Organizacje międzynarodowe:

STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE: stosunki między państwami suwerennymi.

SUWERENNOŚĆ: samodzielne decydowanie na temat swojego terytorium w aspekcie zewnętrznym i wewnętrznym

GLOBALIZACJA: zjawisko współzależności i zależności wzajemnej ograniczające suwerenność zewnętrzną - decyzje są podejmowane ponad państwami.

Podejścia do OM:

1. REALIZM: to polityka siły, Realpolitik, zdobywanie, utrzymywanie władzy przez państwo przy pomocy siły:

• twardej - siły militarnej

• miękkiej - siły gospodarczej, wartości i innowacyjności.

• Realizm historycznie:

• Starożytność - Tukidydes pisał, że silny może robić co chce, a słaby to co mu się każe. Ponadto doświadczenia Ateńskiego Związku Morskiego pokazują, że dopóki można sojusze nie będą przestrzegane, gdyż sojusz to poczucie fałszywego bezpieczeństwa.

• Machiavelli - kiedy ktoś prosi wielkiego sąsiada o pomoc to jego siły są tak samo skuteczne jak siły najemników.

• Hobbes - Bellum omnia contra omnes - stan natury to wojna każdego z każdym. Zmienić to może dopiero powstanie światowego rządu, który będzie zdolny do wymuszania posłuchu.

• Clausewitz - wojna to kontynuacja polityki innymi środkami - siła militarna jest w stanie zapewnić bezpieczeństwo.

• Realizm obecnie:

• najistotniejszymi aktorami polityki są państwa,

• państwo jest podmiotem jednolitym i racjonalnym bo mówi jednym głosem, jest w stanie określić cele i metody ich realizacji,

• SM mają charakter konfliktowy,

• równowaga sił - to stan, w którym konflikt nie wywołuje szkód,

• akcent jest kładziony na politykę twardą,

• ekonomia znajduje się na drugim planie,

• współcześnie czasem i ekonomię zalicza się do hard politics,

• istnieje hierarchia pomiędzy państwami odnośnie ich siły,

• nie ma jednego podmiotu sprawującego władzę, co najwyżej są hegemoni,

• struktury w systemie międzynarodowym są tworzone aby realizować zamierzone cele,

• kładzie się akcent na działania jednostronne, np. teorie gier - dylemat więźnia:

x\y	przyznaje się do winy	milczy
przyznaje się do winy	-6/-6	0/-10
milczy	-10/0	-2/-2

W momencie gdy nie wiemy jak się zachowa druga strona - racjonalnie jest przyznać się do winy. Okazuje się więc, że racjonalne zachowanie nie zawsze jest skuteczne.

• Realizm a OM:

• OM odzwierciedlają stosunki pomiędzy państwami,

• OM są tworzone dla osiągania celów własnych,

• najczęściej to hegemon tworzy OM, ponosi koszty jej działania - wtedy pozycja OM zależy od działań hegemona,

• organizacje tworzy się więc raczej na poziomie low politics,

• OM służą utrzymywaniu dominacji podmiotów najsilniejszych.

• Wady ujęcia:

• rozmycie pojęć - różne środowiska różnie postrzegają siłę, interes narodowy, itd.,

• nie można na tej podstawie stworzyć systemu normatywnego.

2. LIBERALIZM: SM nie opierają się tylko na konflikcie, ale także na współpracy.

• Liberalizm historycznie:

• Grocjusz - tworzenie się normatywnych więzi między państwami leży w interesie tych państw, ponieważ stosunki są oparte na zasadzie wzajemności,

• Lock - stan natury nie jest wojną,

• Smith & Riccardo - teoria kosztów komparatywnych - opiera się na wymianie handlowej, gdyż handel jest naturalną skłonnością ludzi. Należy skupić się na produkcji towarów, w których ma się relatywną przewagę.

• Kant - projekt wiecznego pokoju, państwa powinny tworzyć federację - rząd światowy w ramach którego mogłyby rozwiązywać problemy.

• Liberalizm obecnie:

• aktorami SM są państwa i inne podmioty,

• państwo nie koniecznie jest podmiotem jednolitym i racjonalnym, możliwa jest różna percepcja celów,

• SM mają złożoną naturę - akcentowanie interesu nie musi oznaczać konfliktu, może dążyć do współpracy,

• im większa współzależność między podmiotami, tym większa skłonność do współpracy,

• nie ma podziału na hard i low politics - są natomiast sprawy istotne i mniej istotne,

• zmniejszenie znaczenia siły militarnej,

• zbliżanie się społeczeństw do siebie,

• państwa to części pewnej całości.

• Liberalizm a OM:

• OM to związki między państwami, organizacje pozarządowe, ruchy spontaniczne, korporacje wielonarodowe - czyli zgromadzenia jednostek realizujących wspólne cele,

• Funkcjonalizm:

• OM są tworzone dlatego, że istnieje potrzeba ich tworzenia - problemy mogą być rozwiązywane przez współpracę

• współpraca w dziedzinach mniej istotnych budzi zaufanie, i powoduje współpracę w dziedzinach bardziej istotnych - spill-over,

• istnieje potrzeba instytucjonalizacji.

• Instytucjonalizm:

• rola OM rośnie wówczas gdy słabnie rola hegemona,

• zaletą OM jest przepływ informacji i redukcja kosztów transakcji,

• przełamanie dylematu więźnia - to już nie jest sytuacja o sumie zerowej, a will win situation.

• Rola OM:

• Przezwyciężenie dylematu więźnia, tj. unilateralizmu,

• promocja dobrobytu i pomyślności gospodarczej - znoszenie barier w handlu, wzmocnienie zaufania,

• zachowania partnerów są przewidywalne,

• rozwój wspólnych wartości i norm postępowania w ramach OM,

• forum dyskusji,

• OM pomagają ofiarom wielkiej polityki - prześladowanym, i uchodźcom.

• Wady:

• podejście idealistyczne i naiwne,

• próba sztucznego przełamania państwowości.

3. INSTYTUCJONALIM: to podejście strukturalistyczne,

• patrzy na formalną strukturę organizacji - nie analizuje procesów decyzji, tylko kształt OM,

• patrzy także na strukturę biurokratyczną,

• Analiza instytucjonalna:

• rozpoczyna się od statutu OM, traktat = statut = UM powołująca OM,

• UM determinuje charakter OM,

• statut to spojrzenie na formę - jakie organy maja jakie kompetencje i w jaki sposób je realizuje,

• Instytucje - to zespół norm określających sposób współpracy między państwami, zazwyczaj w sposób sformalizowany (wyjątek: GATT'47).

• Analiza biurokracji:

• hierarchia biurokratyczna,

• znaczenie ma to, czy osoba jest urzędnikiem ponadnarodowym czy międzyrządowym.

• Modyfikacje:

• Neofunkcjonalizm: dotyczy szerszego spojrzenia - patrzy też na rozwój OM,

• Neoinstytucjonalizm: skupia się na relacjach między państwami a OM.

• Rodzaje instytucjonalizmu:

• Liberalny: dlaczego możliwa jest współpraca nawet w dziedzinach, w których interesy państw SA przeciwstawne?

• OM mogą wpłynąć na sposób postrzegania korzyści - tam gdzie organy OM stworzą wrażenie korzyści, tam będzie odbywać się współpraca,

• stworzenie OM zwiększa liczbę transakcji i intensywność współpracy,

• OM obniżają koszty transakcji,

• OM mogą sprzyjać połączeniu różnych sfer współpracy,

• OM umożliwiają kontrole nad przestrzeganiem reguł.

• KRYTYKA Mearshimer wskazuje, że twórcy tej koncepcji nie doceniają czynnika rywalizacji - państwa dążą do max. swoich zysków i max. strat przeciwnika.

• Zbiorowe bezpieczeństwo: siła jest elementem kluczowym, ważna jest jej alokacji,

• OM służą zarządzaniu siłą, przede wszystkim militarną- tylko one to mogą czynić w sposób skuteczny - np. Koncert Europejski po 1815 r., LN, ONZ

• OM mogą odnieść sukces w dziedzinie peace- keeping na poziomie zapobiegania konfliktów lokalnych.

• KRYTYKA: państwa współpracują jednak także w dziedzinach poza użyciem siły.

• Teoria krytyczna: dąży do uzyskania ściślejszej współpracy między państwami i wieczystego pokoju,

• głównym czynnikiem kształtowania się społeczeństwa są idee,

• idee są w stanie zmienić świat,

• trzeba przejść od systemu międzynarodowego do społeczeństwa światowego,

• OM służą zmianie myślenia o SM,

• OM dążą do budowania ładu światowego,

• OM powinny być elementem ładu konstytucyjnego dla całego społeczeństwa światowego,

• KYTYKA: ładu światowego nie ma, dlaczego jedne idee mają być podstawą dla społeczeństwa światowego, a inne nie?

• Spór Mearshimera z Koeahen'em i Martin:

• W czasopiśmie „Bezpieczeństwo narodowe” analizował instytucje pod kątem bezpieczeństwa - doszedł do wniosku, że OM są podstawowym czynnikiem stabilności i służą zabezpieczeniu przed wojną i jej zapobieganiu. Co więcej instytucjonalizm dostrzega wpływ OM na zachowanie państw członkowskich.

• Odpowiedzią był artykuł R. Koeahane'a i Lisy Marin w „The promis of instytution theory”- tak naprawdę to podejście instytucjonalne może być także realistyczne - może posłużyć do realizacji własnych celów. Państwa mają skłonność do współpracy tylko wtedy kiedy z tego korzystają - podstawową zasadą współpracy jest reguła wzajemności na zasadzie Give & Take.

4. TEORIA REŻIMOWA:

• reżim - pojęcie to zostało stworzone przez S. Krasnera - są to zasady, normy, reguły i procedury decyzyjne wokół których oczekiwania aktorów krążą wokół da indywidualne nej dziedziny

• przyczyny bezpośrednio wpływają na skutki, ale pomiędzy nimi jest także coś więcej - w sytuacji w której normalne zadania kazałyby się bezskuteczne - tylko utrzymanie reżimu umożliwi sytuację korzystną dla wszystkich.

• ZASADY - przekonania co do faktu i związków przyczynowych,

• NORMY - standardy zachowania w rozumieniu praw i obowiązków uczestników,

---- ich zmiana powoduje zmianę całego reżimu, to kręgosłup całego reżimu,

• REGUŁY - konkretne zachowania jakie mogą być podjęte lub których podjąć nie wolno - nakazy i zakazy,

• POCEDURY DECYZYJNE - praktyki wytwarzania i wykonywania wspólnie dokonanych wyborów

---- ich zmiana oznacza zmianę wewnątrz reżimu.

• brakuje tu elementu: INSTYTUCJI - tylko one są w stanie zapewnić skuteczność tworzenia, ogłaszania, zarządzania, wymuszania, interpretowania, uzasadniania i przyjmowania decyzji.

• Kluczowym pojęciem wprowadzonym do teorii jest: RYNEK - państwa dążą do maxymalizacji decyzji tak jak na rynku, dążą do realizacji własnych celów.

• Podejścia do reżimu:

• S. Strange:

• reżimy są elementami modyfikującymi decyzję, nie uwzględnia się tu innych czynników powodujących zmianę,

• np. w UE uwzględnia się elementy reżimowe, tj. biedne i bogate państwa mają różne cele, ale istnieje solidarność WE, EBC, FS. Nie uwzględnia się natomiast kryzysu, który jest elementem pozareżimowym.

• R. Koehane:

• reżimy wynikają z dobrowolnych porozumień między różnymi podmiotami,

• w świecie państw suwerennych podst. funkcją reżimu jest koordynacja zachowań państw w celu osiągnięcia pożądanych rezultatów w danej dziedzinie,

• są sytuacje, zwłaszcza w dziedzinie bezpieczeństwa, gdzie optimum pareto jest równe lub proporcjonalne i takie sytuacje mogą wynikać z działań spontanicznych,

• tam gdzie reżimy nie mają zastosowania, tj. tu gdzie jest rywalizacja państwom zależy aby gra miała charakter gry o sumie zerowej.

• R. Hopkins:

• reżimy są zjawiskiem przenikającym cały system międzynarodowy - państwa zwykle dostrzegają ograniczenia swojego działania i wiedzą, że obowiązują jakieś reguły,

• nawet w najbardziej liberalnym państwie państwo ma jakieś zadania do spełnienia - niewidzialna ręka , np. kwestia zbrojeń,

• przyczyny oddziałują na reżimy, reżimy są połączone sprzężeniem zwrotnym ze skutkami - reżimy oddziałują na skutki, ale skutki mogą wpływać na reżimy

• warunki tworzenia reżimów:

• W ramach egoizmu:

• spontanicznie,

• negocjacje - tam gdzie jest konieczność tworzenia reżimu,

• narzucenie - np. Bretton Woods.

• Reguły:

• siła polityczna - np. Bretton Woods - w celu stworzenia systemu korzystnego dla USA,

• reguły etyczne,

• obyczaje i zwyczaje - mają bardziej charakter wtórny - wzmacniają lub osłabiają reżim.

ORGANIZACJA MIĘDZYNARODOWA:

• definicja konwencyjna:

• definicja z projektu artykułów Komisji PM ONZ: to organizacja utworzona na podstawie traktatu lub innego instrumentu regulowanego przez PMP i posiadająca osobowość prawną.

• OM to przede wszytki fenomen społeczny o różnych poziomach organizacji:

• państwowym - gra polityczna,

• niepaństwowym:

• organizacja pozarządowa - wkracza w zadania państwa, tam gdzie państwo działa nieskutecznie lub nie chce działać,

• korporacje wielonarodowe - ich podstawa działania często jest umowa, ich członkowie są oddzieleni od siebie granicami, itd.

• Cechy wspólne OM, o. pozarządowych, korporacji wielonarodowych:

• funkcjonalny charakter,

• transnarodowość - łączy różne podmioty,

• zjawisko społeczne,

• struktura,

• procesy decyzyjne.

• Podmiotowość prawno międzynarodowa:

• Zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków o charakterze prawno międzynarodowym,

• Zdolność do czynności prawnych - zdolność do tego by własnym działaniem wywołać skutki w sferze PMP.

• Bez podmiotowości prawnej OM nie mogą podejmować decyzji - państwa traktują takie OM jak pas transmisyjny

• Źródła podmiotowości:

• Podmiotowość prawna może być wyrażona wprost w dokumencie konstytuującym OM,

• Można podmiotowość wywnioskować pośrednio ze statutu OM.

Opinia doradcze MTS w sprawie odszkodowania za szkody poniesione w służbie ONZ z 1949 r.:

• w 1948 r. wojska izraelskie zastrzeliły członka sił ONZ,

• ONZ posiada własne organy, przywileje i immunitety dyplomatyczne oraz zdolność zawierania umów - posiada zatem osobowość prawno międzynarodową,

• osobowość prawno międzynarodowa jest obiektywna - nie zależy od uznania lub nieuznania jakiegoś państwa,

• skoro ONZ posiada osobowość prawną może żądać odszkodowania za szkody poniesione np. w Izraelu.

• Zakres osobowości prawnej:

• Kompetencje powierzone - OM ma takie kompetencje, jakie przekazały jej państwa członkowskie. W zakresie tych kompetencji mają one pełną swobodę działania, chyba że zostaną one przez państwa członkowskie ograniczone. Najlepiej zakres kompetencji wyrazić wprost w traktacie.

• Zasada zajętego pola - tak jak w UE, jeżeli kompetencje nie są wprost określone, to te podmioty, które zajmą je pierwsze będą je posiadały.

• Elementy przesądzające o osobowości prawnej OM:

• ius tractatuum - może być zawarta wprost, ale może mieć też charakter funkcjonalny - może być w sposób dorozumiany wpisana w traktat,

• ius legationis - podejmowanie we własnym imieniu czynności dyplomatycznych,

• ius standi - zdolności do składania roszczeń i bycia adresatem roszczeń, np. bycie stroną postępowania przed organem międzynarodowym lub efektowne wnoszenie roszczeń. Przed MTS mogą występować tylko państwa; po przystąpieniu UE do EKPCzł podmioty fizyczne będą mogły skarżyć UE przed Europejska Komisją Praw Człowieka.

• Charakter podmiotowości prawnej:

• Wtórny - pochodzi od państw członkowskich,

• Funkcjonalny - mają przyznane kompetencje, lub kompetencje dorozumiane. Nie posiadają jednak kompetencji domniemanych.

• Obiektywny - np. nikt nie kwestionuje relacji pomiędzy UE a jej państwami członkowskimi.

ORGANIZACJA PONADNARODOWA: organizacja, w której więź funkcjonalna z państwami ją tworzącymi została zatarta. Nie jest ona ani państwem, ani OM. Jest nowym tworem, który traci swój wtórny charakter.

• tworzy swój autonomiczny porządek prawny, różny od PMP i prawa krajowego państw członkowskich,

• tworzenie prawa pochodnego, które wywołuje bezpośredni skutek w prawie krajowym i jest stosowane z zasadą pierwszeństwa w prawie krajowym, stosuje się je również do podmiotów prawa krajowego.

• Cechy:

• dokument statuujący - konstytucja,

• istnienie hierarchii źródeł prawa,

• istnienie organów stosujących prawo, kontrolujących tę hierarchię,

• istnienie podstawy aksjologicznej - wspólne wartości.

• Praktyka podejścia w orzecznictwie TS WE:

• Costa - E.N.E.L 1964 - Traktat ustanawiający WE utworzył własny porządek prawny, który wraz z wejściem w życie stał się częścią prawa krajowego państw członkowskich - zasada bezpośredniego stosowania.

• EnLoos 1969 - WE stanowi nowy porządek prawny, na rzecz którego państwa ograniczyły swe prawa suwerenne. To porządek prawny, którego podmiotami są państwa członkowskie i jednostki.

• Opinia o kompetencji WE do zawarcia umowy o EWG 1991- traktat wspólnotowy ma dwojaki charakter - jest to UM a także Karta Konstytuująca wspólnoty opartej na zasadzie sprawiedliwości.

• Kadi - Rada 2008 - Trybunał stworzył hierarchię prawną. Traktat ma charakter konstytucyjny, któremu podlegają państwa członkowskie i organy WE - pod kątem zgodności działania z Karta Konstytucyjną - zasada pierwszeństwa stosowania.

Przekazanie kompetencji przez p.czł organizacji międzynarodowej:

• kompetencje powierzone wprost np. art. 5 TWE (wyraźne wskazanie działań Wspólnoty; sytuacja najłatwiejsza i najrzadsza)

• sprawa jurysdykcji Europejskiej Komisji Dunaju - wykładnia traktatu wersalskiego, powołującego tę komisję; STSM - komisja to instytucja posiadająca specyficzne cele, może wykonywać tylko te funkcje, które zostały jej powierzone w traktacie w związku z realizacją celów

• Przykłady:

• Art. 4 ust. 2 Traktatu tworzącego Wspólnotę Gospodarczą Państw Afryki Zachodniej

• Art. 16 ust. 1 Statusu ONZ ds. żywienia i rolnictwa (FAO)

• Art. 2 ust. 7 KNZ (nieingerencja sprawy wew. p.czł.)

• Art. 24 ust. 2 KNZ (działanie w granicach celów i zasad karty)

• kompetencje dorozumiane (przekazane niebezpośrednio)

• 1922 STSM - sprawa kompetencji ILO (MOP), która miała możliwość wydawania decyzji wiążących p.czł.; opinia doradcza w sprawie kompetencji MOP do regulowania stosunku pracy osób zatrudnionych w rolnictwie - problem relacji statutu MOP a uprawnień p.czł., kompetencji organizacji nie można rozszerzać w drodze wykładni, podstawą rozstrzygania traktat, w którym p.czł. przekazały swoje kompetencje; opinia doradcza w sprawie kompetencji MOP do incydentalnego regulowania osobistej pracy pracodawcy - podstawa to status organizacji

• Przykłady:

• Opinia doradcza w spr. Odszkodowań za szkody poniesione w służbie ONZ z 1949 r. (Kompetencja wynika z faktu, że ONZ ma kompetencje do wysyłania misji)

• STSM - Komisja mieszana grecko-turecka, opinia dot. traktatu lazarońskiego, gdzie przewidziano wymianę grupy ludności; w celu kontroli porozumienia traktat przewidywał odwołanie do arbitrażu międzynarodowego, ale nie przewidział kto ma to zrobić; STSM stwierdził, że kompetencję należą do Komisji - dorozumiana klauzula traktatowa

• Sprawa Fenechor - Wysoka Władza EWWiS; czy Wysoka Władza ma kompetencje do ustalania cen traktat paryski mówił o regulowaniu rynku, Trybunał stwierdził - pozbawienie Wysokiej Władzy kompetencji regulowania cen pozbawiłoby sensu i skuteczności regulacji rynku

• Kompetencje WE do zawierania umów z państwami trzecimi - wyrok ETS w sprawie ERTA (1974), jeżeli WE wykonała kompetencje wew. to ma też kompetencje do zawarcia traktatu w określonej dziedzinie

Casus nakazu aresztowania prezydenta Sudanu Omara Al-Basina wydanego przez MTK:

• Jaka była podstawa prawna wszczęcia postępowania i wydania nakazu, skoro Sudan nie jest stroną Statusu MTK? Nie ma zastosowania klasyczna reguła jurysdykcyjna, której warunkiem jest, żeby państwo popełniające wykroczenie było stroną lub obywatelem państwa, które jest stroną statusu MTK.

• Podstawą prawną była rezolucja RB 1953 (2005) - przekazanie MTK sprawy Darfuru.

• Problem = kompetencja RB do wydania rezolucji była oparta na statucie MTK (art. 13 lit. B)

• Podobny problem przy powołaniu Trybunału ad hoc TK ds. byłej Jugosławii i Rwandy

• Problem skutków prawnych - związanie ONZ postanowieniami RB. Niektóre państwa m.in. Sudan, Hiszpania, Tunezja ogłosiły, że nie czują się związane nakazem aresztowania.

Art. 39 KNZ pozwala RB na stwierdzenie wystąpienia trzech syt.:

• zagrożenie pokoju

• naruszenie pokoju

• akt agresji

które zezwalają na dalsze działania:

• na podstawie art. 40 można przyjąć środki tymczasowe

• na podstawie art. 41 środki nie polegające na użyciu siły (sankcje gospodarcze, dyplomatyczne, transportowe)

• na podstawie art. 42 upoważnienie lub samodzielnie podjęcie działań polegających na użyciu siły

Casus legalności TK ds. byłej Jugosławii

• Pierwszy oskarżony podniósł sprawę o legalności trybunału (Duko Tadic)

• Trybunał stwierdził, że powołanie trybunału ad hoc przez RB mieści się w jej kompetencjach jako środki niepolegające na użyciu siły. Jednocześnie uznano, że RB przez to nie przejęła funkcji sądowych, a jedynie realizowała swoje zadania jakim jest podtrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

Podział władz:

• Ma drugorzędne znaczenie

• Istotny jest sposób umiejscowienia procesów decyzyjnych (alokacja kompetencji miedzy organami)

• Myślenie w kategoriach trójpodziału władz jest nieaktualne w przypadku organizacji

• Trzeba brać pod uwagę kompetencje dwóch organów spierających się i organu na tym korzystającego

Rodzaje organów organizacji międzynarodowych:

• Międzyrządowe (głos decydujący mają p.czł.)

• Administracyjne (np. sekretariaty)

• Parlamentarne (organ deliberacyjnym, funkcja opiniodawcza)

• Pomocnicze (komitety, gr. robocze)

• Kontrolne

ONZ 6 organów zgodnie z KNZ

• Zgromadzenie Ogólne

• Rada Bezpieczeństwa

• Rada Gospodarcza i Społeczna

• Rada Powiernicza

• MTS

• Sekretariat Generalny

ZO RB

• oba organy mają funkcje polityczne (ZO szersze, bardzie ogólne kompetencje)

• ZO głównie problemy gospodarcze

• art. 11 KNZ = ZO obraduje nad każdą kwestią dot. utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

• art. 24 KNZ = odpowiedzialność za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa spoczywa na RB

• art. 12 KNZ = jeżeli RB wykonuje swoje funkcje zgodnie z KNZ, ZO powstrzymuje się od wydawania zaleceń

• RB skuteczniejszy organ - wydaje decyzje, ZO wydaje zalecenia

• Podważana rola RB po dekolonizacji (postrzegana jako klub mocarstw podobny do Św. Przymierza), mało efektywna w związku z prawem weta; ZO łatwiej podejmuje uchwały - w przypadku konfliktu w RB sprawę przekazuje się do ZO, żeby jakaś uchwałą zapadła np. Konflikt na Bliskim Wschodzie

• RB podzielona, częste prawo veta; ZO potępiło Izrael (wpływ polityczny i moralny, ale nie praktyczny)

• Do tej pory ZO miało 10 sesji, z czego 3 poświęcone konfliktowi bliskowschodniemu; 10. sesja rozpoczęła się w 1997 r. i trwa do dzisiaj (rezolucja RB potępiająca Izrael, który osiedlił się na terytoriach okupowanych, została zawetowana przez USA, dlatego zwołano ZO)

• 2000 r. II intifada - powstanie przeciw okupantom początek Kwartetu Bliskowschodniego (Rosja, UE, ONZ, USA), przedstawiła mapę drogową - plan współistnienia obu narodów w pokoju (zaaprobowane przez RB)

• Izrael - budowa muru chroniącego przed atakami terrorystycznymi; Hamas i Dżihad nie zaaprobowały planu współistnienia; kwestia trafiła do RB, jednak nie podjęto żadnej decyzji, ZO skierowało prośbę do MTS o zajęcie się sprawą, co było sprzeczne z art. 12 KNZ. MTS stanął przed trudną decyzją.

• Przy wydawaniu opinii doradczej w 2004 r. MTS zwrócił uwagę na szerszy kontekst działania ZO (także sprawy gospodarcze, społeczne), a RB interesuje sam spór. ZO w pytaniu do MTS nie chodziło o sposób rozwiązania sporu, a o reguły i zasady prawa, które mają być przestrzegane w trakcie sporu.

• MTS zajął stanowisko w sporze kompetencyjnym - ZO może działać w tych samych sprawach co RB, ale tylko gdy przyjmuje szerszy kontekst.

Działanie ZO wbrew RB:

• Konflikt między Północą a Południem - ZO podjęło kilka koncepcji, które nie miały racji bytu w RB ze względu na prawo weta

• Nowy Międzynarodowy Ład Gospodarczy - ogólny cel to uwzględnienie państw rozwijających się wbrew mocarstwom (przyjęty rezolucją ZO w 1974)

• Projekt odpowiedzialności ochronnej - reakcja społeczności międzynarodowej w obliczu zagrożenia dla ludności cywilnej, kompetencja mogłaby być niezależna zgody RB

• Funkcja Sekretarza - zyskał na znaczeniu w skutek konfliktu RB - ZO; zgodnie z KNZ funkcje sekretarza są czysto administracyjne, ale kolejni sekretarze dążyli do rozszerzenia tych kompetencji (np. Butros Boutros-Grali - Agenda dla Pokoju bez mocy wiążącej)

• Kompetencje MTS do kontroli RB - MTS nie wkracza w kompetencje RB, ale ją kontroluje, aby ich nie przekraczała (np. sprawa Lockerbe - MTS stwierdził, że rezolucja RB narusza konwencję westfalską w sprawie ochrony lotnictwa cywilnego)

• Problem tworzenia prawa przez RB - ma kompetencje tylko dot. konkretnej sytuacji, nie tworzy norm generalnych i abstrakcyjnych, choć miało to miejsce dwukrotnie:

• 28 IX 2001 - rezolucja potępiająca terroryzm i zobowiązująca p.czł. ONZ do zamrożenia środków, które mogłyby wspierać terroryzm

• 2003 zakaz ogólny sprzedaży organizacjom terrorystycznym materiałów, które mogłyby posłużyć budowie broni masowego rażenia

Unia Europejska

• Rywalizacja między KE a RUE - problem pojawił się w kontekście tworzenia prawa. Występują sytuację, a których gra pomiędzy filarami oznacza grę pomiędzy organami. Gdy państwom zależy na mocy wiążącej powierzają sprawę KE w I filarze, ale może nastąpić impas i obejście prawa spowoduje wydanie aktu w II lub III filarze.

• Przykład: sprawa Dor. Ochrony środowiska przez prawo karne dyrektywa miała zobowiązać państwa do nałożenia sankcji karnych za naruszenia; nie została przyjęta I filarze, a w III jako decyzja ramowa (RUE może marginalizować KE); KE zaskarżyła tę decyzję ramową, gdyż było to obejście roli KE w przyjmowaniu aktu.

• Rozszerzenie kompetencji PE - z jednej strony ciało doradcze w trakcie przyjmowania budżetu, ETS przyznał kompetencje zaskarżenia aktów wspólnotowych (mimo, że TWE tego nie przewiduje)

• Prawotwórcza działalność ETS - stworzył rozbudowane doktryny prawne np. w traktacie jest norma zakazująca wydawania ograniczeń ilościowych, ETS stworzył doktrynę mówiącą o tym, że takim środkiem jest to co dotyka handlu. ETS sam sobie przyznał prawo do tworzenia prawa np. zasada supremacji lub zakaz w ograniczeniach reklamy towarów.

• Spory kompetencyjne między organami powodują spory między funkcjonariuszami a p.czł i pomiędzy p.czł.

Organizacja Narodów Zjednoczonych

Geneza

• W okresie międzywojennym działała Liga Narodów (organizacja się nie sprawdziła)

• Karta Atlantycka przyjęta 14 VIII 1941 na spotkaniu Churchilla z Rooseveltem - nigdy nie została oficjalnie podpisana, wydana w formie komunikatu, przedstawiała wizję ładu światowego po II WŚ (wyrzeczenie się roszczeń terytorialnych, prawo narodów do samostanowienia, równouprawnienie państw, cel - zapewnienie pokoju).

• Pozytywna reakcja w krajach azjatyckich, a negatywna w państwach osi.

• Na konferencji w Waszyngtonie 1 I 1942 przyjęto deklarację Narodów Zjednoczonych „Arkadia” - dążenie do wspólnego pokonania wroga, podpisana przez 26 rządów (w tym 8 na wygnaniu).

• Konferencja w Dumbarton Oaks (Waszyngton) VIII - X 1944 - wynegocjowano statut przyszłej ONZ.

• San Francisco 25 IV - 26 VI 1945 - ustalono stały skład RB i zasady głosowania.

• 26 VI 1945 podpisano KNZ (weszła w życie 25 X 1945; ratyfikowana przez PL 16 X 1945)

Cele i zasady KNZ

• Nacisk na wolności inne niż te, które są istotne teraz

• Art. 1 utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

• Rozwój przyjaznych stosunków między narodami (współpraca gosp., kult., polit.)

• Współdziałanie w rozwiązywaniu zagadnień o charakterze społ., kult., polit., humanitarnym\

Cele można było rozwinąć w sposób literalnego ewoluowania (nadanie nowego znaczenia) lub poprzez stworzenie nowych celów.

Nowe cele (zobowiązania p.czł., ale nie prawne do ich osiągnięcia) rezolucja ZO ONZ Nr 55/2 Deklaracja Milenijna NZ:

• Zmniejszenie do 2015 roku o połowę liczby osób, których dochód dzienny jest mniejszy niż 1 $ oraz osób cierpiących z powodu głodu.

• Zapewnienie edukacji na poziomie podstawowym.

• Zmniejszenie umieralności niemowląt o 3/4 i dzieci o 2/3.

• Zatrzymanie lub odwrócenie rozprzestrzeniania się epidemii HIV/AIDS i innych.

• Zapewnienie wsparcia dla dzieci chorych na AIDS/HIV

• Do 2000 r. poprawa warunków życia min. 100 mln osób żyjących w slumsach.

Brak zobowiązań prawnych w celach milenijnych, daje możliwość zmiany dat i liczb (co już zrobiono). Dotykają one bardziej sfery populistycznej.

Zasady:

• Suwerenności państw

• Wykonywania zobowiązań w dobrej wierze

• Pokojowego rozwiązywania sporów

• Powstrzymywania się od użycia siły lub groźby

• Udzielania pomocy organizacji w wykonywaniu celów

• Zapewnienia poszanowania działań organizacji zwłaszcza przez państwa, które nie są stroną KNZ

• Zobowiązania ONZ do nieingerencji w spraw p.czł.

Zasady musiały dostosować się do współczesnej sytuacji:

• Zasada suwerenność zmieniła znaczenie

• 1964 r. ZO Deklaracja gospodarczych praw i obowiązków państw

• 1974 r. Deklaracja, która miała stanowić podstawy nowego ładu gospodarczego

Członkostwo:

• Art. 3 = pierwotni członkowie ONZ (państwa z konferencji w San Francisco lub podpisały KNZ)

• Art. 4 = członkostwo wtórne (dot. 140 państw, które przystąpiły do ONZ później

Kryteria członkostwa:

• Materialne = (art. 4 ust. 1) państwa miłujące pokój przyjmą zobowiązania wynikające z KNZ i będą je wykonywać

• Formalne = rekomendacja RB, decyzja ZO o przyjęciu danego państwa

Opinia doradcza MTS z 1948 roku dot. zapytania ZO czy kryteria formalne i materialne mają charakter konieczny i wystarczający, w związku z blokowaniem przez RB dostępu niektórym państwom do członkostwa w ONZ.

• Proces głosowania w ZO i RB to proces wewnętrzny, nie można wnikać w przesłanki głosowania „za” lub „przeciw”.

• Jest to decyzja polityczna na podstawie kryteriów i wystarczających. Więc nie mogą być one zmienione.

• Problem relacji między rekomendacją RB a decyzją ZO; czy gdy RB nie może podjąć decyzji ZO może działać samodzielnie? NIE - przesłanką do decyzji ZO jest i musi być rekomendacja RB.

W praktyce wszystkie uznane państwa są członkami ONZ; obserwatorzy to państwa, których status nie jest jasny (Watykan, Autonomia Palestyńska)

Pozbycie się członkostwa:

• Indonezja w 1965 r.

• Jugosławia w związku z rozpadem została wykluczona

• Rozważano możliwość wykluczane RPA (w związku z apartheidem), ostatecznie zostało zawieszone.

• Decyzja o wykluczeniu lub zawieszeniu jest podejmowana przez ZO na zalecenie RB

Organy ONZ:

• Zgromadzenie Ogólne

• Skład delegacje 5 osób ze wszystkich p.czł. (każde państw = 1 głos)

• Spotkania raz do roku na regionalnych sesjach, po zakończeniu prac przez organy doradcze

• Posiedzeniem kieruje przewodniczący i wiceprzewodniczący (wybierani na pierwszym posiedzeniu)

• Sesje nadzwyczajne w specjalnych sytuacjach zwołane przez Sekretarza na zalecenie RB

• Kompetencje:

• Nieograniczone jeśli chodzi o materię art. 5 ”Zgromadzenie Ogólne może, na zlecenia Rady Bezpieczeństwa, zawiesić w korzystaniu z praw i przywilejów członkowskich członka Organizacji Narodów Zjednoczonych, przeciwko któremu Rada Bezpieczeństwa zastosowała akcję prewencji lub przymusu. Rada Bezpieczeństwa może korzystanie z tych praw i przywilejów przywrócić.”

• Przyjmuje zalecenia z zastrzeżeniem kompetencji RB

• Funkcja programowa (inicjowanie badań i udzielanie zaleceń w celu prowadzenia badań w dziedzinie polityki i popierania rozwoju prawa międzynarodowego oraz jego kodyfikacji, poszerzanie współdziałania w ramach gospodarki, społeczeństwa, kultury, zdrowia oraz przyczynienie się do urzeczywistnienia praw człowieka) - Komisja PM jako organ pomocniczy

• Przy ZO działają komitety główne:

• ds. rozbrojenia i bezpieczeństwa

• ds. ekonomicznych i finansowych

• ds. społecznych, humanitarnych, kulturalnych

• ds. specjalnych polityki i dekolonizacji

• ds. administracji i budżetowych

• ds. prawnych

• Reguły głosowania:

• 1 państwo = 1 głos

• Co do zasady zwykła większość głosów przy podejmowaniu decyzji

• Wybór członków MTS = bezwzględna większość głosów

• Poprawka KNZ = 2/3 głosów

• ZO może zadecydować, że określona kwestia będzie podjęta większością głosów

• Rada Bezpieczeństwa

• Skład = 5 stałych członków (USA, Rosja, Chiny, Francja, UK) i 10 niestałych członków wybieranych przez ZO na dwuletnie kadencje. Przy doborze bierze się pod uwagę zasługi dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, a także parytety geograficzne.

• Organ permanentny (sesja ciągła)

• W pracach uczestniczy stały przedstawiciel państwa.

• Decyzje podejmowane większością 9 głosów w sprawach proceduralnych, jeśli chodzi o spr. dot. rozdziału 7 - potrzebna jest zgodność wszystkich członków stałych

• Kompetencje:

• Zgodne z art. 24 ust. 1 KNZ ponosi główną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

• O wiążącym charakterze przesądza art. 25 (członkowie ONZ zgadzają się przyjmować i wykonywać decyzję RB)

• Kompetencje w ramach pokojowego rozwiązywania sporów decyzja RB ma charakter zalecenia, RB ma możliwość politycznego oddziaływania, RB zajmuje się kwalifikowanymi sporami tj. takimi, których dalsze trwanie mogłoby doprowadzić do zburzenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

• Kompetencje sensu stricte władcze zagrożenie pokoju, naruszenie pokoju, akt agresji (kompetencje do nałożenia środków tymczasowych w celu zapobieżenia dalszej eskalacji konfliktu, do podejmowania środków nie polegających na użyciu siły, środki polegające na użyciu siły)

• Sekretariat Generalny

• Skład = Sekretarz Generalny i personel

• Sekretarz wybierany przez ZO na zalecenie RB,

• Kompetencje:

• pełni rolę sekretarza pozostałych organów

• przygotowuje agendy

• zarządza stanowiskami poszczególnych p.czł.

• może powierzyć organowi realizację zadań, funkcja mediatora na prośbę RB

• Niezależny od p.czł. (nie może przyjmować od nich żadnych instrukcji)

• Ma możliwość skierowania uwagi RB na jakieś zdarzenie.

• MTS

• 25 członków wybieranych przez ZO

• Główne reguły dot. powoływania sędziów i działania zawarte w statucie MTS (immanentna część KNZ). Stroną jest każdy członek ONZ, co nie oznacza zgody na jurysdykcję.

• Kompetencje:

• Rozstrzyganie sporów między państwami

• Funkcja doradcza (art. 96 KNZ) - prawo żądania opinii doradczej ma ZO i RB, inne organizacje oraz wyspecjalizowane organizacje ONZ (mogą zwrócić się z pytaniem tylko w zakresie swoich kompetencji i za zgodą ZO)

• Rada Gospodarcza i Społeczna

• Skład = 54 członków

• Brak określonych kryteriów wyboru członków Rady - przyjmuje się parytet geograficzny

• Każdy przedstawiciel ma 1 głos

• Rola widoczna w ramach systemu Narodów Zjednoczonych, w relacjach między ONZ a organizacjami wyspecjalizowanymi, polega to na zawieraniu porozumień, te umowy określają warunki związania danej organizacji z ONZ

• Rada Powiernicza (wypełniła swoje zadanie, kontrola nad terytoriami powierniczymi do momentu ich usamodzielnienia)

---