Kryzys ekonomiczny
Pierwsze objawy kryzysu wystąpiły w obrocie papierami wartościowymi . Zadziałał mechanizm samonapędzający  spadek
wartości akcji powodowały próby ich pozbywania się , co z kolei obniżyło ich cenę . Kryzys giełdowy był przyczyną
zwiększenia bezrobocia .
W rolnictwie kryzys objawił się spadkiem cen towarów rolnych . Wytworzyły się tzw. nożyce cen (spadek cen towarów
rolnych był o wiele większy niż przemysłowych) . Obniżyły się obroty handlu światowego . Każde państwo chciało
eksportować , ale równocześnie chroniło swój rynek przed importem .
Narzędzia umożliwiające ingerencję państwa w życie gospodarcze to : polityka celna , pieniężna , kredytowa (zasady
udzielania kredytów) , podatkowa , socjalna (zasiłki dla bezrobotnych) , inwestycyjna .
W USA realizatorem programu walki z kryzysem stał się Rooswelt . Opracował on program walki , zwany polityką Nowego
A
adu . Polegał on na wprowadzeniu reform w gospodarce . Polityka zaczęła być realizowana w 1933r. Podstawowym jej
założeniem było osiągnięcie wzrostu popytu konsumpcyjnego . Wprowadzono ograniczoną dewaluację dolara . Ponadto
wykupywano od farmerów część produktów oraz nakazywano im ograniczenie produkcji , płacąc za to odszkodowania .
Produkty rolne wykupywane były często niszczone , co na świecie budziło ogromne oburzenie . Stosowano dumping (
sztuczne obniżanie cen eksportowanych towarów )
Powstanie III Rzeszy
Powstaniu Republiki Weimarskiej towarzyszyła klęska Niemiec i kryzys gospodarczy . Państwo niemieckie stało przed dwoma
wyzwaniami : spłata reparacji i hiperinflacja . Uderzyła ona głównie w drobnych właścicieli i pracowników najemnych .
Realna wartość płac i rent spadała z dnia na dzień .
W 1925r. prezydentem Niemiec został Hindenburg . Zaczął się okres stabilizacji . W1929r. Hitler opuścił więzienie , a rok
póz
niej ukazała się jego książka  Mein Kampf  (Moja walka) . Bojówki NSDAP  Oddziały Szturmowe zwane S.A. 
wdawały się w burdy uliczne , biły swoich przeciwników , ale ich działalność miała niewielki zakres . Wielki kryzys przybrał
w Niemczech ostre formy i stał się podstawowym czynnikiem decydującym o dojściu Hitlera do władzy .
Po wyborach w 1933r. prezydent Hindenburg powierzył Hitlerowi stanowisko kanclerza . Stworzył rząd koalicyjny . W lutym
1933r. spłonął budynek Reichstagu . Proces w Lipsku nie udowodnił winy oskarżonych o podpalenie komunistów bułgarskich
. Pożar stał się pretekstem do ogłoszenia przez prezydenta stanu wyjątkowego i rozpisania nowych wyborów . W 1934r.
Hindenburg umarł , a funkcję prezydenta przejął Hitler zachowując stanowisko kanclerza i lidera partii . Po dojściu Hitlera do
władzy wprowadzono znak III Rzeszy (swastyka) , powitanie i pożegnanie  Heil Hitler  . Podstawowym obowiązkiem kobiet
było rodzenie dzieci dla Rzeszy , organizowano pochody i uroczystości . Obok policji państwowej działało Gestapo  Tajna
Policja Państwowa . Coraz większą rolę odgrywały Sztafety Ochronne  SS , które były elitarne . SA. zwalczane było przez
dowództwo Reichswehry . Kierownictwo SA. żądało rekompensaty za zasługi w rozwoju ruchu hitlerowskiego . To stało się
przyczyną  nocy długich noży  (29/30.VI.1934) , kiedy Hitler kazał rozstrzelać niemal całą kierowniczą kadrę SA.
W 1935r. zostały wydane ustawy norynberskie pozbawiające Żydów praw politycznych i zakazujące małżeństw niemiecko-
żydowskich . Lekarz Żyd mógł leczyć tylko Żydów , nauczyciel Żyd uczyć dzieci żydowskie . W listopadzie 1938r. w
Niemczech zorganizowano pogrom Żydów  podpalano synagogi , niszczono żydowskie domy . Program ten nazwano 
kryształową nocą  .
Związek Radziecki
Nowa Ekonomiczna Polityka polegała na przywróceniu wolnego handlu , zezwoleniu na drobną własność prywatną ,
likwidowanie przymusu pracy . Nepman (drobny właściciel lub kupiec) i kułak (bogaty chłop) przywrócili do życia
gospodarkę . Ugruntował się system totalitarnych rządów . W 1921r. Zjazd RKP (b) zakazał tworzenia wszelkich frakcji w
partii . W kwietniu sekretarzem generalnym Komitetu Centralnego (KC) RKP (b) został Stalin . Jego rywalem był Trocki 
twórca Armii Czerwonej . W 1922r. Rosja Radziecka przekształciła się w Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich ,
złożony z federalnych republik : rosyjskiej , białoruskiej , ukraińskiej , zakaukaskiej .
Walka między Stalinem , a Trocki wynikała z rywalizacji o władzę i była wyrazem konfliktu odmiennych poglądów na
przyszłość ruchu komunistycznego . Koncepcja parlamentarnej rewolucji głoszona przez Trockiego starła się z koncepcją 
budowy socjalizmu w jednym kraju  głoszoną przez Stalina . Zwycięstwo Stalina kształtowało model socjalizmu .
Na zanikanie NEP-u złożyło się głównie to , że zrealizowano jej zadanie : ludność przestała głodować . Pierwsze sygnały
kończenia się NEP nastąpiły w 1927r. Niskie ceny skupu spowodowały , że chłopi zmniejszyli sprzedaż zboża państwu .
Zaopatrzenie w żywność wyraz
nie się pogorszyło . Ogłoszono przywrócenie przymusowych dostaw zboża . W 1928r.
powstały zarysy 5-letniego planu budowy przemysłu . Rozpoczął się okres  wielkich budowli socjalizmu  . Gdy się nie
udawał organizowano procesy  szkodników  . W grudniu 1928r. Stalin ogłosił program kolektywizacji rolnictwa i 
likwidacji kułak jako klasy  . Chłopi zareagowali na to wyrzynaniem bydła . Kułacy zostali osadzeni w obozach albo zesłani
na wschód i południe Rosji . W 1932r. wprowadzono  paszportyzację  . Bez paszportu nie można było zmienić miejsca
pobytu , a kołchożnikom nie wydawano tego dokumentu . Po rewolucji szkoła miała zmienić swoje oblicze . Likwidowano
system klasowo lekcyjny i tradycyjne ocenianie . W prawie rodzinnym opowiadano się za  wolną miłością  . Uzyskanie
rozwodu stało się formalnością . Zaostrzyła się walka z religią . Władze masowo zamykały cerkwie , otwierano muzea ateizmu
. W 1936r. ogłoszono nową konstytucję (stalinowską) , która zapewniła wszelkie swobody demokratyczne i prawa socjalne .
Początkiem  wielkiego terroru  stało się zorganizowanie przez Stalina zabójstwo Siergieja Kirowa . W 1937r.
przeprowadzono  czystkę  w wojsku : wielu generałów zostało aresztowanych . Do prawa karnego wprowadzono zasadę
odpowiedzialności zbiorowej , skazywano rodziny  przestępców  , dzieci oddawano do domów dziecka . Zła praca
traktowana była jako sabotaż , rozmowa jako spisek .
Stosunki międzynarodowe w latach 30  tych.
W 1927r. minister spraw zagranicznych Francji Briand wystąpił z projektem podpisania punktu o wyrzeczeniu się wojny jako
metody załatwiania międzynarodowych sporów . Pakt Briand-Kellog został podpisany w Paryżu w sierpniu 1928r. przez :
Belgię , Czechosłowację , Francję , Japonię, Niemcy , Polskę , USA , Wlk.Brytanię i Włochy .
W styczniu 1935r. odbył się plebiscyt w Zagłębiu Saary o przynależności tych ziem . Sukces odniosły Niemcy , a Hitler
wprowadził obowiązek służby wojskowej . W paz
dzierniku 1935r. Włochy podbiły Etiopię , a król włoski przyjął tytuł cesarza
. W lipcu 1937r. na Dalekim Wschodzie Japonia rozpoczęła agresję na Chiny . Z kolejnych układów powstał pakt noszący
nazwę antykominternowskiego , który stworzył podstawę osi Berlin-Rzym-Tokio . W tym samym czasie w Hiszpanii trwała
wojna domowa .
Hitler zdecydował się na otwarte dążenia do zjednoczenia wszystkich Niemców w jednym państwie . W Austrii tamtejsi
naziści próbowali bezskutecznie przejąć władzę . Ich przywódca nalegał na przyspieszenie Auschlussu (przyłączenia) . W
marcu 1938r. Austria została częścią III Rzeszy . Drugim obszarem zamieszkiwanym przez zwartą zbiorowość niemiecką były
Sudety w Czechosłowacji . Sprawa Niemców sudeckich mogła być rozwiązana tylko drogą dyplomatyczną . W końcu
września w Monachium spotkali się : premier Francji , premier Wlk.Brytanii oraz Hitler i Mussolini . Podpisano traktat
upoważniający Niemcy do zajęcia Sudetów . W początkach listopada 1938r. w tzw. arbitrażu wiedeńskim Niemcy i Włochy
przysądziły Węgrom część południowe Słowacji i Ukrainy Zakarpackiej . W marcu 1939r. Hitler udzielił protekcji Słowacji , a
następnie wezwał do Berlina nowego prezydenta Czech , który podpisał dokument o powstaniu protektoratu Czech i Moraw .
21.VIII.1939 ambasador niemiecki w ZSRR otrzymał zgodę Stalina na przyjazd Ribbentropa do Moskwy , w sprawie układu o
podziale stref wpływów . Dwa dni póz
niej w Moskwiepodpisano pakt między Ribbentropem , a Mołotowem o nieagresji
między Niemcami i ZSRR . O ile porozumienie z Anglią i Francją mogło utrwalić pokój , pakt Ribbentrop-Mołotow oznaczał
wojnę .