Kryzys ekonomiczny
Pierwsze objawy kryzysu wystąpiły w obrocie papierami wartościowymi . Zadziałał
mechanizm samonapędzający
spadek wartości akcji powodowały próby ich
pozbywania się , co z kolei obniżyło ich cenę . Kryzys giełdowy był przyczyną
zwiększenia bezrobocia .
W rolnictwie kryzys objawił się spadkiem cen towarów rolnych . Wytworzyły się
tzw. nożyce cen (spadek cen towarów rolnych był o wiele większy niż
przemysłowych) . Obniżyły się obroty handlu światowego . Każde państwo chciało
eksportować , ale równocześnie chroniło swój rynek przed importem .
Narzędzia umożliwiające ingerencję państwa w życie gospodarcze to : polityka
celna , pieniężna , kredytowa (zasady udzielania kredytów) , podatkowa ,
socjalna (zasiłki dla bezrobotnych) , inwestycyjna .
W USA realizatorem programu walki z kryzysem stał się Rooswelt . Opracował on
program walki , zwany polityką Nowego Ładu . Polegał on na wprowadzeniu reform
w gospodarce . Polityka zaczęła być realizowana w 1933r. Podstawowym jej
założeniem było osiągnięcie wzrostu popytu konsumpcyjnego . Wprowadzono
ograniczoną dewaluację dolara . Ponadto wykupywano od farmerów część produktów
oraz nakazywano im ograniczenie produkcji , płacąc za to odszkodowania .
Produkty rolne wykupywane były często niszczone , co na świecie budziło ogromne
oburzenie . Stosowano dumping ( sztuczne obniżanie cen eksportowanych towarów
)

Powstanie III Rzeszy
Powstaniu Republiki Weimarskiej towarzyszyła klęska Niemiec i kryzys
gospodarczy . Państwo niemieckie stało przed dwoma wyzwaniami : spłata
reparacji i hiperinflacja . Uderzyła ona głównie w drobnych właścicieli i
pracowników najemnych . Realna wartość płac i rent spadała z dnia na dzień .
W 1925r. prezydentem Niemiec został Hindenburg . Zaczął się okres stabilizacji
. W1929r. Hitler opuścił więzienie , a rok później ukazała się jego książka "
Mein Kampf " (Moja walka) . Bojówki NSDAP
Oddziały Szturmowe zwane S.A.

wdawały się w burdy uliczne , biły swoich przeciwników , ale ich działalność
miała niewielki zakres . Wielki kryzys przybrał w Niemczech ostre formy i stał
się podstawowym czynnikiem decydującym o dojściu Hitlera do władzy .
Po wyborach w 1933r. prezydent Hindenburg powierzył Hitlerowi stanowisko
kanclerza . Stworzył rząd koalicyjny . W lutym 1933r. spłonął budynek
Reichstagu . Proces w Lipsku nie udowodnił winy oskarżonych o podpalenie
komunistów bułgarskich . Pożar stał się pretekstem do ogłoszenia przez
prezydenta stanu wyjątkowego i rozpisania nowych wyborów . W 1934r. Hindenburg
umarł , a funkcję prezydenta przejął Hitler zachowując stanowisko kanclerza i
lidera partii . Po dojściu Hitlera do władzy wprowadzono znak III Rzeszy
(swastyka) , powitanie i pożegnanie " Heil Hitler " . Podstawowym obowiązkiem
kobiet było rodzenie dzieci dla Rzeszy , organizowano pochody i uroczystości .
Obok policji państwowej działało Gestapo
Tajna Policja Państwowa . Coraz
większą rolę odgrywały Sztafety Ochronne
SS , które były elitarne . SA.
zwalczane było przez dowództwo Reichswehry . Kierownictwo SA. żądało
rekompensaty za zasługi w rozwoju ruchu hitlerowskiego . To stało się przyczyną
" nocy długich noży " (29/30.VI.1934) , kiedy Hitler kazał rozstrzelać niemal
całą kierowniczą kadrę SA.
W 1935r. zostały wydane ustawy norynberskie pozbawiające Żydów praw
politycznych i zakazujące małżeństw niemiecko- żydowskich . Lekarz Żyd mógł
leczyć tylko Żydów , nauczyciel Żyd uczyć dzieci żydowskie . W listopadzie
1938r. w Niemczech zorganizowano pogrom Żydów
podpalano synagogi , niszczono
żydowskie domy . Program ten nazwano " kryształową nocą " .

Związek Radziecki
Nowa Ekonomiczna Polityka polegała na przywróceniu wolnego handlu , zezwoleniu
na drobną własność prywatną , likwidowanie przymusu pracy . Nepman (drobny
właściciel lub kupiec) i kułak (bogaty chłop) przywrócili do życia gospodarkę .
Ugruntował się system totalitarnych rządów . W 1921r. Zjazd RKP (b) zakazał
tworzenia wszelkich frakcji w partii . W kwietniu sekretarzem generalnym
Komitetu Centralnego (KC) RKP (b) został Stalin . Jego rywalem był Trocki

twórca Armii Czerwonej . W 1922r. Rosja Radziecka przekształciła się w Związek
Socjalistycznych Republik Radzieckich , złożony z federalnych republik :
rosyjskiej , białoruskiej , ukraińskiej , zakaukaskiej .
Walka między Stalinem , a Trocki wynikała z rywalizacji o władzę i była wyrazem
konfliktu odmiennych poglądów na przyszłość ruchu komunistycznego . Koncepcja
parlamentarnej rewolucji głoszona przez Trockiego starła się z koncepcją "
budowy socjalizmu w jednym kraju " głoszoną przez Stalina . Zwycięstwo Stalina
kształtowało model socjalizmu .
Na zanikanie NEP-u złożyło się głównie to , że zrealizowano jej zadanie :
ludność przestała głodować . Pierwsze sygnały kończenia się NEP nastąpiły w
1927r. Niskie ceny skupu spowodowały , że chłopi zmniejszyli sprzedaż zboża
państwu . Zaopatrzenie w żywność wyraźnie się pogorszyło . Ogłoszono
przywrócenie przymusowych dostaw zboża . W 1928r. powstały zarysy 5-letniego
planu budowy przemysłu . Rozpoczął się okres " wielkich budowli socjalizmu " .
Gdy się nie udawał organizowano procesy " szkodników " . W grudniu 1928r.
Stalin ogłosił program kolektywizacji rolnictwa i " likwidacji kułak jako klasy
" . Chłopi zareagowali na to wyrzynaniem bydła . Kułacy zostali osadzeni w
obozach albo zesłani na wschód i południe Rosji . W 1932r. wprowadzono "
paszportyzację " . Bez paszportu nie można było zmienić miejsca pobytu , a
kołchożnikom nie wydawano tego dokumentu . Po rewolucji szkoła miała zmienić
swoje oblicze . Likwidowano system klasowo lekcyjny i tradycyjne ocenianie . W
prawie rodzinnym opowiadano się za " wolną miłością " . Uzyskanie rozwodu stało
się formalnością . Zaostrzyła się walka z religią . Władze masowo zamykały
cerkwie , otwierano muzea ateizmu . W 1936r. ogłoszono nową konstytucję
(stalinowską) , która zapewniła wszelkie swobody demokratyczne i prawa socjalne
. Początkiem " wielkiego terroru " stało się zorganizowanie przez Stalina
zabójstwo Siergieja Kirowa . W 1937r. przeprowadzono " czystkę " w wojsku :
wielu generałów zostało aresztowanych . Do prawa karnego wprowadzono zasadę
odpowiedzialności zbiorowej , skazywano rodziny " przestępców " , dzieci
oddawano do domów dziecka . Zła praca traktowana była jako sabotaż , rozmowa
jako spisek .

Stosunki międzynarodowe w latach 30
tych.
W 1927r. minister spraw zagranicznych Francji Briand wystąpił z projektem
podpisania punktu o wyrzeczeniu się wojny jako metody załatwiania
międzynarodowych sporów . Pakt Briand-Kellog został podpisany w Paryżu w
sierpniu 1928r. przez : Belgię , Czechosłowację , Francję , Japonię, Niemcy ,
Polskę , USA , Wlk.Brytanię i Włochy .
W styczniu 1935r. odbył się plebiscyt w Zagłębiu Saary o przynależności tych
ziem . Sukces odniosły Niemcy , a Hitler wprowadził obowiązek służby wojskowej
. W październiku 1935r. Włochy podbiły Etiopię , a król włoski przyjął tytuł
cesarza . W lipcu 1937r. na Dalekim Wschodzie Japonia rozpoczęła agresję na
Chiny . Z kolejnych układów powstał pakt noszący nazwę antykominternowskiego ,
który stworzył podstawę osi Berlin-Rzym-Tokio . W tym samym czasie w Hiszpanii
trwała wojna domowa .
Hitler zdecydował się na otwarte dążenia do zjednoczenia wszystkich Niemców w
jednym państwie . W Austrii tamtejsi naziści próbowali bezskutecznie przejąć
władzę . Ich przywódca nalegał na przyspieszenie Auschlussu (przyłączenia) . W
marcu 1938r. Austria została częścią III Rzeszy . Drugim obszarem
zamieszkiwanym przez zwartą zbiorowość niemiecką były Sudety w Czechosłowacji .
Sprawa Niemców sudeckich mogła być rozwiązana tylko drogą dyplomatyczną . W
końcu września w Monachium spotkali się : premier Francji , premier
Wlk.Brytanii oraz Hitler i Mussolini . Podpisano traktat upoważniający Niemcy
do zajęcia Sudetów . W początkach listopada 1938r. w tzw. arbitrażu wiedeńskim
Niemcy i Włochy przysądziły Węgrom część południowe Słowacji i Ukrainy
Zakarpackiej . W marcu 1939r. Hitler udzielił protekcji Słowacji , a następnie
wezwał do Berlina nowego prezydenta Czech , który podpisał dokument o powstaniu
protektoratu Czech i Moraw .
21.VIII.1939 ambasador niemiecki w ZSRR otrzymał zgodę Stalina na przyjazd
Ribbentropa do Moskwy , w sprawie układu o podziale stref wpływów . Dwa dni
później w Moskwiepodpisano pakt między Ribbentropem , a Mołotowem o nieagresji
między Niemcami i ZSRR . O ile porozumienie z Anglią i Francją mogło utrwalić
pokój , pakt Ribbentrop-Mołotow oznaczał wojnę .