Klaudia Mochalska
Kulturoznawstwo I rok
Studia Kulturowe
Artur Schopenhauer
Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów
Artur Schopenhauer to niemiecki filozof, urodzony w 1788 r. w Gdańsku. Był synem
zamożnego kupca, który bardzo dbał o jego rozwój intelektualny oraz odpowiednią edukację.
W 1793 r., czyli w czasie zajęcia Gdańska przez Prusy, wyemigrował wraz z rodziną do
Hamburga. Po samobójczej śmierci ojca przeniósł się wraz z matką do Weimaru, gdzie zaczął
przygotowywać się do rozpoczęcia studiów na Uniwersytecie w Getyndze i Berlinie. Proces
kształtowania się jego filozofii nastąpił w latach 1814-1818. Zmarł w 1860 r. we Frankfurcie
nad Menem1.
Schopenhauer nazywał siebie mizantropem. Uchodził także za jednego z najbardziej
pesymistycznych filozofów, według którego wewnętrzną zasadą świata jest irracjonalna wola
oraz ślepa siła, która nieustannie wpływa na ludzi i sprawia, iż każdy z nich dąży do
zachowania swojego istnienia. Według niego jest tylko jeden sposób na wyzwolenie się
człowieka z sideł otaczającego go cierpienia  sposobem tym jest sztuka, która przekształca
wszelkie pożądanie w kontemplację, muzyka, która potrafi pokonać ból oraz moralność,
dzięki której człowiek może wyzbyć się wrodzonego egoizmu2. Schopenhauer fascynował się
filozofią Kanta i Platona oraz filozofią indyjską. Nie był zwolennikiem idealizmu, chociaż
jego poglądy mają właśnie taki wydz
więk3.
Do głównych dzieł Schopenhauera zalicza się publikację Świat jako wola
i przedstawienie oraz rozprawę pt. Poczwórne z
ródło twierdzenia o podstawie dostatecznej,
dzięki której uzyskał on habilitację, a także pisma filozoficzne o tytule Parerga
i Paralipomena, które zamknęły jego działalność pisarską4.
Mój referat poświęcony jest książce zatytułowanej Erystyka, czyli sztuka prowadzenia
sporów. Należy zaznaczyć, że książka ta nie została opublikowana przez samego autora.
1
L. Miodoński, Wprowadzenie do filozofii Arthura Schopenhauera, Wrocław 1997, s. 7.
2
Oxford Educational, Schopenhauer [w:] Wielka Encyklopedia Åšwiata OXFORD, t. 13, Warszwa 2005, s. 122.
3
M. Vogt, Artur Schopenhauer [w:] Historia filozofii dla wszystkich, Warszawa 2004, s. 344-345.
4
L. Miodoński, op.cit., s. 7-9.
1
Publikacji dokonano już po jego śmierci na podstawie notatek, jakie po nim pozostały.
W książce tej zaprezentowane zostały chwyty słowne, z których warto skorzystać podczas
prowadzenia rozmowy czy dłuższych sporów 5.
Według Schopenhauera dialektyka erystyczna to sztuka dyskutowania, mająca na celu
wykazanie swojej racji, którą człowiek z natury swej zawsze chce posiadać. Istotnym
elementem jest tutaj zachowanie pozorów racji naszego rozmówcy, któremu można ją
przyznać, pomimo iż ten faktycznie jej nie ma. Zachowanie takie nie prowadzi do poznania
prawidłowej odpowiedzi na postawioną tezę, a jedynie do przyznania słuszności jednemu
z dyskutantów. Działanie to wynika z wrodzonej marności i próżności gatunku ludzkiego,
gdyż człowiek nie zabiega o poznanie prawdy tylko o dowiedzenie faktu, iż nasze twierdzenia
są słuszne, natomiast przeciwnika wręcz odwrotnie. Człowiek posiada również wrodzoną
nieuczciwość, która przejawia się w sytuacji, gdy człowiek zda sobie sprawę, iż jego
wcześniej wypowiedziane twierdzenia są fałszywe, jednak pragnie udowodnić, iż są słuszne
lub w taki sposób poprowadzić dalszą rozmowę, aby chociaż wyglądało na to, że są słuszne.
Może się zdarzyć jednak i tak, że podczas rozmowy przeciwnik przytacza tak dobrany
argument, że pomimo przekonania o słuszności naszej tezy zaczynamy w nią wątpić, po czym
póz
niej okazuje się, że chociaż faktycznie nasze stwierdzenie nie było słuszne, to można było
znalez
ć taki argument, aby się słuszne stało. Z tego powodu człowiek wyznaje zasadę
kontrargumentacji, która polega na tym, iż człowiek zawsze podejmuje się dochodzenia
swojej racji, gdyż ma nadzieję, że w trakcie rozmowy może okazać się, iż argument
przeciwnika był fałszywy bądz
też nam przyjdzie do głowy taki argument, który podważy
argument wcześniejszy, zaprezentowany przez naszego rozmówcę. Według Schopenhauera
człowiek zawsze chce dowieść swojej racji, nawet wtedy, gdy sam wie, iż jej nie posiada.
Stąd pogląd, że podczas dyskusji rozmówcy toczą spór nie o prawdę, ale o to, który z nich
lepiej uargumentuje swoje zdanie, a tym samym wygra spór z przekonaniem o słuszności
swoich twierdzeń. Autor omawianej książki zaznacza, że umiejętność doboru odpowiednich
argumentów jest równie ważna jak zmyślność oraz zręczność, z jakimi się ich broni, dzięki
czemu można wprawić rozmówcę mającego rację w zaskoczenie, przez co ten wycofa się ze
swoich słusznych tez6.
Schopenhauer głosi, iż dialektyka znacznie przewyższa wartość logiki, ponieważ
logika zajmuje się jedynie formą zdań, natomiast dialektyka ich treścią. Wskutek tego logika
dąży do poznania prawdy, a dialektyka tylko do uzyskania jej aprobaty czy też stworzenia jej
5
A. Schopenhauer, Erystyka, czyli szuka prowadzenia sporów, Warszawa 2008, s. 5-6.
6
Ibidem, s. 7-12.
2
pozorów. Rozważania te pozwalają stwierdzić, iż dialektyka to nic innego jak sztuka
zyskiwania racji, w której ważne są dwie umiejętności: sztuka atakowania twierdzeń
przeciwnika oraz talent do obrony przed nimi. Cel dialektyki, dla której odpowiednią nazwą
jest również erystyka, stanowi zatem ukazywanie twierdzeń jako prawdziwych, a nie ich
dochodzenie. Celem logiki natomiast jest dochodzenie obiektywnej prawdy. W sytuacji, gdy
jeden z rozmówców próbuje obronić swoje fałszywe twierdzenia  uprawia on sofistykę7.
Umiejętność stosowania w dyskusji nieuczciwych chwytów słownych jest niezwykle
ważna aby uzyskać końcowy etap erystyki, tj. pozorną rację. Początkiem dla każdej dyskusji
jest zawsze postawienie określonej tezy, którą można zakwestionować na dwa sposoby lub
poprzez znajomość dwóch dróg. Pierwszy sposób został określony jako ad rem, co oznacza
 tyczący się rzeczy . Drugi sposób to ad hominem i oznacza  tyczący się człowieka, z którym
rozmawiamy . Sposoby te rozumiane są jako wykazywanie, że twierdzenie nie zgadza się
z naturą rzeczy lub też nie zgadza się z twierdzeniami przeciwnika. Schopenhauer określa
także dwie drogi, których celem jest zakwestionowanie czy też obalenie tez przeciwnika
sporu. Jest to tzw.  obalenie bezpośrednie , mające na celu atakowanie przesłanek danego
twierdzenia i wykazanie pewności jego fałszywości oraz tzw.  obalenie pośrednie ,
zajmujące się atakiem na konkluzje wynikające z danej tezy i dowodzące, że teza ta nie może
być prawdziwa. W przypadku obalenia bezpośredniego można wykazać, iż przesłanka jest
fałszywa lub jest prawdziwa, natomiast nie wynika z niej postawiona teza. Przy obaleniu
pośrednim rozmówca korzysta z apagoge lub z kontrprzykładu. Apagoge jest rodzajem
dedukcji, która polega na założeniu prawdziwości jakiegoś twierdzenia, w rzeczywistości
fałszywego, a następnie wyprowadzeniu z niego fałszywej konkluzji, sprzecznej z ad rem lub
z ad hominem. Kontrprzykład z kolei jest odparciem ogólnej tezy poprzez wskazanie jednego
z objętych nią przypadków, co do których nie ma ona zastosowania8.
Schopenhauer głosi, że w dialektyce nie jest istotne gdzie znajduje się obiektywna
słuszność, a gdzie jest jej brak. Podaje natomiast 38 sposobów, nazwanych przez siebie
chwytami, dzięki którym rozmówca może wykazać zgodność twierdzeń przeciwnika
z twierdzeniami głoszonymi przez siebie samego lub ich zgodność z prawdą obiektywną:
·ð Chwyt 1  zalecane jest zastosowanie uogólnienia wobec twierdzenia przeciwnika
oraz skonkretyzowanie naszego twierdzenia, by ująć je w jak najwęższy sposób,
ponieważ jeśli twierdzenie jest uogólnione to narażone jest na liczne zarzuty. Jako
7
Ibidem, s. 12-18.
8
Ibidem, s. 19-20.
3
środek zaradczy może tu posłużyć sformułowanie kontrowersyjnej kwestii oraz
kontrowersyjnego stanu rzeczy.
·ð Chwyt 2  Za pomocÄ… homonimii warto rozszerzyć tezÄ™ przeciwnika do pojÄ™cia, które
oprócz wspólnej nazwy nie ma nic wspólnego z rozważaną sprawą, a następnie
poprzez zakwestionowanie tego pojęcia wywołać wrażenie, że zakwestionowało się
całe twierdzenie, a nie jedynie określone pojęcie.
·ð Chwyt 3  WygÅ‚oszone twierdzenie w formie tezy wzglÄ™dnej przeksztaÅ‚cić w tezÄ™
ogólną, dzięki czemu nadamy mu inny sens.
·ð Chwyt 4  RozmowÄ… należy pokierować w taki sposób, aby nasz rozmówca uznaÅ‚
nasze mimowolnie, aczkolwiek świadomie przekazywane mu przesłanki na dany
temat, przez co dojdzie on do określonego wniosku, którego staramy się dowieść, ale
nie możemy przedwcześnie ujawnić.
·ð Chwyt 5  W celu udowodnienia naszej tezy można posÅ‚użyć siÄ™ faÅ‚szywymi
przesłankami. Jest to możliwe z kilku powodów: adwersarz mógłby zanegować
przesłanki prawdziwe, mógłby ich nie zauważyć lub domyślić się, że wynika z nich
nasza teza. Następnie fałszywe przesłanki trzeba uargumentować w taki sposób, aby
wyniknęła z nich prawdziwa i słuszna teza. Dopuszczalne jest także atakowanie
fałszywych tez przeciwnika tezami naszymi, również fałszywymi, przez co może on je
uznać za prawdziwe.
·ð Chwyt 6  TezÄ™, której chcemy dowieść, przedstawiamy w sposób ukryty za pomocÄ…
innej nazwy (np. kręgowce zamiast wyrażenia zwierzęta czerwonokrwiste)
lub poprzez wygłoszenie tezy ogólnej, którą łatwiej poprzeć niż tezę szczegółową, na
której nam zależy.
·ð Chwyt 7  Dyskusja prowadzona w sposób precyzyjny i formalny domaga siÄ™
stawiania przeciwnikowi pytań, mających na celu uzyskanie odpowiedniej
odpowiedzi, która pozwoli na potwierdzenie słuszności swojego twierdzenia. Pytania
powinny być liczne i na tyle rozbieżne, by można było ukryć naszą intencję. My sami
powinniśmy myśleć na tyle szybko, by nie przeoczyć żadnego istotnego argumentu
czy błędu przeciwnika sporu.
·ð Chwyt 8  Warto wprawić rozmówcÄ™ w gniew, ponieważ tkwiÄ…c w zÅ‚oÅ›ci nie bÄ™dzie
on w stanie poprawnie myśleć, co może okazać się dla nas korzystne.
·ð Chwyt 9  Pytania kierowane do rozmówcy nie mogÄ… być zadawane w logicznym
porządku, ponieważ przeciwnik może zorientować się kiedy nastąpi atak z naszej
4
strony. W przypadku pytań zadawanych w różnej kolejności, nieadekwatnych do
logicznego porządku, możemy wykorzystać zaskoczenie i wynikające z niego
odpowiedzi przeciwnika. Sposób ten wymaga od nas maskowania naszych intencji.
·ð Chwyt 10  W sytuacji, gdy rozmówca celowo zaprzecza pytaniom, na które
odpowiedz
potwierdzająca byłaby dla nas korzystna, należy zadać je w odwrotny
sposób, sprawiając wrażenie, że zależy nam na potwierdzeniu tezy drugiej. Czasem
można również zadać równocześnie obydwa pytania w celu zmylenia przeciwnika
i zdezorientowania go, na które pytanie chcielibyśmy uzyskać odpowiedz
dla nas
korzystnÄ….
·ð Chwyt 11  Jeżeli prowadzimy rozmowÄ™ stosujÄ…c metodÄ™  od szczegółu do ogółu ,
a nasz rozmówca przystaje na każde z następujących po sobie pytań, to prawdę ogólną
podajemy jako niepodlegającą dyskusji, gdyż wynika ona z tych właśnie pytań
i odpowiedzi na nie uzyskanych.
·ð Chwyt 12  JeÅ›li mówimy o pojÄ™ciu lub stanie rzeczy, który nie ma konkretnej nazwy,
to musimy dokonać jego zdefiniowania za pomocą porównania, jednak takiego, które
pomoże uzasadnić naszą tezę. Ważne jest, by podczas dyskusji poprawnie odczytać
zamiary strony przeciwnej. Dokonać tego można na podstawie obserwacji nazw,
jakich używa ona do określania pewnych spraw, np. duchowny lub klecha, płomienna
wiara lub fanatyzm, flirt czy zdrada, wyraz wdzięczności czy suta zapłata.
·ð Chwyt 13  W sytuacji kiedy chcemy, by nasz rozmówca przyjÄ…Å‚ naszÄ… tezÄ™, należy
przedstawić mu tezę kolejną, przeciwną do naszej, uprzednio przejaskrawioną do tego
stopnia, że adwersarz chcąc uniknąć swojego ośmieszenia przystanie na twierdzenie
przez nas aprobowane, czyli tezę pierwszą. Przykładem takiej tezy, której
potwierdzeniem ma być przyznanie, iż należy wykonywać polecenia ojca może być
stwierdzenie lub pytanie: czy należy we wszystkim krnąbrnie przeciwstawiać się
rodzicom?
·ð Chwyt 14  BezczelnoÅ›ciÄ… jest sytuacja, w której cieszymy siÄ™ potwierdzeniem
słuszności naszej tezy, podczas gdy przeciwnik udzielał na pytania takich odpowiedzi,
iż wcale tego nie dowiódł ani na to nie przystał. Jeśli jednak odpowiednio
wykorzystamy tę sytuację, a nasz rozmówca okaże się na tyle naiwny i nierozumny,
możemy za pomocą naszego tupetu osiągnąć zadowalający nas rezultat danej dysputy.
·ð Chwyt 15  Jeżeli wysnuta przez nas paradoksalna teza okazuje siÄ™ zbyt trudna do
udowodnienia, wówczas należy przedstawić rozmówcy twierdzenie, które jest słuszne,
5
jednak nie jest to na pierwszy rzut oka dla niego oczywiste. Stawiamy go wtedy
w sytuacji, w której próbujemy mu uzmysłowić, iż zależy nam na jego zgodzie bądz

jej braku, co stanie się oparciem dla naszego dowodu. Jeżeli adwersarz podejrzliwie
zaprzeczy, należy doprowadzić go do absurdu i uznać to za zwycięstwo. Jeżeli
natomiast potwierdzi tezę, wówczas należy przyjąć, iż nasza teza wydaje się być
rozsądna i czekać na dalszy bieg wydarzeń.
·ð Chwyt 16  Zawsze należy siÄ™ upewnić, czy wysnuta teza przeciwnika nie jest
sprzeczna z tezą wygłoszoną przez niego wcześniej lub z aprobowanymi przez niego
poglÄ…dami jakiejÅ› osoby czy organizacji bÄ…dz
też z jego własnymi poczynaniami.
Przykładem może być sytuacja, w której rozmówca broni idei samobójstwa  w takiej
sytuacji należy zadać mu pytanie dlaczego sam się np. nie powiesi? Schopenhauer
zaznacza, że zawsze uda się nam wymyślić odpowiednią szykanę i skierować ją
w stronÄ™ adwersarza.
·ð Chwyt 17  W sytuacji, gdy spodziewamy siÄ™ skutecznego kontrargumentu ze strony
rozmówcy, należy jak najszybciej uciec się do podwójnego znaczenia lub
wielorakiego ujęcia danej sytuacji, o ile jest to możliwe.
·ð Chwyt 18  Jeżeli nasz rozmówca prowadzi skutecznÄ… argumentacjÄ™, która może
zaprzeczyć słuszności naszego stwierdzenia, należy ją możliwie jak najszybciej
przerwać, aby jego tok rozumowania i tok wypowiedzi nie doprowadziły do naszej
porażki. W tym celu można posłużyć się zmianą naszych tez czy skierowaniem
dyskusji w innÄ… stronÄ™.
·ð Chwyt 19  W sytuacji, gdy nasz rozmówca domaga siÄ™ od nas uargumentowania
przez nas konkretnej tezy, a my nie potrafimy tego uczynić, wówczas musimy kwestię
ująć bardzo ogólnikowo. Przykładem może być sytuacja, w której rozmówca prosi,
abyśmy przekonali go co do wiarygodności określonej tezy, a my przywołujemy
argumenty o zawodności ludzkiej wiedzy, co udowadniamy wieloma przykładami.
·ð Chwyt 20  W sytuacji, gdy przedstawiliÅ›my rozmówcy kilka przesÅ‚anek, na które on
przystał, wówczas natychmiast wyciągamy wniosek, który jakoby z nich wynika,
a który w rzeczywistości nie musiał zostać jeszcze udowodniony.
·ð Chwyt 21  Jeżeli ktoÅ› posÅ‚uguje siÄ™ jedynie pozornym argumentem, to należy
odeprzeć go również pozornym kontrargumentem, gdyż spór toczy się nie o prawdę,
a o nasze zwycięstwo.
6
·ð Chwyt 22  W sytuacji, gdy rozmówca chce, abyÅ›my potwierdzili coÅ›, z czego może
wyniknąć kolejny sporny problem, należy odmówić, tłumacząc, iż chodzi o błąd, który
polega na przyjmowaniu tezy, która to teza ma zostać uznana za przesłankę dowodu.
Jest to dobry sposób na wytrącenie przeciwnikowi jego najlepszego argumentu.
·ð Chwyt 23  Jeżeli zaprzeczymy sÅ‚usznoÅ›ci tezy przeciwnika, ten może w przypÅ‚ywie
złości próbować jej dowieść po raz kolejny, znacznie ją przerysowując. My natomiast
w takiej sytuacji powinniśmy zakwestionować tę przerysowaną tezę, co może dać
wrażenie, iż zaprzeczyliśmy tezie, o którą faktycznie prowadzimy spór. Należy
pamiętać, aby samemu nie wpaść w podobną pułapkę i w sytuacji, gdy adwersarz
przerysuje naszą tezę, by próbować po chwili ją zakwestionować, należy niezwłocznie
doprowadzić ją do twierdzeń, które faktycznie wypowiedzieliśmy, bez dodawania
czegokolwiek.
·ð Chwyt 24  Z twierdzeÅ„ gÅ‚oszonych przez przeciwnika warto wyciÄ…gnąć takie
wnioski, które byłyby sprzeczne z jego poglądami lub z poglądami powszechnie
panującymi, co wyda się dla niego niebezpieczne i może skłonić go do zmiany zdania
i twierdzeń.
·ð Chwyt 25  Możemy użyć trafnego kontrprzykÅ‚adu do zakwestionowania tezy
przeciwnika poprzez znalezienie takiego przykładu, który jest sprzeczny z założeniami
danej tezy, np. na twierdzenie, iż wszystkie przeżuwacze są rogate podajemy przykład
wielbłąda, co całkowicie obala przedstawioną nam tezę. Należy pamiętać, by nie paść
ofiarą pomyłki lub zręcznej manipulacji, w której może okazać się, iż postawiona
przez przeciwnika teza jest celowo fałszywa. W takim przypadku moglibyśmy paść
ofiarą samoośmieszenia.
·ð Chwyt 26  CennÄ… umiejÄ™tnoÅ›ciÄ… jest używanie argumentu przeciwnika przeciwko
niemu samemu. Przykładem może być sytuacja, w której okazuje się, że jakieś
dziecko zrobiło coś karygodnego, a nasz rozmówca mówi, iż to tylko dziecko, należy
więc potraktować je łagodnie. Odwróceniem argumentu będzie stwierdzenie, iż skoro
dziecko zrobiło coś tak złego, to należy je ukarać, aby w przyszłości nie zrobiło
czegoÅ› bardziej haniebnego.
·ð Chwyt 27  Jeżeli wskutek wygÅ‚oszonego przez nas argumentu adwersarz popada
w złość, należy przy tym argumencie możliwie jak najdłużej obstawać, ponieważ
świadczy to o słabej stronie rozumowania naszego rozmówcy, a poza tym dobrze jest
wyprowadzić go z równowagi.
7
·ð Chwyt 28  Jeżeli podczas prowadzenia dyskusji nie dysponujemy żadnym
argumentem, który dotyczyłby spornej kwestii, wówczas należy użyć argumentu
skierowanego do publiczności. Działanie takie polega na niesłusznym zarzucie
skierowanym w stronę rozmówcy, czego oprócz nas świadomy jest tylko sam
rozmówca, nie zaś osoby przysłuchujące się dyskusji. W oczach publiczności zostanie
on więc pokonany lub nawet narażony na śmieszność.
·ð Chwyt 29  Podczas rozmowy może dojść do sytuacji, kiedy przebieg dyskusji
zmierza do potwierdzenia naszej porażki. W takim przypadku warto uciec się do
dywersji, polegającej na podjęciu rozmowy na zupełnie inny temat, w taki jednak
sposób, by sprawiać wrażenie, iż jest on spójny z tematem rozważanych kwestii.
·ð Chwyt 30  Polega na odwoÅ‚aniu siÄ™ nie do racji, a do autorytetów, które zostaÅ‚y
uznane przez przeciwnika. Liczba autorytetów zależy jednak od wiedzy, jaką
dysponuje adwersarz  im jest ona większa, tym mniej autorytetów on uznaje.
Schopenhauer głosi pogląd, iż jedynie pospólstwo uznaje wiele autorytetów, przed
którymi odczuwa dodatkowo respekt. Ponadto, ludzie szczególnym zainteresowaniem
darzą zdania czy sentencje, których w pełni nie rozumieją, dlatego warto podczas
dyskusji używać greckich czy łacińskich wtrąceń, a nawet wymyślać sentencje,
rzekomo pochodzące z ważnej publikacji, ponieważ przeciwnik sporu jest z pewnością
na tyle niedouczony, że nie zorientuje się w naszej sztuczce. Schopenhauer zauważa
również, że przekonania wyznawane powszechnie, przez masy, mogą stać się także
argumentem w sporze.
·ð Chwyt 31  JeÅ›li na postawionÄ… przez przeciwnika tezÄ™ nie potrafimy znalez
ć trafnego
kontrargumentu, warto w takiej sytuacji odpowiedzieć, iż nasze kompetencje oraz
wiedza nie pozwalajÄ… na prowadzenie rozmowy na dany temat. Stwierdzenie takie
daje do zrozumienia osobom przysłuchującym się dyspucie, iż to, co mówi adwersarz
jest niedorzeczne. Taki sposób zakwestionowania twierdzeń rozmówcy można
zastosować jedynie w sytuacji, gdy osoby przysłuchujące się dyspucie mają
w większym poważaniu nas niż przeciwnika sporu.
·ð Chwyt 32  GÅ‚oszone przez przeciwnika twierdzenia warto przyrównać do którejÅ›
z pejoratywnych kategorii, co może wywołać wrażenie natychmiastowej dezaprobaty
lub wrażenie, iż dane twierdzenie jest fałszywe.
·ð Chwyt 33  Podczas rozmowy cenne może okazać siÄ™ wypowiedzenie zdania, które
brzmi:  W teorii jest to słuszne, ale w praktyce nieprawdziwe . Po dłuższym namyśle
8
dochodzi się do wniosku, że skoro jakiś element został pominięty w praktyce, to
określone twierdzenie musi być fałszywe w całości, zarówno w praktyce, jak
i w teorii.
·ð Chwyt 34  W sytuacji, gdy przeciwnik na zadane pytanie nie udzieliÅ‚ odpowiedzi lub
jest ona ogólnikowa i wymijająca, powinien być to dla nas znak, że jest to słaba strona
rozmówcy i warto wątek taki kontynuować, gdyż może to doprowadzić do wygrania
przez nas sporu.
·ð Chwyt 35  Dotyczy metody oddziaÅ‚ywania na wolÄ™ przeciwnika oraz sÅ‚uchaczy.
Możemy zastosować do tego celu twierdzenia służące przekonaniu rozmówcy, iż
dowiedzenie przez niego słuszności swoich tez mogłoby okazać się dla niego
szkodliwe, np. w przypadku sprzeczności danej tezy z poglądami głoszonymi przez
większość lub autorytety przez niego uznane. Jeżeli natomiast odwołamy się do
autorytetów uznanych przez osoby przysłuchujące się dyskusji, wówczas dezaprobata
wobec adwersarza łamiącego ustalone normy i głoszone przez publiczność poglądy
okaże się na tyle duża, iż nasz rozmówca może wycofać się z głoszonych przez siebie
tez.
·ð Chwyt 36  Jeżeli nasz przeciwnik ma poczucie swojej sÅ‚aboÅ›ci i rozpoznamy, że
bardziej preferuje on słuchać niż mówić, nawet niewiele z tego rozumiejąc, warto
wówczas zaskoczyć go długim monologiem, podczas którego możemy wypowiadać
niedorzeczne twierdzenia, gdyż adwersarz nie zorientuje się, iż są to zwykłe androny.
Następnie należy tryumfować, dając mu tym samym do zrozumienia, że właśnie
dowiedliśmy słuszności naszej tezy.
·ð Chwyt 37  Może zdarzyć siÄ™ taka sytuacja, że nasz przeciwnik ma racjÄ™, jednak na
potwierdzenie słuszności swojej tezy wybiera zbyt słabe argumenty. W naszej gestii
jest więc szybkie zakwestionowanie takich argumentów i uznanie, iż
zakwestionowane zostało całe twierdzenie.
·ð Chwyt 38  Jeżeli podczas prowadzenia dyskusji zorientujemy siÄ™, iż jesteÅ›my na
przegranej pozycji, wówczas można zastosować metodę ataku skierowanego w stronę
przeciwnika. Atak ten polega na zachowywaniu się wobec niego w sposób grubiański
i prowokacyjny, przez co spór nabiera charakteru osobistego i zaczyna odbiegać od
głównego tematu. Nie należy jednak sądzić, że obraz
liwe słowa, kierowane w stronę
rozmówcy, są w stanie zdenerwować go bardziej niż dowiedzenie słuszności naszej
tezy. Schopenhauer stwierdza, iż człowiek dąży do zaspokojenia swojej próżności,
9
dlatego obraz
liwe słowa nie są dla niego tak niebezpieczne jak uznanie słuszności
twierdzeń strony przeciwnej. Stosowanie omówionego chwytu może doprowadzić
jednak do rękoczynów, dlatego atakowana strona powinna umiejętnie odpierać
osobiste zaczepki i sprowadzać rozmowę na właściwy temat. Niestety, nie każdy
opanował taką umiejętność, dlatego istnieje tylko jedno rozwiązanie: nie należy
wdawać się w spory z każdym napotkanym człowiekiem, a jedynie z ludz
mi, których
się zna i ma się co do nich pewność, iż są na tyle dojrzali i wykształceni, że
prowadzona z nimi rozmowa nie doprowadzi do absurdalnych twierdzeń czy
zachowań. Odpowiednią osobą do dysputy jest także człowiek umiejący słuchać
i godnie przyjmować swoją porażkę, nie dążący za wszelką cenę do zaspokojenia
swoich próżnych aspiracji. Przeciwnik godny naszej uwagi powinien dążyć do
prawdy, wytaczać argumenty, a nie szykany9.
Bibliografia:
1. L. Miodoński, Wprowadzenie do filozofii Arthura Schopenhauera, Wrocław 1997.
2. Oxford Educational, Schopenhauer [w:] Wielka Encyklopedia Åšwiata OXFORD, t. 13,
Warszwa 2005.
3. M. Vogt, Artur Schopenhauer [w:] Historia filozofii dla wszystkich, Warszawa 2004.
4. A. Schopenhauer, Erystyka, czyli szuka prowadzenia sporów, Warszawa 2008.
9
Ibidem, s. 21-50.
10