Stanisław Trembecki (1739-1812)

Stanisław Trembecki był uczestnikiem i ozdobą obiadów czwartkowych z racji
swego wykształcenia i talentu poetyckiego. Publikował swe utwory na łamach
"Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych". Będąc szambelanem, a potem sekretarzem
królewskim, posiadał znakomite rozeznanie w sprawach państwowych i zajmował
wobec nich postawę rozumnego reformatora. W jego wierszach politycznych
znajdziemy wiele krytyki pod adresem egoizmu szlacheckiego, życia nad stan i
braku patriotyzmu. W liście do Ignacego Krasickiego pisał:
"Gnuśność, zbytek powszechny, wnętrzne niepokoje,
Brak gdzie trzeba, słuszności, a podłości przemoc,
Wprawiły ziemię polską w tę okropną niemoc".
Na szczególną uwagę w twórczości Trembeckiego zasługują bajki. W Polsce, przed
Stanisławem Trembeckim, bajki pisali m.in. Biernat z Lublina, Mikołaj Rej,
Szymon Szymonowic, a w epoce oświecenia obok Trembeckiego wymienić należy Adama
Naruszewicza, Franciszka Karpińskiego, Juliana Ursyna Niemcewicza i
najznakomitszego z nich, Ignacego Krasickiego. Ze względu na stopień
rozbudowania tekstu bajki, dzielimy je na krótkie, zwięzłe, tzw. epigramatyczne
i dłuższe (bajki - opowiadania), tzw. narracyjne. Do bajek narracyjnych należy
"Myszka, kot i kogut", napisana "w guście La Fonteine" jak zaznaczył Trembecki
w tytule zbioru swych bajek. Jej naczelna myśl zawarta jest w końcowych
wersach: "Nie sądź nikogo po minie, Bo się w sądzeniu poszkapisz". (poszkapisz
= omylisz) Przygoda małej, niedoświadczonej myszki dowodzi, że "pozory mylą", i
że nie wszystko, co robi dobre wrażenie, jest dobre rzeczywiście. Myszka z
zachwytem opowiada matce o miłym, łagodnym zwierzęciu, które chciała z
czułością "poiskać", ale przeraziło ją straszne ptaszysko, wrzaskliwe i groźne.
Znająca świat i życie dorosła mysz wyjaśniła córce, że "ten, co tak siedział
skromnie to kot bestyja", zguba mysiego rodu, a "drugi był to kogut i groźba
jego pusta". Na uwagę zasługują również dwa poematy Trembeckiego - "Powązki" i
"Polanka", głównie ze względu na istniejące w nich akcenty humanitarne.