Wiesława PABJAC
CZYK
Politechnika A
ódzka, Instytut Elektroenergetyki
Energooszczędne instalacje oświetleniowe
Streszczenie. Przedstawiono ogólnie cele strategii energetycznej Unii Europejskiej oraz podstawowe regulacje prawne. Scharakteryzowano
czynniki decydujące o efektywności energetycznej w oświetleniu, ze szczególnym uwzględnieniem z
ródeł światła i systemów sterowania. Nawiązano
do innowacyjnych technologii w oświetleniu, polegających na wykorzystaniu energii słońca i wiatru do zasilania opraw LED oraz oświetlania wnętrz
za pomocą światłowodów światła naturalnego.
Abstract. The aims of energy strategy of European Union were shown generally as well as the basic law regulations. The decisive factors
connected with lighting energy efficiency were characterized, from special regard the light sources and the light control systems. Moreover the
innovative technology in lighting, were presented, which depending on utilization of the sun and wind energy to supply of the LED luminaries as
well as the interior lighting with using of optical fibres of the natural light.( Energy efficiency of the lighting installations).
Słowa kluczowe: oświetlenie, z
ródła światłą, instalacje oświetleniowe, efektywność energetyczna
Keywords: lighting, light sources, lighting installations, energy efficient
Wprowadzenie  strategia oszczędzania energii efektywnością energetyczną, mających zastosowanie dla
Strategia energetyczna Unii Europejskiej zbudowana wszystkich produktów zużywających energię w sektorze
jest na trzech głównych celach [1]: mieszkaniowym, usługowym oraz przemysłowym.
1. Zwiększenie konkurencyjności w zakresie produkcji Wspólne zasady dla wewnętrznych rynków energii
energooszczędnego sprzętu i usług związanych z elektrycznej (2003/54/WE)
efektywnością energetyczną, które wykorzystują w możliwie i gazu ziemnego (2003/55/WE): Dyrektywy te wytyczają
maksymalny sposób potencjał oszczędności wspólne zasady wytwarzania, przesyłania oraz dystrybucji
energetycznych. Cel ten prowadzi do poprawy warunków energii elektrycznej i gazu ziemnego.
pracy i życia obywateli Unii Europejskiej oraz do Wspieranie produkcji energii elektrycznej z
oszczędności finansowych rzędu 200-1000 euro rocznie w odnawialnych z
ródeł energii (2001/77/WE): Celem tej
przeciętnym gospodarstwie domowym dyrektywy jest zwiększenie udziału odnawialnych z
ródeł
2. Ochrona środowiska oraz wypełnienie zobowiązań energii w produkcji energii elektrycznej.
Protokołu z Kioto w zakresie ograniczenia emisji gazów Połączenie produkcji ciepła i energii elektrycznej
cieplarnianych. Osiągnięcie tego celu jest możliwe poprzez (2004/8/WE):Dyrektywa ta ma na celu zwiększenie
zwiększenie efektywności energetycznej wytwarzania, efektywności energetycznej oraz bezpieczeństwa
przesyłu i zużycia energii. energetycznego poprzez promocję i rozwój kogeneracji.
3. Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego Unii Promocja efektywności usług energetycznych i
poprzez istotne zmniejszenie zapotrzebowania na import efektywności zużycia energii przez odbiorców
energetycznych nośników energii, głównie ropy i gazu końcowych (2006/32/WE): Najważniejszym celem tej
ziemnego. dyrektywy (ESD) jest doprowadzenie do bardziej
Zostało wprowadzonych szereg regulacji prawnych na efektywnego zużycia energii przez użytkowników
poziomie Rady i Parlamentu Europejskiego, które określają końcowych, poprzez wspieranie rozwoju sprawnie
kierunki i instrumenty działań na rzecz poprawy działającego, uzasadnionego ekonomicznie i
efektywności energetycznej. Do najistotniejszych w tym konkurencyjnego rynku opłacalnych kosztowo sposobów
zakresie należą dyrektywy [1]: podnoszenia efektywności energetycznej. Dyrektywa
Etykietowanie energetyczne urządzeń gospodarstwa 2006/32/WE (ESD) ma na celu osiągnięcie uzasadnionej
domowego (92/75/EWG): Celem tej dyrektywy jest ekonomicznie poprawy efektywności końcowego
działanie na rzecz przekazania do publicznej wiadomości użytkowania paliw i energii w państwach Unii Europejskiej
(w szczególności poprzez etykietowanie) danych na temat poprzez m.in. promowanie programów służących poprawie
zużycia energii i innych zasobów przez niektóre urządzenia efektywności energetycznej oraz zharmonizowanie
AGD. Dyrektywa 92/75/EWG, dotycząca etykietowania metodologii obliczania i weryfikowania oszczędności
energetycznego urządzeń domowych oraz środków energii. Dyrektywa ta zobowiązuje państwa członkowskie
implementacyjnych, obejmuje: Unii Europejskiej do przyjęcia krańcowego krajowego celu
" lodówki, zamrażarki i ich kombinacje, osiągnięcia oszczędności energii elektrycznej w wysokości
" pralki, suszarki i ich kombinacje, 9% w dziewiÄ…tym roku jej stosowania.
" zmywarki do naczyń, Charakterystyka energetyczna budynków
" kuchenki, (2002/91/WE): Celem tej dyrektywy (EPBD) jest wspieranie
" grzejniki wody i zbiorniki ciepłej wody, efektywności energetycznej w budownictwie. Podstawą do
" z
ródła światła, wprowadzenia tych przepisów są dane statystyczne
" urządzenia klimatyzacyjne i ich kombinacje. dotyczące finalnego zużycia energii w Unii Europejskiej.
Ekoprojektowanie (2005/32/EC): Dyrektywa ta podaje Międzynarodowa Agencja Energii (IEA) ocenia, że aż 40%
podstawy prawne ekoprojektowania. Jej celem jest energii jest pochłaniane przez budynki. UE postanowiła
zapewnienie wolnego przepływu produktów zużywających więc wprowadzić narzędzia do oszczędzania energii w
energię w obrębie Unii Europejskiej oraz podwyższenie
miejscach jej wykorzystywania, czyli w budynkach. Właśnie
parametrów efektywności urządzeń mających wpływ na
w budynkach, a dokładniej mówiąc w sposobie ich
środowisko. Szacuje się, że ponad 80% wszystkich
użytkowania, leżą duże potencjalne możliwości
oddziaływań środowiskowych powstaje na etapie
ograniczenia zużycia energii, a tym samym
projektowania urzÄ…dzenia. Dyrektywa ekoprojektowania
oszczędności w wydatkach finansowych i ochrony
określa zasady wyznaczania wymagań związanych z
środowiska naturalnego. Dyrektywa EPBD ma na celu
PRZEGL
D ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN 0033-2097, R. 86 NR 6/2010 65
wypromowanie poprawy efektywności energetycznej konstrukcja i jakość opraw oświetleniowych,
budynków we Wspólnocie Europejskiej, biorąc od uwagę schemat instalacji elektrycznej zasilającej oprawy
zewnętrzne i wewnętrzne warunki (techniczne) budynków i oświetleniowe wraz z podziałem na oddzielnie
opłacalność przedsięwzięć. W wyniku wdrożenia dyrektywy sterowane obwody odbiorcze, umożliwiające czasowe
EPBD należy dla budynków opracowywać certyfikaty wyłączenia światła w określonych przestrzeniach,
energetyczne, charakteryzujące zapotrzebowanie budynku system oświetlenia i klasa oświetleniowa (np.
na nieodnawialną energię pierwotną na potrzeby oświetlenie ogólne, oświetlenie miejscowe) oraz
ogrzewania, przygotowania ciepłej wody użytkowej, rozmieszczenie opraw (równomierne, zlokalizowane),
wentylacji i klimatyzacji, a w przypadku budynku oświetlenie ścienne lub sufitowe, oświetlenie
użyteczności publicznej także oświetlenia, przy pośrednie, bezpośrednie lub mieszane, itp.
uwzględnieniu krajowych warunków klimatycznych oraz układy sterowania oświetleniem, z uwzględnieniem
spełnieniu wymagań jakości środowiska wewnętrznego w światła dziennego oraz harmonogramu zajęć i
budynku [3,14]. czynności,
Efektywność energetyczna stała się jednym z istotnych eksploatacja instalacji oświetleniowej, w tym sposób
narzędzi polityki energetycznej Europy. W odniesieniu do konserwacji urządzeń oświetleniowych, odnawianie
oświetlenia elektrycznego, szacuje się, że konsumuje ono pomieszczeń, itp. zabiegi,
ok. 19% łącznego zużycia energii elektrycznej w świecie, sposób użytkowania oświetlenia (nawyki).
podobnie w Polsce. Wdrożenie działań oszczędnościowych
w oświetleniu może przynosić znaczne oszczędności Mówiąc o sposobach oszczędzania energii w
energii elektrycznej, na poziomie ponad 50% pierwotnego oświetleniu, należy zawsze wyjść z założenia, że nie
zużycia energii elektrycznej, przy okresach zwrotu pogarszamy tym samym jakości oświetlenia, do
nakładów wynoszących od kilku miesięcy do kilku lat. zapewnienia której obligują nas przepisy prawne i
Dotyczy to zarówno oświetlenia drogowego, jak i normalizacyjne.
oświetlenia wewnątrz budynków. Ocenia się, że zużycie Mówi się o tzw. oświetleniu racjonalnym, czyli takim,
energii elektryczne na cele oświetleniowe w które w maksymalnym stopniu wykorzystuje podane niżej
gospodarstwach domowych wynosi ok. 20%, w budynkach zasady:
użyteczności publicznej dochodzi do 30% [21]. 1. Stosowanie energooszczędnych z
ródeł światła;
Ocena oświetlenie pod kątem jego energochłonności, 2. Stosowanie energooszczędnych układów pracy z
ródeł
powinna być poprzedzona jego oceną pod względem światła;
zapewnienia właściwych warunków oświetleniowych, czy to 3. Wybór opraw o wysokiej sprawności, właściwym rozsyle
we wnętrzu, czy to na drodze. Kryteria oświetleniowe i odpowiednim ograniczeniu olśnienia;
zostały określone w nowych normach PN-EN 12464- 4. Stosowanie systemów sterowania oświetlenia;
1:2004 [5], PN-EN 12193:2008 [8], w odniesieniu do wnętrz 5. Wybór urządzeń oświetleniowych o łatwym montażu i
oraz w PN-EN 12464-2:2008 [6], PN-EN 13201:2007 [23] w konserwacji;
odniesieniu do oświetlenia terenów zewnętrznych i dróg. 6. Opracowanie planów konserwacji instalacji oświetlenia i
Szczególnego podejścia wymaga ocena oświetlenia we ich realizacja;
wnętrzach ze względu na dużą różnorodność rodzajów 7. W miarę możliwości stosowanie zintegrowanie
pomieszczeń i czynności w nich wykonywanych. Właściwe systemów oświetlenia i klimatyzacji
warunki oświetleniowe są określone poprzez ilościowe i 8. Stosowanie nowoczesnych systemów instalacyjnych
jakościowe cechy oświetlenia, z uwzględnieniem również urządzeń oświetleniowych (np. szynowych);
aspektów psychofizjologicznych, ekonomicznych i 9. Malowanie powierzchni we wnętrzu na jasne kolory;
energetycznych. 10. Dobór urządzeń oświetleniowych ekologicznych.
Ogólne możliwości oszczędzania energii elektrycznej w Racjonalne oświetlenie jest elementem dobrego
oświetlenie oświetlenia, którego kryteria są następujące:
Trudno sobie wyobrazić jakiekolwiek wnętrze bez 1. Zapewnienie wymaganego przez przepisy poziomu
oświetlenia, a dokładniej mówiąc bez instalacji natężenia oświetlenia na płaszczyznach roboczych
oświetleniowej. Dotyczy to zarówno naszego stanowiska (polach zadania wzrokowego i polach otoczenia);
pracy, jak i miejsca wypoczynku. Od otoczenia świetlnego 2. Równomierny rozkład luminancji we wnętrzu;
zależy wydajność pracy, nasze samopoczucie, a także 3. Ograniczenie olśnienia bezpośredniego i odbiciowego;
niejednokrotnie zdrowie. 4. Właściwe oddawanie kontrastu;
Pod pojęciem  instalacja elektryczna (ang. lighting 5. Właściwa cienistość we wnętrzu;
installation) należy rozumieć zespół urządzeń 6. Właściwa barwa światła i odpowiednie oddawanie barw;
oświetleniowych wraz z przewodami zasilającymi i 7. Właściwe ukierunkowanie światła (modelowanie
urządzeniami zabezpieczającymi i sterowniczymi [10]. wnętrza);
Poszczególne elementy instalacji oświetleniowej wpływają 8. Oświetlenie bezpieczne;
w różnym stopniu na jej funkcjonalność, bezpieczeństwo 9. Estetyka i harmonijne wkomponowanie w wystrój
użytkowania oraz na wypadkową energochłonność. wnętrza
Czynniki decydujące o energochłonności oświetlenia 10. Oświetlenie energooszczędne (racjonalne)
można podzielić na kilka grup: Należy również podkreślić, że od nas samych w dużym
opracowywanie koncepcji i projektu oświetlenia (danego stopniu zależy poziom oszczędności energii elektrycznej w
wnętrza, drogi, ulicy, parku, itp.), uwzględniając oświetleniu. Techniczne sposoby zmniejszenia zużycia (np.
wymagania związane z charakterem i trudnością wymiana z
ródeł światła) nie dadzą oczekiwanych efektów,
czynności wzrokowych oraz uwarunkowania jeżeli nie zweryfikujemy nawyków i przyzwyczajeń swoich i
środowiskowe, innych użytkowników oraz jeżeli nie zmienimy sposobu
rodzaj i jakość z
ródeł światła, z uwzględnieniem również eksploatacji instalacji. Istotnym aspektem jest również
ich aspektów ekologicznych, sposób wdrożenia systemu oszczędzania oraz jakość
rodzaj układu zapłonu i zasilania z
ródeł światła, głównie zastosowanych środków technicznych.
lamp wyładowczych,
66 PRZEGL
D ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN 0033-2097, R. 86 NR 6/2010
Profesjonalny projekt oświetlenia jako narzędzie średniej wartości natężenia oświetlenia na danej
oszczędzania energii powierzchni,
Zarówno we wnętrzach, jak i na terenach zewnętrznych, - olśnieniem, charakteryzowanym wskaz
nikiem UGR [-],
oświetlenie podlega projektowaniu przy zachowaniu zasad i - kierunkowością światła (tzw. modelowaniem),
kryteriów, określonych w przepisach prawnych i - barwą światła, charakteryzowaną m.in. temperaturą
normalizacyjnych. W zasadzie obecnie instalacje barwowÄ… promieniowania TCP [K],
oświetleniowe (projektowane lub po modernizacji) powinny - oddawaniem barw, charakteryzowanym wskaz
nikiem
być instalacjami energooszczędnymi. Poprzez kolejne oddawania barw Ra [-],
działania możemy uzyskać dalsze oszczędności energii - migotaniem światła,
elektrycznej, prowadzące do realizacji tzw. oświetlenia - udziałem światła dziennego.
wydajnego energetycznie (ang. energy-efficient lighting) Procedury weryfikacyjne (ocena i pomiary) odnoszÄ… siÄ™
[13,15] tylko do kilku cech oświetlenia (te zostały podkreślone), co
Oświetlenie wydajne energetycznie jest realizowane za oznacza konieczność ich nakazowego spełnienia.
pomocą następujących działań: Pozostałe cechy nabierają charakteru zaleceń.
- minimalizowanie mocy zainstalowanej w oświetleniu, Norma [5] posiada status przepisu prawnego, gdyż na
czyli stosowaniu opraw oświetleniowych o większej nią powołują się przepisy z zakresu bezpieczeństwa i
sprawności, stosowaniu wydajniejszych i mniej stratnych higieny pracy [16,17]. Jest ona podstawą do oceny
urządzeń do lamp (stateczników, zasilaczy, warunków oświetleniowych w nowo oddawanych do
transformatorów, itp.) oraz właściwego rozmieszczenia użytkowania obiektach, jak i w istniejących - do celów
opraw w pomieszczeniu, okresowej oceny oświetlenia. W świetle tych przepisów
- częściowe wykorzystanie mocy zainstalowanej w pracodawca  niezależnie od oświetlenia dziennego
oświetleniu w nawiązaniu do wymaganych w danym powinien zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach
okresie warunków oświetleniowych (wytwarzaniu zgodnych z Polskimi Normami oraz jest zobowiązany
różnych scen oświetleniowych w zależności od potrzeb zapewnić systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i
organizacji pracy za pomocÄ… systemu sterowania higieny pracy... .
oświetleniem), Wynika z tego, że zapewnienie bezpiecznych i
- ograniczenie czasu i zakresu stosowania oświetlenia higienicznych warunków pracy oraz obowiązek
sztucznego w przypadku wykorzystania w dokonywania oceny ryzyka związanego również z
pomieszczeniach światła dziennego (naturalnego). oświetleniem stanowisk pracy, narzuca konieczność
Nieodłączną cechą współczesnego oświetlenia jest wykonania pomiarów i oceny parametrów oświetlenia
również aspekt jego oddziaływania na środowisko oraz elektrycznego. Oświetlenie nie kwalifikuje się do czynników
współzależność instalacji oświetleniowej z innymi szkodliwych, lecz jego parametry decydują o uciążliwości
instalacjami w budynku czy w terenie, w zakresie nie tylko pracy wzrokowej. Niespełnienie określonych wymagań
wzajemnego położenia, ale również wykorzystania oświetleniowych może stwarzać warunki zagrożenia, a
ubocznych efektów eksploatacji (np. zyski ciepła od nawet w sposób pośredni być przyczyną wypadków przy
oświetlenia, skojarzone systemy oświetlenia i klimatyzacji, pracy. Natomiast spełnienie wymagań oświetleniowych
itp.). nierozerwalnie wiąże się z wykonaniem profesjonalnego
W zakresie projektowania i weryfikacji oświetlenia mają projektu oświetlenia oraz jego realizacją.
zastosowanie następujące normy: Nadrzędnym kryterium każdego projektu oświetlenia jest
PN-EN 12464-1:2004.Światło i oświetlenie. Oświetlenie zapewnienie właściwych warunków oświetleniowych w
miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach; [5] miejscu działalności człowieka, czyli na stanowisku pracy,
PN-EN 12464-2:2008.Światło i oświetlenie. Oświetlenie adekwatnych do trudności pracy wzrokowej.
miejsc pracy. Część 2: Miejsca pracy na zewnątrz;[6] Na stanowisku pracy wyróżnia się pola zadania
PN-EN 1838:2005. Zastosowanie oświetlenia. (wzrokowego) i pola otoczenia. Dla obu rodzajów pół pracy
Oświetlenie awaryjne; [7] wzrokowej norma określa inne wymagania oświetleniowe,
PN-EN 12193:2008. Światło i oświetlenie. Oświetlenie w nie ma więc potrzeby nadmiernego oświetlania pól
sporcie (oryg.);[ 8] otoczenia (patrz tabela 1).
PN-EN 13201:2007.Oświetlenie dróg (norma 4 W praktyce projekty są wykonywane często przez
arkuszowa) [23] osoby nie mające podstawowej wiedzy z oświetlenia, co
Projektanci oświetlenia dostali ogromną swobodę w może skutkować rozwiązaniami oświetlenia nadmiernie
wyborze rozwiązań, stosowania nowych technik i energochłonnymi. W tabeli 1 pokazano przykładowo,
innowacyjnych urządzeń oświetleniowych, maksymalnego zaczerpnięte z normy [5], wymagania oświetleniowe dla
wykorzystania dostępnego światła dziennego, stosowania wnętrz edukacyjnych, a na rysunku 1  stanowisko pracy z
systemów sterowania oświetleniem. Również od komputerem.
projektanta zależy ocena parametrów oświetlenia na etapie Na podstawie szeregu przeanalizowanych projektów
projektowania i póz
niejszej eksploatacji, wymagając oświetlenia w budynkach użyteczności publicznej, można
stosowanie zasad dobrej praktyki oświetlania. Właściwe stwierdzić, że projektowanie oświetlenia wnętrz
warunki oświetleniowe są określone poprzez ilościowe i rozumianego jako oświetlenie stanowisk pracy w nim się
jakościowe cechy oświetlenia, z uwzględnieniem również znajdujących (zgodnie z wymaganiami normy PN-EN
aspektów psychofizjologicznych, ekonomicznych i 12464-1:2004) może dać oszczędności energii elektrycznej
energetycznych zużywanej na cele oświetlenia nawet o 30%. Ma to
Kryteria oświetleniowe związane są z następującymi znaczenie zwłaszcza wtedy, gdy położenie stanowisk pracy
cechami oświetlenia: jest określone i niezmienne. Nie ma potrzeby
- rozkładem luminancji, równomiernego oświetlenia całego wnętrza, gdyż wtedy na
- natężeniem oświetlenia w [lx] (na polu zadania powierzchniach poza stanowiskami pracy mamy oświetlenie
wzrokowego, na polu otoczenia lub innej określonej  przewymiarowane (tabela 2).
płaszczyz
nie pracy) wraz z równomiernością
oświetlenia, definiowaną jako stosunkiem minimalnej do
PRZEGL
D ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN 0033-2097, R. 86 NR 6/2010 67
 dodatkowych urządzeń determinuje w dużym stopniu
położenie punktu pracy z
ródła światła, a tym samym
wartości osiąganych przez niego parametrów, zarówno
stanie zapłonu i w warunkach ustalonych.
Tabela 2. Wymagania oświetleniowe dotyczące wnętrz (stref),
zadań i czynności dla pomieszczeń edukacyjnych według PN-EN
12464-1:2004 [5] tablica 5.6
Nr ref. Rodzaj wnętrza, zadania lub 
m UGRL Ra
czynności lx - -
300 19 80
6.2.1 Sale lekcyjne, pokoje
nauczycielskie
6.2.2 Sale lekcyjne dla klas 500 19 80
wieczorowych i nauki dorosłych
6.2.3 Sale wykładowe 500 19 80
6.2.4 Tablice 500 19 80
Rys.1. Przykładowe stanowisko pracy z komputerem, na którym
6.2.5 Stół demonstracyjny 500 19 80
wyodrębniono kilka pól zadań : obszar dokumentów na stole
6.2.6 Pracownie artystyczne 500 19 80
komputerowym - D 1, obszar dokumentów na biurku - D 2,
klawiatura  K oraz obszar pola bezpośredniego otoczenia  PBO
[10] 6.2.7 Pracownie artystyczne w 750 19 90
szkołach artystycznych
Tabela 1. Równomierność oraz związek między natężeniem 6.2.8 Pracownie rysunku 750 16 80
oświetlenia w polu zadania i w polu bezpośredniego otoczenia technicznego
według PN-EN 12464-1:2004 [5]
6.2.9 Pracownie zajęć praktycznych i 500 19 80
laboratoria
Natężenie oświetlenia w polu Natężenie oświetlenia w
6.2.10 Pokoje do prac ręcznych 500 19 80
zadania polu bezpośredniego
6.2.11 Warsztaty dydaktyczne 500 19 80
[lx] otoczenia [lx]
6.2.12 Pokoje zajęć muzycznych 300 19 80
e" 750 500
6.2.13 Pokoje do zajęć 300 19 80
500 300
komputerowych (obsługa
300 200
komputera)
d" 200 Ezadania
6.2.14 Laboratoria językowe 300 19 80
Równomierność e" 0.7 Równomierność e" 0,5
6.2.15 Pokoje do odrabiania lekcji i 500 22 80
warsztaty
Energooszczędne urządzenia oświetleniowe oraz ich
6.2.16 Hole wejściowe
200 22 80
układy pracy
6.2.17 Strefy komunikacji, korytarze 100 25 80
Mówiąc o energooszczędności z
ródeł światła, a w
6.2.18 Schody 150 25 80
szerszym kontekście o ich efektywności energetycznej,
6.2.20 Pokoje nauczycielskie 300 19 80
należy brać pod uwagę aspekty techniczne, ekologiczne i 6.2.21 Biblioteka: półki na książki 200 19 80
ekonomiczne. Te trzy aspekty są podstawą końcowej oceny 6.2.22 Biblioteka: miejsce do czytania 500 19 80
6.2.23 Magazyny materiałów 100 25 80
z
ródła światła i jego przydatności do określonych celów
edukacyjnych
oświetleniowych. W podobny sposób oceniane są inne
6.2.24 Sale sportowe, gimnastyczne, 300 22 80
produkty oświetleniowe, takie jak urządzenia zapłonowo-
baseny pływackie,
stabilizujące współpracujące z lampami wyładowczymi i
(ogólnodostępne)
oprawy oświetleniowe [11].
6.2.25 Stołówki szkolne 200 22 80
Poniżej przedstawiono ogólną charakterystykę różnych
6.2.26 Kuchnia 500 22 80
rodzajów z
ródeł światła (nazywanych też krótko lampami),
500 22 80
6.2.26 Kuchnia
które są dostępne na rynku krajowym oraz wskazówki
doboru energooszczędnych i właściwych do określonych
Moc znamionowa lampy PL - moc elektryczna
celów oświetleniowych rozwiązań. Ograniczono się przy
pobierane przez lampÄ™ z sieci zasilajÄ…cej w znamionowych
tym do typów lamp stosowanych na potrzeby oświetlenia
warunkach zasilania, w [W].
ogólnego.
Znamionowy strumień świetlny Ś  wielkość
y
ródła światła są charakteryzowane parametrami
wyprowadzona ze strumienia energetycznego
fotometrycznymi, elektrycznymi, eksploatacyjnymi oraz
promieniowania elektromagnetycznego (mocy promienistej)
ekologicznymi. Niektóre parametry lamp są podawane w
w [lm], Wartość początkowa strumienia świetlnego
wartościach nominalnych lub/i znamionowych. Wartość
określana jest najczęściej po okresie wyświecenia nowych
znamionowa oznacza liczbową wartość charakterystyki
lamp, trwającego 100 godzin bezprzerwowego świecenia.
danego produktu w warunkach eksploatacji określonych w
Skuteczność świetlna z
ródÅ‚a Å›wiatÅ‚a ·L - iloraz
odpowiednich przepisach. Wartość nominalna oznacza
emitowanego strumienia świetlnego Ś i mocy pobieranej
przybliżoną wartość liczbową służącą do określenia lub
przez z
ródło PL, wyrażona w [lm/W]. Nie obejmuje strat
identyfikacji produktu.
mocy w urzÄ…dzeniach pomocniczych. Znamionowa
Lampy wyładowcze wymagają zastosowania
skuteczność świetlna lampy jest określana najczęściej po
dodatkowych urządzeń zapłonowo-stabilizujących,
100 godzinach pracy w warunkach normalnych, tj. przy
włączanych pomiędzy z
ródłem zasilania (siecią), a lampą
temperaturze otoczenia 25 ÚC lub 35 ÚC (np. dla Å›wietlówek
lub grupą lamp. Zadaniem tych urządzeń jest najczęściej
T5).
ograniczenie prądu płynącego przez lampę (rola
Współczynnik zachowania (spadku) strumienia
statecznika), wspomaganie lub wywołanie zapłonu lampy
świetlnego - stosunek strumienia świetlnego emitowanego
(rola zapłonnika lub układu zapłonowego), poprawa
przez lampę w określonym momencie jej cyklu życia do jej
współczynnika mocy układu lampa-statecznik, ograniczenie
początkowego strumienia świetlnego, oznaczany LLMF
zakłóceń radioelektrycznych , itp. Charakterystyka
68 PRZEGL
D ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN 0033-2097, R. 86 NR 6/2010
 Trwałość lampy  czasokres wyrażony w godzinach, używanych jest kilka standardowych średnic rur : 38 mm -
określający czas..... Współczynnik trwałości lampy (LSF)  świetlówki tradycyjne starszej konstrukcji T12, 26 mm 
oznacza odsetek całkowitej liczby lamp, które nadal działają nowsza generacja T8, 16 mm - świetlówki T5, 12 mm -
w danym momencie, w określonych warunkach i przy świetlówki T4 i 7 mm  świetlówki T2.
określonej częstości załączania. Jako wyładowcze z
ródła światła, świetlówki wymagają
Temperatura barwowa najbliższa TC [K]  do pracy specjalnych układów stabilizacyjno-zapłonowych.
temperatura promiennika Plancka (ciała czarnego), którego Tradycyjne układy pracy świetlówek wykorzystują
postrzegana barwa najbliżej przypomina barwę danego stateczniki magnetyczne (dławiki) oznaczane KVG (te nie
bodz
ca o takiej samej jasności i w określonych warunkach powinny być już produkowane) lub VVG (stateczniki
obserwacji. magnetyczne o małych stratach). W nowoczesnych
Współczynnik oddawania barw Ra  oznacza wpływ układach stosowane są stateczniki elektroniczne (EVG),
oświetlenia na postrzeganą barwę obiektów poprzez przeznaczone przede wszystkim do systemów sterowania
porównanie ich z postrzeganą barwą przy oświetleniu strumieniem świetlnym. Należy oczekiwać, że z czasem ich
określonym iluminatem (wzorcem). powszechność stosowania będzie coraz większa, a ceny
Sprawność statecznika · stat  oznacza stosunek mocy bÄ™dÄ… coraz przystÄ™pniejsze.
lampy PL do mocy na wejściu układu lampa-statecznik. Świetlówki T5 najnowszej generacji stanowią kolejny
Wartości podstawowych parametrów z
ródeł światła duży krok w uzyskaniu oszczędności energii elektrycznej.
przedstawiono w Tabeli 4 [12 ]. W porównaniu do standardowych świetlówek zużywają one
Żarówki stanowią grupę elektrycznych z
ródeł światła o do 30% mniej energii, przy jednoczesnej redukcji zużycia
najniższej skuteczności świetlnej, rzędu kilkunastu lm/W, z materiałów do 65% . Strumień świetlny świetlówek T5
tego względu będą stopniowo wycofywane z produkcji w nowej generacji jest optymalizowany dla 35oC. Jest to
ramach programów przyjętych przez Unię Europejską. temperatura, która występuje w warunkach normalnej pracy
Różnorodność wykonań żarówki oraz prostota budowy i świetlówki w oprawie oświetleniowej. Dotychczas
układu zasilania, a przede wszystkim niska cena powodują, stosowane świetlówki posiadają maksymalny strumień
że w dalszym ciągu są obecnie powszechnie stosowane. świetlny w 25oC, co powoduje utratę kilku procent światła w
zwłaszcza w gospodarstwach domowych. Występujące warunkach ich normalnej eksploatacji w oprawach
obecnie na rynku żarówki do ogólnych celów zabudowanych.
oświetleniowych można podzielić na grupę żarówek Zamiana świetlówki T8 (średnica 26 mm) na świetlówki
tradycyjnych (głównego szeregu) oraz na żarówki T5 (średnica 16 mm) uwzględnieniem wymiany
halogenowe. Żarówki odznaczają się doskonałym stateczników, daje oszczędności energii elektrycznej
oddawaniem barw charakteryzowanym ogólnym odpowiednio rzędu 60% i 80%. (tabela 3)
wskaz
nikiem oddawania barw na poziomie Ra=100.
Tabela 3. Oszczędność energii elektrycznej w % przy
Trwałość żarówek tradycyjnych jest niestety stosunkowo
wprowadzaniu kolejnych kroków modernizacji instalacji ze
niska i osiąga średnio 1000 godzin.
świetlówkami liniowymi
Żarówki halogenowe są uznawane jako energooszczędne
odmiany żarówek tradycyjnych. Ich właściwości, opisane
Świetlówka Świetlówka
wyżej, wynikają z zastosowanego cyklu halogenowego. T8, T5,
Modernizacja średnica 26 średnica 16
Jednocześnie ten cykl stwarza warunki ograniczające
mm, mm,
stosowanie żarówek halogenowych (efekty termiczne i
statecznik statecznik
emisji UV).
VVG -100% EVG 100%
Główne typy żarówek halogenowych są wyróżniane ze
Krok 1:
względu na napięcie zasilające :
zamiana stateczników 10 ---
" żarówki na napięcie obniżone (niskonapięciowe),
magnetycznych na
najczęściej 12V lub 24 V  wymagają stosowania
elektroniczne bez regulacji
transformatorów obniżających strumienia świetlnego
" żarówki na napięcie sieciowe 230V Krok 2:
zastosowanie stateczników 20 40
(wysokonapięciowe), jako zamiennik standardowych
elektronicznych z
żarówek.
podstawowym systemem
Świetlówki (lampy fluorescencyjne) są najbardziej
sterowania strumienia
rozpowszechnioną grupą lamp wyładowczych. Są one
świetlnego
bardzo popularne w oświetleniu wnętrz w różnych
Krok 3:
rodzajach budynków: biurowych, hotelach, przemysłowych,
zastosowanie stateczników 55 70
itp., jak również coraz częściej są stosowane w
elektronicznych z
pomieszczeniach mieszkalnych. Przy stosowaniu systemem sterowania
strumienia świetlnego
świetlówek należy pamiętać o tym, że są one wrażliwe na
nadążnym za światłem
częstość załączania, nie powinny być więc stosowane tam,
dziennym
gdzie ta częstość jest duża. Nowsze generacje lamp tę
Krok 4:
wrażliwość znacznie zmniejszyły.
zastosowanie stateczników 60 80
Świetlówki liniowe produkowane są w kilku generacjach:
elektronicznych z
1. świetlówki standardowe z luminoforami
systemem sterowania
halofosforanowymi, skuteczność świetlna do 80
strumienia świetlnego
lm/W, Ra =50-70,
nadążnym za światłem
2. świetlówki trójpasmowe z luminoforami dziennym oraz
zastosowanie czujników
wąskopasmowymi skuteczność świetlna powyżej
ruchu
100 lm/W, Ra rzędu 85,
3. świetlówki de Luxe z luminoforami wielopasmowymi.
skuteczność świetlna do 65 lm/W, Ra rzędu 95-98.
Świetlówki kompaktowe powstały w wyniku wygięcia
Postęp technologiczny w świetlówkach znajduje swój
cienkich rurek w sposób powodujący istotne zmniejszenie
wyraz również z zmniejszającej się średnicy rury. Obecnie
ich wymiaru i nadanie im cech zbliżonych do żarówek.
PRZEGL
D ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN 0033-2097, R. 86 NR 6/2010 69
Wyróżnia się dwie podstawowe odmiany świetlówek Diody LED wykazują dużą odporność na warunki
kompaktowych w zależności od sposobu integracji z atmosferyczne, są z powodzeniem stosowane w
elementami układu elektrycznego: instalacjach zewnętrznych przy zapewnieniu właściwej
" świetlówki zintegrowane (lampa+statecznik+ zapłonnik, szczelności połączeniom i układom zasilającym.
jeżeli jest potrzebny) typowe zamienniki żarówek Są odporne na wstrząsy.
" świetlówki niezintegrowane (lampa + zapłonnik)  Nie emitują szkodliwego promieniowania
wymagają zastosowania zewnętrznego statecznika ultrafioletowego, są więc znacznie pod tym względem
Wśród świetlówek niezintegrowanych wyróżnia się bezpieczniejsze od żarówek halogenowych i mogą z
świetlówki z dwoma kołkami (2 pinowe) lub z czterema powodzeniem być stosowane do oświetlania obiektów
kołkami (4 pinowe). Te drugie pracują w obwodach ze muzealnych i innych wrażliwych na UV.
statecznikami elektronicznymi. Najważniejszą cechą Należą do z
ródeł światła do łatwego sterowania
świetlówek jest ich energooszczędność. Są łatwe w użyciu i strumieniem świetlnym (dla białych diod) lub zmiany barwy.
bezpieczne. Na drodze ich powszechnego zastosowania Ze względu na emisję światła z pojedynczej diody LED
stoi tylko cena, wielokrotnie większa od ceny żarówek. o niewielkich rozmiarach lub wieloelementowych matryc
W wysokoprężnych lampach wyładowczych z
ródłem LED, należy liczyć się z dużą i przeszkadzającą
światła jest tzw. jarznik, krótka hermetyczna rurka z luminancją. Luminancja ta może zostać zmniejszona za
elektrodami, w którym następuje elektryczne wyładowanie pomocą różnych elementów optycznych. Jest to dość
łukowe w gazach lub parach metalu. Wyładowanie to istotne ograniczenie z punktu widzenia dobrego oświetlenia
odbywa się przy wysokich ciśnieniach, dzięki czemu użytkowego.
powstaje promieniowanie widzialne. Zjawisko to nosi nazwę Współcześnie produkowane układy i oprawy
elektroluminescencji. Jarznik jest otoczony zewnętrzną oświetleniowe z diodami LED zmierzają do ich
bańką, wypełnioną próżnia lub gazem szlachetnym. Rodzaj uniwersalnego zastosowania, przed wszystkim jako
lampy i jej parametry zależą od rodzaju substancji zintegrowane w jedna całość zamienniki żarówek
wypełniającej jarznik (lampy sodowe, rtęciowe, tradycyjnych, halogenowych i świetlówek kompaktowych.
metalohalogenkowe). Wśród tych lamp do Ogromną popularnością cieszą się tzw. żarówki LED,
energooszczędnych zaliczyć możemy lampy sodowe i kształtem i wielkością przypominające żarówki. Barierą
metalohalogenkowe, które stanowią alternatywę dla lamp powszechnego stosowania obecnie żarówek LED jest
rtęciowych. jeszcze zbyt słabe światło oraz wysoka cena.
Diody LED należą do z
ródeł półprzewodnikowych.
Systemy sterowania oświetleniem jako czynnik
y
ródłem światła w diodach LED są przemiany energetyczne
komfortu i oszczędności
w strukturze molekularnej złącza półprzewodnikowego
Systemy sterowania oświetleniem są elementem
(elektroluminescencja). Diody LED sÄ… z
ródłami światła
 inteligentnych instalacji wewnętrznych (w budynku) i
monochromatycznego (czerwonego, zielonego,
zewnętrznych. Systemy sterowania są czynnikiem
niebieskiego, itp. ) Do celów oświetleniowych najbardziej
prowadzącym do znacznych oszczędności energii
przydatne są diody światła białego. Właśnie techniki
elektrycznej zużywanej na oświetlenie. Oszczędności te
otrzymywania diod światła białego warunkują postęp
mogą osiągać nawet 80% w stosunku do instalacji
technologiczny tych z
ródeł światła. Można oczekiwać, że z
tradycyjnych [20,21]
czasem diody LED będą z powodzeniem zastępować
W zależności od zakresu i funkcji wykonywanych przez
energochłonne lampy, jak żarówki tradycyjne i halogenowe,
system sterowania, można wyróżnić kilka rodzajów takich
świetlówki kompaktowe, czy nawet lampy HID przy
systemów.
zastosowaniu wieloelementowych diod LED. Instalacje
oświetleniowe z diodami LED już funkcjonują w Polsce,
Sterowanie manualne za pomocą wyłączników
śledzenie doświadczeń z tymi instalacjami może wspomóc
O zmniejszeniu zużycia energii można mówić jedynie w
rozpowszechnienie techniki LED w oświetleniu, mając
przypadku, gdy liczba wyłączników w dużym wnętrzu
również na uwadze ich wady. Sprzęt oświetleniowy oparty
umożliwia stosowanie wyłączeń światła w rożnych
na technologii LED rozwija się w sposób dynamiczny,
obszarach. Oświetlenie jest tam, gdzie w danej chwili jest
wkraczając do wszystkich przestrzeni oświetlanych
potrzebne Ten najprostszy i najtańszy system oszczędzania
dotychczas za pomocÄ… innych z
ródeł światła.
wymaga od projektantów instalacji elektrycznej
Najistotniejsze właściwości oświetlenia LED:
przeprowadzenie wnikliwej oceny sposobów użytkowania
Diody LED zaliczane są do energooszczędnych z
ródeł
pomieszczenia. Należy przy tym zapewnić minimalne
światła, ich skuteczność świetlna jest już dużo lepsza od
wymagania oświetlenia przejść komunikacyjnych i rozkład
żarówek standardowych, przewyższając wartość 50 lm/W,
luminancji, aby bezpiecznie opuścić pomieszczenie. Na
obecnie osiągając ponad 100 lm/W, stając się poważną
podstawie symulacji komputerowych oświetlenia ocenia się,
konkurencją dla świetlówek kompaktowych.
że oszczędność energii może dojść do kilku procent.
Istotną cechą diod LED jest ich bardzo duża trwałość,
przekraczajÄ…ca dla nowych produkcji 100 tys. godzin, w
Sterowanie oświetlenia za pomocą sterowników
praktyce należy się jednak liczyć obecnie z trwałością rzędu
Ten system sterowania wymaga zastosowania urządzeń
30- 50 tys. godzin.
oświetleniowych przystosowanych do manualnej (panel
Trwałość diod LED jest determinowana warunkami
przycisków) lub za pomocą pilota regulacji strumienia
termicznymi złącza półprzewodnikowego. W przypadku
świetlnego z
ródeł światła. Oprawy oświetleniowe muszą
zapewnienia punktu pracy poniżej warunków granicznych,
być wyposażone w specjalne stateczniki elektroniczne
dioda świeci dłużej, ale przy mniejszym strumieniu
przystosowane do sterowania. Sterowanie może
świetlnym.
obejmować tylko określoną grupę opraw lub pojedynczą
Diody LED nie są w zasadzie wrażliwe na częstość
oprawę. Istnieje możliwość zapisania scen świetlnych, które
załączania w przeciwieństwie do świetlówek
w zadanej sekwencji je odtwarzajÄ….
kompaktowych, cecha ta jest zależna od parametrów i
jakości stosowanych zasilaczy prądu stałego (wymagają
Sterowanie z uwzględnieniem światła dziennego
obniżenia napięcia).
Te systemy sterowania działają już automatycznie przy
zadanych parametrach oświetleniowych. Najczęściej jest to
70 PRZEGL
D ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN 0033-2097, R. 86 NR 6/2010
utrzymanie stałego poziomu natężenia oświetlenia na Technologie innowacyjne w oświetleniu
wszystkich stanowiskach pracy (lub w strefach wnętrza), Do technologii innowacyjnych w oświetleniu na pewno
niezależnie od położenia w stosunku do okien (światło można zaliczyć zastosowanie odnawialnych z
ródeł energii
dzienne). Systemy obejmują określone wnętrza lub całe do zasilania urządzeń oświetleniowych. Sam pomysł
budynki. wykorzystania energii słonecznej, wiatrowej i innych postaci
zielonej energii w oświetleniu nie jest nowy, ale dopiero
Sterowanie z uwzględnieniem światła dziennego i rozwój technologii półprzewodnikowych z
ródeł światła
czujników obecności (diody LED) umożliwił realizacje techniczne. Przy poziomie
Systemy te wyposażone są w czujniki ruchu, skuteczności świetlnej diod LED nie niższej niż 80 - 100
instalowane w oprawach w pobliżu drzwi lub jako lm/W można już projektować instalacje oświetleniowe
niezależne elementy. Czujniki obecności działają w taki autonomiczne, zapewniające wymagane przepisami
sposób, że po określonym czasie obniżają poziom poziomy oświetlenia. Problem sprowadza się do
oświetlenia do zadanego poziomu, a następnie po kolejnej zbudowania układów oświetleniowych o akceptowalnych
przerwie czasowej wyłączają oświetlenie w danym rozmiarach i o gwarantowanym poziomie sprawności oraz
pomieszczeniu. maksymalnego uniezależnienia światła od zmienności
Czujniki mogą działać według schematu pokazanego na warunków środowiskowych. Zagadnienia te są
rysunku 2. rozwiązywane w szeregu ośrodkach krajowych i
zagranicznych.
Technika diod LED sprowadza siÄ™ do tworzenia
wieloz
ródłowych opraw oświetleniowych. Oprawy LED
mogą być zasilane z sieci elektroenergetycznych poprzez
zasilacze prądowe lub napięciowe, bądz
energiÄ…
elektryczną wytworzoną  siłami przyrody . Było to
przedmiotem badań zespołu oświetlenia w Instytucie
Elektroenergetyki Politechniki A
ódzkiej w ramach projektu
 Energooszczędne oświetlenie za pomocą opraw
Rys. 2. Przykładowy algorytm działania czujników obecności [20]
oświetleniowych z diodami LED , zleconego przez
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W ramach
W wyniku zastosowania dodatkowych układów można
projektu zbudowano eksperymentalne instalacje
zmieniać temperaturę barwową z
ródeł światła, wpływając
oświetleniowe z oprawami LED w układzie autonomicznego
na tworzenie naturalnych i komfortowych warunków pracy,
i sieciowego zasilania. Rejestracja parametrów instalacji
tym samym wpływając korzystnie na samopoczucie
oświetleniowych funkcjonujących w rzeczywistych
pracowników. Systemy takie mają mniejszy zakres regulacji
warunkach zewnętrznych, pozwoliła na określenie
strumienia świetlnego, tylko o 50%, przy zachowaniu
warunków pracy opraw z diodami LED w obu układach
możliwości regulacji temperatury barwowej w zakresie od
zasilania.
2700 do 6500 K. Dodatkowo sterowniki mogÄ…
Jedną z aplikacji wyników badań było zaprojektowanie
współpracować z nadajnikami podczerwieni, z
na zlecenie Urzędu Miasta A
odzi Delegatury A
ódz
-Górna
programatorem czasowym czy z zewnętrznym komputerem
oświetlenia jednej z ulic w A
odzi za pomocą słupów
wyposażonym w ekran dotykowy. W przypadku ustawienia
hybrydowych z oprawami LED, panelami fotowoltaicznymi i
trybu nadążnego za światłem naturalnym, zmniejsza się
mikroturbiną wiatrową. Słupy zostały postawione w wersji z
dystans barwny między wnętrzem i otoczeniem budynku, co
fundamentem naziemnych w postaci bloku betonowego,
zwłaszcza ma istotne znaczenie w budynkach biurowych z
który może służyć jako siedzisko. Słup hybrydowy skalda
elewacjami szklanymi.
się z oprawy LED, turbiny wiatrowej 600W, dwóch paneli
słonecznych, sterowników, akumulatorów oraz konstrukcji
nośnej słupa. Instalacja jest ciągle monitorowania w celu
poprawy jej niezawodności działania w najkrótszych dniach
roku oraz przy bezwietrznych i zachmurzonych dniach.
Wyniki badań uzyskane w ramach projektu badawczego
oraz z eksploatacji ulicznej instalacji autonomicznej
pozwalają na wytyczenie kierunków dalszych działań w celu
uzyskania większej niezawodności działania takich
instalacji.
Wszędzie tam, gdzie istnieją trudności z
doprowadzeniem sieci elektroenergetycznej oraz tam, gdzie
jest dobre nasłonecznienie i wieją wiatry, słupy hybrydowe
stanowią energooszczędną i ekologiczną alternatywę dla
słupów z oprawami tradycyjnymi. Należy również rozważyć
Rys. 3.Diagram obrazujący poziom oszczędności energii
zastosowanie innych postaci energii zielonej do zasilania
elektrycznej przy różnych systemach sterowania oświetleniem [20]
opraw LED, np. energii wody czy pompy cieplne. Rozważa
się budowanie węzłów zasilania energetycznego do celów
Systemy sterowania i zarządzania oświetleniem obiekty
lokalnego zaspokojenia potrzeb oświetleniowych i nie tylko.
pozwalają na uzyskanie oszczędności rzędu 70-80% w
Innym energooszczędnym i innowacyjnym sposobem
stosunku do instalacji tradycyjnych. Biorąc pod uwagę, że
oświetlania wnętrz jest stosowanie światłowodów światła
zużycie energii elektrycznej na cele oświetleniowe to około
słonecznego. Światło słoneczne jest zbierane na otwartej
20% w gospodarstwach domowych i około 30% w
przestrzeni za pomocą kolektorów promieniowania
budynkach użyteczności publicznej, można zaoszczędzić
widzialnego i wprowadzane do pomieszczeń za pomocą
od 15 do 20% energii konsumowanej przez odbiorców
światłowodów o różnej średnicy, nawet na odległość 15
komunalno-bytowych.
metrów. W pomieszczeniu światło jest rozpraszane za
pomocą układów optycznych, które emitują oprawy
PRZEGL
D ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN 0033-2097, R. 86 NR 6/2010 71
[10]P r a c a z b i o r o w a , Komentarz Polskiego Komitetu
oświetleniowe, ale bez energii elektrycznej. W taki sposób
Oświetleniowego dotyczący polskiej normy PN-EN 12464-
światło można doprowadzać do pomieszczeń bez okien, w
1:2004.Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część
głębi budynku. Ponadto uzyskuje się poprawę
1: Miejsca pracy we wnętrzach, Polski Komitet Oświetleniowy
samopoczucia ludzi, preferujących pracę przy świetle
SEP (2007)
naturalnym. Rozwiązanie może być stosowane w muzeach,
[11] P r a c a z b i o r o w a , Åšwiadectwa charakterystyki
salonach handlowych, biurach, domach prywatnych,
energetycznej- praktyczny poradnik, ArCADiasoft Chudzik sp.j.,
szpitalach i szkołach. Kolektory mogą być mocowane na
A
ódz
( 2009)
dachu lub na ścianach budynku. [12] P a b j ańc z y k W . , Nowoczesne energooszczędne z
ródła
światła. Informator. Vademecum oświetleniowe,
Elektroinstalator 2(2009)
Podsumowanie
[13] Bąk J., Oświetlenie wydajnie energetycznie, Elektroinstalator
W strategię energetyczną Unii Europejskiej oświetlenie
6(2001)
wpisują się jako branża o dużym potencjale oszczędności
[14] P a b j ańc z y k W . , Obliczanie zapotrzebowania na energię na
energetycznych. Zastosowanie innowacyjnych technologii z
potrzeby oświetlenia, Materiały seminarium  Charakterystyka
obszaru odnawialnych z
ródeł energii, czyni tę branżę
energetyczna budynków - dyrektywa , Politechnika A
ódzka i
jeszcze bardziej energooszczędną i ekologiczną oraz
NAPE, A
ódz
(2008)
efektywną w osiąganiu narodowego celu zmniejszenia [15] P r a c k i P .,Ocena wydajności energetycznej oświetlenia
wnętrz. Przegląd Elektrotechniczny, 7(2007)
konsumpcji energii elektrycznej w stosunkowo krótkim
[16] RozporzÄ…dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26
czasie i przy akceptowalnych nakładach inwestycyjnych.
września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
Istnieje potrzeba prowadzenia intensywnej akcji promujÄ…cej
bezpieczeństwa i higieny pracy [Dz.U. 2003 nr 169 poz.1650
rozwiązania innowacyjne, aby włączyć w to prywatnych
tekst jednolity wraz z póz
.zm.Dz.U.2007 nr 49 poz.330];
inwestorów. Oczekuje się również opracowania przez
[17] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1
państwo instrumentów zachęty dla obywateli do stosowania
grudnia 1998 r. w sprawie przepisów bezpieczeństwa i higieny
energooszczędnych rozwiązań w oświetleniu.
pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe
[Dz.U. 1998 nr 148 poz.973]
[18] CIE 17.4. International lighting vocabulary  Lighting
LITERATURA
[19] CIE 97:2005. Maintenance of indoor electric lighting systems
[1] K A P E , Inteligentna energia  poradnik dla wytwórców,
[20]P h i l i p s L i g h t i n g , Systemy inteligentnego sterowania
dystrybutorów i dostawców urządzeń AGD i RTV, Ministerstwo
oświetleniem, Materialy promocyjne 2009
Gospodarki, Warszawa, (2007)
[21]Barczak- Araszki ewi cz N. Jak realizować politykę
[2] K A P E , Inteligentna energia- poradnik użytkownika,
zwiększenia efektywności energetycznej w zakresie
Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, (2007)
oświetlenia. Stanowisko europejskiego przemysłu
[3] P a b j ańc z yk W ., Podstawy prawne świadectw
oświetleniowego, Związek Producentów Sprzętu
charakterystyki energetycznej budynków, Materiały
Oświetleniowego POL-LIGHTING, (2008)
szkoleniowe NOT w A
odzi, A
ódz
(2009)
[22]G E L i g h t i n g , Gotowi na nową dyrektywę?, Materiały
[4] PN-EN 15193:2009: Charakterystyka energetyczna budynków.
promocyjne, 2009
Wymagania energetyczne dotyczące oświetlenia
[23] PN-EN 13201:2007. Oświetlenie dróg (4 arkusze).
[5] PN-EN 12464-1:2004. Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc
pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach
[6] PN-EN 12464-2:2008. Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc
Autorzy: dr inż. Wiesława Pabjańczyk, Politechnika A
ódzka,
pracy. Część 2: Miejsca pracy na zewnątrz
Instytut Elektroenergetyki,ul. Stefanowskiego 18/22, 90-924 A
ódz
,
[7] PN-EN 1838:2005. Zastosowanie oświetlenia. Oświetlenie
E-mail:[e-mail]
awaryjne [8] PN-EN 12193:2008. Światło i oświetlenie.
Oświetlenie w sporcie (oryg.)
[9] PN-EN 15251::2007. Kryteria środowiska wewnętrznego,
obejmujące warunki cieplne, jakość powietrza wewnętrznego,
oświetlenie i hałas (oryg.);
72 PRZEGL
D ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN 0033-2097, R. 86 NR 6/2010