Zasady oświetlenia
Prawidłowe oświetlenie spełniać musi kilka warunków, do których należą:
 odpowiednia wartość średniego natężenia oświetlenia na rozpatrywanej
powierzchni,
 równomierność oświetlenia na powierzchni i w czasie,
 prawidłowy rozkład luminancji,
 barwa światła odpowiednia do potrzeb.
Średnie natężenie oświetlenia tym różni się od natężenia oświetlenia że
nie dotyczy strumienia padajÄ…cego na element powierzchni lecz strumienia
padającego na całą rozpatrywaną powierzchnię. Wówczas niezależnie od różnic
w natężeniu oświetlenia w różnych miejscach tej powierzchni, jako natężenie
średnie przyjmuje się stosunek całkowitego strumienia, padającego na daną
powierzchnię do rozmiarów tej powierzchni.
Norma PN-68/E-02033 podaje najmniejsze dopuszczalne średnie
natężenie oświetlenia w różnych pomieszczeniach mieszkalnych, komunalnych i
przemysłowych.
W zależności od wymaganego średniego natężenia oświetlenia, wybiera
się rodzaj oświetlenia wg następującej zasady:
 dla należenia oświetlenia poniżej 200 lx  oświetlenie ogólne,
 od 200 do 700 lx  oświetlenie ogólne lub złożone,
 powyżej 700 lx oświetlenie złożone.
Równomierność oświetlenia ogólnego na powierzchni polega na
zachowaniu w miarę możliwości zbliżonego natężenia oświetlenia w różnych
punktach oświetlanej powierzchni lub pomieszczenia. Stosunek najmniejszej
wartości natężenia oświetlenia do jego wartości średniej nie powinien w obrębie
pomieszczenia, na płaszczyz
nie pracy, być mniejszy niż 0,3.
Równomierność oświetlenia w czasie polega na zapewnieniu
jednostajnego natężenia oświetlenia, bez migotań i wahań związanych ze
spadkami napięcia w sieci. Realizuje się to przez możliwie największe
rozdzielenie sieci zasilających oświetlenie od sieci siłowych (szczególnie
zasilajÄ…cych silniki).
Odpowiedni rozkład luminancji zabezpiecza przed olśnieniem i
zapewnia stopniowe jej zmniejszanie w miarÄ™ oddalaniu siÄ™ od centralnego
punktu. który jest oświetlany.
Barwa światła może mieć wpływ zarówno na psychikę człowieka, jak i
nieraz na możliwość prawidłowego wykonania pracy. Najkorzystniejsze są
z
ródła wytwarzające światło o barwie zbliżonej do światła dziennego.
W pomieszczeniach przemysłowych stosuje się do oświetlenia przede
wszystkim lampy wyładowcze (świetlówki, rtęciówki). Przy wysokości
zawieszenia do 4 m należy stosować wyłącznie świetlówki, natomiast powyżej
8 m głównie rtęciówki. Przy wysokościach pośrednich stosować można
zarówno jedne jak i drugie z
ródła światła. W pomieszczeniach
nieprzemysłowych stosuje się prawie wyłącznie świetlówki i żarówki.
Należy pamiętać o ważnej zasadzie, aby do oświetlenia wyjścia
bezpieczeństwa oraz ewakuacyjnego stosować wyłącznie żarówki (czas
zapłonu)
Obliczanie oświetlenia
Do obliczania natężenia oświetlenia stosuje się najczęściej metodę sprawności
oświetlenia. Sprawność oświetlenia jest to stosunek strumienia świetlnego
padającego na powierzchnię oświetlanej płaszczyzny do strumienia świetlnego
wytworzonego w z
ródłach światła. Wynika z tego, że metoda ujmuje kilka
współczynników: współczynnik sprawności oprawy, odbicia od ścian i sufitów
itp.
Metoda ta jest metodą empiryczną (doświadczalną), toteż istnieje kilka jej
odmian bardziej lub mniej dokładnie oddających stan faktyczny. W omówionej
metodzie przyjęto kilka założeń:
 metoda dotyczy oświetlenia płaszczyzny poziomej na wysokości ok. 0,85 m
od podłogi,
 lampy są rozmieszczone równomiernie nad oświetloną płaszczyzną,
 odległości między lampami są zbliżone do wysokości ich zawieszenia nad
płaszczyzną oświetlaną, a odległości skrajnych lamp od ściany są o połowę
mniejsze,
 współczynnik odbicia od podłogi wynosi ok. 0,14 (14%). Podstawą do
obliczeń jest wzór
SEsr
Åš=
nk·0·
w którym: Ś  strumień pojedynczego z
ródła światła w lm; S  powierzchnia pomieszczenia
w m2; Eśr  wymagane natężenie oświetlenia w lx; n  liczba zainstalowanych z
ródeł światła;
k  współczynnik zapasu (wg tabl. 1)  uwzględnia on zmniejszenie strumienia z
ródła
Å›wiatÅ‚a wraz z czasem użytkowania wskutek zużycia, zabrudzenia itp.; ·0  sprawność
oprawy zamieszczona w karcie katalogowej, podana w liczbach wzglÄ™dnych, np. 0,8; 0,75; ·
 sprawność oświetlenia wg tab. 2 (podana w liczbach względnych).
Tablica 1. Współczynnik zapasu k
Klasa oświetlenia k
Oświetlenie bezpośrednie 0,75
Oświetlenie przeważnie bezpośrednie 0,70
Oświetlenie mieszane 0.65
Oświetlenie przeważnie pośrednie i pośrednie 0.60
Tabela 2. Sprawność oświetlenia wewnętrznego
Współczynnik odbicia
Sufitu 70 50 30
Oświetlenie Ścian 50 30 10 50 30 10 50 30 10
Wskaz
nik
Sprawność oświetlenia w %
pomieszczenia
Klasa I
Bezpośrednie
1 34 26 21 33 26 21 33 26
21
żarówkowe, 1,5 48 40 34 46 40 34 45 39
34
2 58 50 45 56 50 45 55 49
rtęciówkowe,
45
3 69 63 58 68 63 58 67 61
świetlówkowe,
5867
4 76 70 67 75 70 67 74 69
z odbłyskami
75
6 84 79 76 83 79 75 82 78
nieprzeświecalnymi 84
10 90 88 85 89 86 86 89 89
oprawy wpuszczone w
sufit
Klasa II
Przeważnie bezpośrednie
żarówkowe,
1 31 24 19 29 23 18 26 22 17
rtęciówkowe, 1,5 43 36 31 40 34 30 38 32 27
2 52 46 40 49 42 38 44 40 36
świetlówkowe
3 63 57 51 58 54 49 54 50 46
z odbłyskami górnymi
4 68 64 59 64 59 56 59 56 52
rozpraszajÄ…cymi lub
6 75 72 67 71 67 64 66 64 60
nieprzeświecalnymi,
10 82 79 76 78 74 72 73 71 68
zaopatrzonymi w szczeliny
oprawy przysufitowe z
kloszami rozpraszajÄ…cymi
Klasa III
1 25 19 15 23 16 13 19 14 11
Mieszane przy rozsyle
1,5 35 29 24 30 25 20 27 22 18
równomiernym
2 43 37 32 38 32 27 32 27 23
żarówkowe,
3 53 47 41 46 41 35 39 34 30
rtęciówkowe
4 58 53 48 51 46 42 43 39 37
z kloszami rozpraszalÄ…cymi 6 66 61 57 57 53 50 50 46 43
10 72 69 65 63 61 58 55 52 52
(kule mleczne)
świetlówkowe
Klasa III
Mieszane przy rozsyle
1 30 23 19 26 22 17 22 18 14
1,5 41 35 30 36 30 27 31 27 23
nierównomiernym
2 49 43 39 43 38 35 37 33 30
żarówkowe,
3 59 53 49 52 48 43 45 41 39
rtęciówkowe
4 64 60 56 57 53 50 49 47 45
z osłonami bocznymi
6 71 68 64 62 60 57 55 52 50
pierścieniowymi
10 77 75 72 68 66 64 59 58 57
wieloświetlówkowe
listwy montażowe
Klasa IV
1 27 21 17 20 17 13 15 12 10
Przeważnie pośrednie 1,5 36 32 27 28 25 21 21 18 16
2 49 38 35 35 30 28 25 23 20
żarówkowe,
3 53 48 44 42 38 35 30 28 26
rtęciówkowe
4 57 54 51 45 43 41 34 32 30
świetlówkowe
6 63 61 57 51 48 46 37 36 34
z osłonami dolnymi
10 69 66 64 54 53 52 41 39 38
przeświecalnymi
1 24 19 15 16 14 11 10 8 6
Klasa V
1,5 34 29 25 24 20 18 14 11 10
Pośrednie
2 40 35 31 28 25 23 16 15 14
żarówkowe,
3 48 44 40 34 31 29 20 19 18
rtęciówkowe
4 53 49 46 38 35 33 23 21 20
świetlówkowe
6 58 55 53 41 39 38 24 24 23
osłonięte od dołu 10 63 61 59 44 43 43 26 26 25
Klasa V
1 16 13 10 10 9 6 6 5 4
Pośrednie wnękowe 1,5 23 18 15 14 13 10 8 6 6
2 26 23 20 18 15 14 10 9 8
żarówkowe,
3 31 28 25 20 19 16 11 10 9
rtęciówkowe
4 34 31 28 23 20 19 13 11 10
świetlówki nieosłonięte,
6 39 25 33 25 23 21 14 14 13
we wnękach sufitowych lub
10 41 39 36 26 25 24 15 15 14
nad gzymsem
W celu odczytania z tabl. 2 wartości należy określić kilka dodatkowych
współczynników:
 wskaz
nik pomieszczenia
0,2a + 0,8b
w =
h
przy czym: a, b  odpowiednio długość i szerokość pomieszczenia w m; h 
wysokość zawieszenia [m] oprawy nad płaszczyzną oświetlaną dla opraw klasy
I, II i III lub wysokość sufitu nad płaszczyzna oświetlaną dla opraw klasy IV i
V.
 procentowe współczynniki odbicia od ścian i sufitu, przy czym:
sufit biały  70%, ściana jasna  50%
sufit przybrudzony  50%, ściana średnio jasna  30%
sufit brudny  30%, ściana ciemna  10%
 klasę oprawy i jej sprawność w obu kierunkach (dół i góra) zamieszczoną w
katalogowych wykresach światłości; w przypadku większych różnic w
sprawnościach katalogowych i podawanych w tabl.2, odczytywaną
sprawność oÅ›wietlenia · okreÅ›lić można jako poÅ›redniÄ… miedzy odczytanymi
dla różnych klas. Kierować się wówczas należy przede wszystkim tym
kierunkiem, gdzie skierowany jest większy strumień świetlny.