WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU DZIECKA
Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka to program realizowany w oparciu o
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 lutego 2009 r. w sprawie
organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz. U. Nr 23, poz. 133).
Wczesne wspomaganie może trwać od momentu wykrycia niepełnosprawności u dziecka
do czasu podjęcia przez nie nauki w szkole.
Jego zadaniem jest pobudzenie psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka oraz
wsparcie psychologiczne rodziny.
Wśród rodzin z małymi dziećmi, które wymagają udzielenia szybkiej i długotrwałej
pomocy psychologiczno-pedagogicznej, logopedycznej, medycznej, usprawniania i
rehabilitacji ruchowej są:
- rodziny dzieci, u których stwierdzono poważne wady rozwojowe, zaburzenia metaboliczne i
genetyczne, uszkodzenia zmysłów, mózgowe porażenie dziecięce (ok. 1,2 % noworodków),
- rodzice dzieci należących do tzw. grupy ryzyka okołoporodowego: nieprawidłowy przebieg
ciąży, powikłany poród, niska waga urodzeniowa, występowanie niepokojących objawów
neurologicznych wskazujących na uszkodzenie centralnego układu nerwowego (ok. 1,8 %),
- rodzice zaniepokojeni opóz
nieniem lub zakłóceniem toku rozwoju swojego dziecka jak np.
niedorozwojem umysłowym, autyzmem, opóz
nieniem mowy (ok. 2 %).
Wczesne wspomaganie obejmuje więc dzieci z zespołem Downa, mózgowym porażeniem
dziecięcym, zespołami wad wrodzonych, zaburzeniami neurologicznymi, chorobami
genetycznymi, u których zdiagnozowano:
- niedowidzenie, ślepotę,
- niedosłuch, głuchotę,
- niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym lub
głębokim,
- niepełnosprawność ruchową,
- autyzm (wczesnodziecięcy lub zespół Aspergera),
- sprzężoną niepełnosprawność.
Około 20 % populacji w wieku szkolnym nie może sprostać wymaganiom edukacyjnym,
z tego około 3 % otrzymuje orzeczenia do kształcenia specjalnego z powodu różnego rodzaju
niepełnosprawności (w tym intelektualnej).
Wczesne rozpoznanie nieprawidłowości w rozwoju psychoruchowym małego dziecka
daje szansę na szybkie podjęcie kroków zaradczych  a w konsekwencji zmniejszenie
skutków deficytów rozwojowych w przyszłości.
W ciągu pierwszych 4 lat życia w mózgu dziecka wytwarza się połowa wszystkich
połączeń między komórkami mózgowymi, które umożliwiają póz
niejszą naukę (czyli
właśnie wtedy rozwija się 50 % naszych zdolności).
Ważne jest, aby deficyty rozwojowe zauważyć jak najszybciej i podjąć kroki zaradcze,
gdyż:
- we wczesnym okresie rozwoju występuje wyjątkowo duża plastyczność centralnego układu
nerwowego, co pozwala na korekcję zaburzonych funkcji i kompensację deficytów,
- u małych dzieci istnieje możliwość zahamowania rozwoju wielu zaburzeń o postępującym
przebiegu, a czasem nawet całkowitego zatrzymania niekorzystnych zmian,
- małe dzieci są bardziej podatne na oddziaływania rewalidacyjne i szybciej widać u nich
efekty usprawniania,
- dzieci łatwiej generalizują wypracowane umiejętności i nawyki.
Wczesne wspomaganie może być realizowane w różnego rodzaju placówkach np.
przedszkolach, szkołach, poradniach, które są wyposażone w odpowiednie środki
dydaktyczne i sprzęt, zatrudniają specjalistów posiadających odpowiednie kwalifikacje, i w
których powołano zespół wczesnego wspomagania rozwoju.
Zależnie od potrzeb dziecka zajęcia mogą prowadzić następujący specjaliści:
- pedagog z odpowiednią specjalnością np. surdopedagog, tyflopedagog, oligofrenopedagog,
- psycholog,
- logopeda (neurologopeda),
- rehabilitant ruchowy,
- terapeuci np. terapeuta zajęciowy, terapeuta SI, muzykoterapeuta.
Zespół wczesnego wspomagania opracowuje dla każdego dziecka indywidualny program,
a w trakcie jego realizacji dokonuje ewaluacji oddziaływań.
Zajęcia z dziećmi mogą odbywać się indywidualnie (do 3 roku życia w obecności rodzica
lub z jego udziałem) albo grupowo (2-3 dzieci) w wymiarze 1-2 godzin tygodniowo (4  8
godzin miesięcznie).
Zakres wczesnego wspomagania w odniesieniu do dziecka może dotyczyć m.in.:
- stymulacji polisensorycznej,
- rozwoju motorycznego (poprzez rehabilitację ruchową),
- usprawniania funkcji widzenia,
- usprawniania funkcji słuchu,
- rozwoju mowy i języka,
- wykorzystywania alternatywnych metod w komunikacji (np. piktogramów),
- rozwijania funkcji poznawczych i percepcyjno-motorycznych,
- polepszania relacji rówieśniczych i umiejętności pracy w grupie,
- obniżania napięcia emocjonalnego,
- przygotowania do nauki szkolnej.
Wielkim walorem tego programu jest zwrócenie uwagi na pracę z rodzicami.
Oddziaływania terapeutyczne w stosunku do rodziców mają na celu:
- ich aktywne zaangażowanie w proces usprawniania dziecka, wyposażenie w odpowiedni
sprzęt i pomoce, przystosowanie warunków w środowisku domowym do potrzeb dziecka,
- udzielanie instruktażu i porad oraz prowadzenie konsultacji w zakresie pracy z dzieckiem;
- ujednolicenie oddziaływań wychowawczych przez wszystkich członków rodziny oraz
reakcji na konkretne zachowania dziecka, kształtowania postaw i zachowań pożądanych w
kontaktach z dzieckiem,
- wsparcie psychologiczne rodziców,
- wzmacnianie więzi emocjonalnej pomiędzy rodzicami i dzieckiem, wsparcie rodziców w
dojściu do pełnej akceptacji niepełnosprawności dziecka.
W rejonie działania naszej Poradni program wczesnego wspomagania rozwoju dziecka
realizowany jest w kilku placówkach .
W chwili obecnej zajęcia wczesnego wspomagania odbywają się w:
- Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Cieszynie,
- Ośrodku Edukacyjno-Rehabilitacyjno- Wychowawczym w Ustroniu- Nierodzimiu.
Podstawą do realizacji zajęć z dzieckiem i rodzicami jest opinia o potrzebie wczesnego
wspomagania rozwoju wydana przez zespół orzekający poradni psychologiczno-
pedagogicznej (na podstawie diagnozy medycznej i psycho-pedagogicznej).
Placówkę realizującą wczesne wspomaganie rozwoju wybierają rodzice
niepełnosprawnego dziecka (zależnie od jego potrzeb i możliwości terapii, jakie oferuje
placówka).
Opracowała: psycholog mgr Maria Konieczna