Rytmika dla dzieci
Beatrix Podolska
Rytmika dla dzieci
Ofi
cyna Wydawnicza  Impuls
Kraków 2008
© Copyright by Oficyna Wydawnicza  Impuls , Kraków 2008
Redakcja wydawnicza:
Anna Gancarczyk
Projekt okładki:
Renata Grzybek
Rysunki:
Renata Grzybek
Koncepcja graficzna:
Marek T. Kwak
ISBN 978-83-7308-948-8
Oficyna Wydawnicza  Impuls
30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5
tel. [phone], fax [phone]
www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: [e-mail]
Wydanie I, Kraków 2008
Spis tre ci
1. Dz
więki i czary muzyczne ...................................................................... 9
2. Sygnał muzyczny ................................................................................... 9
3. Przerwa w muzyce ................................................................................. 10
4. Marsz i bieg w dwóch grupach ............................................................... 11
5. Ćwierćnuty i ósemki  formowanie koła ................................................ 12
6. Obraz graficzny ..................................................................................... 13
7. Spostrzeganie zmian dynamicznych (głośności dz
więku) ........................ 14
8. Wyrabianie wyczucia ruchu miarowych ćwierćnut ................................. 14
9. Słuchanie śpiewu nauczyciela  osłuchanie z piosenką Piłka .................. 15
10. Reagowanie na znanÄ… melodiÄ™ ............................................................... 16
11. Rozpoznawanie ćwierćnut ..................................................................... 16
12. Rysowanie domków z nutami ................................................................ 17
13. Zabawa w dwóch grupach ..................................................................... 17
14. Rysowanie nut ....................................................................................... 18
15. Opowiadanie bajek, słuchanie muzyki ................................................... 18
16. Rejestr wysoki i niski ............................................................................. 19
17. Kształtowanie wyobraz
ni działaniem dz
więków ..................................... 19
18. Skojarzenia z muzykÄ… (rejestr wysoki) .................................................... 20
19. Skojarzenia z muzykÄ… (rejestr niski) ........................................................ 21
20. Stopniowa zmiana wysokości dz
więków ................................................ 21
21. Reagowanie na zmiany kierunku melodii ............................................... 22
22. Wykres wysokości dz
więków gestem ręki lub kreską .............................. 22
23. Wprowadzenie II zwrotki piosenki Piłka ............................................... 23
24. Pojęcia: wyżej, niżej, w lewo, w prawo ................................................... 24
5
25. Sylwetki nut, reagowanie na zmianę wysokości dz
więków ..................... 24
26. Liczenie ilości dz
więków  wprowadzenie do ćwiczeń metrycznych ....... 25
27. Klaskanie na wywołaną cyfrę ................................................................. 26
28. Ruch po promieniu koła w przód i w tył ............................................... 27
29. Akcent ................................................................................................... 28
30. Liczenie nut z zaznaczeniem akcentu ..................................................... 28
31. Akcentowanie. Takty cö, dö, eö ................................................................... 29
eö eö eö
32. Ćwiczenia metryczne  figury ................................................................ 29
33. Reakcja na pojawienie się ósemek .......................................................... 30
34. Ósemka pojedyncza .............................................................................. 30
35. Mocno  głośno, lekko  cicho .............................................................. 31
36. Zabawa ruchowa w dwóch grupach ....................................................... 31
37. Gra na instrumentach ............................................................................ 32
38. Dyrygowanie grupami instrumentów .................................................... 32
39. Rysowanie instrumentów ...................................................................... 33
40. Zróżnicowanie dynamiczne (głośności)  obserwacje dzieci
i ich wypowiedzi .................................................................................... 34
41. Głośno czy cicho? .................................................................................. 35
42. Dyrygowanie ze zmianami dynamicznymi ............................................. 36
43. Objaśnienia znaków f, p, przyswojenie nazw włoskich ........................... 37
44. Koordynacja wzroku, słuchu i dotyku ................................................... 37
45. Wyrażanie ruchem muzyki głośnej i cichej ............................................. 38
46. Spostrzeganie znaków f i p w nutach drukowanych ............................... 38
47. Przykład zabawy uwrażliwiającej na zmianę dynamiki ............................ 39
48. Wprowadzenie całej nuty; demonstracja brzmienia trójkąta (triangla) .... 39
49. Reagowanie na pojawienie się całej nuty, ćwierćnuty i ósemki ............... 40
50. Dyrygowanie wartościami nut ............................................................... 40
51. Realizowanie wartości nut w ruchu ........................................................ 41
52. Pokoiki (takty) i krzesełka (miejsca ćwierciowe) ..................................... 42
53. Zabawa w nutki ..................................................................................... 43
54. Rozmieszczenie nut na miejscach ćwierćnutowych ................................ 43
55. Wprowadzenie pauzy ćwierćnutowej  wyklaskanie rytmu .................... 44
56. Cymbałki  rozwijanie wyobraz
ni .......................................................... 44
57. Glissando i staccato ................................................................................. 45
6
58. Ćwiczenia metryczne ............................................................................. 45
59. Gra zespołowa na cymbałkach ............................................................... 46
60. Wprowadzenie III zwrotki piosenki Piłka .............................................. 46
61. Zmiany tempa  accelerando (przyspieszenie)
i rittardando (zwolnienie) ....................................................................... 47
62. Zabawa w pociÄ…gi .................................................................................. 47
63. Zmiany tempa  karuzela, I część .......................................................... 48
64. Karuzela, II część ................................................................................... 49
65. Incytacje i inhibicje  zabawy pobudzajÄ…ce i hamujÄ…ce ruch ................... 50
66. Samodzielny dobór instrumentów perkusyjnych .................................... 51
67. Zmiany tempa  zatrzymanie się na sygnał ............................................ 52
68. Wprowadzenie piosenki PociÄ…g .............................................................. 53
69. Zagadki słuchowe  opowiadania dzieci ................................................. 54
70. Crescendo (coraz głośniej) i diminuendo (coraz ciszej) ............................. 55
71. SÅ‚uchanie muzyki, opowiadania, bajki ................................................... 55
72. Plastyczne przedstawienie bajki muzycznej ............................................. 56
73. Improwizacje na cymbałkach  estetyka dz
więku ................................... 56
74. Pan Bas i Pani Wiolin ............................................................................ 57
75. Odnajdywanie wysokich i niskich głosów zwierząt ................................ 58
76. Plastyczne przedstawienie Pani Wiolin i Pana Basa ................................ 58
77. Zagadki słuchowe  rysowanie ............................................................... 59
78. Wysoko, nisko czy w środku? ................................................................. 59
79. Dz
więki wysokie, średnie i niskie  zabawa piłkami ............................... 60
80. Wprowadzenie półnuty ......................................................................... 61
81. Zagranie półnuty na różnych instrumentach ......................................... 61
82. Zabawa w cztery domki  rozpoznawanie wartości nut .......................... 62
83. Utrwalanie rytmu .................................................................................. 63
84. Improwizowanie rytmów ....................................................................... 63
85. Własne pomysły rytmów ....................................................................... 64
86. Echo melodyczne i rytmiczne ................................................................ 64
87. Gra na instrumentach perkusyjnych ...................................................... 65
88. Rysowanie nut ....................................................................................... 65
89. Orkiestra perkusyjna  dyrygowanie wartościami nut ............................ 66
90. Ruchowe wykonanie wartości nut ......................................................... 67
7
 91. Pobudzanie wyobraz
ni  ekspresja ruchowa ........................................ 68
92. Graficzne przedstawienie muzyki ......................................................... 69
93. Ilustracja muzyczna opowiadania  improwizacja na instrumentach .... 70
94. Interpretacja słowna opowieści muzycznych ........................................ 71
95. Kształcenie pamięci rytmicznej  wymyślanie tekstów do rytmu ......... 71
96. Rozpoznawanie znanego rytmu ........................................................... 72
97. Dyrygowanie tematami rytmicznymi .................................................. 72
98. Wyrabianie pamięci rytmicznej i poczucia rytmu ................................ 73
99. Improwizowanie melodii do podanego tekstu ..................................... 73
100. Słuchanie wiolinu lub basu  ćwiczenie w dwóch grupach .................. 74
101. Reagowanie na sygnał muzyczny ......................................................... 75
102. Granie rytmów w wiolinie i w basie .................................................... 75
103. Słuchanie dwugłosu  realizacja ósemki i ćwierćnuty ........................... 76
104. Incytacje i inhibicje w takcie eö ............................................................. 77
eö
105. Rozmieszczanie nut w taktach ............................................................. 77
106. Ćwiczenie słuchowe: ile słychać dz
więków? ......................................... 78
107. Spostrzeganie sygnału  zmiany kierunku ruchu .................................. 78
108. WÅ‚asne melodie do podanego tekstu ................................................... 79
109. Wyrabianie pamięci rytmicznej ........................................................... 79
110. Korelacja wyobrażenia słuchowego z wizualnym ................................. 80
111. Muzyka smutna i wesoła ..................................................................... 80
112. Zabawa z piłkami  Wesoło i smutno ................................................. 81
113. Malowanie nastroju muzyki ................................................................ 81
114. Rozmieszczenie nut w taktach ............................................................. 82
115. Wprowadzenie do dwugłosowości ....................................................... 83
116. Zabawa  Kot i myszki ....................................................................... 83
117. Proponowanie rytmów ........................................................................ 84
118. Klaskanie własnych rytmów ................................................................ 85
119. Rozpoznanie barwy dz
więku instrumentów perkusyjnych ................... 86
120. Równoczesne realizowanie wartości rytmicznych przez cztery grupy .... 87
Spis problematyki ........................................................................................ 88
1. D więki i czary muzyczne
Dzieci poznają się z nauczycielem, z salą, w której odbywają się
zajęcia, i ze sobą, wymawiając głośno swoje imiona. Nauczyciel zapo-
znaje dzieci z fortepianem, jego brzmieniem i zewnętrznym wyglądem,
po czym gromadzi je blisko instrumentu, by posłuchały, ile pięknych
melodii i bajek można wydobyć z fortepianu.
Nauczyciel improwizuje bajkÄ™ muzycznÄ… pt. Dz
więki i czary. Za-
chęca dzieci, by przeniosły się wyobraz
nią nad morze, na leśną polankę
lub wzniosły się wysoko, tam gdzie latają ptaki.
2. Sygnał muzyczny
Dzieci słuchają muzyki fortepianowej, która zachęca do marszu lub
biegu. Gdy usłyszą sygnał muzyczny (pojedynczy dz
więk lub arpeggio
w wysokim rejestrze), zwracajÄ… siÄ™ w przeciwnÄ… stronÄ™ i idÄ… lub bie-
gną dalej. Ćwiczenie można też przeprowadzić przy akompaniamencie
dwóch instrumentów perkusyjnych, np. bębenka i dzwonków (cym-
bałków).
9
3. Przerwa w muzyce
Dzieci maszerujÄ… przy akompaniamencie fortepianu lub wybranego
instrumentu perkusyjnego. Gdy akompaniament milknie, siadajÄ… i cze-
kają w ciszy, aż muzyka ponownie zaprosi je do marszu.
10
4. Marsz i bieg w dwóch grupach
Pierwsza grupa dzieci maszeruje w rytmie ćwierćnut przy akompa-
niamencie tamburyna, w tym czasie druga grupa siedzi. Gdy nauczyciel
zagra na kastaniecie ósemki, druga grupa biega, a pierwsza siedzi i czeka
na ćwierćnuty. Zmiany następują coraz częściej.
11
5. Ćwierćnuty i ósemki  formowanie koła
Dzieci maszerują w kole, klaszcząc w ręce w tempie ćwierćnut. Gdy
usłyszą rytm ósemek, wbiegają do środka koła i biegają tak długo, aż
znów usłyszą ćwierćnuty. Wówczas ponownie sprawnie i szybko for-
mują koło i dalej maszerują.
12
6. Obraz grafi
czny
Na tablicy są narysowane trzy ćwierćnuty. Dzieci stają naprzeciwko
i mówią głośno: ćwierć-nu-ty. Jedno dziecko pokazuje nuty zgodnie
z akompaniamentem dowolnego instrumentu. Gdy akompaniament
zmieni się na ósemkowy, dzieci rozbiegają się po sali. Na powrót ćwierć-
nut w akompaniamencie, znów stają przed tablicą i mówią: ćwierć-
-nu-ty.
13
7. Spostrzeganie zmian dynamicznych (gło no ci d więku)
Dzieci siadają koło fortepianu i słuchają gry nauczyciela, który sto-
suje zmiany dynamiczne. Następnie wypowiadają swoje spostrzeżenia
i próbują klaskać, a potem chodzić zgodnie ze zmianami dynamiki. Pa-
dają pojęcia: głośno  cicho, mocno  lekko. To samo ćwiczenie można
przeprowadzić, grając na wybranych instrumentach perkusyjnych.
8. Wyrabianie wyczucia ruchu miarowych ćwierćnut
Zabawa z piłkami.
Dzieci bawią się kolorowymi piłkami w dowolny sposób przy
akompaniamencie fortepianu. Gdy usłyszą ćwierćnuty, stają i odbijają
piłki od podłogi, mówiąc za każdym razem:  bęc . Dzieci, które nie
potrafią jeszcze odbijać piłki w ten sposób, uderzają w nią ręką.
14
9. Słuchanie piewu nauczyciela  osłuchanie z piosenką Piłka
Dzieci słuchają I zwrotki piosenki Piłka J. Wasowskiego:
Piłka, piłka w górę leci
Piłką, piłką grają dzieci
Bęc i buch!
Bęc i buch!
Piłkę złapie zuch!
wesoło
Pi - łka, pi - łka, w gó-rę le - ci Pi - łką, pi - łką gra - ją dzie - ci
Bęc i buch! Bęc i buch! Pi - łkę zła - pie zuch!
15
10. Reagowanie na znanÄ… melodiÄ™
Dzieci spacerują z piłkami przy akompaniamencie fortepianu. Gdy
usłyszą melodię piosenki Piłka, zatrzymują się i ze słowami  piłka
w górę leci podrzucają piłkę wysoko w górę.
11. Rozpoznawanie ćwierćnut
Zabawa w domek ćwierćnut.
Dzieci biegają dookoła dywanu-domku. Gdy usłyszą zaproszenie
ćwierćnut, wchodzą do domku, siadają, uderzają rękami o kolana tak
długo, jak długo słyszą ćwierćnuty. Zabawa powtarza się kilkakrotnie.
16
12. Rysowanie domków z nutami
Dzieci rysują kredkami domki, w których mieszkają nuty.
13. Zabawa w dwóch grupach
Koty i myszy wybiegają ze swych domków wówczas, gdy usłyszą
odpowiednią muzykę: koty  ćwierćnuty, myszy  ósemki.
17
14. Rysowanie nut
Grupa dzieci-kotów rysuje ćwierćnuty, a grupa myszy  ósemki.
15. Opowiadanie bajek, słuchanie muzyki
Nauczyciel zadaje dzieciom pytania:
 A może któreś z was wymyśli własną bajkę o kotku i myszce?
 Spróbujcie opowiadać bajki, a potem posłuchacie bajki muzycz-
nej granej na fortepianie.
Można posłużyć się także dwoma instrumentami perkusyjnymi,
np. bębenkiem, grając dla kotów i trójkątem  dla myszek. Następnie
nauczyciel pyta:
 Czy słyszałyście, jak spacerował kot i jak biegały myszki?
18
16. Rejestr wysoki i niski
Dzieci tworzą koło, jedno z nich stoi w środku i pokazuje naryso-
wane na zmianę ćwierćnutę i ósemkę. Dzieci klaszczą nutę pokazaną
przez jedno z nich. Jeśli kartka z nutą jest trzymana wysoko  klaszczą,
trzymając ręce nad głowami; jeśli kartka jest trzymana nisko  klaszczą,
trzymając ręce nisko. Nauczyciel, akompaniując, dostosowuje rejestr
fortepianu do położenia nuty. Jeżeli w sali nie ma fortepianu, można
akompaniować np. na bębenku i trójkącie.
17. Kształtowanie wyobra ni działaniem d więków
Dzieci słuchają muzyki fortepianowej improwizowanej przez na-
uczyciela w wysokim rejestrze fortepianu i poruszajÄ… siÄ™ dowolnie po
sali, idąc lub biegając na palcach. Na sygnał muzyczny w wiolinie
unoszą ręce w górę, zatrzymują się i  wypatrują , co dzieje się wysoko
w górze. Początkowo nauczyciel podsuwa różne tematy: łąka, las, mia-
sto, góry. Po chwili dzieci same wybierają tematykę i każdy przenosi
siÄ™ tam w wyobraz
ni. Analogicznie dzieje siÄ™ z rejestrem niskim: dzieci
idą schylone, po czym zatrzymują się i  szukają niskich przedmiotów
bÄ…dz
przenoszą się w myśli do kopalni, pod wodę lub obserwują chra-
bÄ…szcze.
19
18. Skojarzenia z muzykÄ… (rejestr wysoki)
Dzieci malują swoje wyobrażenia. Nauczyciel gra w wysokim reje-
strze fortepianu.
20