ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE - wykład 1. (17 lutego 2009)
Podstawowe skróty:
- OM - organizacje międzynarodowe
- UE - Unia Europejska
- RB - Rada Bezpieczeństwa
- ZO - Zgromadzenie Ogólne
- SM - stosunki międzynarodowe
- KE - Komisja Europejska
- RUE - Rada Unii Europejskiej
- PE - Parlament Europejski
Skróty pisane są zwykle wielkimi literami (z małymi wyjątkami). Jeśli pojawia się jakiś nowy termin, organizacja, nazwa traktatu, konwencji lub cokolwiek innego, zwykle ich skrót podany jest w nawiasie po pierwszym użyciu terminu, np.: „to prawo zostało ujęte w Karcie Narodów Zjednoczonych (KNZ)”. A jeśli nie, to łatwo wywnioskować skrót od nazwy właściwej.
m.jezewski@uksw.edu.pl
Pojęcia:
- stosunki międzynarodowe
- globalizacja
2 podejścia SM:
- realistyczne - Realpolitik, siła, zdobywanie i utrzymanie władzy
- liberalne
Realizm
Siła:
- twarda - militaria
- miękka - gospodarka i wartości.
Państwa to podstawowi aktorzy SM. Realizm zakłada, że organizacje międzynarodowe (OM) są nieskuteczne.
Podstawy realizmu:
- Tukitydes - „Wojna Peloponeska”
(1-sza OM to Związek Morski)
- Machiavelli - „Książę”
- T. Hobbes - „Lewiatan”
- Clausewitz
Cechy realizmu:
- państwa to główni aktorzy SM
- państwo to podmiot jednolity i racjonalny
- cechą dominującą w SM jest konflikt (a w nim równowaga sił)
Istnieje hierarchia państw jeśli chodzi o siłę.
R. Gilpin: system międzynarodowy został ustanowiony z tego samego powodu, z jakiego ustanowiono system polityczny.
Realiści kładą nacisk na działania jednostronne, nie oglądają się na swych partnerów.
Teoria G - osiągnięcie celów.
Dylemat więźnia
x\y |
Przyznanie się |
Milczenie |
Przyznanie się |
-6/-6 |
0/-10 |
Milczenie |
-10/0 |
-2/-2 |
Zdaniem realistów stworzenie OM jest możliwe tylko na poziomie low politics (mniej istotnych spraw). Inne OM tworzone mogą być tylko przez hegemona lub w porozumieniu hegemonów. OM pozwalają utrzymać wpływy i pozycje hegemona oraz dominacje.
Liberalizm
Zdaniem liberałów SM to konflikt, ale i współpraca. Używa się mniej siły militarnej, a społeczeństwa zbliżają się do siebie.
Podstawy liberalizmu:
- H. Grocjusz - jego zdaniem tworzenie się więzi między państwami leży w ich interesie
- J. Locke - wg niego podmioty współpracują ze sobą
- A. Smith - mówi, że handlowanie przez jednostki jest ich naturalną skłonnością
- D. Ricardo - podkreśla, że handel powinien opierać się na teorii korzyści komparatywnych, tj. na produkcji towarów, w których ma się przewagę:
|
X |
y |
A |
6 |
12 |
B |
15 |
13 |
Gdzie:
- A i B to dwa państwa
- x i y to dwa dane produkty
- wartość pogrubiona oznacza produkt dominujący ilościowo w stosunku x do y
Państwo A produkuje więcej y niż x, więc powinno przede wszystkim skupić się na produkcji y. Państwo B produkuje więcej x niż y, więc powinno skupić się na produkcji x.
Nie może być tak, że państwo B skupia się na produkcji jednocześnie x i y tylko dlatego, że ma lepsze rezultaty w obydwu przypadkach od państwa A. Oba kraje muszą produkować.
cd:
- E. Kant - „Projekt wiecznego pokoju”, państwa powinny stworzyć rząd światowy
Cechy współczesnego liberalizmu:
- podmiotami SM są nie tylko państwa, ale i inne podmioty
- państwo nie musi być podmiotem jednolitym i racjonalnym
- natura SM jest złożona
- nie ma rozróżnienia na hard i low politics (a więc na kwestie bardziej i mniej istotne)
2 podejścia w ramach liberalizmu:
- funkcjonalizm - OM są tworzone, bowiem zachodzi taka potrzeba; problemy mogą być rozwiązywane na poziomie wyższym; współpraca w dziedzinach mniej istotnych daje wzrost zaufania
- instytucjonalizm - świat wygląda podobnie, jak w ujęciu realistycznym: kraje myślą o własnych celach, ale rola OM rośnie wraz ze spadkiem roli hegemona; w ramach OM państwa są w stanie porozumieć się co do postępowania, nie mają dylematu więźnia
Rola OM: przezwyciężenie dylematu więźnia, promocja dobrobytu i pomyślności gospodarczej, rozwój wspólnych wartości, norm, pomoc ofiarom „wielkiej polityki” (uchodźcom, poszkodowanym)
ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE - wykład 2. (24 lutego 2009)
Instytucjonalizm
Patrzy na formalną strukturę organizacji. Mówi się także, że jest to podejście strukturalistyczne - nie analizuje się procesów decyzji, lecz kształt. Patrzy się na strukturę. Organizacje międzynarodowe są powoływane na podstawie umów międzynarodowych (traktatów).
Traktat (statut) - determinuje charakter organizacji. Patrzymy na formę, jakie kompetencje mają organy i jak je wykonują (np. ONZ - nie da się zrozumieć, bez rozumienia działania Rady Bezpieczeństwa, bez zrozumienia jak działa veto; IMF[międzynarodowy fundusz walutowy]-liczba głosów uzależniona jest od układu finansowego).
Analiza powiązania jednostek z biurokracją - hierarchia. Czy dany urzędnik jest ponadnarodowy, czy też jest przedstawicielem państwa? Reguluje to statut, np. Komisja Europejska - urzędnicy ponadnarodowi - kierują się interesem ponadnarodowym.
Dwie modyfikacje tego podejścia:
Neofunkcjonalizm - patrzy na rozwój danej organizacji, zastanawia się jak organizacja międzynarodowa się rozwija jako funkcja, instytucja, jak zmienia się zakres kompetencji.
Neoinstytucjonalizm - skupia się na relacji państwo-organizacja.
Głosy odnośnie instytucjonalizmu:
J. Mearsheimer - artykuł „Fałszywa obietnica instytucjonalizmu międzynarodowego”- analizował instytucjonalizm w sferze bezpieczeństwa międzynarodowego. Dokonując interpretacji stwierdził, że instytucjonaliści postrzegają organizacje jako podstawowy czynnik stabilności. Służą one zabezpieczeniu przed wojną. Dostrzegają również wpływ organizacji na zachowanie państwa.
Instytucje to zespół norm określających sposób współpracy między państwami, zazwyczaj sformalizowany i zawarty w ramach organizacji międzynarodowej (np. układ ogólny w sprawie ceł i handlu 1947 GATT- miał on być pierwotnie porozumieniem o stosunkach w ramach WTO. Statut- Karta Hawańska 1948.
Negocjowano również reguły handlu, a nie instytucji. Ponieważ Senat Amerykański odmówił podpisania traktatu o ITO[międzynarodowa organizacja handlowa] i formalnie GATT nie wszedł w życie, powołano protokół tymczasowego stosowania, który działał przez 47 lat. Stworzono również instytucje GATT- nie miały podstaw, nie było statutu, ale były instytucje.
Czy instytucje działają, czy nie i czy to jest ich podstawowa cecha? Zdaniem Mearsheimer'a dwa czynniki wpływają na skuteczność instytucji, z punktu widzenia państw:
- państwa analizują korzyści z uczestnictwa w organizacji międzynarodowej;
- obawa przed oszustwem - czynnik wpływający na organizacje międzynarodowe;
Trzy rodzaje instytucjonalizmu:
1) instytucjonalizm liberalny - zastanawia się dlaczego możliwa jest współpraca nawet w dziedzinach, w których interesy państw są przeciwstawne. To odrywa analizę od problemów bezpieczeństwa. Instytucje i organizacje międzynarodowe mogą wpłynąć na sposób postrzegania korzyści. Tam gdzie stworzenie org przyczyni się do maksymalnej korzyści państwa będą ze sobą współpracować. Stworzenie organizacji międzynarodowej w jakiejś dziedzinie zwiększa liczbę transakcji w ramach danej organizacji. Organizacje mogą sprzyjać powiązaniu różnych sfer współpracy, powodują obniżenie kosztów transakcji, umożliwiają kontrolę nad przestrzeganiem reguł. Krytyka Mearsheimer'a wskazuje, że maksymalizacja zysków jest złudna, tzn. twórcy instytucjonalizmu liberalnego nie doceniają czynnika liberalizacji, tak aby przeciwnik poniósł większe koszty. Brak dowodów empirycznych na działanie instytucji.
2) podejście zbiorowego bezpieczeństwa - siła w dalszym ciągu dominuje, jest kluczowa, konieczne są instytucje, które chronią przed agresją. Stawia pytanie jak zapewnić pokój?- organizacje służą zarządzaniu siłą militarną i tylko one robią to w skuteczny sposób. - Koncert Mocarstw- 41 lat pokoju; Liga Narodów- nieskuteczna; ONZ- z zastrzeżeniami, że konflikty między mocarstwami mają charakter lokalny, zmienił się też charakter konfliktów. To nie organizacja zapewnia wieczny pokój, lecz bomba atomowa.
Dwa elementy tworzące wrażenie sukcesu teorii:
utrzymywanie pokoju nie na poziomie makro(między mocarstwami), lecz w skali mikro(lokalnie);
koncepcja koncertu mocarstw w różnych dziedzinach-pilnują, aby nikt nie osiągnął pozycji hegemona.
3) teoria krytyczna - chce zmienić charakter stosunków międzynarodowych-akcentowanie siły i rywalizacji jest niewłaściwe. Dąży do stworzenia świata, w którym nie tylko możliwa jest ściślejsza współpraca między państwami, ale również wieczysty pokój. Głównym czynnikiem kształtującym są idee, które są w stanie zmienić świat. Przejście od systemu międzynarodowego do społeczeństwa światowego. Organizacje są podstawowym narzędziem do realizacji tego celu. Organizacje powinny być elementem konstytucji. Błędy w myśleniu tej teorii- nie ma tego ładu, złe podejście do świata-idealizowanie, błąd w samym podejściu- dlaczego te, a nie inne idee kształtują ład światowy. Elementem zapewniającym bezpieczeństwo jest równowaga sił.
Odpowiedzią na artykuł Mearsheimer'a był artykuł R. Keohane „Obietnice teorii instytucjonalistycznej”. Zauważa on, że podejście instytucjonalistycznej może być realistyczne. Państwa mają skłonność do współpracy, wtedy kiedy z tego korzystają. Podstawową regułą, która powoduje, że org mogą być skuteczne jest reguła wzajemności. Wzajemność jako reguła działania- coś bierzemy i coś dajemy-na tym opiera się WTO.
Teoria Reżimowa
Co to jest reżim? Pojęcie to stworzone przez Stevena Krasner'a „Teorie reżimów”
Definicja: są to zasady, normy, reguły i procedury decyzyjne wokół których oczekiwania aktorów zbiegają się w danej dziedzinie.
Jak wyglądają relacje między przesłankami, a efektem decyzyjnym? Związek jest bezpośredni, są przyczyny i wynikające z nich skutki. Wizja świata nie odzwierciedla rzeczywistości, gdyż pomiędzy(w środku) występują reżimy i w ramach nich wypracowywane są konsekwencje. Tylko gdy indywidualne działanie jest nieskuteczne, stworzenie reżimu umożliwi sytuację korzystną dla wszystkich.
zasady - przekonania co do faktów i związków przyczynowych;
normy - standardy zachowania w rozumieniu praw i obowiązków uczestników;
reguły- konkretne zachowania jakie mogą być podjęte- nakazy i zakazy;
procedury decyzyjne - praktyki wytwarzania i wykonywania wspólnie dokonanych wyborów;
Brakuje tu instytucji. Tylko instytucje są w stanie zapewnić skuteczność przez tworzenie, ogłaszanie, zarządzanie, wymuszanie, interpretowanie, uzasadnianie i przyjmowanie decyzji.
Kluczowe pojęcie to rynek. Krasner dostrzegł, że państwa działają w celu maksymalizacji korzyści.
Istnieją 3 podejścia do reżimów. Wyróżnione są też dwie kategorie wg Krasner'a:
zasady i normy- zmiana zasad i norm oznacza zmianę reżimu;
reguły i procedury- następuje wtedy zmiana wewnątrz reżimu;
A te podejścia to:
1) S. Straintz - elementy modyfikujące decyzje nie wpływają na procesy decyzyjne, poprzedni schemat jest zbyt prosty np. system na rynkach światowych. Brak elementów w modelu między przyczyną, a skutkiem, ale w środku istnieje reżim np. kryzys światowy jest okolicznością zewnętrzną;
2) R. Keohane - zastrzega, że reżimy wynikają z dobrowolnych porozumień między równymi podmiotami. W świecie państw suwerennych podstawową funkcją reżimu jest koordynacja zachowań państw w celu osiągnięcia pożądanych rezultatów w danej dziedzinie. Są sytuacje, gdzie optimum pareto(wszyscy korzystają i nikt nie traci) wynikają z działań spontanicznych, nie ma potrzeby tworzenia instytucji systemowych. Gdy reżimy nie mają zastosowania- państwom zależy wtedy nie tylko na własnych zysku, ale też na stracie innych(gra o sumie zerowej).
3) R. Hopkins - reżimy są zjawiskiem przenikającym cały system stosunków międzynarodowych. Państwa zawsze postrzegają się i dostrzegają ograniczenia swojego działania. Przywołuje pojęcie rynku- nawet przy skrajnych poglądach państwo ma swoją funkcję. Konsekwencje wynikają z działania reżimów- są to utrwalone sposoby zachowania, mają charakter stały. Możliwe jest działanie zwrotne.
Warunki tworzenia reżimów:
- czynnikiem decydującym jest egoizm - powoduje, że postępujemy racjonalnie, że współpraca będzie korzystna
- w egoizmie można wyróżnić trzy teorie tworzenia reżimów- spontanicznie; na zasadzie negocjacji; narzucenie danego reżimu
- występowanie siły politycznej - np. system z Breton Woods
- reguły etyczne- przekonania etyczne kształtują reżim i zasady współpracy
- obyczaje i zwyczaje - znaczenie jest wtórne - wzmacniają bądź osłabiają wpływ pozostałych czynników
ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE - wykład 3. (3 marca 2009)
Art. 2 KWoPT (1969) - organizacja międzynarodowa to organizacja międzyrządowa.
Można definiować OM przez pryzmat jej tworzenia.
Dokument przygotowany przez Komisję Prawa Międzynarodowego ONZ: „Artykuły o odpowiedzialności międzynarodowej organizacji międzynarodowych za czyny zabronione przez prawo międzynarodowe”.
Giorgio Gaia: (definicja na podstawie powyższego artykułu) Organizacja międzynarodowa to organizacja ustanowiona na podstawie traktatu lub innego instrumentu regulowanego przez prawo międzynarodowe i posiadająca międzynarodową osobowość prawną.
Organizacja międzynarodowa to fenomen społeczny, bo nie ma realnego bytu. On funkcjonuje na poziomie państwowym (jest to element współpracy między państwami w celu osiągnięcia celów lub narzędzie gry politycznej) oraz międzynarodowym (organizacje łączą się przez granice - 2 zjawiska:
a) organizacje pozarządowe, które wkraczają w zadania państwa tam, gdzie państwo zdaniem opinii publicznej powinno działać, a nie umie lub nie chce, np. „Lekarze bez granic”, czy „Amnesty International”
b) korporacje wielonarodowe, gdzie kilka podmiotów podejmuje wspólne działania w celu zysku; powołują wspólne organy, podstawą działania są umowy).
Wszystkie organizacje mają cechy wspólne: funkcjonalny charakter oraz charakter transnarodowy (międzynarodowy, przekraczanie granic)
Na organizację można patrzeć jak na strukturę (organy, akty założycielskie, statuty) lub jak na proces (podejmowanie decyzji, działanie).
Podmiotowość prawno-międzynarodowa (na ile organizacja jest samodzielnym bytem?). Wpływa ona na 2 elementy:
- zdolność prawną, tj. zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków o charakterze międzynarodowym
- zdolność do działań prawnych, tj. zdolność do tego, by własnym działaniem wywoływać skutki prawne w sferze prawa międzynarodowego.
Źródło podmiotowości prawno-międzynarodowej.
Zawsze będzie to dokument konstytuujący daną organizację. Na tej podstawie można stwierdzić, że osobowość prawna organizacji wynika z nadania.
Sposoby nadania osobowości prawno międzynarodowej.
- wprost w statucie
- pośrednie przyznanie osobowości, a więc możliwość wywnioskowania posiadania jej na podstawie statutu (opinia doradcza Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości ws. odszkodowania za szkody poniesione w służbie ONZ)
3 cechy ONZ-u jako organizacji międzynarodowej (zdaniem MTS-u):
- wyposażenie ONZ-u w organy oraz przyznanie tym organom określonych zadań, kompetencji
- przyznanie przywilejów i immunitetów dyplomatycznych
- przyznanie zdolności do zawierania umów międzynarodowy (kluczowa)
Kompetencje wyznaczają zakres osobowości prawnej OM. Przekazanie kompetencji nie oznacza przyznania zdolności przede wszystkim traktatowej. Jeśli organizacja ma kompetencje np. w aspekcie transportu, nie oznacza to wcale, że może ona zawrzeć umowę międzynarodową.
Osobowość prawna OM ma charakter międzynarodowy. Nie jest zależna od uznania państw trzecich.
3 zdolności przesądzają o tym, czy OM ma osobowość prawną:
zdolność do zawierania umów międzynarodowych (zdolność traktatowa, czyli ius tractatuum); dla przykładu mandat, jaki zawarła Liga Narodów z RPA dot. ustanowienia protektoratu nad dzisiejszą Namibią; problem pojawił się wówczas, gdy zgodnie z treścią traktatu mandat powinien stracić swoją moc wiążącą, a Namibia uzyskać niezależność; kilka państw zdecydowało się rozstrzygnąć tę sprawę przed MTS-em i w 1962 MTS wydał wyrok ws. Afryki Płd.-Zach. . Istniał spór między Etiopią i Liberią, a z drugiej strony było RPA. MTS analizował tam charakter mandatu i uznał ten mandat za traktat. Rada Ligi Narodów miała kompetencje do tego, by zarządzać systemem mandatowym, więc oczywiście mogła zawierać te mandaty, tj. traktaty z państwami, którym pozwalała na opiekę nad państwami afrykańskimi
zdolność do przyjmowania i wysyłania misji dyplomatycznych (ius legationis); chodzi o każdą zdolność do oficjalnego we własnym imieniu podejmowania działań dyplomatycznych w opinii doradczej z 1988 roku, tj. „Opinii w sprawie zobowiązania arbitrażowego, wynikającego z sekcji 21 porozumienia ws. siedziby ONZ”. Co więcej, ta praktyka przyjmowania i wysyłania misji dyplomatycznych przez OM znalazła swój wyraz w konwencji z 1975 roku, jest to „Konwencja o przedstawicielstwach państw w ich stosunkach z OM o charakterze uniwersalnym”.
zdolność do zgłaszania i bycia adresatem roszczeń, np. stawanie przed organami międzynarodowymi (ius standi)
14 protokół dodatkowy do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - UE miała przystąpić do tej konwencji. Ona daje możliwość osobom fizycznym skarżyć UE przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.
Charakter podmiotowości prawnej OM.
wtórny - ich podmiotowość prawno-międzynarodowa wynika z podmiotowości prawnej państw
funkcjonalny - w zakresie kompetencji
obiektywny
Organizacje ponadnarodowe.
Przekazanie kompetencji może być ostateczne, organizacja sama sobie wyznacza nowe kompetencje.
Wymienia się 2 cechy, które musi spełniać podmiot, by był uznany za organizację ponadnarodową:
w wyniku zakresu i rozrostu kompetencji dana organizacja tworzy samodzielny i autonomiczny porządek prawny, różny od prawa międzynarodowego i od prawa krajowego państw członkowskich - statut uzyskuje cechy konstytucji
tworzenie prawa pochodnego, ale nie generalnie tylko prawo pochodne, które wywołuje bezpośrednio skutki w porządkach prawnych p. czł., a więc wiąże nas - obywateli
W jaki sposób w praktyce widoczne jest podejście ponadnarodowe?
sprawa van Gend en Loos z 1963 r. - wspólnota stanowi nowy porządek prawa międzynarodowego
sprawa Costa przeciwko E.N.E.L. z 1964 r. - Trybunał wskazał, ze Traktat Wspólnotowy ustanawiający EWG stworzył własny porządek międzynarodowy, który stał się częścią prawa krajowego p. czł.
1/91 - w tej opinii Trybunał po raz pierwszy stwierdził, że Traktat Wspólnotowy ustanawiający EWG ma dwojaki charakter; że jest to traktat międzynarodowy, ale stanowi też kartę konstytucyjną Wspólnoty opartą na zasadzie praworządności
sprawa Kadi przeciwko Radzie z 2008 r. - Trybunał stworzył hierarchię prawa; działania p.czł. muszą być zgodne z kartą konstytucyjną
Są zatem 4 cechy OM:
- musi istnieć dokument statuujący, czyli karta konstytucyjna, traktat
- istnienie hierarchii źródeł prawa
- istnienie organów stosowania prawa, które zapewniają tą zgodność
- istnienie podstawy aksjologicznej, będącej elementem konstytucyjnym, że społeczeństwo opiera się na pewnych wartościach
Art. 6 TUE: UE opiera się na zasadzie równości, wolności, demokracji, rządów prawa, poszanowaniu praw człowieka
ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE -wykład 4. (10. marca 2009)
Prawo międzynarodowe ogranicza działalność OM.
Kompetencji OM nie można domniemywać. Istnieje zasada kompetencji powierzonych OM przez państwa członkowskie.
W TUE mówi się, ze Wspólnota działa w granicach kompetencji jej powierzonych. Dopuszcza się też możliwość odebrania powierzonych kompetencji.
Okazuje się w praktyce, że pojawia się problem, gdzie przebiegają te granice. Już podczas powstawania OM rodzą się konflikty pomiędzy nią a państwami członkowskimi.
2 możliwości przekazania kompetencji:
- wprost w traktacie
- w sensie dorozumianym; tutaj używa się „zabiegów myślowych” pozwalających wywnioskować kompetencje z traktatów.
Orzecznictwo trybunałów międzynarodowych.
Okres międzywojenny
W latach 20. XX w. poprzednik MTS-u, STSM, zajmował się kompetencjami Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP).
1922 - opinia doradcza w sprawie kompetencji MOP do regulowania stosunków pracy osób zatrudnionych w rolnictwie.
W każdej sprawie należy rozstrzygać kompetencje na podstawie traktatu - tak orzekł Trybunał. Zakres przekazania kompetencji przez państwa na rzecz OM jest kwestią wykładni traktatu.
Kolejna sprawa - kompetencji MOP do Incydentalnego Regulowania Osobistej Pracy Pracodawcy, a więc sytuacji, w której OM ustala standardy wobec pracodawcy, nie pracownika. Trybunał uznał, że podstawą ustalenia zakresu kompetencji MOP jest statut organizacji; STSM wyraźnie też stwierdził, że OM nie mogą być traktowane jako podmiot szczególny.
Sprawa jurysdykcji Europejskiej Komisji Dunaju (EKD); w grę wchodziła wykładnia Traktatu Wersalskiego, który powoływał tę Komisję. Dunaj był uznany za rzekę międzynarodową. W grę wchodził zakres kompetencji jurysdykcji EKD. STSM powiedział, że ponieważ EKD nie jest państwem, lecz instytucją międzynarodową mającą specjalne cele, może ona wykonywać tylko te funkcje, które zostały jej przyznane w traktacie w związku z wykonaniem tych celów. Trybunał zaznaczył, ze w tym zakresie mogą one być wykonywane całkowicie.
???
Grecka ludność Konstantynopola i Turcy mieszkający w Grecji byli traktowani jak Grecy i Turcy, a poza tym w celu kontroli wykonywania tego porozumienia powołano komisję mieszaną. Jeśli w jej ramach nie można było dojść do porozumienia, traktat przewidywał odwołanie się do arbitrażu międzynarodowego. Nie określał, kto może tę sprawę do arbitrażu kierować. „Z milczenia przepisu pozwalającego na przekazanie sprawy do arbitrażu można wywnioskować, że kompetencja do przekazania danych kwestii do arbitrażu przez komisję mieszaną w sposób naturalny z tego przepisu wynika”. Trybunał uznał prawo komisji mieszanej do przekazania sprawy do arbitrażu za milczącą klauzulę traktatową.
Podejście funkcjonalne pojawiło się i dalej obowiązuje w przypadku Wspólnot Europejskich. Idea dorozumiewania kompetencji jest szczególnie rozwinięta.
Powojenny
Sprawa odszkodowań za koszty poniesione w służbie w Izraelu ONZ z 1949 roku. Ponieważ ONZ może wysyłać misje do jakiegoś państwa, MTS uznał, że ONZ a ma kompetencje związane z tą misją, może dochodzić roszczeń.
Zasada kompetencji powierzonych zawarta jest w Art. 5. o WE z 1993 r.
Art. 2 ust. 7 Karty Narodów Zjednoczonych (KNZ) zawiera zasady nieingerencji w sprawy państw przez organizacje; jest to uważane w tym przypadku za naturalne ograniczenie kompetencji organizacji. ONZ jest związana tym, co sobie państwa zastrzegły dla własnych kompetencji.
Art. 24 ust. 2 KNZ wyraźnie ogranicza kompetencje Rady Bezpieczeństwa ONZ. Rada Bezpieczeństwa z drugiej strony de facto nie podlega niczyjej kontroli.
Sprawa Lockerbie - ograniczenie kompetencji Rady Bezpieczeństwa
Sprawa Fedechor. Spór pomiędzy spór Fedechor a wysoką władzą EWWiS z 1956. Spór: czy wysoka władza ma kompetencje do ustalania cen? Traktat paryski z 1951 roku mówił tylko o kompetencji doregulowania rynku. Trybunał wskazał, że pozbawienie wysokiej władzy tej funkcji pozbawiłoby ją w ogóle prawa do ogólnego regulowania rynku; a więc kompetencje będziemy dorozumiewać wówczas, gdy będzie to potrzebne do realizacji celów OM.
Kwestia kompetencji Wspólnot Europejskich do zawierania umów międzynarodowych.
Mamy w tym przypadku taką sytuację, że z jednej strony WE uzyskała kompetencje wyłączną, tj. w danej dziedzinie tylko WE może działać z wyłączeniem jednostronnego działania p. członkowskiego. Tu już nie chodzi tylko o to, że WE uzyskała wyłączną kompetencję; chodzi o zaciąganie zobowiązań w imieniu WE z podmiotami trzecimi. Czy w sytuacji, gdy traktat nie mówi o tej kompetencji, czy ona istnieje?
Pierwszy wyrok ETS-u dotyczy Europejskiego Porozumienia ws. Transportu Drogowego (E.R.T.A) z 1974 roku. ETS uznał, że jeżeli WE wykonały kompetencję wewnętrzną przyznaną jej na podstawie traktatu, to ma także kompetencję do zawierania umów międzynarodowych w danej dziedzinie.
Z kolei w opinii 1/91 dot. kompetencji WE do zawarcia umowy z EOG, ETS przyznał, że jeżeli traktat przyznaje kompetencje do zawarcia umowy z EOG, może też zawierać umowę na szczeblu zewnętrznym.
4 marca 2009 - MTK nakazał aresztować Al-Bashira, urzędującego prezydenta Sudanu (odpowiedzialnego za wydarzenia w Darfurze); Izba Przygotowawcza MTK potrzebowała podstawy prawnej dla tej decyzji. Problem polegał na tym, że Sudan nie był stroną statutu MTK. Nie ma więc zastosowania klasyczna reguła jurysdykcji, uzależniająca sąd krajowy od sądów ponadnarodowych. Podstawą prawną była rezolucja nr 1593 ONZ z 2005 roku. Rada Bezpieczeństwa (RB) przekazała sytuację w Sudanie do rozważenia przez MTK. RB wywnioskowała to z Art. 13 B MTK, dającej jej prawo wprost do przekazania problemu MTK.
Problem polegał na tym, że kompetencja RB oparta była nie na KNZ, tylko na statucie MTK. Sudan jest związany KNZ.
W latach 90 RB powoływała trybunały ad hoc ds. Rwandy i byłej Jugosławii i tutaj pojawiały się podobne problemy.
Art. 39. KNZ pozwala RB na stwierdzenie bezpieczeństwa 3 sytuacji:
zagrożenia pokoju
naruszenia pokoju
aktu agresji
W sytuacji, w której RB stwierdzi wystąpienie w którejś z nich, może:
- na podstawie art. 40 KNZ przyjąć środki tymczasowe
- na podstawie art. 41 KNZ podjąć środki nie polegające na użyciu siły
- na podstawie art. 42 KNZ może dać kompetencje do użycia siły lub sama z nich skorzystać
MTK ds. byłej Jugosławii w pierwszej sprawie musiał bronić się przed zarzutem swojej legalności. Dotyczyło to sprawy Tadicia; Trybunał ustosunkował się pozytywnie do RB stwierdzając, że powołanie Trybunału nie polega na użyciu siły. Trybunał podkreślił, że RB nie przejmuje kompetencji sądowych. Stwierdził, że powołanie trybunału ad hoc służy realizacji podstawowego zadania RB jakim jest utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
(do 2002 r. działały 2 MTK ad hoc - ds. byłej Jugosławii i Rwandy; oba zostały powołane na mocy rezolucji RB).
Na ile nakaz aresztowania prezydenta Sudanu oznacza związanie państw-stron statutu, a na ile wszystkich państw-członków ONZ?
Można powiedzieć, ze wraz z utworzeniem OM ich kompetencje zaczynają żyć własnym życiem.
17 marca dr Jeżewski się nie zjawił na wykładzie.
ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE - wykład 5. (24 marca 09r.)
Klasyczny podział władz w przypadku OM ma drugorzędne znaczenie. Istotne jest to, w jaki sposób umiejscowione są procesy decyzyjne (w jakich organach podejmowane są kluczowe decyzje - alokacja kompetencji).
Rodzaje organów:
- międzyrządowe - decydujący głos mają p. członkowskie
- administracyjne - toczy się tam „mrówcza” praca nad poszczególnymi projektami, są to głównie sekretariaty
- parlamentarne - pełnią funkcję opiniodawczą
- pomocnicze - komitety, grupy robocze, organy zajmujące się konkretnymi sprawami w celu wspomożenia organów decydujących
- kontrolne - sprawdzają, w jakim stopniu procesy decyzyjne zachodzą w sposób prawidłowy; czasem mogą wpływać na owe procesy, a czasem tylko doradzają
ONZ
ONZ posiada 6 organów głównych zgodnie z Art. 7 KNZ; są to:
- Zgromadzenie Ogólne (ZO)
- Rada Bezpieczeństwa
- Rada Gospodarcza i Społeczna
- Rada Powiernicza - straciła swe znaczenie praktyczne w wyniku dekolonizacji
- MTS
- Sekretariat
Relacje między ZO i RB
ZO ma szersze kompetencje, bo ogólne. Tam, gdzie pojawiają się tematy gospodarcze i społeczne, ZO działa znakomicie.
Art. 11 KNZ - ZO może mieć jako przedmiot swych obrad każdą kwestię dot. współpracy w utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Art. 24 KNZ - p. czł. ONZ główną odpowiedzialność za utrzymanie tego pokoju i bezpieczeństwa powierzyły RB
Istnieje na tym tle konflikt.
Art. 12 KNZ - jeżeli RB wykonuje swe funkcje powierzone na mocy KNZ, ZO ma obowiązek powstrzymania się od wydawania jakichkolwiek zaleceń.
Jeżeli zatem problem jest naprawdę poważny - na tyle, że zajęła się nim RB - wówczas ZO musi się powstrzymać od proponowania rozwiązań, ma ustąpić.
Z tą alokacją procesów decyzyjnych są jednak problemy:
- RB jest skuteczniejszym organem, gdy problem jest poważny, bo tylko RB może wydawać decyzje wiążące i nadawać sankcje, a ZO wydaje jedynie zalecenia (zgodnie z Art. 25 KNZ p. czł. mają obowiązek wypełniać rezolucję RB)
- po okresie dekolonizacji rola RB jest podważana, podkreśla się wysoką niereprezentatywność RB; z drugiej strony jest też nieefektywna, bo istnieje prawo weta głównych mocarstw RB; w ZO każde p. czł. ma swój głos, nie ma prawa weta, jest łatwiej podjąć decyzję
Balans między RB i ZO oznacza de facto rywalizację pomiędzy różnymi grupami p. członkowskich. Z jednej strony są mocarstwa, a z drugiej państwa niezrzeszone, niemające ambicji wpływania na podstawowe kwestie polityki.
RB często okazywała się niemocna z rożnych przyczyn (np. weto amerykańskie przeciwko rezolucji względem Izraela, czy weto rosyjskie względem krajów arabskich w 1956 w kwestii Kanału Sueskiego).
ZO zwołało 10 sesji nadzwyczajnych, w tym m.in.
- 3 poświęcone Izraelowi
- 1 dot. Kanału Sueskiego
- 1 dot. kontynuacji sporu Kanału Sueskiego
- 1 w związku z Wojną Sześciodniową - ZO chciało tu potępić Izrael
- ostatnia, rozpoczęta w 1997 r. - Izrael chciał rozbudowywać osiedla na terytoriach okupowanych; rezolucja potępiająca Izrael została zawetowana przez USA w RB, dlatego ZO się tym zajęło
2000 - druga intifada (powstanie)
Od tego roku rozpoczęła się praktyka spotkań kwartetu: ONZ (Sekretarza Generalnego), UE, Rosji i USA. Kwartet ten przedstawił tzw. mapę drogową mającą doprowadzić do powstania 2 państw żyjących ze sobą w zgodzie. Mapa ta została zaaprobowana przez RB w rezolucji nr 1515 w 2003 roku. W tym samym czasie Izrael zaczął budować mur, który miał chronić go przed atakami terrorystycznymi.
Kwestia izraelskiego muru trafiła na forum RB, ale nie przyjęto żadnego rozstrzygnięcia. Amerykanie uważali, że Izrael ma prawo się bronić przed terroryzmem.
Odezwało się ZO. W rezolucji nr ES-10/14 ZO zwróciło się do MTS z pytaniem o skutki prawne nielegalnej budowy muru przez Izrael na terenie okupowanym, w tym w Jerozolimie. MTS stanął przed trudnym wyborem, czy w ogóle się tą sprawą zająć. MTS zastanawiał się, czy jest to zalecenie i jeśli tak, to czy ZO w ogóle mogło zadać to pytanie. MTS ostatecznie orzekł, że ZO może spoglądać na spory międzynarodowe w szerszym kontekście.
W kwestii Demokratycznej Republiki Kongo też był problem. Sprawa wiązała się z ewidentnym zagrożeniem dla międzynarodowego bezpieczeństwa, ZO patrzyło na sprawę pod kątem gospodarczym, politycznym i społecznym w sensie ogólnym.. RB interesował sam spór (kto jest agresorem, kto stwarza większe zagrożenie).
W jakim stopniu ZO oddziałuje na rzeczywistość wbrew RB?
Wszelkiego rodzaju inicjatywy, polityczne i prawne, znajdują swoje miejsce w ZO. Chodzi o rolę ZO w tzw. konflikcie między Północą a Południem. Jest kilka koncepcji, które ZO podjęło, a które nie miały szans przejść przez RB.
Projekt Nowego Międzynarodowego Ładu Gospodarczego - 1964 r.
Projekt Odpowiedzialności Ochronnej (POO), (Responsibility to Protect) - chodzi o sytuacje, w których społeczność międzynarodowa będzie reagować wówczas, gdy zaistnieje zagrożenie dla ludności cywilnej w danym kraju. Gdyby ten projekt został przyjęty, to ZO dawałoby zielone światło do działania każdemu państwu, niezależnie od tego, że to tylko RB ma taką kompetencję (wyłącznie ona) do dawania pozwolenia do działania; POO przewidywał, że zgoda na interwencję będzie niezależna od zgody RB, tym bardziej pojawił się konflikt
Wzrost roli Sekretarza
Na konfliktach ZO i RB zyskał na prestiżu Sekretarz. Trzeba jednak pamiętać, że jego rola w świetle KNZ jest żadna (w KNZ nawet nie jest wymieniony; KNZ wymienia tylko Sekretariat i jego funkcje).
Boutros Boutros Ghali, polityk egipski, Sekretarz Generalny ONZ w latach 1992-96, przygotował tzw. Agendę dla Pokoju - dokument nie mający mocy wiążącej, ale reguły tam przyjęte dot. wielu kwestii (m.in. powstrzymania się od użycia wszelkiego rodzaju masowej zagłady) - reguły te weszły w kanon prawa międzynarodowego.
Kompetencje MTS do kontroli RB.
MTS nie ma kompetencji do oceny podstaw danej rezolucji RB.
RB ma kompetencje w dziedzinie rozwiązywania sporów (Rozdz. 6) i kompetencje utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa (Rozdz. 7),
Rozdz. 7 dotyczy:
- zagrożenia pokoju
- naruszenia pokoju
- aktu agresji
Środki tymczasowe:
- sankcje
- działania polegające na użyciu siły
Zdaniem MTS decyzje RB nie podlegają kontroli pod kątem zgodności z prawem. Hamulcem RB jest mechanizm weta. MTS nie będzie wkraczał w kompetencje RB, podkreślił to w sprawie Lockerbie, że nie jest sądem konstytucyjnym.
Problem tworzenia prawa przez RB.
Z Rozdz. 7 wynika, że RB ma kompetencje prawodawcze tylko w konkretnych przypadkach.
RB dwukrotnie stworzyła normy generalne i abstrakcyjne
- 28 września 2001 - rezolucja RB, w której RB zobowiązała p. czł. ONZ do zamrażania środków finansowych mogących służyć wspieraniu terroryzmu
- 2003 - rezolucja RB, dot. zakazu sprzedaży OM materiałów mogących być wykorzystanymi do produkcji broni masowej zagłady
UNIA EUROPEJSKA
Zagadnienia:
1. Rywalizacja między Komisją Europejską a Radą UE i rola ETS.
2. Rola Parlamentu Europejskiego i rozszerzanie kompetencji.
3. Prawotwórcza działalność ETS.
1. Rywalizacja między Komisją Europejską a Radą UE i rola ETS.
W I filarze KE występuje z inicjatywą prawodawczą.
Sprawa C-176/03 - dot. ochrony środowiska naturalnego przez prawo karne. Tu była sytuacja, że dyrektywa, która miała zobowiązać p. czł. do nałożenia sankcji karnych za naruszenie środowiska naturalnego. Dyrektywa przepadła. Wobec tego przyjęto inny dokument - decyzję ramową w III filarze, bo w filarze akt w tej sprawie nie miał szans przejść. Komisja Europejska została zmarginalizowana. KE zaskarżyła tę decyzję ramową, twierdząc, że jest nieważna, bo było to obejście problemów, jakie KE mogła stwarzać na drodze przyjęcia tego aktu.
2. Rola Parlamentu Europejskiego i rozszerzanie kompetencji.
Sprawa Zielonych - 1983 r., PE uczestniczył jako ciało doradcze w procesie przyjmowania budżetu Wspólnoty, a jednocześnie w momencie przyjęcia budżetu nie miał zaskarżenia budżetu przed ETS, podczas gdy inne podmioty - KE i RUE miały taką kompetencję.
W Sprawie Les Verts ETS przyznał PE kompetencję do zaskarżania aktów wspólnotowych, mimo że traktat takich kompetencji nie przyznawał.
3. Prawotwórcza działalność ETS.
Rola ETS wykracza poza to, co jest w traktatach. To jest widoczne zwłaszcza w określaniu statusu prawa wspólnotowego. Np. ETS stworzył zasadę supremacji (pierwszeństwa prawa wspólnotowego) - zasada ta nie wynikała z traktatu.
ETS stworzył także na podstawie pewnych postanowień traktatu rozbudowane doktryny prawne.
P. czł. ani w traktacie, ani w żadnym akcie przyjętym przez RUE nie zgodziły się np. na ograniczenia w reklamie towarów. Okazuje się, że te ograniczenia są.
31 marca i 7 kwietnia dr Jeżewski nie zjawił się na wykładzie.
14 kwietnia były Święta,
ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE - wykład 6. (21 kwietnia 2009)
2. lub 9. czerwca (godz. 11:00) „zerówka”.
ONZ
Geneza.
F. D. Roosvelt spotkał się z W. Churchillem jeszcze zanim USA przystąpiły do II WŚ. Spotkali się na statku „Ship Harbour”, wypracowano tam Kartę Atlantycką, która nigdy nie została formalnie podpisana. Chciano stworzyć system, który miałby wprowadzić pokój na świecie.
14 sierpnia 1941 - przyjęcie Karty Atlantyckiej
24 września 1941 - konferencja w Londynie, na której pozytywnie odebrano przyjęcie KA wśród krajów alianckich; państwa osi były przeciwne tej inicjatywie
1942 - konferencja w Waszyngtonie o kryptonimie „Arkadia”; w jej ramach przyjęto Deklarację Narodów Zjednoczonych
W ramach DNZ kraje zobowiązały się do wspólnej walki dążącej do pokonania wroga oraz do niezawierania umów z krajami wrogimi
26 rządów było sygnatariuszami DNZ, w tym 7 na wygnaniu
Sierpień-październik 1944 - konferencja w parku Dumbarton Oaks w Waszyngtonie; wynegocjowano podstawy statutu przyszłego ONZ-u
25 kwietnia-26 czerwca 1945 - konferencja w San Francisco; podpisano w ostatnim dniu KNZ, która weszła w życie 24 października 1945, Polska ratyfikowała ją 16 października 1945 roku
Cele
Art. 1 KNZ - zawiera cele ONZ, takie jak:
- utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa (cel nadrzędny)
- rozwój przyjaznych stosunków między narodami w zakresie współpracy gospodarczej, kulturalnej, politycznej
- wspólne rozwiązywanie problemów o wszelakim charakterze, w tym humanitarnym (poszanowanie praw człowieka)
Rezolucja ZO ONZ nr 55/2, będąca Deklaracją Milenijną Narodów Zjednoczonych - w jej ramach też znajdują się cele:
- zmniejszenie o połowę do roku 2015 liczby osób, których dochód jest mniejszy niż 1 $ dziennie
- zapewnienie edukacji
- zmniejszenie umieralności niemowląt o 3/4 oraz umieralności dzieci poniżej 5 roku o 2/3
- zatrzymanie, a jeśli będzie to możliwe, odwrócenie rozprzestrzeniania epidemii HIV, AIDS, malarii i innych wpływających na śmiertelność całych populacji
- zapewnienie wsparcia chorym na HIV i AIDS
- poprawa warunków życia co najmniej 100 milionów osób zamieszkujących w slumsach do 2020 roku
W Art. 1 KNZ zawarte są zobowiązania prawne, a Deklaracja Milenijna nie ma mocy wiążącej.
Cele milenijne dotykają celów gospodarczych, dot. ludzi, a nie większej polityki.
Zasady Narodów Zjednoczonych
Art. 2 KNZ - zostały określone owe zasady:
- suwerenności państw
- wykonywania zobowiązań w dobrej wierze
- pokojowego rozwiązywania sporów - jest stosowana przed zasadą powstrzymania się od siły
- powstrzymania się od użycia siły lub groźby użycia siły
- udzielania pomocy organizacji w wykonywaniu jej zadań
- obowiązek zapewnienia poszanowania działań organizacji także przez państwa niebędące stroną Karty
- zobowiązania organizacji do nieingerencji w sprawy wewnętrzne państw członkowskich
1964 - przyjęcie dokumentu przez ZO - „Deklaracja gospodarczych praw i obowiązków państw”
1974 - nowy Międzynarodowy Ład Gospodarczy, w którym ustalono:
- zasadę samostanowienia ludów
- zasadę suwerenności nad zasobami naturalnymi
Członkostwo
Art. 3 KNZ - pierwotnymi członkami są państwa uczestniczące w konferencji w San Francisco lub te, co podpisały KNZ (np. Polska)
Art. 4 KNZ - dotyczy 140 państw, które przystąpiły do ONZ później
Aby zostać przyjętym, trzeba spełnić:
- kryteria materialne (zawarte w Art. 4 ust. 1) - mogą być przyjęte wszystkie państwa miłujące pokój, zdolne są i pragną wykonywać zobowiązania wynikające z Karty
- kryteria formalne - musi być rekomendacja ze strony RB oraz decyzja ZO o przyjęciu danego państwa w poczet członków
ZO zwróciło się z pytaniem do MTS-u, czy powyższe kryteria są konieczne i wystarczające. MTS stwierdził, że tak, i że nie należy tworzyć nowych.
W praktyce wszystkie państwa są uznawane za członków ONZ, tylko niektóre mają status obserwatora, np. Watykan i Autonomia Palestyńska.
1965 - Indonezja wystąpiła na rok z ONZ
\
Jugosławia została wykluczona z ONZ w 1992 w związku z jej rozpadem.
RPA zawieszono w członkostwie ze względu na apartheid.
Organy ONZ
- Zgromadzenie Ogólne - w jego skład wchodzą wszystkie p. czł.; każde państwo ma przypisany jeden głos, ZO spotyka się raz do roku we wrześniu, pracami kieruje przewodniczący ZO, któremu towarzyszy 21 wiceprzewodniczących, są możliwe 2 nadzwyczajne sesje: specjalne, zwoływane wówczas, gdy wymagają tego okoliczności albo zwołane z inicjatywy RB. Kompetencje ZO są nieograniczone jeśli chodzi o materię, ZO może przyjmować zalecenia (dokumenty o charakterze niewiążącym), pełni też funkcję programową, która polega na inicjowaniu badań i udzielaniu zaleceń w celu usprawniania współdziałania międzynarodowego w dziedzinie politycznej i popierania stopniowego rozwoju prawa międzynarodowego oraz jego kodyfikacji. W ZO podejmuje się zwykłą większością głosów, ale np. wybór członków MTS wybiera się bezwzględną większością głosów, a ewentualna poprawka KNZ musi być przyjęta większością 2/3 głosów. ZO większością głosów może zdecydować, że jakaś kwestia będzie przyjęta większością 2/3 głosów.
6 komitetów działających przy ZO: Komitet ds. rozbrojenia i bezpieczeństwa, Komitet ds. ekonomicznych i finansowych, Komitet ds. społecznych, humanitarnych i kulturalnych, Komitet ds. specjalnych politycznych i dekolonizacji, Komitet ds. administracyjnych i budżetowych, Komitet ds. prawnych.
- Rada Bezpieczeństwa - składa się z 15 członków, 5 stałych i 10 niestałych, wśród stałych USA, Rosja, Chiny, Francja i UK, a niestali są wybierani przez ZO na dwuletnie kadencje; przy doborze niestałych członków bierze się kartę zasługi dla bezpieczeństwa międzynarodowego oraz kwestie geograficzne; RB jest organem permanentnym, tj. ma sesję ciągłą, w pracach RB uczestniczy stały przedstawiciel każdego p. członkowskich, decyzje RB są zasadniczo podejmowane większością 9 głosów (w tym musi być zgoda wszystkich członków stałych).
W czasie konfliktu koreańskiego wykorzystano nieobecność a potem wstrzymanie się od głosu Rosji.
Rola RB: utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, rezolucje mają charakter wiążący. Kompetencje RB dzielą się na te, które w ramach pokojowego rozwiązywania sporów międzynarodowych (mają charakter niewiążący - w wyniku rozwiązania sporu decyzja staje się zaleceniem), RB zajmuje się tylko sporami mogącymi zagrozić bezpieczeństwu międzynarodowemu, oraz na te w sytuacji aktu agresji, naruszenia pokoju (one jeszcze dzielą się na kompetencję do nałożenia środków tymczasowych, kompetencję do podejmowania środków nie polegających na użyciu siły, np. zerwanie komunikacji, stosunków dyplomatycznych czy stosunków gospodarczych oraz kompetencję do podejmowania środków polegających na użyciu siły; RB nie musi sekwencyjnie stosować kolejno tych kompetencji; może od razu użyć siły)
- Sekretariat - składa się z sekretarza generalnego i personelu; sekretarza wybiera ZO na zalecenie RB, sekretarz pełni rolę sekretarza pozostałych organów, wykonuje funkcje nadane przez inne organy, sekretarz jest organem niezależnym i nie może przyjmować instrukcji; jego rzeczywista rola wykracza poza to, co jest zawarte w KNZ; sekretarz może zwrócić uwagę RB na daną kwestię
- MTS - członkowie wybierani są przez ZO; główne reguły MTS-u zawarte są w statucie będącym częścią Karty; każdy członek ONZ jest stroną statutu, co nie oznacza zgody na to, by MTS za każdym razem rozwiązywał spór; potrzebna jest zgoda na jurysdykcję; MTS rozwiązuje spory tylko między państwami oraz pełni funkcję doradczą
- Rada Powiernicza
- Rada Gospodarcza i Społeczna - składa się z 54 członków; nie ma określonych kryteriów wyboru członków, jest to decyzja o charakterze politycznym; każdy przedstawiciel ma 1 głos i decyzje zapadają większością głosów; RGiS jest organem, którego rola jest widoczna w ramach systemu ONZ, a więc w relacjach między organizacją a organizacjami wyspecjalizowanymi (FAO, UNICEF itd.); ta funkcja polega na zawieraniu porozumień, które włączają te organizacje pod skrzydła ONZ
ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE - wykład 7. (28. kwietnia 2009)
Rodezja
Cecil Rhodes - żeglarz
Rodezja była kolonią brytyjską. Podzieliła się na dwie części - Rodezję Północną (dzisiaj to jest Zambia) i Rodezję Południową - Zimbabwe.
Lata 60. - lata dekolonizacji
Rodezją Południową rządziła mniejszość biała, rasistowska. Nią kierował Ian Smith.
Rezolucja 1514(XV) - rdzenna ludność ma prawo do samostanowienia
11 listopada 1965 - jednostronna deklaracja niepodległości Rodezji Płd. wydana przez Smitha.
Rezolucja 216 RB także z 11 listopada (natychmiastowa reakcja) potępia tę deklarację i wzywa do nieuznania państwa oraz zakazu pomocy. Została ona przyjęta bez sprzeciwu.
Rezolucja 217 RB z 20 listopada odnosi się do stanowiska UK. Przesłanką dla przyjęcia tej rezolucji było uznanie UK deklaracji niepodległości za akt rebelii. Rezolucja nie zawierała konkretnych postanowień, poza ogólnym potępieniem deklaracji i podkreśleniem prawa czarnej większości do samostanowienia. Uznała ona także UK za podmiot, który ma kompetencje do usunięcia nielegalnego reżimu rasistowskiego.
Przynajmniej dwa państwa mimo tych rezolucji uznawało Rodezję pomimo panującego reżimu i niosły pomoc - były nimi Portugalia i RPA
Rodezja pozyskiwała ropę naftową z Mozambiku.
Rezolucja 221/1966 (rok) RB ogranicza prawa Rodezji. UK mogło przeciwdziałać temu procederowi.
Rezolucja 232/1966 RB przywołała rozdział 7 w odniesieniu do Rodezji. Przesłanką tego było zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa ze względu na panujący w Rodezji reżim. Zobowiązała wszystkich członków ONZ do zablokowania importu głównych towarów z Rodezji (produktów rolnych, rudy żelaza i innych). Kraje mają też obowiązek zapewnić, że ich obywatele nie wejdą w żadne stosunki z podmiotami Rodezji Płd., które mogłyby dotyczyć importu tych towarów. Państwa mają obowiązek zablokować transport tych towarów.
Druga grupa sankcji tej Rezolucji też dotyczy pewnych towarów, ale nie związanych z gospodarką, ale utrzymaniem reżimu - broni amunicji, pojazdów, samolotów, maszyn.
Rezolucja 232 poparła także prawo samostanowienia przez rdzenną ludność w Rodezji Płd.
Rezolucja odwołuje się także do Art. 6 ust. 2., który mówi o tym, by nawet te kraje, które nie są członkami ONZ, przyjęły taki sam sposób myślenia.
Art. 41 - sankcje niepolegające na użyciu siły
Art. 42 - sankcje polegające na użyciu siły
Wobec Rodezji nie zastosowano nigdy Art. 42.
Rezolucja 253/1968 TB - w preambule tej rezolucji jest zaznaczone, że środki przyjęte przez rezolucję 232 okazały się nieskuteczne. Ta rezolucja odwołuje się także do rozdz. 7 (a więc przewiduje kolejne środki ograniczające), wzywa UK jako mocarstwo zarządzające. Nakłada kolejne sankcje, tym razem już drastyczne - dotykały one także obywateli Rodezji Płd., m.in. ograniczenia w podróżach (posiadający paszport Rodezji). Ograniczenia te dotyczyły również niemieszkających w Rodezji, ale w inny sposób spierających reżim. Rezolucja nakazywała też UK oraz innym podmiotom politycznym w Rodezji Płd. podjęcie zadań politycznych dających prawo rdzennej ludności do samostanowienia.
Rezolucja 253 również okazała się nieskuteczna. Do 1971 roku także i USA utrzymywały stosunki z Rodezją Płd.
Do 1970 Rodezja traktowała się jako dominium brytyjskie. W 1970 r. ogłoszona została Republiką Rodezyjską, który został prezydent Clifford (??)
Rezolucja 277/1970 RB - powołanie do życia republiki prowadziło do pogorszenia sytuacji i stanowiło pogwałcenie prawa narodu Zimbabwe. Rezolucja odniosła się także do obecności wojsk RPA w Rodezji Płd. Nałożyła też sankcje, choć mało konkretne - p. czł. mają obowiązek pogorszenia stosunków dyplomatycznych, konsularnych, handlowych i wojskowych z Zimbabwe. Nakazała też zaprzestania transportu do Zimbabwe.
R. Mugabe - prezydent Zimbabwe, członek Narodowej Unii Zimbabwe - wówczas opozycji
J. Nkomo - przewodniczący Afrykańskiej Unii Ludowej Zimbabwe - druga opozycja
1973 - ruch w Zimbabwe represjonował Zambię
Rezolucja 326/1973 RB - skierowana do Rodezji Płd. w związku z prowokacjami dot. Zambii; nie została przyjęta na podstawie Art. 7 (jeśli nie ma mowy o artykule w rezolucji, to zwykle przyjęta jest na mocy Art. 6)
Rezolucja 333/1973 RB - nakazywała państwom członkowskim przyjęcie ustawodawstwa, które by zapobiegało importowi i eksportowi jakichkolwiek towarów do oraz z Rodezji, a więc całkowita blokada gospodarcza Zimbabwe. Nakazywała zapobiegać ułatwieniom przewożenia towarów z i do Rodezji, kontraktom dot. handlu towarami i usługami, a także nakładała obowiązek wprowadzenia kar za współdziałanie z podmiotami z innych państw, które prowadzą wspólną działalność handlową z Zimbabwe (RPA, Mozambik, Angola, Gwinea i Namibia).
Pod koniec lat 70. rezolucje RB zaczęły wspierać opozycje na terenie Zimbabwe.
Rezolucja 445/1979 RB - wzywała do udzielenia pomocy frontowi patriotycznemu w Zimbabwe oraz przewidywała uznanie za nielegalne wybory zorganizowane przez rząd białej mniejszości.
21 grudnia 1979 - pod naciskiem społeczności międzynarodowej, zwłaszcza Brytyjczyków, podpisano porozumienie z Lancaster House, które rozwiązywało konflikt Rodezji Płd. pomiędzy opozycją a rządem rasistowskim. Na jego podstawie mimo istnienia przedstawicieli czarnej większości Zimbabwe zorganizowanych w ramach frontu patriotycznego, Rodezja Płd. ponownie została poddana pod zarząd kolonialny UK. Reakcją RB było przyjęcie z aprobatą tego porozumienia oraz stopniowe znoszenie sankcji.
1981 - Zimbabwe uzyskuje niepodległość
Czemu miało służyć przedstawienie tych rezolucji?
- by pokazać mechanizm nakładania sankcji; RB rzadko decyduje o natychmiastowym zerwaniu stosunków
- by pokazać, że sankcje mają charakter ogólny, a więc są przeciwko państwo skierowane a nie konkretnym osobom; a więc uderzają one w społeczeństwo
- by pokazać, że RB działa reaktywnie, a nie prewencyjnie
Irak
2 sierpnia 1990 - zajęcie Kuwejtu przez wojska irackie, ogłoszenie zjednoczenia Kuwejtu z Irakiem.
Tego samego dnia RB wydała Rezolucję 662/1990 - przywołano w niej rozdz. 7 KNZ i Rada skorzystała ze swojego uprawnienia na podstawie Art. 40 (nałożenie środków tymczasowych).
Rezolucja 660/1990 RB (nr??) - rezolucja potępia inwazję na Kuwejt, żąda natychmiastowego wycofania wojsk irackich na pozycje, jakie zajmowały 1 sierpnia; RB wezwała oba państwa do rozpoczęcia negocjacji w celu rozwiązania konfliktu, następnie zapowiedziała kolejne spotkanie w celu przedsięwzięcia dalszych kroków.
Rezolucja 661/1990 RB - z 6 sierpnia, stwierdziwszy, że Irak nie zastosował się do rezolucji wcześniejszej, nakazała wszystkim państwom (również tym poza ONZ-em) zablokowanie importu wszelkich towarów pochodzących z Iraku lub Kuwejtu albo zablokowania eksportu wszelkich towarów przez Irak i Kuwejt.
RB przewidziała wyjątek od tego całkowitego zakazu, mianowicie dopuściła przekazywanie na terytorium Iraku lub Kuwejtu towarów mających służyć celom humanitarnym.
Rezolucja 667/1990 RB - przewidywała wzmocnienie działań RB, pośrednio widać w niej drogę do użycia siły
Rezolucja 670/1990 RB - nałożyła blokadę transportową na Irak (z wyjątkiem tych środków transportu, które uzyskały zgodę)
Rezolucja 678/1990 RB - z listopada, na podstawie rozdz. 7 upoważniła p. czł. współpracujące z Kuwejtem do użycia wszelkich koniecznych środków w celu utrzymania i implementacji rezolucji 660 i wszelkich pozostałych.
Rezolucja 687/1991 RB - stanowiła reakcję na odzyskanie przez Kuwejt suwerenności i niezależności, zaznaczała jednocześnie, że obecność wojskowa koalicji antyirackiej powinna być ograniczona tylko do momentu, kiedy przestanie to być konieczne. W preambule do tej rezolucji znajduje się dyskusyjne stwierdzenie, że Irakowi grożą konsekwencje ze względu na broń biologiczną. Rezolucja ma podstawę w art. 7. Nakazuje poszanowania granic pomiędzy oboma krajami, stworzenia strefy zdemilitaryzowanej 10 km w głąb Iraku i 5 km w głąb Kuwejtu, zobowiązanie Iraku do powstrzymania od produkcji i użycia broni biologicznej i chemicznej, a także zobowiązanie do niepozyskiwania materiałów, które mogą być wykorzystane do produkcji broni nuklearnej. Miał być też utrzymany dług finansowego Iraku oraz podtrzymanie dotychczasowych sankcji. Ostatnią rzeczą zobowiązanie Iraku do powstrzymania się od spierania terroryzmu.
Rezolucja 706/1991 RB - ustanowiła program ropy za żywność. Działając na podstawie rozdz.7 RB upoważniła wszystkie państwa do zezwalania na import takiej ilości paliwa i produktów pochodzenia paliwowego, która jest konieczna dla produkcji. Chodziło o eksport ropy z Iraku do innych państw w zamian za pieniądze mogące służyć do celów humanitarnych.
Rezolucja 1284/1999 RB - przyjęta została w związku z pojawiającymi się głosami, że Irak dąży do wyprodukowania broni nuklearnej. RB zdecydowała o powołaniu jako ciała pomocniczego Komisji Narodów Zjednoczonych (UNOVIC) w sprawie monitorowania, weryfikacji i inspekcji. Rezolucja ta stworzyła po stronie Iraku obowiązki dot. właśnie kontroli irackiego programu nuklearnego. Te obowiązki charakteryzowały się bezwarunkowym zrzeczeniem się jakichkolwiek prób zdobycia broni nuklearnej, poddaniu się kontroli UNOVIC-u i akceptacja postanowień Komisji. Rezolucja ta potwierdzała także program ropy za żywność.
Rezolucja 1441/2002 RB - wydana została w związku z nieprzestrzeganiem zobowiązań Iraku z wcześniejszych rezolucji. Dała Irakowi „the final opportunity”. Czyli ostatnią szansę wykonania zobowiązań rozbrojeniowych. Szczegółowo określała obowiązki ze strony inspekcji Międzynarodowej Inspekcji Energii Atomowej. RB przypomina tu także, że w sposób konsekwentny ostrzegała Irak, że spotka się z poważnymi konsekwencjami jako następstwem swoich ciągłych naruszeń zobowiązań wynikających z rezolucji RB.
Rezolucja 1483/2003 RB - stwierdzała odpowiedzialność tymczasowej władzy koalicyjnej za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa w regionie
Rezolucja 1511/2003 RB - podkreślony został tu tymczasowy charakter władzy koalicyjnej w Iraku, wskazano, że musi ona wygasnąć natychmiast po tym, gdy powstanie uznany międzynarodowo przedstawicielski rząd Iraku. Główny akcent położyła na uprawnieniach Rady Zarządzającej; RB powołała specjalną misję pomocniczą UNAMI ws. Iraku, która miała koordynować i wspierać Irak w tzw. „state building” oraz zobowiązała władze koalicji do przyczyniania się w budowaniu koalicji i pokoju w regionie.
Rezolucja 1244/1999 RB - RB przyjmuje do wiadomości fakt objęcia w zarząd międzynarodowy Kosowa.
Podstawą do reformy ONZ-u był raport Sekretarza Generalnego z 1997 zatytułowany „Odnowa Narodów Zjednoczonych - program reform”. W tym programie sformułowano 10 priorytetów tej reformy.
Ustanowienie nowego przywództwa i zmiany struktury zarządzającej.
Reforma Sekretariatu i wzmocnienie roli Sekretarza Generalnego.
Zapewnienie większej płynności organizacji.
Ustanowienie jako celu nadrzędnego zrównoważonego rozwoju.
Wzmocnienie zdolności operacyjnej, zwłaszcza w zakresie utrzymania pokoju („peace keeping”).
Zwiększenie zdolności w zakresie odbudowy pokoju po zakończeniu konfliktu.
Koordynowanie wysiłków międzynarodowych w zakresie zwalczania przestępczości, narkomanii i terroryzmu.
Rozszerzenie działalności w zakresie ochrony praw człowieka.
Wzmocnienie responsywności stosunku do potrzeb humanitarnych, a więc większa odpowiedzialność za realizację potrzeb humanitarnych.
Praca nad fundamentalną zmianą działania organizacji.
Rezultatem prac było przyjęcie w 2004 roku raportu powołanego przez SG - panelu w sprawie zagrożeń, wyzwań i zmian; „Bardziej bezpieczny świat - nasza wspólna odpowiedzialność”.
W sferze definicji zagrożeń uświadomiono sobie, że współczesne zagrożenia mają inny charakter niż te z 1945 roku. Dzisiejsze nie znają granic państwowych, są powiązane i trzeba na nie reagować na poziomie regionalnym i globalnym.
Zdaniem panelu istnieje 6 zasadniczych zagrożeń.
O charakterze ekonomicznym i społecznym, włączając w to biedę, rozprzestrzenianie się chorób i niszczenie środowiska.
Konflikt międzypaństwowy.
Konflikty wewnętrzne, pociągające za sobą ludobójstwo i innego rodzaju zbrodnie na wielką skalę.
Broń biologiczna, chemiczna i nuklearna.
Terroryzm.
Ponadnarodowa zorganizowana przestępczość.
Odpowiedzią na to ma być nie przeformułowanie zasad dot. odpowiedzi na te zagrożenia, ale wzmocnienie istniejących form, w tym legitymizacji RB.
5 kryteriów w celu usprawiedliwienia użycia siły przez RB.
1. Istotne zagrożenie.
2. Właściwy cel.
3. Użycie siły jako środek ostateczny.
4. Zastosowanie proporcjonalnych środków.
5. Zrównoważenie skutków użycia siły.
W związku z tymi zagrożeniami w sensie ogólnym panel zaproponował następujące rozwiązania:
- przywrócenie witalności ZO
- zwiększenie aktywności RB
- uzależnienie stałego członkostwa w RB nie od decyzji arbitralnej, ale wkładu finansowego
- wzmocnienie współpracy między RB a organizacjami regionalnymi i subregionalnymi
- wzmocnienie pozycji Rady Praw Człowieka
- zwalczanie ekstrem izmów
- poprawa bytu osób, które mogłyby odwoływać się do tego rodzaju działań
- przyznanie prymatu sankcjom inteligentny
Responsibility to protect - odpowiedzialność za ochronę; siła ma być używana niekoniecznie w odpowiedzi na naruszenie praw człowieka czy konfliktów zbrojnych, ale na zapobieganie także tego rodzaju naruszeniom. Podstawową rolę będzie mieć w tej koncepcji RB.
Reforma RB:
- wkład finansowy członków stałych to 7/10
- powiększenie reprezentatywności
- zwiększenie jawności, dostępu do dokumentów
2 propozycje:
- zwiększenie stałych członków do 6, ale wg zupełnie innych reguł - w tym 2 z Afryki, 2 z Azji i Pacyfiku, 1 z Europy i 1 z obu Ameryk; ogólny skład RB zwiększony by został do 24 członków
- pozostawienie 5 stałych członków RB w obecnym kształcie, jednak wprowadza nową kategorię państw, które zasiadałyby w RB na 4-letnie kadencje z możliwością reelekcji (osiem - po 2 z wspomnianych regionów)
Wzmocnienie roli ONZ-u w budowaniu pokoju poprzez powstanie nowych organów: Komisji ws. Budowania Pokoju oraz Biura Wspierania Budowy Pokoju.
Propozycja dąży do wzmocnienia Rady Gospodarczej i Społecznej, zwłaszcza w kontekście zagrożeń także w sferze bezpieczeństwa.
Na końcu proponuje się rewizję KNZ poprzez usunięcie wszelkich odniesień do państw pokonanych, ponadto proponuje się wyrzucenie z ONZ Rady Powierniczej i usunięcie przepisu, który regulował tworzenie Komitetu Sztabu Wojskowego.
5 maja odbywał się Dzień Europejski - nie było wykładu.
ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE - wykład 8. (12 maja 2009 r.)
Geneza.
Tradycyjne podejście historiograficzne mówi o zorganizowaniu się świata zachodniego w celu odparcia ekspansji komunizmu. Kraje Zachodu zdawały sobie sprawę, że ZSRR nie było zainteresowane budową systemu bezpieczeństwa zbiorowego. Kolejnym problemem było to, że Związek Radziecki nie rozbroił się mimo jednostronnych zobowiązań krajów zachodnich, że one to uczynią.
1947 - minister spraw zagranicznych UK Ernest Brevin wycofał swe poparcie dla sił narodowych w Grecji i Turcji, co rozzłościło Amerykanów; był to okres rozwoju Doktryny Trumana. Stanowisku USA było w tej sprawie jednostronne (unilateralne). Było to tak jakby przedłużenie Doktryny Monroe.
Drugą perspektywą jest kanadyjska. Kanadyjczycy opierali swe bezpieczeństwo na bliskości USA. Dążyli, by na piśmie to bezpieczeństwo zagwarantować. Bardzo poważnie obawiali się konsekwencji ewentualnego ataku nuklearnego.
12 lutego 1947 - wydanie oświadczenia amerykańsko-kanadyjskiego na temat utworzenia współpracy obronnej.
Trzecią perspektywą jest brytyjska, związana z Brevinem, który dążył do wzmocnienia Europy Zachodniej i widział istotę działań w sojuszu francusko-brytyjskim.
4 marca 1947 - traktat z Dunkierki w sprawie sojuszu i wzajemnej pomocy. Sojusz ten nie był skierowany przeciwko ZSRR. Formalnie był wymierzony przeciwko ewentualnemu atakowi niemieckiemu. Bevin dążył do objęcia tym sojuszem całej Zachodniej Europy.
17 marca 1948 - traktat brukselski. To był typowy sojusz wojskowy. Państwa Europy Zachodniej oczekiwały reakcji generała Marshala, a więc reakcji amerykańskiej. Marshal chciał zapewniać o wspieraniu przez USA bezpieczeństwa zbiorowego w Europie, ale miało to być oparte na jednostronnych działaniach. Z jednej strony miała się pojawić deklaracja polityczna od Ameryki, a z drugiej było to ciągłe podkreślanie, że pomoc miała być skierowana do wybranych podmiotów w zależności od sytuacji.
Wracając do Kanady - przedstawiła ona projekt konkretny. Premier kanadyjski, Luis St. Laurent w 1947 roku wygłosił przemówienie w ONZ-cie. Mówił o powiązaniu stowarzyszeń szerzących pokój z ONZ-em.
Marzec 1948 - początek trójstronnych rozmów w Pentagonie o stworzeniu Sojuszu Północnoatlantyckiego. Było to efektem ekspansji ZSRR.
Czerwiec 1948 - rezolucja Vandenbergha w amerykańskim senacie, która pozwalała na budowę sojuszy.
4 kwietnia 1949 - podpisanie NATO.
Zasady i cele.
W przeciwieństwie do KNZ, zasady i cele nie są tak wprost wyrażone. Jednak tymi dwiema głównymi są:
1. pokojowe rozwiązywanie sporów międzynarodowych (Art. 1)
2. zasada solidarności, która ma dwa wymiary:
- strony zobowiązują się do rozwijania i utrzymywania indywidualnej i zbiorowej zdolności do odparcia zbrojnej napaści poprzez stałą i skuteczną samopomoc i pomoc wzajemną (Art. 3)
- casus foederis - zbrojna napaść na jedną lub więcej ze stron jest uznana za napaść na wszystkie strony Sojuszu (Art. 5)
Wracając do zasady nr 1:
1956 r. - rezolucja w sprawie pokojowego rozwiązywania sporów i różnic pomiędzy członkami NATO; zgodnie z nią strony zobowiązują się do metod pokojowych, a prymat osiągnęła „dobre usługi”, tj. podmiot trzeci zapewnia formy negocjacji dla uczestników sporu
W przypadku sporów prawnych, mogą być poddawane sądowej procedurze wiążącej, a w sporach ekonomicznych rozstrzygać mogą organizacje wyspecjalizowane w tej dziedzinie.
Rada Północnoatlantycka zobowiązała p. czł. oraz Sekretarza Generalnego do poinformowania o każdej sytuacji mogącej doprowadzić do powstania sporu.
Wracając do zasady nr 2:
Utrzymywanie sił zbrojnych na terytorium p. czł., status wojsk jest uregulowany ma mocy traktatu pomiędzy państwami członkowskimi (traktat SOFA)
Cel Sojuszu - strony będą przyczyniały się do dalszego rozwoju pokojowych i przyjaznych stosunków międzynarodowych przez umacnianie instytucji, przyczynianie się do lepszego zrozumienia zasad oraz rozwijanie warunków do stabilizacji dobrobytu. Będą one dążyły do usuwania konfliktów w prowadzonej przez nie międzynarodowej polityce gospodarczej i będą popierały współpracę gospodarczą między wszystkimi stronami lub częścią z nich.
Istotą NATO jest obrona zbrojna. Dokumenty NATO określające cele to tzw. strategie bezpieczeństwa. One są przyjmowane przez Radę składającą się z szefów państw lub rządów. W tej chwili trwają prace nad nową koncepcją strategiczną (od roku 2008). To, co mamy teraz, to strategia z 1999 roku, która zastąpiła strategię z 1991 roku. Ta z 1991 została przyjęta w związku z zakończeniem Zimnej Wojny. Ta z 1999 uwzględniała przyjęcie Polski, Czech i Węgier do Sojuszu.
Obecna strategia waszyngtońska opiera się na zapewnieniu wolności bezpieczeństwa wszystkich członków NATO przy użyciu środków politycznych i wojskowych. Co jest istotne, członkowie Sojuszu dostrzegli konieczność zapewnienia bezpieczeństwa nie tylko na własnym terytorium, ale zauważyli tez konieczność przyczyniania się do pokoju ogólnie w Europie. Podstawową regułą, na której ma się oprzeć, jest reguła solidarności - niepodzielności bezpieczeństwa członków Sojuszu.
4 ogólne cele NATO:
- bezpieczeństwo; tu Rada Północnoatlantycka uznała za konieczne zdefiniowanie zagrożeń i dostosowanie do nich środków; zagrożenia: niepewność i niestabilność w granicach NATO oraz w sąsiedztwie, zagrożenie kryzysem regionalnym na peryferiach Sojuszu, trudności ekonomiczne, socjalne i polityczne, walki etniczne i religijne, spory terytorialne, nieudane reformy, naruszanie praw człowieka, rozpad państw, istnienie broni nuklearnej poza Sojuszem i rozprzestrzenianie jej, łatwiejsza dostępność wszelkiej broni, terroryzm, sabotaż czy przestępczość zorganizowana, a także niestabilność rynków („szara strefa”)
- stworzenie odpowiedniego forum konsultacji, a więc urzeczywistnienie Art. 4
- przygotowanie Sojuszu w kontekście przygotowania do zarządzania kryzysowego
- stworzenie Partnerstwa Euroatlantyckiego oraz Partnerstwa dla Pokoju
Partnerstwo Euroatlantyckie oraz Partnerstwo dla Pokoju - są to inicjatywy stosunków NATO z krajami nie będącymi w NATO
Kwiecień 2009 - szczyt w Kehl i Strasburgu, przyjęto deklarację dot. bezpieczeństwa. Zobowiązano Sekretarza Generalnego do opracowania nowej strategii oraz wskazano na zagrożenia:
- globalne - terroryzm, rozprzestrzenianie broni jądrowej i środków jej przenoszenia, cyberataki
Wyzwania:
- bezpieczeństwo energetyczne
- zmiany klimatyczne
- niestabilność wynikająca z państw upadłych
Członkostwo.
NATO miało w swej historii 7 rozszerzeń.
1952 - Turcja i Grecja
1955 - Niemcy
1982 - Hiszpania
1990 - NRD
1999 - Polska, Węgry, Czechy
2004 - Bułgaria, Estonia, Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia
2009 - Albania i Chorwacja
Podstawą dla NATO jest Art. 10.
24 kwietnia 1999 - wzorcowy MAP; dot. kwestii politycznych i ekonomicznych, obronnych i wojskowych, finansowych, bezpieczeństwa i prawnych
Kwestie polityczne i ekonomiczne - ??
Kwestie obronne i wojskowe: państwo aspirujące musi akceptować koncepcję strategiczną Sojuszu, musi zapewniać siły i środki dla obrony i misji Sojuszu, musi uczestniczyć w miarę możliwości w strukturach wojskowych NATO oraz w planowaniu obrony zbiorowej, musi w pełni popierać Partnerstwo dla Pokoju i rozwój współpracy z innymi partnerami spoza Sojuszu, musi dokonywać standaryzacji i dostosowań logistycznych do członkostwa w Sojuszu.
Kwestie budżetowe: musi uczestniczyć w wydatkach Sojuszu oraz strukturach NATO, a więc utrzymywać swe przedstawicielstwo.
Kwestie bezpieczeństwa - musi ustanowić procedury i zabezpieczenia dla ochrony informacji wrażliwych (niejawnych, tajnych) w sposób zgodny z regułami NATO
Kwestie prawne: warunkiem głównym jest przystąpienie do Traktatu
Organy:
Najwyższe:
- Rada Północnoatlantycka - ma jako jedyna podstawę traktatową (Art. 9.),składa się z przedstawicieli p. czł., spotyka się co środę, a niekiedy może się spotkać natychmiast. Spotkania MSZ odbywają się 3 razy w roku, niekiedy w meetingach biorą udział ministrowe obrony lub głowy państw i rządów. Decyzje w Radzie zapadają na zasadzie konsensusu. Radzie przewodniczy Sekretarz Generalny. Rada zajmuje się wszelkimi sprawami dot. NATO
- Komitet Planowania Obronnego - zajmuje się sprawami obronnymi, członkami są stali przedstawiciele prawie wszystkich p. czł. (poza Francją), 2 razy do roku odbywają się spotkania
- Grupa Planowania Nuklearnego - ministrowie obrony, spotykają się regularnie, a podejmowane kwestie dot. 6 spraw: bezpieczeństwa nuklearnego, ochrony przeciwnuklearnej, systemów informacji i komunikacji, przeżywalności, rozprzestrzeniania się broni nuklearnej oraz kontrola zbrojeń. GPN wspierana jest przez specjalną grupę ekspercką
Pozostałe:
- Komitet Wojskowy - wspiera Radę Północnoatlantycką; w jego skład wchodzą stali przedstawiciele wojskowi. KW spotyka się w wyjątkowych sytuacjach na szczeblu szefów sztabów. KW doradza Radzie w kwestii środków dot. wspólnej obrony NATO. Nadzoruje też 3 dowództwa strategiczne: europejskie, atlantyckie oraz amerykańsko-kanadyjskie
- Sekretarz Generalny - wybierany na zasadzie konsensusu przez p. czł., zarządza personelem wojskowym i cywilnym, przewodniczy organom najwyższym, przewodzi też Partnerstwu Euroatlantyckiemu oraz Partnerstwu dla Pokoju. SG oferuje „dobre usługi”, planuje też obrady.
1