SPRAWOZDANIE GIP Z DZIAA
ALNOŚCI PIP W 2008 r.
W ocenie pracodawców na stwierdzone przez Z uwagi jednak na przypuszczalnie długi okres
inspektorów pracy nieprawidłowości, rzutują przede tworzenia tych standardów, celowe wydaje się usta-
wszystkim: nowienie przepisu regulującego bezpieczeństwo i hi-
 wysokie koszty szkoleń, oceny ryzyka, badań gienę pracy w archiwach będących pomieszczeniami
identyfikacyjnych czynników biologicznych oraz
stałej pracy, z określeniem wymagań dotyczących
odkażania;
pomieszczeń, temperatury, wilgotności, środków
 brak publikacji nt. szkodliwych czynników biolo- ochrony (zarówno zbiorowej jak i indywidualnej) oraz
gicznych;
wyposażenia stanowisk pracy.
 brak środków finansowych uniemożliwiający ko-
rzystanie z wykwalifikowanej służby bhp;
 niejednoznaczność zapisu ż 7 ust. 9 rozporządze-
27. Ocena i dokumentowanie
nia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 roku
ryzyka zawodowego w zakładach
w sprawie szkodliwych czynników biologicznych
o znacznym stopniu zagrożeń
dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony
zawodowych
zdrowia pracowników zawodowo narażonych na
te czynniki, dotyczącego konieczności przepro-
Skontrolowano 825 pracodawców, zatrudniają-
wadzenia badań na obecność szkodliwego czyn-
cych prawie 91,7 tys. pracowników, w tym 31,9 tys.
nika biologicznego.
kobiet oraz 3 299 pracowników młodocianych. Były
Natomiast inspektorzy pracy, podsumowując
to zakłady pracy prowadzące różnorodną działal-
wyniki kontroli, wskazują zwłaszcza na:
ność, charakteryzujące się wysokim wskaz
nikiem wy-
 niski poziom wiedzy pracodawców w zakresie
padkowości lub zapadalności na choroby zawodowe.
obowiązujących przepisów i skutków działania
Największą grupę (37% ogółu zakładów) stanowiły
czynników biologicznych na zdrowie pracownika;
małe firmy, zatrudniające od 10 do 49 pracowników
 powszechne bagatelizowanie zagrożeń wynika-
oraz mikroprzedsiębiorstwa (28%), zatrudniające do
jące z przeświadczenia, że tzw. prace biurowe
9 pracowników.
są bezpieczne, a także  lekceważenie zagrożeń
Do oceny ryzyka zawodowego pracodawcy naj-
wynikających ze złego stanu obiektów, w których
częściej wykorzystywali metodę opisaną w normie
wykonywana jest praca.
PN-N-18002:2000 Systemy zarządzania bezpieczeń-
stwem i higieną pracy  Ogólne wytyczne do oceny
Podczas kontroli inspektorzy przekazywali pra-
ryzyka zawodowego oraz jakościową metodę oceny ry-
codawcom materiały informacyjne na temat oceny
zyka zawodowego w miejscu pracy Risc score (war-
ryzyka oraz udzielili 670 porad technicznych i 312
tościowanie ryzyka). Z ustaleń inspektorów pracy
porad prawnych. W 14 zakładach poinformowali
wynika, że w co 7. zakładzie pracy nie określono
przedstawicieli związków zawodowych i służby bhp
metody szacowania poziomu ryzyka zawodowego
o sposobach oceny ryzyka. Do Agencji Nieruchomo-
i kryteriów jego oceny. Nieprawidłowości w zakresie
ści Rolnych Skarbu Państwa oraz Powiatowego In-
oceny ryzyka zawodowego występowały już na eta-
spektora Nadzoru Budowlanego skierowali pisma do-
pie przygotowań do tego procesu, generując kolejne
tyczące złego stanu technicznego kontrolowanych
błędy.
obiektów. Ponadto o trudnych warunkach pracy spo-
Wspomniane uchybienia polegały przede wszyst-
wodowanych złym stanem technicznym obiektów poin-
kim na niesporządzeniu wykazu stanowisk pracy,
formowany został dyrektor urzędu marszałkowskiego.
których ocena miała dotyczyć (21% kontrolowanych
zakładów), na nieokreśleniu w dokumentach zakła-
Zgodnie z dyrektywą 2000/54/WE pracodawca
dowych (np. w regulaminie pracy) sposobu poinfor-
ma obowiązek ustalić i ocenić zagrożenie stwarzane
mowania pracowników o zagrożeniach i ryzyku zawo-
w miejscu pracy przez szkodliwe czynniki biologicz-
dowym występującym na stanowiskach pracy (26%),
ne. Dla pracowników omawianej grupy zakładów
a także niekonsultowaniu z pracownikami sposobu
największe zagrożenie stanowią grzyby i pleśń. Nie-
przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego oraz in-
stety, w praktyce taka ocena ciągle nastręcza trud-
formowania o nim (35%). Niepokojące jest, że w co
ności. Przykładowo  interpretacja stężenia pleśni
w atmosferze środowiska pracy zależy od wilgotno- 3. kontrolowanym zakładzie nie zebrano aktualnych
informacji niezbędnych do dokonania prawidłowej
ści, pory roku, czy nawet od pory dnia, a ponadto
oceny ryzyka, najczęściej w zakresie obowiązujących
brak jest standaryzowanych metod próbkowania
przepisów, badań i pomiarów czynników szkodli-
i pomiarów.
Należy oczekiwać, że prace zainicjowane przez wych występujących w środowisku pracy, pomiarów
Instytut Medycyny Wsi w Lublinie dotyczące zawo- elektrycznych, dokumentacji technicznej i dokumen-
dowej ekspozycji na bioaerozole, przyczynią się do tacji z przeglądów użytkowanych maszyn i urzą-
ustanowienia norm Wspólnoty Europejskiej umożli- dzeń technicznych oraz zaistniałych wypadków przy
wiających wdrożenie dyrektywy 2000/54/WE. pracy.
140
V. WYNIKI KONTROLI UJ
TYCH W PLANIE ROCZNYM
Wykres 61. Ocena ryzyka zawodowego  naruszenia przepisów
wyznaczanie dopuszczalności ryzyka zawodowego
szacowanie poziomu ryzyka zawodowego
wyznaczanie dopuszczalności ryzyka zawodowego dla każdego
zagrożenia związanego z wykonywaną pracą
oszacowanie poziomu ryzyka zawodowego dla każdego
zagrożenia związanego z wykonywaną pracą
przeprowadzenie oceny ryzyka na wszystkich
stanowiskach pracy w zakładzie (grupach stanowisk)
dokonanie oceny ryzyka zawodowego przy organizacji
nowych stanowisk pracy
dokonanie oceny ryzyka zawodowego po zmianie przepisów
prawa odnoszących się do stanowisk pracy w zakładzie
identyfikacja zagrożeń związanych z wykonywaną pracą
uwzględnienie szczególnych kryteriów dla kobiet ciężarnych,
młodocianych, niepełnosprawnych
dokonanie oceny ryzyka zawodowego przy wprowadzeniu zmian
technologicznych lub organizacyjnych na stanowiskach pracy
% zakładów, w których naruszono przepisy 0 10 20 30 40 50 60
y
ródło: dane PIP.
Brak tych informacji miał wpływ na identyfikację pracowało 2 555 osób. Podkreślić należy również, że
zagrożeń występujących na stanowiskach pracy. w ponad połowie kontrolowanych zakładów w oce-
Rokrocznie wyniki kontroli wskazują, że ten etap ana- nie ryzyka nie uwzględniono szczególnych kryteriów
lizy ryzyka zawodowego jest najtrudniejszy dla osób odnoszących się do kobiet w ciąży, młodocianych
przeprowadzających ocenę. Nieprawidłowości w tym i niepełnosprawnych.
zakresie stwierdzono w ponad połowie zakładów pra- W 12% zakładów, w których oszacowano ryzyko
cy. Dotyczyły one 1 518 stanowisk pracy, na których zawodowe, nie wyznaczono jego dopuszczalności.
zatrudnionych było 8 212 pracowników. W pozostałych zakładach, na 430 stanowiskach pra-
cy, dopuszczalność ryzyka wyznaczono błędnie,
np. dla całego stanowiska pracy (podobnie jak przy
Budzi to uzasadniony niepokój, tym bardziej
szacowaniu ryzyka). Nie wyodrębniono w ten sposób
że nie zidentyfikowano wielu istotnych zagrożeń fi-
zagrożeń, których aktywacja spowodować może
zycznych i chemicznych związanych z wykonywaną
następstwa ciężkie w skutkach. Utrudnia to, a nawet
pracą, jak np. zagrożeń spowodowanych występo-
niejednokrotnie wręcz uniemożliwia pracodawcy
waniem pyłu drewna twardego (działania rakotwór-
ustalenie planu działań prewencyjnych, obejmują-
cze), hałasem przy pracach ślusarskich, pracami na
cych w pierwszej kolejności czynności o najwyższym
wysokości, pracą przy maszynach z nieosłoniętymi
ryzyku zawodowym.
elementami napędowymi.
W co 3. zakładzie, w którym z oceny ryzyka
wynikała konieczność podjęcia przedsięwzięć ko-
Poziomu ryzyka zawodowego nie oszacowano rygujących, nie zaplanowano takich działań. Ocena
w co 10. zakładzie pracy. Dotyczyło to prac wykony- ryzyka zawodowego nadal jest postrzegana przez
wanych przez 1 875 pracowników. Jednakże w pra- pracodawców jako jednorazowe wypełnienie obowiąz-
wie co 6. zakładzie, w którym oszacowano poziom ku prawnego, nie zaś jako z
ródło wiedzy o rodzaju
ryzyka, popełniono błędy. Polegały one na szacowa- i charakterze zagrożeń oraz jako proces ciągły (zarzą-
niu poziomu ryzyka nie dla poszczególnych zagrożeń dzanie ryzykiem w celu utrzymania go na poziomie
zawodowych, lecz kompleksowo dla stanowiska pra- akceptowalnym). Świadczy o tym również bardzo
cy; czasem nie oszacowano poziomu ryzyka zawo- duża skala nieprawidłowości dotyczących oceny
dowego dla niektórych zidentyfikowanych wcześniej ryzyka zawodowego przy organizacji nowych stano-
zagrożeń. Błędy dotyczyły 516 stanowisk, na których wisk pracy, przy wprowadzaniu zmian technicznych
141
SPRAWOZDANIE GIP Z DZIAA
ALNOŚCI PIP W 2008 r.
i organizacyjnych oraz po zmianach w przepisach w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony pra-
prawa obejmujących stanowiska pracy i procesy cowników przed zagrożeniami. W ocenie pracodaw-
technologiczne występujące w zakładzie. Często ców jest to obowiązek czysto formalny, który realizują,
też analiza ryzyka zawodowego nie jest ponownie aby wykazać jego wypełnienie organom kontrolnym.
przeprowadzana na tych stanowiskach, gdzie mia- Dlatego najczęściej powierzają ocenę ryzyka oso-
ło miejsce zdarzenie wypadkowe. Pracodawcy nie bom spoza zakładu, nie ingerując w proces jej
sprawdzają, czy wynikające z oceny ryzyka środki przeprowadzania i uzyskane wyniki. Pracodawcy nie-
profilaktyczne były wystarczające i czy w wyniku wy- jednokrotnie nie są również przekonani do ewentual-
padku nie pozyskano nowych informacji o z
ródłach nych efektów, jakie może przynieść im zastosowanie
zagrożeń wcześniej nie zidentyfikowanych. Są to zja- środków profilaktycznych wynikających z ww. oceny.
wiska wysoce niepokojące, wskazujące na potrzebę Często też decydują względy finansowe  brak fun-
działań edukacyjnych i promocyjnych. duszy na wprowadzenie działań korygujących. Przy
Bagatelizowanie znaczenia oceny ryzyka powo- takim podejściu pracodawców, osoby dokonujące
duje także, że pracodawcy  pomimo jej wykonania oceny ryzyka zawodowego w zakładzie (w przypadku
 nie informują o nim pracowników. Problem dotyczył małych zakładów, a takich skontrolowano najwięcej,
co 5. pracodawcy, a nie poinformowanych zostało są to zwykle osoby z zewnątrz), niejednokrotnie nie
1 837 pracowników. czują się zobligowane do przeprowadzenia rzetel-
Na podstawie przeprowadzonych kontroli należy nej oceny i udzielenia porad co do sposobu realiza-
stwierdzić, że w większości zakładów dokumenta- cji działań korygujących i zapobiegawczych, w tym
cja dotycząca oceny ryzyka zawodowego zosta- ustalenia priorytetów tych działań. Z kolei pracodaw-
ła sporządzona w wyniku realizacji wcześniejszych cy skarżą się na jakość usług świadczonych przez
decyzji inspektorów PIP i nie była wykorzystywana te osoby.
Działania wynikające z oceny ryzyka zawodowego
Odsetek kontrolowanych zakładów pracy,
Badane zagadnienia
w których stwierdzono nieprawidłowości
Zaplanowanie działań korygujących i/lub zapobiegawczych
36
wynikających z oceny ryzyka zawodowego
Zrealizowanie zaplanowanych działań korygujących
16
i/lub zapobiegawczych
Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego (resztkowego)
36
po zrealizowaniu działań korygujących i/lub zapobiegawczych
W opinii inspektorów pracy, na stwierdzane
tępne na rynku, nie uwzględniając specyfiki danego
nieprawidłowości duży wpływ ma brak zaangażowa-
zakładu.
nia pracodawców, związany z niedostatkiem wie-
dzy na temat oceny ryzyka i możliwości jej wy-
korzystania do działań profilaktycznych, których Duża skala stwierdzonych nieprawidłowości uza-
efektem byłaby poprawa bezpieczeństwa pracy sadnia potrzebę:
w zakładzie. dalszego prowadzenia kontroli ukierunkowa-
nych na kwestię oceny ryzyka zawodowego 
w określonych grupach zakładów lub wybranych
Pracodawcy nie dostrzegają w dokonywaniu
branżach, w celu eliminowania nieprawidłowości
oceny ryzyka wymiernych korzyści, kierując się je-
i diagnozowania ich przyczyn;
dynie bieżącym wynikiem finansowym firmy. Innym
rozwijania poradnictwa dla pracodawców w za-
problemem, sygnalizowanym przez inspektorów
kresie oceny ryzyka, w tym propagowania pro-
pracy, jest brak kadry wystarczająco przygotowa-
stych metod oceny ryzyka możliwych do stoso-
nej merytorycznie do sporządzania oceny ryzyka
wania w małych zakładach o nieskomplikowanej
i praktycznego wdrażania w zakładach pracy dzia-
technologii oraz organizowania spotkań o cha-
łań z niej wynikających. Należy przy tym także zwró-
rakterze warsztatów, podnoszących umiejętności
cić uwagę na nierzetelność osób i firm świadczą-
w zakresie analizy ryzyka;
cych usługi w zakresie oceny ryzyka zawodowego,
podjęcia działań informacyjnych  adresowanych
pomimo wysokich kosztów tych usług. Wykorzy-
do studentów uczelni technicznych, jako przyszłej
stują one często gotowe wzorce dla określonych
kadry kierowniczej  na temat celu i zasad oceny
stanowisk, przygotowywane samodzielnie lub dos-
ryzyka zawodowego.
142