 13. (2 pkt)
Określ odczyn wodnych roztworów następujących soli oraz zapisz jonowo, jeżeli zachodzą w tych
roztworach, reakcje hydrolizy anionowej lub kationowej.
a) Na2SO3 ..........................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
b) KCl ................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
c) (NH4)2CO3 .....................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 14. (2 pkt)
Zmieszano z sobą równe objętości roztworów wodnych substancji o jednakowych stężeniach równych
0,1 mol/dm3. Wzory rozpuszczonych substancji wymienione są w tabeli (roztwór I i roztwór II). Podaj, czy
zajdzie reakcja chemiczna, wpisując T  tak lub N  nie do tabeli. Określ, jakie będzie końcowe pH
roztworu oraz wpisz do ostatniej kolumny wzór produktu, jeżeli wydzieli się z mieszaniny reakcyjnej
w postaci osadu.
Reakcja
Roztwór I Roztwór II Końcowe
chemiczna Osad
0,1 mol/dm3 0,1 mol/dm3 pH = 7; pH > 7; pH < 7
T/N
NaCl AgNO3
HF KOH
KCl NaNO3
Ba(OH)2 H2SO4
Próbna Matura  Chemia z Tutorem strona 6
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 15. (2 pkt)
Wpisz do tabeli P -ð jeżeli stwierdzenie pod równaniem reakcji jest prawdziwe, lub F -ð w przeciwnym
wypadku.
Równanie i jego opis P/F
A.
2 Mn2+ + 5 PbO2 + 4 H+ ®ð 2 MnO4-ð + 5 Pb2+ + 2 H2O
ołów w tym procesie ulega utlenieniu
B.
3 Cu + 8 HNO3 ®ð 3 Cu(NO3)2 + 2 NO + 4 H2O
miedz
w tej reakcji jest reduktorem
C.
3 Br2 + 3 Na2CO3 ®ð 5 NaBr + NaBrO3 + 3 CO2
węgiel w tej reakcji jest redukowany
D.
2 KI + Cl2 ®ð 2 KCl + I2
chlor jest silniejszym utleniaczem od jodu
przyznane punkty
Zadanie 16. (2 pkt)
Roztwór zawierający 4 g AgNO3 zmieszano z roztworem zawierającym taką samą liczbę gramów NaBr.
Zapisz równanie skrócone jonowe tej reakcji. Ile gramów osadu utworzy się w wyniku reakcji? Wynik
podaj z dokładnością do dziesiątych części grama.
BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie!)
www.tutor.torun.pl strona 7
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
Wykresy rozpuszczalności soli  dane do zadań 17., 18. i 19.
przyznane punkty
Zadanie 17. (2 pkt)
Wpisz do tabeli P  jeżeli stwierdzenie jest prawdziwe w Å›wietle danych odczytanych z wykresu lub F -ð
jeżeli jest fałszywe.
Stwierdzenie P/F
A. W 1 g wody rozpuści się 4 g azotanu(V) sodu w każdej temperaturze.
B.
4 g chlorku sodu rozpuÅ›ci siÄ™ w 12 g wody w temperaturze 20°ðC.
C. W 150 g wody rozpuści się zawsze g saletry potasowej.
D. W 5 g wody rozpuści się zawsze ponad dwa razy więcej masy azotanu(V) sodu
w porównaniu z chlorkiem sodu.
Próbna Matura  Chemia z Tutorem strona 8
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 18. (3 pkt)
1. Podaj, w jakiej temperaturze rozpuszczalność azotanu(V) potasu jest taka sama jak rozpuszczalność
chlorku sodu.
2. Oblicz stężenia procentowe i molowe roztworów tych soli w tej temperaturze. Wyniki podaj
z dokładnością do części setnych.
Gęstość roztworu azotanu(V) potasu wynosi 1,15 g/cm3, gęstość roztworu chlorku sodu jest w tych
warunkach o 0,03 g/cm3 wyższa.
Odpowiedz
: ................................................................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 19. (2 pkt)
W temperaturze 95°ðC przygotowano 60 g nasyconego roztworu azotanu(V) sodu. Ile gramów soli powinno
siÄ™ wytrÄ…cić, jeżeli temperaturÄ™ obniżymy do 5°ðC? Wynik podaj z dokÅ‚adnoÅ›ciÄ… do ,1 g.
Odpowiedz
: ................................................................................................................................................
BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie!)
www.tutor.torun.pl strona 9
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 20. (2 pkt)
Połącz w pary opis lub nazwę reakcji z kolumny I z rodzajem lub typem reakcji chemicznej wymienionym
w kolumnie II. Oznaczenia z kolumny II wpisz do zestawienia pod tabelÄ….
I. I. Opis/nazwa reakcji II. II. Rodzaj/typ reakcji chemicznej
1. próba Tollensa A. hydroliza zasadowa
2. przyłączenie bromowodoru do propenu B. eliminacja
3. odwodnienie alkoholu C. substytucja rodnikowa
4. reakcja alkoholu z kwasem w obecności D. addycja
stężonego H2SO4
5. podstawienie atomu wodoru atomem E. estryfikacja
chloru pod wpływem światła
6. otrzymywanie polipropenu z propenu F. proces utlenienia i redukcji
7. zmydlanie tłuszczów G. polimeryzacja
Opis reakcji 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Rodzaj/typ reakcji
chemicznej
przyznane punkty
Zadanie 21. (2 pkt)
Poniżej wypisano nazwy lub wzory półstrukturalne 1 związków pogrupowanych w 5 par. Które związki
stanowią wobec siebie parę izomerów? Wpisz odpowiednio do tabeli  tak lub  nie .
Nr Izomery
ZwiÄ…zek I ZwiÄ…zek II
pary tak/nie
I
1,2-dibromopropen
II
propanal
III
kwas mlekowy kwas pirogronowy
IV
glukoza fruktoza
V mocznik
NH4NCO
(izocyjanian amonu)
Próbna Matura  Chemia z Tutorem strona 10
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
Informacja do zadań od 22. do 25.
W reaktorze ciśnieniowym przeprowadzono w wysokiej temperaturze reakcję:
2 CO + 2 H2 CH4 + CO2 DðH < 0
Do reaktora wprowadzono 8 moli CO, 1 mol CO2 oraz 6 moli wodoru. W stanie równowagi stwierdzono,
że przereagowało 5 % wprowadzonego CO.
przyznane punkty
Zadanie 22. (1 pkt)
Podaj, ile moli metanu powstało w tej reakcji.
Odpowiedz
: ................................................................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 23. (2 pkt)
Oblicz, ile wynosi stała równowagi reakcji w podanych warunkach.
Odpowiedz
: ................................................................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 24. (2 pkt)
Przebieg reakcji zamierzano przedstawić na wykresie. Uzupełnij ten wykres, dorysuj brakujące krzywe
ilustrujące zmiany zawartości reagentów w reaktorze i opisz je.
www.tutor.torun.pl strona 11
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 25. (2 pkt)
Jeżeli stwierdzenie zawarte w tabeli jest prawdziwe dla tej reakcji, to wpisz literÄ™ P, jeżeli faÅ‚szywe -ð to
wpisz F.
Stwierdzenie P/F
I. Energia wewnętrzna tego układu maleje w trakcie reakcji chemicznej.
II. Podwyższenie temperatury reagentów powoduje przesunięcie stanu równowagi
w prawo.
III. Wzrost ciśnienia w układzie powoduje przesunięcie stanu równowagi reakcji
w prawo.
IV. Szybkość tej reakcji maleje wraz ze wzrostem temperatury.
V. Wartość stałej równowagi tej reakcji rośnie wraz ze wzrostem temperatury.
VI. Wydajność tej reakcji rośnie wraz ze wzrostem temperatury.
Informacja do zadań od 26. do 28.
Wykres przedstawia profil energetyczny reakcji 3 H2 + N2 2 NH3 (linia ciągła) oraz zmianę profilu
w przypadku zastosowania wolframu jako katalizatora heterogenicznego (linia kropkowana). Reakcja
otrzymywania amoniaku jest reakcjÄ… egzotermicznÄ…. W procesie otrzymywania jednego mola amoniaku
wydziela się 46 kJ energii. Na osi rzędnych odcinek skali odpowiada 2 kJ.
Próbna Matura  Chemia z Tutorem strona 12
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 26. (1 pkt)
Odczytaj z wykresu i zapisz wartość energii aktywacji tej reakcji przebiegającej bez użycia katalizatora.
Wynik podaj z dokładnością do 1 kJ/mol NH3.
Odpowiedz
: ..................................................................................................................................................... .
Podaj, o jaką wartość zmieniła się energia aktywacji tej reakcji po zastosowaniu katalizatora.
Wynik podaj z dokładnością do 1 kJ/mol NH3.
Odpowiedz
: ..................................................................................................................................................... .
przyznane punkty
Zadanie 27. (2 pkt)
Podaj, ile wynosi entalpia reakcji 2 NH3 3 H2 + N2 oraz wartość energii aktywacji dla tej reakcji
w przypadku prowadzenia jej bez zastosowania katalizatora. Wartość energii aktywacji podaj
z dokładnością do 1 kJ/mol NH3.
Odpowiedz
: ..................................................................................................................................................... .
przyznane punkty
Zadanie 28. (2 pkt)
W wyniku przeprowadzonej reakcji syntezy amoniaku w obecności katalizatora wolframowego otrzymano
100 m3 amoniaku. Objętość podano w przeliczeniu na warunki normalne. Oblicz, jaki był efekt cieplny tego
procesu. Wynik podaj z dokładnością do ,1 MJ.
Odpowiedz
: ................................................................................................................................................
BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie!)
www.tutor.torun.pl strona 13
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 29. (2 pkt)
Analiza pewnego związku chemicznego wykazuje, że na g węgla przypada ,75 g wodoru i 2 g tlenu.
Gęstość par tego związku względem wodoru wynosi 2 . Jaki jest wzór sumaryczny tego związku? Podaj
nazwÄ™ alkoholu o takim wzorze sumarycznym.
Odpowiedz
: ................................................................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 30. (3 pkt)
Masz do dyspozycji trzy metale: srebro, cynk i miedz
, wszystkie w postaci opiłków, drutu i blaszek.
Otrzymałeś także roztwory stężonych kwasów azotowego(V) i solnego. Dostępna jest także woda
destylowana. Możesz korzystać ze szkła laboratoryjnego  probówek, zlewek i kolb oraz z termometru,
wagi i palnika.
Zaprojektuj i opisz reakcje chemiczne oraz tok postępowania (lub przedstaw to na schemacie),
na podstawie którego uszeregujesz te metale od najmniej do najbardziej aktywnego chemicznie.
Zaproponuj takie reakcje, które jednoznacznie wskażą na kolejność aktywności chemicznej tych metali.
Twoja metoda nie musi składać się z jednego etapu.
Przedstaw cząsteczkowo równania reakcji chemicznych, które wykonasz. Zapisz obserwacje i wnioski
dotyczące aktywności chemicznej.
Opis lub schematy doświadczeń
Próbna Matura  Chemia z Tutorem strona 14
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
Równania reakcji chemicznych
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
Spodziewane obserwacje
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
Wnioski
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
Informacja do zadania 31.
W tablicach chemicznych można łatwo znalez
ć stężeniowe iloczyny rozpuszczalności trudno
rozpuszczalnych soli i wodorotlenków. Są one oznaczane symbolem Ir lub Kso (bywa, że także Ks), nie
podaje się ich jednostek. W najprostszym przypadku soli (lub wodorotlenków) dysocjujących na dwa jony
iloczyn jonowy wyrażamy jako iloczyn stężeń molowych jonów tej soli (wodorotlenku) znajdujących się
w warunkach standardowych (25°ðC) w nasyconym roztworze. ZakÅ‚adamy, że niewielka liczba czÄ…steczek
trudno rozpuszczalnych soli (lub wodorotlenków), które się rozpuściły i przeszły do roztworu, ulega
całkowitej dysocjacji. Na tej podstawie możemy łatwo obliczyć rozpuszczalność (oznaczaną tutaj
symbolem R, ale można też spotkać oznaczenie literą S) tej soli (lub wodorotlenku) oraz stężenie jej jonów
w nasyconym roztworze.
PrzykÅ‚adowo dla soli AgCl. AgCl Ag+ + Cl-ð
Ir = [Ag+] · [Cl-ð] R =
"
Rozpuszczalność będzie stężeniem molowym trudno rozpuszczalnych soli i wodorotlenków w ich
nasyconym roztworze w warunkach standardowych. Zwróć uwagę, że zwiększenie stężenia jednego
z jonów tej soli (lub wodorotlenku) w roztworze zmniejszy rozpuszczalność tej soli (lub wodorotlenku) 
jest to tzw. efekt wspólnego jonu.
www.tutor.torun.pl strona 15
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 31. (2 pkt)
Oblicz, jaka maksymalnie masa jonów srebra może znajdować się w 1 m3 roztworu wodnego kilku soli,
jeżeli znajdują się w nim, obok jonów srebra, jony sodu, potasu oraz jony chlorkowe i azotanowe(V).
Stężenie jonów chlorkowych w tym roztworze wynosi , 032 mol/dm3. Iloczyn rozpuszczalności chlorku
srebra wynosi 1,6 · 10-ð10. MasÄ™ podaj z dokÅ‚adnoÅ›ciÄ… do ,1 mg.
Odpowiedz
: ................................................................................................................................................
BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie!)
Próbna Matura  Chemia z Tutorem strona 16
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 32. (4 pkt)
1. Wpisz do tabeli poniżej jony i czÄ…steczki, które sÄ… w myÅ›l teorii Brönsteda sprzężonymi zasadami do
podanych kwasów lub odwrotnie  są sprzężonymi kwasami do podanych zasad.
2. W wierszu  stopień utlenienia wpisz stopień utlenienia pierwiastka centralnego danej cząsteczki lub
jonu (jest to pierwiastek inny niż tlen i wodór).
3. Jeżeli dana cząsteczka lub jon może pełnić rolę w reakcji chemicznej utleniacza lub reduktora, to
w odpowiednim polu wpisz  + . Zwróć uwagę, że niektóre indywidua chemiczne, te same cząsteczki
i jony, mogą w reakcjach chemicznych być w jednej reduktorem, a w drugiej utleniaczem.
Kwas
HCO3-ð H2SO4
Zasada
SO32-ð NH2-ð HS-ð
Stopień utlenienia
Utleniacz
Reduktor
przyznane punkty
Zadanie 33. (4 pkt)
Uczniowie przygotowali szereg roztworów, dla których chcieli za pomocą pehametru zmierzyć
wartości pH. Najpierw przygotowali roztwór I  był to kwas solny o stężeniu ,2 mol/dm3, następnie
roztwór II  był to wodorotlenek sodu o stężeniu ,1 mol/dm3. Kolejne roztwory A-D przygotowali
zgodnie ze schematami przedstawionymi na rysunku. Przed dokonaniem pomiaru pH wypełnili tabelkę,
wpisując jakie wartości  ich zdaniem  powinien pokazać pehametr. Sprawdz
za pomocą obliczeń, czy ich
wyniki są poprawne. Jeżeli tak  to wpisz słowo  tak do tabeli, w wierszu  poprawność obliczeń . Jeżeli
nie, to wpisz poprawną wartość pH.
100 cm3 990 cm3 100 cm3 100 cm3
100 cm3 100 cm3 10 cm3
H2O H2O roztwór I roztwór II
roztwór I roztwór I roztwór B
A. B. C. D.
Roztwór A. B. C. D.
spodziewana wartość pH 0,1 1 1,3 2
poprawność obliczeń
www.tutor.torun.pl strona 17
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
Informacja do zadań od 34. do 35.
Tabela 34. Zestawienie temperatur topnienia i wrzenia dla wybranych substancji.
Temperatura
Nazwa zwiÄ…zku
topnienia tt (°ðC) wrzenia tw (°ðC)
etan -ð183 -ð89
butan -ð139 -ð0,55
metanol -ð98 65
propan-1-ol -ð126 98
fluoropropan -ð159 -ð2,5
przyznane punkty
Zadanie 34. (3 pkt)
Uzupełnij poniższe zestawienie. Wykorzystaj m.in. dane z tabeli 34.
Nazwa grupy związków
Masa Stan skupienia zwiÄ…zku
Nazwa związku chemicznych, do której
czÄ…steczkowa w temperaturze 150 K
należy substancja
etan
butan
metanol
propan-1-ol
fluoropropan
przyznane punkty
Zadanie 35. (2 pkt)
Podsumuj w 2-ð zdaniach, od jakich czynników zależy temperatura wrzenia. Odpowiedz
uzasadnij danymi
z obu powyższych tabel.
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
Próbna Matura  Chemia z Tutorem strona 18
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 36. (2 pkt)
Teobromina (3,7-dimetyloksantyna) -ð jest alkaloidem purynowym
znajdującym się przede wszystkim w ziarnach kakao (ok. 1, %). Występuje
w roślinach przeważnie obok kofeiny. Gorzka czekolada zawiera około
10 gramów teobrominy na kilogram, a mleczna -ð okoÅ‚o 5 gramów.
W stanie czystym jest białawym, gorzkim proszkiem o krystalicznej
budowie, sublimujÄ…cym w temperaturze 295°ðC. Jest trudno rozpuszczalna
w wodzie, natomiast dobrze rozpuszczalna w chloroformie oraz eterze.
Budowa teobrominy jest zbliżona do dwóch innych alkaloidów purynowych:
kofeiny i teofiliny. Teobromina jest szkodliwa dla niektórych zwierząt,
między innymi dla psów, kotów i koni. Dla psa zjedzenie tabliczki mlecznej czekolady może okazać się
przyczyną poważnego zatrucia. Przeciętna dawka śmiertelna teobrominy dla psa wynosi 300 mg/kg masy
ciała. Spowodowane to jest znacznie wolniejszym tempem metabolizowania teobrominy przez te
zwierzęta oraz odmiennym niż u człowieka szlakiem metabolicznym. W efekcie występują zaburzenia
układów krążenia i nerwowego.
Na podstawie informacji zawartych w tekście uzupełnij zdania w tabeli.
Uzupełnienie zdania
1. Wzór sumaryczny teobrominy to ...
2. Do alkaloidów purynowych możemy zaliczyć ...
3. Śmiertelną dawką mlecznej czekolady może być
dla pieska ważącego 1 kg porcja ... gramów.
BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie!)
www.tutor.torun.pl strona 19
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 37. (3 pkt)
Uzupełnij poprawnie treść poniższego akapitu, korzystając z Ka ty wyb anych wzo ów.
Spośród wybranych aminokwasów białkowych najsilniejsze właściwości kwasowe wykazuje
(1) ................................................................................., wskazuje na to (2) ....................................................
......................................................................................................................................................................... .
Natomiast (3) ................................................................... ma najsilniejsze właściwości zasadowe, wskazuje
na to najwyższa wartość punktu izoelektrycznego. Najwyższą liczbę atomów azotu ma w swojej strukturze
cząsteczka (4) ..........................................................................., natomiast najwyższą procentową zawartość
siarki możemy stwierdzić w cząsteczce (5) .................................................................................................... .
CzÄ…steczki ( ) ............................................................. oraz (7) .........................................................................
są względem siebie izomerami strukturalnymi. Możemy natomiast stwierdzić, że cząsteczki waliny oraz
(8) ........................................& & & & & & & & & & & & & & & należą do tego samego szeregu homologicznego.
Inną parą homologów są ( ) .............................................................................................................................
oraz (10) ............................................................................................................, oba te aminokwasy możemy
także zaliczyć do grupy hydroksykwasów.
BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie!)
Próbna Matura  Chemia z Tutorem strona 20
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
Informacja do zadań od 38. do 40.
Badania nad określeniem wartości energetycznej poszczególnych składników pokarmowych
przeprowadzili dwaj fizjologowie: Max Hubner (Niemiec) i Wilbur Atwater (Amerykanin). Wyznaczyli oni
ciepło spalania białek, tłuszczów, węglowodanów i określili równoważniki energetyczne dla tych
składników. Większe zastosowanie znalazły równoważniki Atwatera, który przy ich wyznaczaniu
uwzględnił stopień strawności składników i straty związków azotowych w moczu.
Tabela 38.1. Równoważniki energetyczne wg Atwatera.
Składnik pożywienia Równoważnik energetyczny [kJ]
1 gram białka 17
1 gram węglowodanów 17
1 gram tłuszczu 38
Tabela 38.2. Wydatki energetyczne organizmu podczas wykonywania czynności związanych z ponad-
podstawowÄ… przemianÄ… energii (wg Christensena).
I II III
Zużytkowana Zużytkowana ponadpodstawowa
Czynność energia energia w kJ przez mężczyznę o wadze
w kJ/kg/h 70 kg w ciÄ…gu 1 godz.
1. sen 3,9
2. spokojne siedzenie 6,0
3. powolny spacer (4 km/h) 11,9
4. wchodzenie po schodach 66,0
Chcąc określić całkowite zapotrzebowanie energetyczne, należy do podstawowej przemiany
materii (energii) dodać wartość ponadpodstawowej przemiany materii (energii). Wartość podstawowej
przemiany materii zależy od wielu czynników. Możemy średnio przyjąć, że dla dorosłego człowieka
wynosi 4 kJ na 1 kg masy ciała na 1 godzinę. Uwolniona energia z podstawowej przemiany materii jest
zużywana przez organizm na podstawowe procesy życiowe, takie jak m.in.: oddychanie, pracę serca,
krążenie krwi, regenerację komórek, utrzymanie ciepłoty ciała czy czynności wydalnicze.
Opracowano na podstawie: H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
przyznane punkty
Zadanie 38. (1 pkt)
Uzupełnij III kolumnę w tabeli 38.2. Oblicz i wpisz do tabeli wartości ponadpodstawowego zużycia energii
w kJ/kg/h przez mężczyznę o wadze 7 kg przy wykonywaniu wskazanych czynności.
www.tutor.torun.pl strona 21
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  12 czerwca 2014 r.
przyznane punkty
Zadanie 39. (1 pkt)
Oblicz, ile gramów glukozy zużyje ( spali ) w wyniku ponadpodstawowej przemiany materii młodzieniec
o wadze kg, który wchodzi po schodach w wielopiętrowym budynku przez 4 minuty.
Odpowiedz
: ................................................................................................................................................
przyznane punkty
Zadanie 40. (1 pkt)
Jak długo musi spacerować po parku młoda dama o wadze 5 kg, żeby całkowicie zużyć energię powstałą
w wyniku przemiany materii ze smakowitej stugramowej porcji mięsa zawierającej 2 % białka,
20% tłuszczu i 6 % wody oraz innych składników, które nie ulegają przemianie?
Odpowiedz
: ................................................................................................................................................
BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie!)
Dziękujemy za udział w II Ogólnopolskiej Próbnej Maturze z chemii dla uczniów klas przedmaturalnych
Nasza strona na Facebooku -ð  Chemia z Tutorem Jð -ð Polub nas!
12 czerwca 2014
Oficyna Wydawnicza TUTOR © dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki
Próbna Matura  Chemia z Tutorem strona 22