Inżynieria oprogramowania
Dokument wizji systemu i
wzbogacony wizerunek
Stanisław Szejko
Aleksander Jarzębowicz
Katedra Inżynierii Oprogramowania
Wydział ETI, Politechnika Gdańska
slajd: 1
Inżynieria oprogramowania
Dokument założeń wstępnych
"  Wizja systemu
" Pierwsza, jeszcze ogólnikowa, próba określenia
obszaru problemowego podlegającego
informatyzacji oraz zakresu systemu
" Ujęcie częściowo sformalizowane (struktura
dokumentu), choć nie do tego stopnia jak i nie tak
kompletne jak np.:
 Studium Wykonalności (ang. Feasibility Study)
 Specyfikacja Wymagań Systemowych (ang. System
Requirements Specification)
slajd: 2
Inżynieria oprogramowania
Analiza potrzeb i możliwości
Analityk
identyfikacja i opis problemu
wizja rozwiązania
Zamawiający
Wykonawca
Użytkownik
Klient Dostawca
slajd: 3
Inżynieria oprogramowania
Opis problemu i wizji rozwiązania
" Opis nieformalny
" Opis ustrukturalizowany:
Założenia wstępne
" cele biznesowe
" zadania systemu
" wizja systemu: zakres i funkcje, użytkownicy, perspektywiczność,
podstawowe założenia, kształt architektoniczny, parametry
jakościowe i techniczne, zgodność ze standardami, organizacja
działania, wdrożenie i eksploatacja systemu
" uwarunkowania: ograniczenia zasobowe, powiązane projekty,
wymagania i ograniczenia prawne, inne uwarunkowania
slajd: 4
Inżynieria oprogramowania
Opis ustrukturalizowany: Dokument
Założeń Wstępnych
1. Kontekst problemu - opis dziedziny problemowej
Przedstawienie organizacji / środowiska, dla którego będzie tworzony system
2. Cele systemu mierzalne!
Korzyści (z punktu widzenia managementu) z wprowadzenia systemu
3. Udziałowcy systemu
Udziałowcy systemu i ich punkty widzenia
4. Kontekst systemu
Użytkownicy i ich specyfika. Inne systemy i ich interfejsy.
5. Zakres funkcjonalności
Usługi, funkcje dostarczane przez oprogramowanie
6. Wymagania jakościowe
Cechy systemu, charakterystyki jakości np. wydajność
7. Ograniczenia
Ograniczenia dotyczące produktu i procesu wytwarzania
slajd: 5
Inżynieria oprogramowania
Udziałowcy i punkty widzenia systemu (1)
Udziałowcem problemu jest każdy podmiot (niekoniecznie ożywiony), który
ma uzasadnione prawo wywarcia (pośrednio lub bezpośrednio) wpływu lub
może znalez
ć się pod wpływem rozpatrywanego problemu
Udziałowcami są:
" bezpośredni użytkownicy
" kierownicy i inne podmioty zaangażowane w procesy i struktury
organizacyjne znajdujące się pod wpływem systemu,
" inżynierowie zaangażowani w budowę i pielęgnację,
" klienci organizacji, które będą użytkować system,
" instytucje wydające regulacje prawne i certyfikaty itp.
" marketing, eksperci, stowarzyszenia zawodowe, opinia publiczna,
opozycja, &
slajd: 6
Inżynieria oprogramowania
Udziałowcy i punkty widzenia systemu (2)
Punkt widzenia - grupowanie częściowej informacji, w ramach przyjętej
perspektywy widzenia systemu; koncentracja uwagi analityka na
wybranym aspekcie systemu.
Punkty widzenia związane:
" z różnymi sposobami użytkowania
systemu
" z organizacją (własną i klientów)
" ze współpracującymi systemami
" z wiedzą dziedzinową
" z regulacjami (prawnymi,
normami i standardami itp.)
" &
slajd: 7
Inżynieria oprogramowania
Cele, wymagania, rozwiązania projektowe
Cele wyjaśniają dlaczego potrzebujemy
" Poprawa obsługi klienta (nowe usługi)
systemu w kontekście organizacji
" Zwiększenie konkurencyjności własnych
produktów
 jakie są spodziewane korzyści
" Lepsze szacowanie własnych zasobów
 utracone korzyści gdy go nie będzie
" Dodatkowe argumenty marketingowe
 &
" Obniżka kosztów obsługi
Wymagania względem systemu
" Zwiększenie własnej płynności finansowej
definiują:
" Lepsza jakość własnych produktów
 usługi dostarczane przez system jego
" ...
otoczeniu,
 wymaganą jakość tych usług,
 określają ograniczenia, w ramach
" Rozróżnienie polega na tym, czy
których system jest realizowany oraz
mówimy
będzie użytkowany
  Dlaczego potrzebujemy
Rozwiązania dotyczą pomysłów i
systemu
wyborów (w ramach istniejących
  Co on ma robić
ograniczeń) jak zrealizujemy
  Jak to chcemy osiągnąć
wymagania
slajd: 8
Inżynieria oprogramowania
Ustalenie kontekstu problemu i zakresu
systemu
" Wydzielenie obszaru biznesowego, który ma być wspierany
przez system od tych obszarów, których system nie dotyczy - w
ten sposób określamy granice problemu podlegającego
rozwiązaniu
" Otoczenie stanowią dziedziny objęte zainteresowaniem,
a także wszelkie istniejące systemy, które mogą być z
ródłem
żądań biznesowych i odbiorcą usług i produktów
dostarczanych przez wydzielony obszar biznesowy
" Granica ta jest określona poprzez przepływy występujące
pomiędzy rozpatrywanym problemem i jego otoczeniem.
Przepływy te mogą dotyczyć dokumentów, komunikacji,
przedmiotów, itp
slajd: 9
Inżynieria oprogramowania
WZBOGACONY WIZERUNEK
(RICH PICTURE)
Na początku przedsięwzięcia projektowego zainteresowane
osoby mają bardzo nieostre wyobrażenie o aktualnej sytuacji,
potrzebach i docelowym kształcie tego, co ma zostać
osiągnięte. Nawet jeśli elementy te można określić, konieczne
jest wyrażenie ich w sposób czytelny zarówno dla analityka
systemu jak i potencjalnych wykonawców.
Użyteczną techniką jest utworzenie Rich Picture -
wzbogaconego wizerunku. Wizerunek taki odzwierciedla
zagadnienia składające się na kontekst i działanie organizacji,
sytuację problemową, uwarunkowania.
Wzbogacony Wizerunek stanowi istotną pomoc dla analityka
systemu, jako że zapewnia całościowe spojrzenie na obszar
problemu, wymuszając większe jego zrozumienie.
Konieczność  zgrania punktów widzenia wielu udziałowców i
wyrażenia ich na niewielkim obszarze wymusza ostrość
spojrzenia na problem.
slajd: 10
Inżynieria oprogramowania
Aspekty systemu na  Rich Picture
" elementy struktury obszaru problemowego (może to być
dekompozycja na wydziały, fizyczne lub geograficzne
umiejscowienie, jednostki działające i współdziałające),
" zachodzące procesy, czyli działania, jakie mają miejsce w systemie
oraz związki pomiędzy elementami wizerunku
" związki pomiędzy elementami struktury i zachodzącymi procesami
stanowiące esencję obszaru problemowego - będą one odzwierciedlać
konflikty, obawy, zagrożenia, nieporozumienia pomiędzy nowymi
procesami a starymi strukturami
slajd: 11
Inżynieria oprogramowania
Wzbogacony
wizerunek
przychodni
lekarskiej
i standardowo
wykorzystywane
symbole
slajd: 12
Inżynieria oprogramowania
Dlaczego Rich Picture?
" Zamiast rozbudowanej dokumentacji, cały
problem na jednej kartce
" Można go szybko konsultować z udziałowcami (np.
wiecznie zajętym managementem, który nie ma
czasu czytać raportów)
" Nie ma żadnej sformalizowanej składni, raptem
kilka charakterystycznych, intuicyjnych elementów
( dymki ,  miecze ,  oczy , linie łączące różne
aspekty problemu). Notacja wręcz  komiksowa
" Uwaga  Rich Picture jest dobry na początek, do
identyfikacji problemu. Potem prawdopodobnie
trzeba będzie sformułować bardziej szczegółowe
dokumenty / modele
slajd: 13
Inżynieria oprogramowania
WZBOGACONY WIZERUNEK
Nie ma formalnej techniki rysowania Rich Picture. Rysowanie powinno:
" skupiać uwagę na najważniejszych zagadnieniach. Częstym błędem analizy
jest zbytnie wgłębianie się w szczegóły, zaciemniające obraz na tym etapie
prac. To, co jest nieodzowne w dalszych krokach analizy i konstrukcji
systemu oraz wspierane przez odpowiednie po temu techniki i narzędzia,
na wstępnym etapie prac może spowodować, iż analityk nie będzie widział
 lasu wśród drzew ;
" pomóc wszystkim uczestnikom określić role, jaką pełnią oni w działaniu
organizacji. Analityk może wytworzyć sobie niewłaściwy, fragmentaryczny
lub subiektywny model jej działania - niezgodności takiego modelu są
łatwiejsze do wychwycenia gdy nada się mu formę graficzną. Stąd Rich
Picture jest ważnym środkiem komunikacji pomiędzy uczestnikami procesu
analizy i projektowania;
" Wzbogacony Wizerunek może być wykorzystany do określenia tej części
organizacji, która będzie podlegać informatyzacji;
" Wzbogacony Wizerunek może być środkiem, służącym do wyrażenia obaw
i odpowiedzialności pracowników, jak również konfliktów zachodzących
pomiędzy zaangażowanymi osobami.
slajd: 14
Inżynieria oprogramowania
WZBOGACONY WIZERUNEK
Przykład Kismet Ltd. (1) [Curtis]
Kismet Ltd zajmuje się dostarczaniem pełnego zakresu sprzętu hi-fi, TV, radio i video do
sklepów tej bran\
y na obszarze całego kraju. Towary są dostarczane przez wytwórców,
którzy produkują ró\
ne typy produktów. Aktualnie Kismet ma ponad 40 dostawców,
dostarczających łącznie ok. 500 typów ró\
nych pozycji. Oczekuje się, \
e w najbli\
szej
przyszłości liczba dostawców pozostanie na nie zmienionym poziomie, chocia\
liczba
dostarczanych pozycji mo\
e oczywiście ulegać zmianom. Kismet ma ok. 1200 odbiorców i
otrzymuje dziennie średnio ok. 300 zamówień obejmujących przeciętnie ok. 10 pozycji.
Kismet zatrudnia około 150 osób pracujących w następujących działach:
- Dziale Sprzeda\
y (akceptacja i przetwarzanie zamówień),
- Dziale Kontroli, oceniającym wiarygodność kredytową klienta,
- Magazynie,
- Dziale Przyjmowania Zamówień od klientów,
- Księgowości, odpowiedzialnej za prowadzenie rachunkowości i dostarczanie odpowiednich raportów,
- Dziale Wysyłki,
- Dziale Składania Zamówień, odpowiedzialnym za przekazywanie zamówień do dostawców,
- Dziale Analiz Rynkowych,
- Dziale Płac,
- Dziale Utrzymania, odpowiedzialnym tak\
e za transport samochodowy, nale\
ący do Kismet Ltd,
- Dziale Administracyjnym.
slajd: 15
Inżynieria oprogramowania
WZBOGACONY WIZERUNEK
Przykład Kismet Ltd. (2)
Przedsiębiorstwo Kismet zostało zało\
one 30 lat temu przez seniora rodu i przez długi
czas rozwijało się bardzo dynamicznie. W ciągu ostatnich 3 lat Mr. Kismet (junior) uzyskał
300% wzrost obrotów handlowych. Pojawiły się te\
problemy. Dominacja Kismetu na rynku
w północno-wschodniej części kraju jak i ekspansja na rynek północno-zachodni została
powa\
nie zagro\
ona przez konkurenta: Hardy Ltd. Ten ostatni został zało\
ony w ciągu
ostatnich 9 m-cy z du\
ym zastrzykiem kapitału. Za pomocą bezpośredniej linii telefonicznej
i Internetu umo\
liwia on klientom korzystanie z odpowiednich kart kredytowych przy
zamawianiu sprzętu, i coraz bardziej zagra\
a Kismet Ltd na rynku hurtowej sprzeda\
y
sprzętu elektronicznego.
Od pewnego czasu zarządzający Kismet Ltd zdają sobie sprawę z bardzo wolnego
przetwarzania otrzymywanych zamówień. Zu\
ywany czas wydłu\
a się coraz bardziej, co
jeszcze pogorszył rozwój firmy w ciągu ostatnich trzech lat. Całkowicie ręczna obróbka
danych 'nie radzi sobie' z du\
ą ilością informacji, mimo zwiększenia zatrudnienia.
Natomiast Hardy jest w stanie zaoferować klientom szybką i efektywną obsługę - posiada
system informatyczny ze skomputeryzowanym przetwarzaniem danych
slajd: 16
Inżynieria oprogramowania
WZBOGACONY WIZERUNEK
Przykład Kismet Ltd. (3)
Mr. Kismet (senior) długo opierał się pomysłowi syna, aby skomputeryzować
przedsiębiorstwo. Częściowo było to spowodowane pewną lojalnością wobec długoletnich
pracowników firmy, którzy tak jak on obawiali się, \
e nie będą w stanie dostosować się do
nowej techniki. Znany te\
był mu przypadek zaprzyjaz
nionego businessmana, który
zbankrutował na skutek niewłaściwego i powodującego błędy zarządzania wdro\
enia
systemu komputerowego.
Zagro\
enie ze strony konkurencji zmusiło Mr. Kismet'a do zmiany stanowiska - zlecił
synowi rozwa\
enie ewntualnej komputeryzacji przedsiębiorstwa.
Mr Kismet (junior) postanawia wezwać analityka systemu, z którym chce przedyskutować
problemy i mo\
liwości rozwiązań.
slajd: 17
Inżynieria oprogramowania
WZBOGACONY
WIZERUNEK
Przykład Kismet Ltd. (4)
slajd: 18
Inżynieria oprogramowania
Przykład Centrum Kształcenia
Ustawicznego [Gutowski, Kuc]
CKU zajmuje się dostarczaniem wiedzy na potrzeby firm i klientów indywidualnych, umożliwia
odbycie kursów, szkoleń i studiów podyplomowych. Głównym celem CKU jest zapewnienie klientom
dostępu do szkoleń przeprowadzanych przez kadrę wydziału. Centrum powstało z myślą o lepszym
kontakcie pomiędzy wydziałem a firm ami i klientami indywidualnymi w celu poprawy możliwości
podwyższania kwalifikacji na kursach oferowanych przez wydział. Aktualnie oferta CK U obejmuje 4
rodzaje studiów podyplomowych oraz blisko 60 kursów krótkoterminowych. Średnia wielkość grupy
szkoleniowej wynosi ok.15 osób.
Obok informacji o kursach w Inform atorze uczelnianym oraz kontaktów osobistych
i telefonicznych, możliwy jest już dziś elektroniczny dostęp do informacji o kursach  poprzez
kontakty klientów za pośrednictwem Internetu z pracownikami CKU, a także za pośrednictwem
istniejącej witryny internetowej. Niestety efektywność owej inform acji jest niewielka ze względu na: w
pierwszym przypadku  konieczność znajom ości sposobu kontaktu z pracownikami CK U, w drugim 
statyczność udostępnianej przez WWW informacji, przez co klient ma ograniczone m ożliwości
szybkiego znalezienia interesującej go oferty wraz z potrzebnymi mu informacjami. Nie istnieje też
obecnie m ożliwość zapisania się na wybrany kurs za pośrednictwem strony WWW, co byłoby z
pewnością bardziej wygodną form ą kontaktu dla klienta szukającego informacji na stronie.
Problemem jest słaba komunikacja z klientami, niewystarczająca prom ocja i reklama wśród
potencjalnych klientów.
Informacje przepływające pomiędzy kierownikiem a prac ownikami CK U na skutek braku
systemu je grom adzącego i umożliwiającego aktualizację są czasami nies pójne bądz
niek ompletne,
co z
le wpływa na efektywność pracy Centrum. Brak też jest możliwości szybkiego uzyskania przez
kierownika inform acji o historii działania CKU (przeprowadzone kursy i ich terminy, uczestnicy,
wydane zaświadczenia, dyplomy itp.), a także informacji finansowych dotyczących kursów.
slajd: 19
Inżynieria oprogramowania
Jakie kursy są dostępne ? Kiedy, ile osób jest
już chętnych? Jaką opinią cieszą się kursy? Co
mi to da , czy warto?.. Chciałbym zgłosić chęć Przyjmowanie
uczestnictwa w kursie... zgłoszeń, informacje,
A czy nie mogliby zorganizować takiego kursu dopasowanie kursu
...? do potrzeb
Firma
X
Sieć
wydziałowa i
uczelniana
Czy program kursu
Klienci
się nie zmienił? Czy
potrzebne są nowe
Archiwum
Przyjmowanie
materiały? Jaki jest
Spójność
zgłoszeń ,
harmonogram kursu?
Uruchamiane
informacji
Prowadzący
informacje
kursy,
kurs
Zlecenie
aktualna
prowadzenia
informacja o
zajęć
kursach
Informacje o
prowadzonych
kursach Ilu jest chętnych na dany kurs?
Kierownik CKU Jakie kursy są dostępne? Kiedy
będą mogły się odbyć? Jakie są
terminy kursów?
Wykładowcy
Jak zachęcić klientów? Jak
zwiększyć zyski i prestiż CKU?
Jakie kursy są
organizowane ,
jakie
Prorektor ds.
uruchamiane,
Kształcenia
Księgowość
jakie są w toku?
symbolizuje sytuacje konfliktowe, związki, problemy i obawy
slajd: 20