Konstytucja
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
z 22 Lipca 1952 r.
Polska Rzeczpospolita Ludowa jest republik ludu pracuj cego.
Polska Rzeczpospolita Ludowa nawi zuje do najszczytniejszych post powych tradycji
Narodu Polskiego i urzeczywistnia idee
wyzwole cze polskich mas pracuj cych.
Polski lud pracuj cy pod przewodem bohaterskiej klasy robotniczej, opieraj c si na sojuszu
robotniczo-chłopskim, walczył
dziesi tki lat o wyzwolenie z niewoli narodowej, narzuconej przez pruskich, austriackich i
rosyjskich zaborców-kolonizatorów, tak
samo jak walczył o zniesienie wyzysku polskich kapitalistów i obszarników.
W okresie okupacji Naród Polski toczył nieust pliw , bohatersk walk z krwawym najazdem
hitlerowskim. Historyczne
zwyci stwo Zwi zku Socjalistycznych Republik Radzieckich nad faszyzmem wyzwoliło
ziemie polskie, umo liwiło polskiemu ludowi
pracuj cemu zdobycie władzy i stworzyło warunki narodowego odrodzenia Polski w nowych,
sprawiedliwych granicach. Na
wieczne czasy powróciły do Polski Ziemie Odzyskane.
Wcielaj c w ycie wiekopomne wskazania Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia
Narodowego z dnia 22 lipca 1944 r. i
rozwijaj c jego zasady programowe, władza ludowa - dzi ki ofiarnym i twórczym wysiłkom
polskiego ludu pracuj cego, w walce z
zaciekłym oporem rozbitków starego ustroju kapitalistyczno-obszarniczego - dokonała
wielkich przeobra e społecznych. W
wyniku rewolucyjnych walk i przemian obalona została władza kapitalistów i obszarników,
utrwaliło si pa stwo demokracji
ludowej, kształtuje si i umacnia nowy ustrój społeczny, odpowiadaj cy interesom i d eniom
najszerszych mas ludowych.
Zasady prawne tego ustroju ustanawia Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Podstaw obecnej władzy ludowej w Polsce stanowi sojusz klasy robotniczej z chłopstwem
pracuj cym. W sojuszu tym rola
kierownicza nale y do klasy robotniczej jako przoduj cej klasy społecze stwa, opieraj cej si
na rewolucyjnym dorobku polskiego i
mi dzynarodowego ruchu robotniczego, na historycznych do wiadczeniach zwyci skiego
budownictwa socjalistycznego w Zwi zku
Socjalistycznych Republik Radzieckich, pierwszym pa stwie robotników i chłopów.
Wypełniaj c wol Narodu Polskiego i zgodnie ze swym powołaniem - Sejm Ustawodawczy
Rzeczypospolitej Polskiej uchwala
uroczy cie niniejsz Konstytucj jako ustaw zasadnicz , któr Naród Polski i wszystkie
organy władzy polskiego ludu pracuj cego
kierowa si winny w celu:
umacniania pa stwa ludowego jako podstawowej siły, zapewniaj cej najpełniejszy rozkwit
Narodu Polskiego, jego niepodległo i
suwerenno ,
przy pieszania rozwoju politycznego, gospodarczego i kulturalnego Ojczyzny oraz wzrostu
jej sił,
pogł biania uczu patriotycznych, jedno ci i zwarto ci Narodu Polskiego w walce o dalsze
polepszenie stosunków społecznych, o
całkowite zniesienie wyzysku człowieka przez człowieka, o urzeczywistnienie wielkich idei
socjalizmu,
zacie niania przyja ni i współpracy mi dzy narodami, opartych na sojuszu i braterstwie, które
ł cz dzi Naród Polski z miłuj cymi
pokój narodami wiata w d eniu do wspólnego celu: uniemo liwienia agresji i utrwalenia
pokoju wiatowego.
Rozdział 1.
Ustrój polityczny.
Art. 1.
1. Polska Rzeczpospolita Ludowa jest pa stwem demokracji ludowej.
2. W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej władza nale y do ludu pracuj cego miast i wsi.
Art. 2.
1. Lud pracuj cy sprawuje władz pa stwow przez swych przedstawicieli, wybieranych do
Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej
Ludowej i do rad narodowych w wyborach powszechnych, równych, bezpo rednich, w
głosowaniu tajnym.
2. Przedstawiciele ludu w Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i w radach narodowych
s odpowiedzialni przed swymi
wyborcami i mog by przez nich odwoływani.
Art. 3.
Polska Rzeczpospolita Ludowa:
1) stoi na stra y zdobyczy polskiego ludu pracuj cego miast i wsi, zabezpiecza jego władz i
wolno przed siłami wrogimi ludowi,
2) zapewnia rozwój i nieustanny wzrost sił wytwórczych kraju przez jego uprzemysłowienie,
przez likwidacj zacofania
gospodarczego, technicznego i kulturalnego,
3) organizuje gospodark planow , opieraj c si na przedsi biorstwach stanowi cych
własno społeczn ,
4) ogranicza, wypiera i likwiduje klasy społeczne, yj ce z wyzysku robotników i chłopów,
5) zabezpiecza stały wzrost dobrobytu, zdrowotno ci i poziomu kulturalnego mas ludowych,
6) zapewnia wszechstronny rozwój kultury narodowej.
Art. 4.
1. Prawa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej s wyrazem interesów i woli ludu pracuj cego.
2. cisłe przestrzeganie praw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest podstawowym
obowi zkiem ka dego organu pa stwa i
ka dego obywatela.
3. Wszystkie organy władzy i administracji pa stwowej działaj na podstawie przepisów
prawa.
Art. 5.
Wszystkie organy władzy i administracji pa stwowej opieraj si w swej działalno ci na
wiadomym, czynnym współdziałaniu
najszerszych mas ludowych i obowi zane s :
1) zdawa narodowi spraw ze swej działalno ci,
2) uwa nie rozpatrywa i uwzgl dnia słuszne wnioski, za alenia i yczenia obywateli w
my l obowi zuj cych ustaw,
3) wyja nia masom pracuj cym zasadnicze cele i wytyczne polityki władzy ludowej w
poszczególnych dziedzinach działalno ci
pa stwowej, gospodarczej i kulturalnej.
Art. 6.
Siły zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stoj na stra y suwerenno ci i niepodległo ci
Narodu Polskiego, jego
bezpiecze stwa i pokoju.
Rozdział 2.
Ustrój społeczno-gospodarczy.
Art. 7.
1. Polska Rzeczpospolita Ludowa, opieraj c si na uspołecznionych rodkach produkcji,
wymiany, komunikacji i kredytu, rozwija
ycie gospodarcze i kulturalne kraju na podstawie narodowego planu gospodarczego, w
szczególno ci przez rozbudow
pa stwowego przemysłu socjalistycznego, rozstrzygaj cego czynnika w przekształcaniu
stosunków społeczno-gospodarczych.
2. Pa stwo posiada monopol handlu zagranicznego.
3. Zasadniczym celem planowej polityki gospodarczej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
jest stały rozwój sił wytwórczych kraju,
nieustanne podnoszenie poziomu yciowego mas pracuj cych, umacnianie siły, obronno ci i
niezale no ci Ojczyzny.
Art. 8.
Mienie ogólnonarodowe: zło a mineralne, wody, lasy pa stwowe, kopalnie, drogi, transport
kolejowy, wodny i powietrzny, rodki
ł czno ci, banki, pa stwowe zakłady przemysłowe, pa stwowe gospodarstwa rolne i
pa stwowe o rodki maszynowe, pa stwowe
przedsi biorstwa handlowe, przedsi biorstwa i urz dzenia komunalne - podlega szczególnej
trosce i opiece pa stwa oraz
wszystkich obywateli.
Art. 9.
1. Polska Rzeczpospolita Ludowa planowo wzmacnia spójni gospodarcz mi dzy miastem i
wsi na podstawie braterskiej
współpracy robotników i chłopów.
2. W tym celu Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia nieustanny wzrost produkcji
przemysłu pa stwowego, słu cej
wszechstronnemu zaspokajaniu potrzeb wytwórczych i konsumpcyjnych ludno ci wiejskiej,
jednocze nie planowo wpływaj c na
stały wzrost towarowej produkcji rolniczej, która zaopatruje przemysł w surowce, a ludno
miejsk w ywno .
Art. 10.
1. Polska Rzeczpospolita Ludowa otacza opiek indywidualne gospodarstwa rolne
pracuj cych chłopów i udziela im pomocy - w
celu ochrony przed wyzyskiem kapitalistycznym, zwi kszenia produkcji, podwy szenia
poziomu rolniczo-technicznego oraz
podniesienia ich dobrobytu.
2. Polska Rzeczpospolita Ludowa udziela szczególnego poparcia i wszechstronnej pomocy
powstaj cym na zasadzie dobrowolno ci
rolniczym spółdzielniom produkcyjnym - jako formom gospodarki zespołowej. Dzi ki
zastosowaniu metod najbardziej wydajnej
wspólnej uprawy i mechanizacji pracy gospodarka zespołowa umo liwia pracuj cym
chłopom osi gni cie przełomu w produkcji i
jest rodkiem do całkowitego usuni cia wyzysku na wsi oraz do szybkiego i znacznego
podniesienia jej dobrobytu i kultury.
3. Głównymi formami poparcia i pomocy pa stwa dla rolniczych spółdzielni produkcyjnych
s : pa stwowe o rodki maszynowe,
daj ce mo no stosowania nowoczesnej techniki, oraz tanie kredyty pa stwowe.
Art. 11.
Polska Rzeczpospolita Ludowa popiera rozwój ró nych form ruchu spółdzielczego w mie cie
i na wsi oraz udziela mu
wszechstronnej pomocy w wypełnianiu jego zada , a własno ci spółdzielczej, jako własno ci
społecznej, zapewnia szczególn
opiek i ochron .
Art. 12.
Polska Rzeczpospolita Ludowa uznaje i ochrania na podstawie obowi zuj cych ustaw
indywidualn własno i prawo dziedziczenia
ziemi, budynków i innych rodków produkcji nale cych do chłopów, rzemie lników i
chałupników.
Art. 13.
Polska Rzeczpospolita Ludowa por cza całkowit ochron oraz prawo dziedziczenia
własno ci osobistej obywateli.
Art. 14.
1. Praca jest prawem, obowi zkiem i spraw honoru ka dego obywatela. Prac swoj ,
przestrzeganiem dyscypliny pracy,
współzawodnictwem pracy i doskonaleniem jej metod lud pracuj cy miast i wsi wzmacnia
sił i pot g Ojczyzny, podnosi dobrobyt
narodu i przy piesza całkowite urzeczywistnienie ustroju socjalistycznego.
2. Przodownicy pracy otoczeni s powszechnym szacunkiem narodu.
3. Polska Rzeczpospolita Ludowa coraz pełniej wprowadza w ycie zasad : "od ka dego
według jego zdolno ci, ka demu według
jego pracy".
Rozdział 3.
Naczelne organy władzy pa stwowej.
Art. 15.
1. Najwy szym organem władzy pa stwowej jest Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
2. Sejm jako najwy szy wyraziciel woli ludu pracuj cego miast i wsi urzeczywistnia
suwerenne prawa narodu.
3. Sejm uchwala ustawy oraz sprawuje kontrol nad działalno ci innych organów władzy i
administracji pa stwowej.
Art. 16.
1. (1) Sejm składa si z 460 posłów.
2. Wa no wyboru posła stwierdza Sejm.
3. Poseł nie mo e by poci gni ty do odpowiedzialno ci karno-s dowej ani aresztowany bez
zgody Sejmu, a w okresie kiedy Sejm
nie obraduje - bez zgody Rady Pa stwa.
Art. 17.
1. Sejm obraduje na sesjach. Sesje Sejmu zwołuje Rada Pa stwa co najmniej dwa razy do
roku. Rada Pa stwa obowi zana jest
zwoła sesj równie na pisemny wniosek jednej trzeciej ogólnej liczby posłów.
2. Pierwsza sesja nowoobranego Sejmu powinna by zwołana w ci gu miesi ca od dnia
wyborów.
Art. 18.
1. Sejm wybiera ze swego grona Marszałka, wicemarszałków i komisje.
2. Marszałek lub w jego zast pstwie wicemarszałek kieruje obradami i czuwa nad tokiem prac
Sejmu.
3. Obrady Sejmu s jawne. Sejm mo e uchwali tajno obrad, je eli wymaga tego dobro
pa stwa.
4. Porz dek prac Sejmu, rodzaj i liczb komisji okre la regulamin uchwalony przez Sejm.
Art. 19.
1. Sejm uchwala narodowe plany gospodarcze na okresy kilkuletnie.
2. Sejm uchwala corocznie bud et pa stwa.
Art. 20.
1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje Radzie Pa stwa, Rz dowi i posłom.
2. Ustawy uchwalone przez Sejm podpisuj Przewodnicz cy Rady Pa stwa i jej Sekretarz.
Ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw
zarz dza Przewodnicz cy Rady Pa stwa.
Art. 21.
Sejm mo e powoła komisj dla zbadania okre lonej sprawy. Uprawnienia i tryb działania
komisji ustala Sejm.
Art. 22.
Prezes Rady Ministrów lub poszczególni ministrowie obowi zani s do udzielenia w ci gu
siedmiu dni odpowiedzi na interpelacj
posła.
Art. 23.
1. Sejm jest wybierany na okres lat czterech.
2. Wybory do Sejmu zarz dza Rada Pa stwa nie pó niej ni na miesi c przed upływem
kadencji Sejmu, wyznaczaj c dat
wyborów na dzie wolny od pracy, przypadaj cy w ci gu dwóch miesi cy po upływie
kadencji Sejmu.
Art. 24.
1. (2) Sejm wybiera ze swego grona na pierwszym posiedzeniu Rad Pa stwa w składzie:
Przewodnicz cy Rady Pa stwa,
czterej zast pcy Przewodnicz cego,
Sekretarz Rady Pa stwa,
jedenastu członków.
2. Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie mog by wybrani do Rady Pa stwa jako zast pcy
Przewodnicz cego lub członkowie.
3. Po upływie kadencji Sejmu Rada Pa stwa działa a do wyboru Rady Pa stwa przez
nowoobrany Sejm.
Art. 25.
1. Rada Pa stwa:
1) zarz dza wybory do Sejmu,
2) zwołuje sesje Sejmu,
3) ustala powszechnie obowi zuj c wykładni ustaw,
4) wydaje dekrety z moc ustawy,
5) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w
innych pa stwach,
6) przyjmuje listy uwierzytelniaj ce i odwołuj ce akredytowanych przy Radzie Pa stwa
przedstawicieli dyplomatycznych innych
pa stw,
7) ratyfikuje i wypowiada umowy mi dzynarodowe,
8) obsadza stanowiska cywilne i wojskowe, przewidziane ustawami,
9) nadaje ordery, odznaczenia i tytuły honorowe,
10) stosuje prawo łaski,
11) wykonuje inne funkcje, przewidziane dla Rady Pa stwa w Konstytucji lub przekazane jej
przez ustawy.
2. Rada Pa stwa podlega w całej swojej działalno ci Sejmowi.
3. Rada Pa stwa działa na zasadzie kolegialno ci.
4. Rad Pa stwa reprezentuje Przewodnicz cy lub jego zast pca.
Art. 26.
1. W okresach mi dzy sesjami Sejmu Rada Pa stwa wydaje dekrety z moc ustawy. Rada
Pa stwa przedstawia dekrety Sejmowi
na najbli szej sesji do zatwierdzenia.
2. Dekrety wydane przez Rad Pa stwa podpisuj Przewodnicz cy Rady Pa stwa i jej
Sekretarz. Ogłoszenie dekretu w Dzienniku
Ustaw zarz dza Przewodnicz cy Rady Pa stwa.
Art. 27.
Rada Pa stwa sprawuje zwierzchni nadzór nad radami narodowymi. Szczegółowe
uprawnienia Rady Pa stwa w tej dziedzinie
okre la ustawa.
Art. 28.
1. Postanowienie o stanie wojny mo e by powzi te jedynie w razie dokonania zbrojnego
napadu na Polsk Rzeczpospolit
Ludow albo gdy z umów mi dzynarodowych wynika konieczno wspólnej obrony
przeciwko agresji. Postanowienie takie
uchwala Sejm, a gdy Sejm nie obraduje - Rada Pa stwa.
2. Rada Pa stwa mo e wprowadzi stan wojenny na cz ci lub na całym terytorium Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej, je eli
wymaga tego wzgl d na obronno lub bezpiecze stwo pa stwa. Z tych samych powodów
Rada Pa stwa mo e ogłosi cz ciow
lub powszechn mobilizacj .
Rozdział 3a. (3)
Najwy sza Izba Kontroli
Art. 28a.
1. Najwy sza Izba Kontroli powołana jest do kontroli działalno ci gospodarczej, finansowej i
organizacyjno-administracyjnej
naczelnych i terenowych organów administracji pa stwowej oraz podległych im jednostek z
punktu widzenia legalno ci,
gospodarno ci, celowo ci i rzetelno ci.
2. Najwy sza Izba Kontroli mo e równie przeprowadza kontrol organizacji i instytucji
społecznych oraz jednostek gospodarki nie
uspołecznionej w zakresie zada zleconych przez Pa stwo, jak równie w innych
przypadkach okre lonych w ustawie.
Art. 28b.
1. Najwy sza Izba Kontroli podlega Sejmowi.
2. Rada Pa stwa sprawuje nadzór nad Najwy sz Izb Kontroli w zakresie okre lonym
ustaw .
Art. 28c.
1. Prezesa Najwy szej Izby Kontroli powołuje i odwołuje Sejm.
2. Najwy sza Izba Kontroli działa na zasadzie kolegialno ci w ramach okre lonych ustaw .
3. Organizacj i sposób działania Najwy szej Izby Kontroli okre la ustawa.
Art. 28d.
Najwy sza Izba Kontroli przedstawia corocznie Sejmowi uwagi o wykonaniu bud etu
Pa stwa i Narodowego Planu
Gospodarczego oraz wnioski w przedmiocie absolutorium dla Rz du.
Rozdział 4.
Naczelne organy administracji pa stwowej.
Art. 29.
1. Sejm powołuje i odwołuje Rz d Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej - Rad Ministrów lub
poszczególnych jej członków.
2. W okresach mi dzy sesjami Sejmu Rada Pa stwa na wniosek Prezesa Rady Ministrów
powołuje i odwołuje członków Rady
Ministrów. Rada Pa stwa przedstawia swoj uchwał Sejmowi na najbli szej sesji do
zatwierdzenia.
Art. 30.
1. Rada Ministrów jest naczelnym wykonawczym i zarz dzaj cym organem władzy
pa stwowej.
2. Rada Ministrów odpowiada i zdaje spraw ze swojej działalno ci przed Sejmem, a gdy
Sejm nie obraduje - przed Rad Pa stwa.
Art. 31.
W skład Rady Ministrów wchodz :
Prezes Rady Ministrów jako jej przewodnicz cy,
wiceprezesi Rady Ministrów,
ministrowie,
przewodnicz cy okre lonych w ustawie komisji i komitetów sprawuj cych funkcje
naczelnych organów administracji pa stwowej.
Art. 32.
Rada Ministrów:
1) koordynuje działalno ministerstw i innych podległych sobie organów oraz nadaje
kierunek ich pracy,
2) uchwala corocznie i przedstawia Sejmowi projekt bud etu pa stwa, uchwala i przedstawia
Sejmowi projekt narodowego planu
gospodarczego na okres kilkuletni,
3) uchwala roczne narodowe plany gospodarcze,
4) zapewnia wykonanie ustaw,
5) czuwa nad wykonaniem narodowego planu gospodarczego i bud etu pa stwa,
6) przedstawia Sejmowi corocznie sprawozdanie z wykonania bud etu pa stwa,
7) zapewnia ochron porz dku publicznego, interesów pa stwa i praw obywateli,
8) na podstawie ustaw i w celu ich wykonania wydaje rozporz dzenia, podejmuje uchwały
oraz czuwa nad ich wykonaniem,
9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi pa stwami,
10) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronno ci kraju i organizacji sił zbrojnych
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz
okre la corocznie kontyngent obywateli powoływanych do czynnej słu by wojskowej,
11) (4) kieruje prac organów wykonawczych i zarz dzaj cych rad narodowych.
Art. 33.
1. Ministrowie kieruj okre lonymi działami administracji pa stwowej. Zakres działania
ministrów okre laj ustawy.
2. Ministrowie wydaj na podstawie ustaw i w celu ich wykonania rozporz dzenia i
zarz dzenia.
3. Rada Ministrów mo e uchyli rozporz dzenie lub zarz dzenie wydane przez ministra.
Rozdział 5.
Terenowe organy władzy pa stwowej.
Art. 34. (5)
1. Organami władzy pa stwowej w gminach, miastach, dzielnicach wi kszych miast,
powiatach i województwach s rady
narodowe.
2. Organem władzy pa stwowej w mie cie nie stanowi cym powiatu i s siaduj cej z nim
gminie mo e by wspólna rada
narodowa.
3. Rady narodowe wybierane s przez ludno na okres lat czterech.
Art. 35.
Rady narodowe wyra aj wol ludu pracuj cego oraz rozwijaj jego inicjatyw twórcz i
aktywno w celu pomna ania sił,
dobrobytu i kultury narodu.
Art. 36.
Rady narodowe umacniaj wi władzy pa stwowej z ludem pracuj cym miast i wsi,
przyci gaj c coraz szersze rzesze ludzi pracy
do udziału w rz dzeniu pa stwem.
Art. 37.
Rady narodowe kieruj w swoim zakresie działalno ci gospodarcz , społeczn i kulturaln ,
wi c potrzeby terenu z zadaniami
ogólnopa stwowymi.
Art. 38.
Rady narodowe troszcz si stale o codzienne potrzeby i interesy ludno ci, zwalczaj
wszelkie przejawy samowoli i
biurokratycznego stosunku do obywatela, sprawuj i rozwijaj kontrol społeczn
działalno ci urz dów, przedsi biorstw, zakładów i
instytucji.
Art. 39.
Rady narodowe dbaj o utrzymanie porz dku publicznego i czuwaj nad przestrzeganiem
praworz dno ci ludowej, ochraniaj
własno społeczn , zabezpieczaj prawa obywateli, współdziałaj w umacnianiu obronno ci
i bezpiecze stwa pa stwa.
Art. 40.
Rady narodowe wykorzystuj wszelkie zasoby i mo liwo ci terenu dla jego wszechstronnego
rozwoju gospodarczego i
kulturalnego, dla coraz lepszego zaspokajania potrzeb ludno ci w zakresie zaopatrzenia i
usług oraz dla rozbudowy instytucji i
urz dze komunalnych, o wiatowych, kulturalnych, sanitarnych i sportowych.
Art. 41.
Rady narodowe uchwalaj terenowe plany gospodarcze oraz bud ety terenowe.
Art. 42. (6)
1. Rady narodowe obraduj na sesjach.
2. Organami wykonawczymi i zarz dzaj cymi wojewódzkich, powiatowych, miejskich i
dzielnicowych rad narodowych s
wybierane przez nie prezydia.
3. Organami wykonawczymi i zarz dzaj cymi gminnych rad narodowych oraz rad
narodowych wspólnych dla miast i gmin s
naczelnicy gmin (miast i gmin).
4. Organ wykonawczy i zarz dzaj cy rady narodowej podlega swojej radzie narodowej oraz
prezydium rady narodowej wy szego
stopnia.
Art. 43.
Rady narodowe powołuj komisje dla poszczególnych dziedzin swojej działalno ci. Komisje
rad narodowych utrzymuj stał i cisł
wi z ludno ci , mobilizuj j do współudziału w realizacji zada rady, wykonuj z ramienia
rady kontrol społeczn oraz
wyst puj z inicjatyw wobec rady i jej organów.
Art. 44.
1. Rada narodowa uchyla uchwał rady ni szego stopnia lub jej prezydium, je eli uchwała
jest sprzeczna z prawem lub niezgodna z
zasadnicz lini polityki pa stwa.
2. Prezydium rady narodowej mo e zawiesi wykonanie uchwały rady narodowej ni szego
stopnia i przedstawi spraw do
rozstrzygni cia na najbli szym posiedzeniu swojej rady narodowej.
Art. 45.
Szczegółowy skład oraz zakres i tryb działalno ci rad narodowych i ich organów okre la
ustawa.
Rozdział 6.
S d i prokuratura.
Art. 46.
1. Wymiar sprawiedliwo ci w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej sprawuj : S d Najwy szy,
s dy wojewódzkie, s dy powiatowe i
s dy szczególne.
2. Ustrój, wła ciwo oraz post powanie s dów okre laj ustawy.
Art. 47.
S dy wydaj wyroki w imieniu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Art. 48.
S dy stoj na stra y ustroju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ochraniaj zdobycze
polskiego ludu pracuj cego, strzeg
praworz dno ci ludowej, własno ci społecznej i praw obywateli, karz przest pców.
Art. 49.
Rozpoznawanie i rozstrzyganie spraw w s dach odbywa si z udziałem ławników ludowych,
z wyj tkiem przypadków okre lonych
w ustawie.
Art. 50.
1. S dziowie i ławnicy ludowi s wybierani.
2. Tryb wyboru oraz kadencj s dziów i ławników s dów wojewódzkich i powiatowych
okre la ustawa.
3. Tryb powoływania s dziów s dów szczególnych okre la ustawa.
Art. 51.
1. S d Najwy szy jest naczelnym organem s dowym i sprawuje nadzór nad działalno ci
wszystkich innych s dów w zakresie
orzekania.
2. Tryb wykonywania nadzoru przez S d Najwy szy okre la ustawa.
3. S d Najwy szy wybiera Rada Pa stwa na okres lat pi ciu.
Art. 52.
S dziowie s niezawi li i podlegaj tylko ustawom.
Art. 53.
1. Rozpoznawanie spraw przed wszystkimi s dami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
odbywa si jawnie. Ustawa mo e okre li
wyj tki od tej zasady.
2. Oskar onemu por cza si prawo do obrony. Oskar ony mo e mie obro c z wyboru lub z
urz du.
Art. 54.
1. Prokurator Generalny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej strze e praworz dno ci ludowej,
czuwa nad ochron własno ci
społecznej, zabezpiecza poszanowanie praw obywateli.
2. Prokurator Generalny czuwa w szczególno ci nad ciganiem przest pstw godz cych w
ustrój, bezpiecze stwo i niezawisło
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
3. Zakres i tryb działania Prokuratora Generalnego okre la ustawa.
Art. 55.
1. Prokuratora Generalnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołuje i odwołuje Rada
Pa stwa.
2. Tryb powoływania i odwoływania prokuratorów podległych Prokuratorowi Generalnemu
jak równie zasady organizacji i
post powania organów prokuratury okre la ustawa.
3. Prokurator Generalny zdaje spraw Radzie Pa stwa z działalno ci prokuratury.
Art. 56.
Organy prokuratury podlegaj Prokuratorowi Generalnemu Polskiej Rzeczypospolitej
Ludowej i w sprawowaniu swych funkcji s
niezale ne od organów terenowych.
Rozdział 7.
Podstawowe prawa i obowi zki obywateli.
Art. 57.
Polska Rzeczpospolita Ludowa, utrwalaj c i pomna aj c zdobycze ludu pracuj cego, umacnia
i rozszerza prawa i wolno ci
obywateli.
Art. 58.
1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej maj prawo do pracy, to znaczy prawo do
zatrudnienia za wynagrodzeniem
według ilo ci i jako ci pracy.
2. Prawo do pracy zapewniaj : społeczna własno podstawowych rodków produkcji, rozwój
na wsi ustroju
społeczno-spółdzielczego, wolnego od wyzysku, planowy wzrost sił wytwórczych, usuni cie
ródeł kryzysów ekonomicznych,
likwidacja bezrobocia.
Art. 59.
1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej maj prawo do wypoczynku.
2. Prawo do wypoczynku zapewniaj robotnikom i pracownikom umysłowym: ustawowe
skrócenie czasu pracy przez
urzeczywistnienie o miogodzinnego dnia pracy oraz krótszego czasu pracy w przypadkach
przewidzianych ustawami, ustawowo
okre lone dni wolne od pracy, coroczne płatne urlopy.
3. Organizacja wczasów, rozwój turystyki, uzdrowisk, urz dze sportowych, domów kultury,
klubów, wietlic, parków i innych
urz dze wypoczynkowych stwarzaj mo liwo ci zdrowego i kulturalnego wypoczynku dla
coraz szerszych rzesz ludu pracuj cego
miast i wsi.
Art. 60.
1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej maj prawo do ochrony zdrowia oraz do
pomocy w razie choroby lub niezdolno ci
do pracy.
2. Coraz szerszemu urzeczywistnianiu tego prawa słu :
1) rozwój ubezpieczenia społecznego robotników i pracowników umysłowych na wypadek
choroby, staro ci i niezdolno ci do pracy
oraz rozbudowa ró nych form pomocy społecznej,
2) rozwój organizowanej przez pa stwo ochrony zdrowia ludno ci, rozbudowa urz dze
sanitarnych i podnoszenie stanu
zdrowotnego miast i wsi, stałe polepszanie warunków bezpiecze stwa, ochrony i higieny
pracy, szeroka akcja zapobiegania
chorobom i ich zwalczania, coraz szersze udost pnianie bezpłatnej pomocy lekarskiej,
rozbudowa szpitali, sanatoriów,
ambulatoriów, wiejskich o rodków zdrowia, opieka nad inwalidami.
Art. 61.
1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej maj prawo do nauki.
2. Prawo do nauki zapewniaj w coraz szerszym zakresie:
1) powszechne, bezpłatne i obowi zkowe szkoły podstawowe,
2) stała rozbudowa szkolnictwa redniego ogólnokształc cego i zawodowego oraz
szkolnictwa wy szego,
3) pomoc pa stwa w podnoszeniu kwalifikacji obywateli zatrudnionych w zakładach
przemysłowych i innych o rodkach pracy w
mie cie i na wsi,
4) system stypendiów pa stwowych, rozbudowa burs, internatów i domów akademickich oraz
innych form pomocy materialnej dla
dzieci robotników, pracuj cych chłopów i inteligencji.
Art. 62.
1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej maj prawo do korzystania ze zdobyczy
kultury i do twórczego udziału w rozwoju
kultury narodowej.
2. Prawo to zapewniaj coraz szerzej: rozwój i udost pnienie ludowi pracuj cemu miast i wsi
bibliotek, ksi ek, prasy, radia, kin,
teatrów, muzeów i wystaw, domów kultury, klubów, wietlic, wszechstronne popieranie i
pobudzanie twórczo ci kulturalnej mas
ludowych i rozwoju talentów twórczych.
Art. 63.
Polska Rzeczpospolita Ludowa dba o wszechstronny rozwój nauki, opartej na dorobku
przoduj cej my li ludzkiej i post powej my li
polskiej - nauki w słu bie narodu.
Art. 64.
Polska Rzeczpospolita Ludowa troszczy si o rozwój literatury i sztuki, wyra aj cych
potrzeby i d enia narodu, odpowiadaj cych
najlepszym post powym tradycjom twórczo ci polskiej.
Art. 65.
Polska Rzeczpospolita Ludowa szczególn opiek otacza inteligencj twórcz - pracowników
nauki, o wiaty, literatury i sztuki oraz
pionierów post pu technicznego, racjonalizatorów i wynalazców.
Art. 66.
1. Kobieta w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ma równe z m czyzn prawa we
wszystkich dziedzinach ycia pa stwowego,
politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego.
2. Gwarancj równouprawnienia kobiety stanowi :
1) równe z m czyzn prawo do pracy i wynagrodzenia według zasady "równa płaca za
równ prac ", prawo do wypoczynku, do
ubezpieczenia społecznego, do nauki, do godno ci i odznacze , do zajmowania stanowisk
publicznych,
2) opieka nad matk i dzieckiem, ochrona kobiety ci arnej, płatny urlop w okresie przed
porodem i po porodzie, rozbudowa sieci
zakładów poło niczych, łobków i przedszkoli, rozwój sieci zakładów usługowych i ywienia
zbiorowego.
Art. 67.
1. Mał e stwo i rodzina znajduj si pod opiek i ochron Polskiej Rzeczypospolitej
Ludowej. Rodziny o licznym potomstwie
pa stwo otacza szczególn trosk .
2. Urodzenie poza mał e stwem nie uszczupla praw dziecka.
Art. 68.
Polska Rzeczpospolita Ludowa otacza szczególnie troskliw opiek wychowanie młodzie y i
zapewnia jej najszersze mo liwo ci
rozwoju.
Art. 69.
1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej niezale nie od narodowo ci, rasy i
wyznania maj równe prawa we wszystkich
dziedzinach ycia pa stwowego, politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego.
Naruszenie tej zasady przez jakiekolwiek
bezpo rednie lub po rednie uprzywilejowanie albo ograniczenie w prawach ze wzgl du na
narodowo , ras czy wyznanie podlega
karze.
2. Szerzenie nienawi ci lub pogardy, wywoływanie wa ni albo poni anie człowieka ze
wzgl du na ró nice narodowo ci, rasy czy
wyznania, jest zakazane.
Art. 70.
1. Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia obywatelom wolno sumienia i wyznania.
Ko ciół i inne zwi zki wyznaniowe mog
swobodnie wypełnia swoje funkcje religijne. Nie wolno zmusza obywateli do niebrania
udziału w czynno ciach lub obrz dach
religijnych. Nie wolno te nikogo zmusza do udziału w czynno ciach lub obrz dach
religijnych.
2. Ko ciół jest oddzielony od pa stwa. Zasady stosunku pa stwa do ko cioła oraz sytuacj
prawn i maj tkow zwi zków
wyznaniowych okre laj ustawy.
3. Nadu ywanie wolno ci sumienia i wyznania dla celów godz cych w interesy Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej jest karane.
Art. 71.
1. Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia obywatelom wolno słowa, druku, zgromadze i
wieców, pochodów i manifestacji.
2. Urzeczywistnieniu tej wolno ci słu y oddanie do u ytku ludu pracuj cego i jego
organizacji drukarni, zasobów papieru, gmachów
publicznych i sal, rodków ł czno ci, radia oraz innych niezb dnych rodków materialnych.
Art. 72.
1. W celu rozwoju aktywno ci politycznej, społecznej, gospodarczej i kulturalnej ludu
pracuj cego miast i wsi Polska Rzeczpospolita
Ludowa zapewnia obywatelom prawo zrzeszania si .
2. Organizacje polityczne, zwi zki zawodowe, zrzeszenia pracuj cych chłopów, zrzeszenia
spółdzielcze, organizacje młodzie owe,
kobiece, sportowe i obronne, stowarzyszenia kulturalne, techniczne i naukowe, jak równie
inne organizacje społeczne ludu
pracuj cego - skupiaj obywateli dla czynnego udziału w yciu politycznym, społecznym,
gospodarczym i kulturalnym.
3. Tworzenie zrzesze i udział w zrzeszeniach, których cel lub działalno godz w ustrój
polityczny i społeczny albo w porz dek
prawny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, jest zakazane.
Art. 73.
1. Obywatele maj prawo zwracania si do wszystkich organów pa stwa ze skargami i
za aleniami.
2. Skargi i za alenia obywateli powinny by rozpatrywane i załatwiane szybko i
sprawiedliwie. Winni przewlekania albo
przejawiaj cy bezduszny i biurokratyczny stosunek do skarg i za ale obywateli poci gani
b d do odpowiedzialno ci.
Art. 74.
1. Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia obywatelom nietykalno osobist . Pozbawienie
obywatela wolno ci mo e nast pi
tylko w przypadkach, okre lonych ustaw . Zatrzymany powinien by zwolniony, je eli w
ci gu 48 godzin od chwili zatrzymania nie
dor czono mu postanowienia s du lub prokuratora o aresztowaniu.
2. Ustawa ochrania nienaruszalno mieszka i tajemnic korespondencji. Przeprowadzenie
rewizji domowej dopuszczalne jest
jedynie w przypadkach, okre lonych ustaw .
3. Przepadek mienia mo e nast pi jedynie w przypadkach przewidzianych ustaw , na
podstawie prawomocnego orzeczenia.
Art. 75.
Polska Rzeczpospolita Ludowa udziela azylu obywatelom pa stw obcych, prze ladowanych
za obron interesów mas pracuj cych,
walk o post p społeczny, działalno w obronie pokoju, walk narodowo-wyzwole cz lub
działalno naukow .
Art. 76.
Obywatel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest obowi zany przestrzega przepisów
Konstytucji i ustaw oraz socjalistycznej
dyscypliny pracy, szanowa zasady współ ycia społecznego, wypełnia sumiennie obowi zki
wobec pa stwa.
Art. 77.
1. Ka dy obywatel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej obowi zany jest strzec własno ci
społecznej i umacnia j jako
niewzruszon podstaw rozwoju pa stwa, ródło bogactwa i siły Ojczyzny.
2. Osoby, które dopuszczaj si sabota u, dywersji, szkodnictwa lub innych zamachów na
własno społeczn , karane s z cał
surowo ci prawa.
Art. 78.
1. Obrona Ojczyzny jest naj wi tszym obowi zkiem ka dego obywatela.
2. Słu ba wojskowa jest zaszczytnym obowi zkiem patriotycznym obywateli Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej.
Art. 79.
1. Czujno wobec wrogów narodu oraz pilne strze enie tajemnicy pa stwowej jest
obowi zkiem ka dego obywatela Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej.
2. Zdrada Ojczyzny: szpiegostwo, osłabianie sił zbrojnych, przej cie na stron wroga - karana
jest z cał surowo ci prawa jako
najci sza zbrodnia.
Rozdział 8.
Zasady prawa wyborczego.
Art. 80.
Wybory do Sejmu oraz do rad narodowych s powszechne, równe, bezpo rednie i odbywaj
si w głosowaniu tajnym.
Art. 81.
Prawo wybierania ma ka dy obywatel, który uko czył lat 18, bez wzgl du na płe ,
przynale no narodow i rasow , wyznanie,
wykształcenie, czas zamieszkiwania, pochodzenie społeczne, zawód i stan maj tkowy.
Art. 82.
Ka dy obywatel mo e by wybrany do rady narodowej po uko czeniu lat 18, do Sejmu za -
po uko czeniu lat 21.
Art. 83.
Kobiety maj wszystkie prawa wyborcze na równi z m czyznami.
Art. 84.
Wojskowi maj wszystkie prawa wyborcze na równi z osobami cywilnymi.
Art. 85.
Prawa wyborcze nie przysługuj osobom chorym umysłowo oraz osobom, które orzeczeniem
s dowym zostały pozbawione praw
publicznych.
Art. 86.
Kandydatów na posłów i członków rad narodowych zgłaszaj organizacje polityczne i
społeczne, zrzeszaj ce obywateli w miastach
i wsiach.
Art. 87.
Poseł i członek rady narodowej powinni zdawa spraw wyborcom ze swojej pracy i z
działalno ci organu, do którego zostali
wybrani.
Art. 88.
Sposób zgłaszania kandydatur i przeprowadzania wyborów oraz tryb odwoływania posłów i
członków rad narodowych okre la
ustawa.
Rozdział 9.
Godło, barwy i stolica Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Art. 89.
1. Godłem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest wizerunek orła białego w czerwonym
polu.
2. Barwami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej s kolory biały i czerwony.
3. Szczegóły okre la ustawa.
Art. 90.
Stolic Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest miasto bohaterskich tradycji Narodu
Polskiego - Warszawa.
Rozdział 10.
Zmiana Konstytucji.
Art. 91.
Zmiana Konstytucji mo e nast pi tylko w drodze ustawy, uchwalonej przez Sejm Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej wi kszo ci
co najmniej dwu trzecich głosów w obecno ci co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.