Pierwowzroy OM już w starożytności
- w Grecji:
Amfiktionia, oznaczała w starożytnej Grecji związek poleis (państw-miast) greckich zawarty dla celów ochrony określonego miejsca kultu religijnego. Członkowie takiej amfiktionii spotykali się na regularnych zjazdach, podczas których omawiali różne sprawy pozostające w kręgu wspólnych zainteresowań. Cykliczność takich spotkań doprowadziła z czasem do wykształcenia się swoistego międzyrządowego zgromadzenia plenarnego, zbierającego się na regularnych konferencjach.
Były to organizacje o charakterze prywatno-kultowym. Człokowie amfiktionii płacili składki na cele ochrony świątyni wspólnego bóstwa oraz na organizację uroczystości religijnych.
W historii prawa międzynarodowego amfiktionie uważane są za zalążki, pierwowzory współczesnych organizacji międzynarodowych. Do najbardziej znanych należał Związek Delficko-Termopilski, który przetrwał ponad 500 lat.
Polis – forma państwa w starożytnej Grecji, Fenicji i Mezopotami, nazywanego błędnie miastem-państwem. Terytorialnie polis obejmowała najczęściej samo macierzyste miasto z otaczającymi je wiejskimi terenami – tzw chora. Bywały duże polis - (jak np. ateńskie), w skład których wchodziły osiedla o charakterze miejskim, nie będące odrębnymi organizmami; a także poleis, które w ogóle nie posiadały ośrodka miejskiego.
Polis była wspólnotą wolnych obywateli, w której decyzje o ich życiu były podejmowane przez zgromadzenie ludowe (mężczyzn). Poza wspólnotą znajdowali się niewolnicy, a mieszkający w niej na stałe cudzoziemcy nie mieli prawa głosu, podobnie jak kobiety.
Najczęstszymi ustrojami w polis były demokracja i oligarchia. Zdarzało się również, że władzę w państwie przejmował tyran (zazwyczaj przy poparciu części obywateli).
Dla Greka polis była pewnym ośrodkiem identyfikacji obywatelskiej i głównym środowiskiem politycznym w życiu którego brał udział, czyli w pewnym sensie ojczyzną.
- najbardziej znana spośród istniejących w starożytnej Grecji amfiktionii. Elementem spajającym należące do związku polis był kult boga Apollina i bogini Demeter. Zjazdy związku odbywały się dwa razy w roku przy okazji świąt religijnych - wiosną w świątyni Demeter w Termopilach i jesienią w świątyni Apollina w Delfach.
Najważniejszymi funkcjonariuszami związku byli hieromeni - po dwóch z każdej z 12
polis członkowskich. Ich kompetencje miały charakter dwustronny - z jednej strony byli przedstawicielami swoich polis w Zgromadzeniu Związku. Z drugiej strony mieli za
zadanie wymuszać na swoich polis poszanowanie dla obowiązujących w związku zasad, przede wszystkim uszanowanie hieromenii (okresu pokoju absolutnego).
Członkowie Związku poza okresem hieromenii mogli toczyć między sobą wojny, jednak obowiązywały ich następujące zasady:
• zakaz burzenia murów miejskich
• zakaz odcina dopływu wody lub zatruwania jej
• obowiązek zbiorowego odwetu na polis, która naruszała jedną z dwóch
poprzednich zasad
Egzekwowanie przestrzegania tych zasad należało do dygnitarzy zwanych pilagorami. W
przypadku naruszania świętości świątyni, członkom przysługiwało także prawo kurateli wojskowej wobec naruszyciela.
Organem rozjemczym, a w razie potrzeby także wydającym uzasadnienia dla interwencji wewnątrz jednej z polis członkowskich, była wyrocznia w Delfach. Funkcje
administracyjno-skarbowe pełnili początkowo kapłani z obu świątyń, z czasem jednak wprowadzono specjalny fundusz i obowiązkowe składki na utrzymanie miejsc kultu.
Symmachia - w starożytnej Grecji związek polis o charakterze sojuszu polityczno-wojskowego, utworzony celem stawienia czoła wspólnemu wrogowi.
Do najbardziej znanych symmachii należały:
• Związek Peloponeski
• Ateński Związek Morski (zwany też Związkiem Delijskim)
Związek Peloponeski (Symmachia Spartańska), związek miast Peloponezu pod przewodnictwem Sparty, utworzony w VI wieku p.n.e w celu wspólnego prowadzenia wojny.
Do czasów wojen grecko–perskich Związek Peloponeski był najsilniejszy ze wszystkich związków helleńskich. Członkowie raz do roku zbierali się na spotkaniu przeglądowym zwanym syllogos. Formalnie wszyscy członkowie mieli równe prawa, faktycznie jednak hegemonem była Sparta. Większość decyzji podejmowano w wyniku zakulisowych
negocjacji, zaś Zgromadzenie Związku - choć istniało - było instytucją w dużej mierze fasadową.
W drugiej połowie V wieku p.n.e. współzawodniczył z Ateńskim Związkiem Morskim (wojna peloponeska). Przestał istnieć w 366 r po klęskach zadanych Sparcie przez Teby.
Wojny peloponeskie (V w. p.n.e.) to dwa konflikty zbrojne w starożytnej Grecji między Atenami i Spartą, w które zostały wplątane prawie wszystkie greckie państwa.
Ostateczne zwycięstwo w konflikcie odniosła Sparta, która zdobyła na pewien czas dominującą pozycję w Grecji.
Ateński Związek Morski to sojusz państw-miast starożytnej Grecji kontrolowany przez Ateny. Powstał pod koniec wojen perskich około roku 478 p.n.e. głównie z państw obszaru Morza Egejskiego. Miał na celu obronę miast jońskich przed Persją. Po rozpoczęciu II wojny peloponeskiej (431–404 p.n.e.) przeciwnikiem sojuszu stała się Sparta.
Związek z czasem stał się podstawą ateńskiego imperium morskiego. Każdy członek był
zobowiązany do płacenia corocznej składki ( foros) oraz dostarczania okrętów w zamian za gwarancje bezpieczeństwa. Była ona przeznaczona na finansowanie kampanii
wojennych związku. Z biegiem lat pieniądze te Ateny zaczęły przeznaczać na
powiększenie swej potęgi militarnej.
Początkowo związkiem kierowała rada związkowa (Zgromadzenie Sprzymierzonych), której zebrania odbywały się na wyspie Delos, gdzie znajdował się również skarbiec związku. Później związek uległ całkowicie hegemonii Aten, które surowo karały członków usiłujących prowadzić własną politykę lub wystąpić ze związku. W roku 454
p.n.e. skarbiec został przeniesiony do Aten, i tą datę przyjmuję się jako datę przekształcenia się Związku w federację ateńską. W skład związku w połowie V wieku p.n.e. wchodziło około 200 członków.
Podczas wojny peloponeskiej coraz więcej członków związku buntowało się przeciwko hegemonii Aten. Całkowity rozpad związku nastąpił po przegranej Aten w wojnie peloponeskiej.
Po zakończeniu wojny, kiedy rządy Sparty dały się mocno we znaki dawnym
sojusznikom Aten, utworzono w roku 378 p.n.e. Drugi Ateński Związek Morski. Liczył
on mniej członków niż pierwszy – około 70. Tym razem Ateny musiały zobowiązać się do rezygnacji z polityki imperialnej. Obowiązywała zasada nieingerencji w sprawy wewnętrzne, zaś kwestie sporne rozstrzygało Zgromadzenie Ogólne, złożone z
przedstawicieli polis członkowskich.
Hanza, Liga Hanzeatycka, Związek Hanzeatycki - związek nadmorskich miast handlowych Europy Północnej z czasów Średniowiecza i początku ery nowożytnej.
Miasta należące do związku popierały się na polu ekonomicznym, utrudniając pracę kupcom z obcych miast.
Pierwsze hanzy powstały w XII wieku w Niderlandach, następna (tzw. hanza londyńska składała się z 15 miast i ułatwiała im handel wełną z Anglii.
Największą sławę zdobyła tzw. Hanza niemiecka, która w XIV-XV w. gromadziła praktycznie wszystkie miasta pobrzeża Morza Północnego i Bałtyckiego. Po uzyskaniu
monopolu na wspomnianych akwenach Hanza osiągała wielkie zyski, a należące do niej miasta często wówczas właśnie przeżywały swoją świetność. Równie wielkie były wpływy polityczne Hanzy, zwłaszcza w Niemczech i państwach skandynawskich (m.in.
zwycięska wojna przeciw Danii 1368-1370 – pokój ze Stralsundu gwarantował Hanzie 15% zysków z duńskiego handlu). Wpływy Hanzy sięgały Nowogrodu i Anglii. Bogate miasta były w stanie często wystawiać większe i silniejsze armie zaciężne niż biedni monarchowie, polegający często na pospolitym ruszeniu swojej szlachty.
W szczytowym okresie rozwoju Hanza liczyła około 160 miast pod przewodnictwem Lubeki.
Z czasem jednak znaczenie tej organizacji zaczęło maleć. Miasta stały się mniej niezależne od swoich monarchów, pojawiły się rozbieżności między interesami
poszczególnych członków, niechęć konsumentów do wysokich cen dyktowanych przez Ligę, wreszcie konkurencja niezależnych kupców holenderskich doprowadziły do upadku organizacji (XVIII wiek).
Wojna trzydziestoletnia – była konfliktem zbrojnym w Europie toczącym się w latach 1618–1648 pomiędzy częścią państw Rzeszy niemieckiej wspieranych przez inne
państwa europejskie (jak Szwecja czy Francja) a potęgą katolickiej dynastii Habsburgów.
Mimo że wojna spowodowana była przyczynami natury religijnej, jednym z powodów jej długotrwałości stało się również dążenie mocarstw europejskich do osłabienia potęgi Habsburgów.
W wojnie trzydziestoletniej, pośrednio lub bezpośrednio, wzięły udział niemal wszystkie państwa europejskie. Stronę katolicką reprezentowały państwa Habsburgów (Austria, Hiszpania i Państwo Kościelne), niektóre księstwa I Rzeszy (m.in. Bawaria), Dania (od roku 1643 r.). Wsparcia udzieliła także Rzeczpospolita Obojga Narodów.
Po stronie protestanckich państw Rzeszy (m.in. Czech, Palatynatu) stanęła Dania (do 1629 r.), Szwecja, Francja, Siedmiogród.
Wojna zakończyła się zwycięstwem strony protestanckiej. Jej głównymi skutkami, oprócz zapewnienia wolności wyznania na terenie Rzeszy, było osłabienie dynastii Habsburgów, wzmocnienie pozycji Francji i Szwecji oraz uznanie niepodległości Zjednoczonych Prowincji Niderlandów. Wojnę zakończył pokój westfalski podpisany w 1648 r.
Pokój westfalski - wielostronny układ kończący wojnę trzydziestoletnia 1618-1648, zawarty 24 października 1648 między Habsburgami austriackimi (cesarz Ferdynand III) a Francją i jej sojusznikami w Münster oraz między Habsburgami a Szwecją w Osnabrück.
Jeden z najbardziej znaczących traktatów międzynarodowych w historii nowożytnej Europy.
Habsburgowie - dynastia niemiecka ( von Habsburg). Założycielem dynastii był
Guntram Bogaty (X wiek). Jej przedstawiciele panowali m. in. w krajach niemieckich, cesarstwie, Czechach, Hiszpanii, Portugalii, Burgundii, na Węgrzech.
Kongres wiedeński (Kongres tańczący) - kongres przedstawicieli 16 większych państw europejskich, trwający od 1 października 1814 r. do 9 czerwca 1815 r. w Wiedniu, zwołany w celu dokonania zmian terytorialnych i ustrojowych po Wielkiej Rewolucji Francuskiej i wojnach napoleońskich.
Głos decydujący mieli przedstawiciele 5 mocarstw: Wielkiej, Austrii, Rosji, Francji i Prus
Naczelną zasadą, która przyświecała decyzjom podjętym na kongresie, była idea restauracji, w świetle której wszystkie zmiany terytorialne i polityczne, jakie zaszły w epoce Wielkiej Rewolucji Francuskiej i wojen napoleońskich zostały uznane za niebyłe.
Ponadto kierowano się zasadami legitymizmu, czyli przywrócenia na tron strąconych w czasie rewolucji dynastii, a także zasadą równowagi. Ta ostatnia forsowana była przez Wielką Brytanię, która chciała w ten sposób uniknąć nadmiernego wzmocnienia jednego z mocarstw Europy kontynentalnej.
W XIX wieku pojawily sie warunki do powolania OM:
• Zwycięstwo rewolucji burżuazyjnej, która doprowadzila do upadku feudalizmyu i powstanie p. Kapitalistycznych
• Rewolucja przemysłowa to proces zmian społecznych, ekonomicznych i
politycznych, który został zapoczątkowany na przełomie XVIII i XIX wieku w
Anglii i był związany z przejściem od produkcji manufakturowej bądź
rzemieślniczej towarów do produkcji fabrycznej na dużą skalę.
XIX wiek to prawdziwy początek powstawania OM.
OM pomiędzy wojnami i po Drugiej Wojnie Światowej:
Liga Narodów - nieistniejąca już organizacja międzynarodowa, założona 28 czerwca 1919 roku i powstała z inicjatywy prezydenta Stanów Zjednoczonych Woodrow Wilsona.
Ostatecznie stała się częścią traktatu wersalskiego kończacego I wojnę światową i weszła w życie 20 stycznia 1920 roku.
Celem Ligi Narodów było utrzymanie pokoju i współpracy na świecie, a impulsem do jej utworzenia był rozlew krwi podczas I wojny światowej. Siedzibą organizacji była Genewa. W związku z powstaniem Organizacji Narodów Zjednoczonych w 1945 r., Liga
Narodów została formalnie rozwiązana w 1946 roku, choć faktycznie nie funkcjonowała juz podczas II wojny światowej.
ONZ – uniwersalna organizacja międzynarodowa, z siedzibą w Nowym Jorku, powstała 24 października 1945 r. w wyniku podpisania Karty Narodów Zjednoczonych. ONZ jest następczynią Ligi Narodów. ONZ stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i
bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz
popieranie przestrzegania praw człowieka.