marta lewandowSka
Fundacja Dzieci Niczyje
Child Helpline International
 historia, cele oraz najważniejsze obszary
podejmowanych działań
Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie okoliczności powołania do życia Child Helpline Inter-
national (CHI)  międzynarodowej organizacji, skupiającej telefony zaufania dla dzieci i młodzie-
ży z całego świata  misję organizacji, jej cele oraz obszary podejmowanych działań. Artykuł pre-
zentuje również genezę utworzenia wspólnego europejskiego numeru 116 111 dla telefonów zaufania
dla dzieci, które było możliwe dzięki wspólnym wysiłkom podjętym przez CHI oraz Unię Europejską.
W artykule dokonano również prezentacji wybranych danych statystycznych dotyczących działalno-
ści telefonów zaufania zrzeszonych w CHI z 2008 roku.
1. Historia powstania
uch telefonów zaufania dla dzieci w Amsterdamie członkowie 49 delegacji
został zainicjowany w Nowej Ze- podjęli decyzję o powołaniu do życia orga-
Rlandii w roku 1970. Na kontynencie nizacji Child Helpline International (CHI).
europejskim pierwszy taki telefon utwo- Za datę początkową funkcjonowania CHI
rzono w Polsce, w tym samym roku. Od przyjmuje się paz
dziernik 2003 roku. Za-
tego czasu światowa sieć telefonów za- sady funkcjonowania oraz struktura CHI
ufania dla dzieci stopniowo się rozrastała. wywodzą się z doświadczeń w tworze-
W niektórych krajach poradnictwo ukie- niu i koordynowaniu telefonu zaufania dla
runkowane na dzieci i młodzież wydzie- dzieci indyjskiej działaczki Jeroo Billimoria
liło się z działających telefonów zaufania, z Instytutu Nauk Społecznych Tata (TISS)
np. telefonów dla kobiet ofiar przemocy w Bombaju.
domowej. W innych krajach takie telefo- Celem organizacji powołanej do życia
ny powstawały jako samodzielne instytu- w Amsterdamie było (najogólniej ujmu-
cje. Jednak dopiero na międzynarodowej jąc) utrzymanie oraz rozwijanie między-
konferencji, skupiającej organizacje pro- narodowej sieci telefonów zaufania świad-
wadzące telefony zaufania dla dzieci, która czących usługi dla dzieci i młodzieży. Za-
odbyła się w indyjskim Pune w roku 2001, kładano, że ten cel będzie osiągany przede
poddano pod dyskusję potrzebę utworze- wszystkim poprzez zapewnienie szero-
nia nadrzędnej organizacji zrzeszającej te- ko rozumianego wsparcia istniejącym już
lefony dziecięce działające w różnych kra- w różnych częściach świata telefonom za-
jach świata. W roku 2003 na konferencji ufania, ale także udzielenie pomocy kra-
Dziecko krzywdzone " nr 2 (31) 2010 19
Marta LewandowsKa " CHILD HELPLINE INTERNATIONAL  HISTORIA, CELE...
jom zainteresowanym ich tworzeniem W 2009 roku CHI1 zrzeszała 133 członków,
 w szczególności krajom rozwijającym obejmując swym zasięgiem 160 krajów, w któ-
się, w których sieć służb pomocy dzieciom rych nieustannie działa na rzecz powstawa-
jest słabo rozwinięta lub niemal w ogóle nia nowych telefonów zaufania dla dzieci oraz
nie istnieje. rozwoju i umacniania pozycji już działających.
2. Cele i misja
Zgodnie z misją przyjętą przez CHI, po- znajdujących się w sytuacjach kryzysowych,
przez rozwijanie globalnej sieci zrzeszają- ale z drugiej strony także jako kreowanie
cej telefony zaufania dla dzieci, ta między- polityki państw w zakresie systemu opie-
narodowa organizacja stawia sobie za cel ki nad dzieckiem. Tylko taka reakcja, wyra-
docieranie do jak największej liczby dzieci żana w formie sugestii i uwag skierowanych
i młodzieży z całego świata, wykorzystując do ustawodawców, daje szansę wpływania
do tego celu różnego typu środki komuni- na kształt polityki danego państwa w zakre-
kacji, takie jak: telefony, pocztę elektronicz- sie ochrony praw dziecka. Wizja świata, do
ną, komunikatory internetowe, czat, radio której dąży CHI poprzez swoje działania, to
oraz sms-y. Należy podkreślić, że zgodnie ze miejsce, w którym zdobycze telekomunikacji
standardami przyjętymi przez CHI, wszyst- sprawiają, że każde dziecko, które tego po-
kie wykorzystywane w poradnictwie telefo- trzebuje, zostanie usłyszane. Jest to również
nicznym środki komunikacji muszą zapew- rzeczywistość, w której głos dziecka ma re-
niać użytkownikom odpowiedni poziom alny wpływ na kształtowanie polityki umoż-
bezpieczeństwa oraz poufności nawiązy- liwiającej realizację praw dziecka. Rzeczni-
wanego kontaktu. Rodzaj i jakość świadczo- ctwo w zakresie respektowania owych praw,
nych przez dziecięce telefony zaufania usług wyrażonych Konwencji o prawach dziecka,
w znacznej mierze zależy jednak od infra- jest jednym z priorytetowych celów realizo-
struktury oraz poziomu rozwoju społecz- wanych przez CHI.
no ekonomicznego kraju, w którym dzia- Aby te wizje wprowadzać w czyn, człon-
ła dana instytucja. kowie należący do globalnej sieci CHI przy-
Rozwijanie globalnej sieci telefonów za- jęli na lata 2007 2010 cztery strategiczne cele
ufania jest przede wszystkim swego rodza- swej działalności. Są to2:
ju środkiem do osiągania nadrzędnego celu, 1. Poprawa systemu opieki nad dzieckiem.
jakim jest reagowanie na sygnały dzieci po- 2. Wzrost uznania ważności głosów pocho-
trzebujących opieki oraz ich ochrony w róż- dzących od dzieci.
nych zakątkach świata. Wspomniana reakcja 3. Ustanowienie efektywnej, globalnej sieci
powinna być rozumiana dwojako: zarówno telefonów zaufania dla dzieci.
jako działania doraz
nie  zapewnienie moż- 4. Ułatwianie adekwatnego odpowiadania
liwości nawiązania kontaktu i podejmowa- na sygnały wszystkich dzieci potrzebują-
nie interwencji w sprawie dzieci i młodzieży cych opieki oraz ochrony.
1
Informacje pochodzą z newslettera CHI (7th edition), 2008, s. 9.
2
http://www.childhelplineinternational.org/en/ourwork/objectives
20 Dziecko krzywdzone " nr 2 (31) 2010
t e o r i a
Marta LewandowsKa " CHILD HELPLINE INTERNATIONAL  HISTORIA, CELE...
3. 116 111  europejski numer telefonów zaufania dla dzieci i młodzieży
Mimo wysiłków podejmowanych od lat, ży o tym samym numerze dla państw człon-
w XXI wieku w wielu europejskich krajach pra- kowskich uznano za jeden z kluczowych
wa dziecka są dalekie od stanu, w którym moż- elementów unijnego systemu pomocy dzie-
na byłoby je określić jako w pełni respektowa- ciom.
ne, a podstawowe potrzeby dziecka jako zaspo- Kolejny krok w kierunku stworzenia
kajane na wystarczającym poziomie. Wśród wspólnego numeru uczyniła w lipcu 2006
problemów, z którymi wciąż nie radzi sobie roku Komisja Europejska. Uznając prawa
wiele państw Europy, do najważniejszych na- dziecka za jeden z najważniejszych priory-
leży zaliczyć społeczne wykluczenie dzieci imi- tetów Unii Europejskiej, Komisja wyraziła
grantów, często połączone z ich prześladowa- intencję zarezerwowania grupy trzech nu-
niem, handel dziećmi oraz dziecięcą pornogra- merów zaczynających się od 116 jako ogól-
fię. W związku z otwarciem granic pomiędzy noeuropejskich, bezpłatnych linii telefo-
państwami członkowskimi pojawił się palący nicznych o charakterze społecznym (w tym
problem dzieci pozostawionych przez rodzi- 116 111 na potrzeby działania telefonów za-
ców, którzy wyjechali do pracy w innych kra- ufania dla dzieci). Na Trzeciej Międzyna-
jach, tzw. eurosieroty. Stale zwiększa się rów- rodowej Konsultacji zorganizowanej przez
nież liczba dzieci, które ujawniają wykorzysty- CHI w paz
dzierniku 2006 roku w Sztokhol-
wanie, również seksualne. Wszystkie te pro- mie4 przedstawiciele zrzeszonych telefonów
blemy przyczyniają się do zwiększenia liczby zaufania dla dzieci oficjalnie przejęli numer
dzieci borykających się z problemami natury 116 111 za wspólny, a poszczególne organi-
psychicznej oraz społecznej. zacje z Europy rozpoczęły starania o uzy-
W odpowiedzi na te i wiele innych, nie- skanie numeru.
wymienionych tu problemów, jednym z klu- Polska numer 116 111 uruchomiła 6 listo-
czowych celów, jakie wyznaczyła sobie CHI, pada 2008 roku, jako piąty kraj Unii Euro-
było uruchomienie zharmonizowanego, ła- pejskiej5. Jego obsługą zajmuje się Fundacja
twego do zapamiętania, bezpłatnego nume- Dzieci Niczyje (jedyny polski członek CHI)
ru telefonu zaufania dla dzieci, który byłby we współpracy z operatorem telekomunika-
wspólny dla krajów Unii Europejskiej. Efek- cyjnym  firmą Polkomtel S.A., który jest
tem działań podjętych na rzecz wprowadze- głównym sponsorem i partnerem techno-
nia takiego numeru w Europie było Oświad- logicznym linii. Działanie Telefonu Zaufa-
czenie Parlamentu Europejskiego w sprawie nia dla Dzieci i Młodzieży 116 111 w Polsce
telefonów zaufania dla dzieci, przyjęte przez jest również dofinansowane przez MSWiA
Parlament 17 stycznia 2006 roku3. Wspo- w ramach realizacji oferty publicznej na
mniane oświadczenie nie tylko popierało po- prowadzenie telefonu zaufania dla dzieci
mysł utworzenia wspólnego dla państw Unii (dofinansowanie przyznawane jest w dro-
numeru dla telefonów zaufania w poszcze- dze konkursu). Linia 116 111 została w Pol-
gólnych państwach, ale również zapewniało sce uruchomiona zgodnie z wytycznymi
podjęcie przez Wspólnotę wysiłków na rzecz Komisji Europejskiej, które zostały zweryfi-
jego wprowadzenia. Co więcej, utworzenie kowane przez Urząd Komunikacji Elektro-
sieci telefonów zaufania dla dzieci i młodzie- nicznej.
3
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2006 0009+0+DOC+XML+V0//PL
4
Study on the impementation of the harmonised 116 111 number, CHI, 2009, s. 5 6.
5
Przed Polską numer uruchomiły: Czechy, Słowacja, Węgry i Rumunia.
Dziecko krzywdzone " nr 2 (31) 2010 21
t e o r i a
Marta LewandowsKa " CHILD HELPLINE INTERNATIONAL  HISTORIA, CELE...
4. Główne obszary działań CHI
Jednym z najważniejszych obszarów w tygodniu, a większość kontaktów odbywa
działań CHI jest gromadzenie oraz anali- się przy pomocy poczty tradycyjnej. Ogrom-
za danych na temat kontaktów podejmo- ne rozbieżności dotyczą również poziomu
wanych przez dzieci i młodzież z telefona- realizacji praw zapisanych w Konwencji
mi zaufania (przekazywanie raportów jest o prawach dziecka i samej problematyki po-
jednym z kryteriów członkowstwa w CHI). ruszanej przez dzieci, a związanej z rzeczy-
Dane pozyskane od zrzeszonych organizacji wistością, w której żyją. Inne problemy mają
stanowią nie tylko statystyczne z
ródło infor- nastolatki w Stanach Zjednoczonych, Belgii,
macji, ale są również najważniejszym punk- a inne w Bostwanie. Różna może być rów-
tem odniesienia dla wszystkich działań po- nież terminologia używana przez poszcze-
dejmowanych zarówno przez CHI, jak i po- gólne instytucje. W celu ujednolicenia kry-
szczególne organizacje członkowskie w ob- teriów gromadzenia danych, CHI wypraco-
szarze rzecznictwa i kształtowania polityki wało glosariusz najważniejszych terminów
państw sprzyjającej realizacji praw dziecka. wykorzystywanych w tym procesie. Dzię-
Dane zbierane i opracowywane w formie co- ki temu możliwe jest analizowanie danych
rocznych raportów odzwierciedlają potrze- i prognozowanie trendów, a to przekłada się
by dzieci, a co za tym idzie: luki w funkcjo- zarówno na pełniejszą odpowiedz
na doraz
-
nowaniu systemu pomocy dziecku w danym ne potrzeby dzieci, jak i umożliwia działania
kraju. Dla przykładu, w roku 2008 wykorzy- na rzecz poprawy sytuacji dzieci na szcze-
stanie oraz przemoc w stosunku do dzieci blu krajowym, regionalnym i ogólnoświato-
stanowiły 21% wszystkich kontaktów podję- wym. Dane uzyskane od członków CHI pu-
tych przez dzieci z telefonami zaufania zrze- blikowane są corocznie z podziałem na po-
szonymi w CHI6. Ten odsetek pokazuje, że szczególne kraje członkowskie, jak również
dzieci zgłaszają w telefonach zaufania (za w obrębie pięciu wyodrębnionych geogra-
pomocą różnych kanałów komunikacji) sy- ficznie stref:
tuacje wykorzystania, ale zarazem, że wy- " Afryka,
korzystanie i przemoc stanowią niezwykle " Ameryka Północna, Południowa oraz Ka-
ważny problem, który wymaga stałej uwa- raiby,
gi i podjęcia odpowiednich działań ze stro- " Azja i rejon Pacyfiku,
ny osób kształtujących politykę prawną oraz " Europa,
praktyków z obszaru służb społecznych. " MENA (Middle East and North Africa) 
Child Helpline International zrzesza or- Bliski Wschód i Afryka Północna.
ganizacje z całego świata. Jego członka-
mi są zarówno telefony zaufania z Wielkiej W 2008 roku raporty na temat swojej
Brytanii, gdzie pomoc dzieciom i młodzie- działalności przedstawiło 85 członków CHI.
ży znacznie wykroczyła poza kontakt stricte Ogólne dane, dotyczące liczby kontaktów
telefoniczny (pomoc online, chat, SMS), jak z telefonami zaufania dla dzieci z podziałem
i kraje afrykańskie czy azjatyckie, gdzie li- na wyodrębnione regiony oraz sposób kon-
nie telefoniczne działają przez kilka godzin taktu, przedstawia poniższa tabela.
6
Connectig to Children (7th edition), 2008, s. 20.
22 Dziecko krzywdzone " nr 2 (31) 2010
t e o r i a
Marta LewandowsKa " CHILD HELPLINE INTERNATIONAL  HISTORIA, CELE...
Tabela 1. Liczba kontaktów podejmowanych z telefonami zaufania dla dzieci z podziałem na sposób ich
nawiązania w roku 2008.
Sposób komunikacji
Region
Telefoniczny Osobisty Internetowy Pocztowy Ogółem
Afryka 1 298 716 426 213 9 393 7 119 1 741 441
Ameryki z rejonem Karaibów 1 181 687 34 798 181 026 250 1 397 761
Azja i rejon Pacyfiku 3 932 450 812 086 377 004 102 073 5 223 613
Europa 4 894 115 41 773 1 019 072 250 5 955 210
MENA 235 869 2 948 32 10 238 859
Świat 11 542 837 1 317 818 1 586 527 109 702 14 556 884
y
ródło: Connectig to Children (7th edition), 2008, s. 10.
(http://www.childhelplineinternational.org/en/publications/CTC)
Child Helpline International i jej człon- nia danych, zarządzanie organizacją świad-
kowie dążą do świadczenia pomocy dzie- czącą poradnictwo telefoniczne oraz sposób
ciom i młodzieży w najpełniejszy sposób  ewaluacji podejmowanych przez nią dzia-
przy użyciu adekwatnych kanałów komuni- łań.
kacji i przy zachowaniu jak najwyższej jako- Oprócz corocznej oceny działalności te-
ści usług (przy uwzględnieniu różnic kultu- lefonów świadczących pomoc dzieciom, za
rowych i regionalnych w obu czynnikach). pośrednictwem CHI jest również możli-
Pomocne są w tym wypracowane Zasady we dzielenie się własnymi doświadczenia-
i Standardy, które określają kierunki dzia- mi i dobrymi praktykami ze stowarzyszo-
łań organizacji członkowskich oraz umożli- nymi telefonami zaufania, na przykład na
wiają określenie poziomu ich realizacji (co- drodze wymian partnerskich czy wizyt stu-
roczna ewaluacja jest kolejnym z kryteriów dyjnych. Takie wymiany są niezwykle cen-
członkowstwa CHI). Informacje uzyskane nymi doświadczeniami i efektywnymi na-
na podstawie takiej oceny dają możliwość rzędziami, zarówno w procesie tworzenia
zidentyfikowania i wyeliminowania ewen- nowych, jak i wspierania oraz doskonale-
tualnych uchybień, a także wprowadzenie nia działalności już istniejących telefonów
usprawnień w działalności telefonów za- zaufania dla dzieci. Dla przykładu, w 2007
ufania, a przez to ich ciągły rozwój i podno- i 2008 CHI sfinansowało 25 podobnych wy-
szenie poziomu świadczonych usług pomo- mian. Aby zapewnić możliwość porówny-
cy dzieciom. Wśród zasad i standardów pod- wania i wykorzystania wzajemnych do-
legających corocznej ocenie, w sposób szcze- świadczeń, z uwagi na uwarunkowania po-
gólny położono nacisk na obszary, takie jak: lityczne, ekonomiczne społeczne czy kultu-
prawa dziecka, dostępność usług świadczo- rowe, najczęściej są one dokonywane po-
nych przez telefony zaufania dla dzieci oraz między państwami położnymi w zbliżo-
poziom uczestnictwa dzieci w tych usługach, nym regionie geograficznym.
polityka prywatności oraz poufność nawią- Poza wymianami partnerskimi, CHI
zywanych kontaktów, bezpieczeństwo, inte- prowadzi i wspiera działania o charakterze
gracja systemu usług świadczonych na rzecz szkoleniowym. Jest również organizatorem
dzieci, rekrutacja, szkolenie i rozwój zawo- licznych konferencji i konsultacji, zarówno
dowy pracowników, rzecznictwo w spra- na szczeblu regionalnym, jak i międzynaro-
wach dotyczących dzieci, sposób gromadze- dowym.
Dziecko krzywdzone " nr 2 (31) 2010 23
t e o r i a
Marta LewandowsKa " CHILD HELPLINE INTERNATIONAL  HISTORIA, CELE...
5. Z jakich powodów dzieci dzwonią do telefonu zaufania?
Zgodnie z danymi pozyskiwanymi od tuacjach, kiedy mają myśli samobójcze, chcą
członków CHI, dzieci i młodzież podejmujące wydostać się z zaklętego kręgu doświadczanej
kontakt z telefonem zaufania bardzo często po- przemocy czy wykorzystywania seksualnego.
trzebują wsparcia, którego nie uzyskują na co Z perspektywy dzwoniącego dziecka,
dzień ze strony swojego najbliższego otocze- wszystkie kwestie są ważne. Telefony zaufania
nia. Niektórzy klienci telefonów zaufania zwy- świadczące pomoc dzieciom i młodzieży z całą
czajnie potrzebują kogoś, z kim mogliby po- pewnością realizują prawa dziecka w prakty-
rozmawiać o problemach w relacjach z innymi ce, szczególnie niezbywalne prawo do godno-
ludz
mi, codziennych zdarzeniach czy szkol- ści, płynące z poczucia bycia wysłuchanym.
nych trudnościach. Inne dzieci decyzję o wy- Powody, dla których dzieci podejmowa-
borze numeru telefonu zaufania podejmują do- ły kontakt z telefonem zaufania w roku 2008
piero w obliczu zagrożenia, na przykład w sy- przedstawia tabela 2.
Tabela 2. Powody nawiązywania kontaktów z telefonem zaufania w roku 2008.
Ogólnie
Powody podejmo-
Ameryki
wania kontaktów
Azja
Afryka z rejonem Europa MENA Świat
przez dzieci
 Pacyfik
Karaibów
Liczba działają-
cych telefonów 11 20 12 34 6 83
zaufania
Kategorie liczba % liczba % liczba % liczba % liczba % liczba %
Udzielanie 1 232
40 079 16 491 685 22 483 229 28 194 431 13 22 758 35 21
informacji 182
Wykorzystanie 1 229
92 440 37 685 990 30 185 746 11 247 301 17 17 644 27 21
i przemoc 121
Relacje rodzinne 8 532 3 330 299 14 102 173 6 168 186 11 2 725 4 611 915 11
Relacje
4 418 2 81 739 4 83 977 5 251 924 17 1 697 3 423 755 7
rówieśnicze
Zdrowie psychicz-
4 739 2 44 968 2 162 552 9 197 889 13 8 238 13 418 386 7
ne i umysłowe
Bezdomność/
Ucieczki z domu/
17 672 7 229 078 10 136 800 8 28 974 2 2 906 5 415 430 7
Podstawowe
potrzeby
Seksualność 9 604 4 28 827 1 82 089 5 219 791 15 519 1 340 830 6
Szkoła 7 825 3 55 211 2 132 270 8 64 409 4 4 697 7 264 412 5
Używanie oraz
nadużywanie sub-
1 762 1 151 070 7 29 764 2 26 488 2 152 0 209 236 4
stancji psychoak-
tywnych
Kwestie związane
32 740 13 112 192 5 42 660 2 19 492 1 395 1 207 479 4
z prawem
Wyzysk
9 708 4 9 195 0 141 218 8 1 889 0 749 11 162 759 3
ekonomiczny
24 Dziecko krzywdzone " nr 2 (31) 2010
t e o r i a
Marta LewandowsKa " CHILD HELPLINE INTERNATIONAL  HISTORIA, CELE...
Ogólnie
Powody podejmo-
Ameryki z re-
wania kontaktów
Azja
Afryka jonem Kara- Europa MENA Świat
przez dzieci
 Pacyfik
ibów
Dyskryminacja 5 548 2 49 982 2 42 641 2 9 232 1 107 0 107 510 2
Zdrowie fizyczne 4 327 2 13 627 1 39 717 2 32 204 2 1 514 2 91 389 2
HIV/AIDS 10 560 4 1 845 0 31 595 2 1 863 0 14 0 45 877 1
Niepełnospraw-
262 0 144 0 16 956 1 7 402 1 335 1 25 099 0
ność
250 2 285 1 713 1 471 5 785
Ogółem 100 100 100 100 64 450 100 100
216 852 387 475 380
y
ródło: Connectig to Children (7th edition), 2008, s. 20.
(http://www.childhelplineinternational.org/en/publications/CTC)
Więcej szczegółowych danych na temat misji oraz obszarów działalności Child
telefonów zaufania dla dzieci należących do Helpline International, jak również listę
sieci CHI zawierają coroczne raporty orga- członków oraz wszystkie publikacje moż-
nizacji. Ostatni obejmuje dane z roku 2008. na znalez
ć na stronie internetowej organi-
Bardziej wyczerpujące informacje na temat zacji: www.childhelplineinternational.org
The aim of the present paper is to shed some light on the circumstances behind the creation of Child Helpli-
ne International  a global organization bringing together telephone helplines for children and youth, ope-
rating all over the world. The article discusses the mission of the organization, its goals and areas of activi-
ty. It presents the origins of establishing a pan-European number 116 111 for child helplines  the harmo-
nized number was adopted owing to joint efforts of CHI and the European Union. The paper additionally
provides some statistics illustrating the operation of CHI member helplines in 2008.
O AUTORZE
Marta LewandowsKa jest absolwentką Wydziału Pedagogicznego UW, specjalność: opieka
i wychowanie  praca socjalna. Szczególnie interesuje się tematyką adopcji, co znalazło od-
zwierciedlenie w obronionej z wyróżnieniem pracy magisterskiej dotyczącej zjawiska adop-
cji ze wskazaniem. Jako studentka odbywała praktyki m.in. w jednym z warszawskich ośrod-
ków adopcyjno opiekuńczych oraz pracowała indywidualnie z dzieckiem z rodziny zastęp-
czej w ramach wolontariatu organizowanego przez WCPR. Ponadto ukończyła szkolenie z za-
kresu mediacji rodzinnych przy Polskim Centrum Mediacji. Od stycznia 2010 roku związana
z Fundacją Dzieci Niczyje, gdzie odbywa roczny staż w Telefonie Zaufania dla Dzieci i Mło-
dzieży 116 111.
Dziecko krzywdzone " nr 2 (31) 2010 25
t e o r i a