Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa i Ochrony
im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie
BEZPIECZEC
STWO NARODOWE
DEFINICJE I ISTOTA
INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ
Maciej Świątek,
sem. III drugi stopień, gr A
Nr albumu: 1181
Warszawa 2014
Strona 1 z 7
Zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą z dnia 26 kwietnia 2007 r.
o zarządzaniu kryzysowym art. 3 pkt. 2, przez infrastrukturę krytyczną należy
rozumieć systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie
obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla
bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego
funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji
i przedsiębiorców1.
W Rzeczypospolitej Polskiej infrastruktura krytyczna wchodzi w skład 11
systemów, które mają kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa państwa i jego
obywateli oraz służą zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji
publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców.
Infrastruktura krytyczna obejmuje następujące systemy:
a) zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa,
b) łączności,
c) sieci teleinformatycznych,
d) finansowe,
e) zaopatrzenia w żywność,
f) zaopatrzenia w wodę,
g) ochrony zdrowia,
h) transportowe,
i) ratownicze,
j) zapewniające ciągłość działania administracji publicznej,
k) produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych
i promieniotwórczych (w tym rurociągi substancji niebezpiecznych).2
Krótko mówiąc, infrastruktura krytyczna to rzeczywiste i cybernetyczne
systemy (a w tych systemach obiekty, urządzenia bądz
instalacje) niezbędne do
minimalnego funkcjonowania gospodarki i państwa. Infrastruktura krytyczna pełni
kluczową rolę w funkcjonowaniu państwa i życiu jego obywateli. W wyniku zdarzeń
spowodowanych siłami natury lub będących konsekwencją działań człowieka,
1
2
Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej, Załącznik 1, Charakterystyka
systemów infrastruktury krytycznej, RCB, Warszawa, 2013.
Strona 2 z 7
infrastruktura krytyczna może być zniszczona, uszkodzona, a jej działanie może ulec
zakłóceniu, przez co zagrożone może być życie i mienie obywateli. Równocześnie
tego typu wydarzenia negatywnie wpływają na rozwój gospodarczy państwa. Stąd
też ochrona infrastruktury krytycznej jest jednym z priorytetów stojących przed
państwem polskim. Istota zadań związanych z infrastrukturą krytyczną sprowadza się
nie tylko do zapewnienia jej ochrony przed zagrożeniami, ale również do tego, aby
ewentualne uszkodzenia i zakłócenia w jej funkcjonowaniu były możliwie
krótkotrwałe, łatwe do usunięcia i nie wywoływały dodatkowych strat dla obywateli
i gospodarki.
Przez ochronę infrastruktury krytycznej należy rozumieć wszelkie działania
zmierzające do zapewnienia funkcjonalności, ciągłości działań i integralności
infrastruktury krytycznej w celu zapobiegania zagrożeniom, ryzykom lub słabym
punktom oraz ograniczenia i neutralizacji ich skutków oraz szybkiego odtworzenia tej
infrastruktury na wypadek awarii, ataków oraz innych zdarzeń zakłócających jej
prawidłowe funkcjonowanie3.
Ochronę obowiązkową obiektów podejmuje też w swojej tematyce ustawa
o ochronie osób i mienia. Ustawodawca wskazał listę obiektów, które ustawowo
podlegają obowiązkowej ochronie w związku z koniecznością zapewnienia ochrony
obiektom ważnym dla obronności, interesu gospodarczego państwa, bezpieczeństwa
publicznego i innych ważnych interesów państwa4. Ustawodawca uznał, że
obowiązkowej ochronie podlegają:
1. w zakresie obronności państwa w szczególności:
a. zakłady produkcji specjalnej oraz zakłady, w których prowadzone są
prace naukowo-badawcze lub konstruktorskie w zakresie takiej
produkcji,
b. zakłady produkujące, remontujące i magazynujące uzbrojenie,
urządzenia i sprzęt wojskowy,
c. magazyny rezerw strategicznych, o których mowa w art 15 ustawy
z dnia 29 paz
dziernika 2010 r. o rezerwach strategicznych (Dz. U. Nr
229, poz. 1496);
2. w zakresie ochrony interesu gospodarczego państwa w szczególności:
a. zakłady mające bezpośredni związek z wydobyciem surowców
mineralnych o strategicznym znaczeniu dla państwa,
3
http://rcb.gov.pl/?page_id=210, dostęp 04.02.2014 r, godz
. 15.00.
4
Art. 5, ust. 1, Ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia, Dz.U.2005.145.1221
Strona 3 z 7
b. porty morskie i lotnicze,
c. banki i przedsiębiorstwa wytwarzające, przechowujące bądz

transportujące wartości pieniężne w znacznych ilościach;
3. w zakresie bezpieczeństwa publicznego w szczególności:
a. zakłady, obiekty i urządzenia mające istotne znaczenie dla
funkcjonowania aglomeracji miejskich, których zniszczenie lub
uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz
środowiska, w szczególności elektrownie i ciepłownie, ujęcia wody,
wodociągi i oczyszczalnie ścieków,
b. zakłady stosujące, produkujące lub magazynujące w znacznych
ilościach materiały jądrowe, z
ródła i odpady promieniotwórcze,
materiały toksyczne, odurzające, wybuchowe bądz
chemiczne o dużej
podatności pożarowej lub wybuchowej,
c. rurociągi paliwowe, linie energetyczne i telekomunikacyjne, zapory
wodne i śluzy oraz inne urządzenia znajdujące się w otwartym terenie,
których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla
życia lub zdrowia ludzi, środowiska albo spowodować poważne straty
materialne;
4. w zakresie ochrony innych ważnych interesów państwa w szczególności:
a. zakłady o unikalnej produkcji gospodarczej,
b. obiekty i urządzenia telekomunikacyjne, pocztowe oraz telewizyjne i
radiowe,
c. muzea i inne obiekty, w których zgromadzone są dobra kultury
narodowej,
d. archiwa państwowe.
Ustawa o ochronie osób i mienia nakłada obowiązek ochrony
wyszczególnionych obiektów niezależnie od stanu i sytuacji, natomiast ustawa
o zarządzaniu kryzysowym określa obiekty infrastruktury krytycznej, których działanie
powinno być podtrzymane w działaniu w sytuacjach kryzysowych. Powyższe listy
pokrywają się w dużej części.
Wykaz obiektów podlegających obowiązkowej ochronie prowadzi odpowiedni
terytorialnie wojewoda, a wykazy takich obiektów przekazują wojewodzie Prezes
Narodowego Banku Polskiego, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, ministrowie
i kierownicy urzędów centralnych.
Strona 4 z 7
Oddzielną kategorią obiektów są obiekty szczególnie ważne dla
bezpieczeństwa i obronności państwa, które także należy zaliczyć do obiektów
infrastruktury krytycznej, choć ich przeznaczenie priorytetowe nie zawsze jest
ukierunkowane na podtrzymanie ciągłości działania administracji i zapewnienia
bezpieczeństwa obywateli, a bardziej ukierunkowane są na zapewnienie działalności
sił zbrojnych. Obiektami znajdującymi się w tej kategorii są:
1. zakłady produkujące, remontujące i magazynujące uzbrojenie i sprzęt
wojskowy oraz środki bojowe, a także zakłady, w których są prowadzone
prace badawczo-rozwojowe lub konstruktorskie w zakresie produkcji na
potrzeby bezpieczeństwa i obronności państwa;
2. magazyny rezerw państwowych, w tym bazy i składy paliw płynnych,
żywności, leków i artykułów sanitarnych;
3. obiekty jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej
lub przez niego nadzorowanych;
4. obiekty infrastruktury transportu samochodowego, kolejowego, lotniczego,
morskiego i wodnego śródlądowego, drogownictwa, kolejnictwa i łączności
oraz ośrodki dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej;
5. zapory wodne i inne urządzenia hydrotechniczne;
6. obiekty jednostek organizacyjnych Agencji Wywiadu;
7. obiekty:
a. Narodowego Banku Polskiego oraz Banku Gospodarstwa Krajowego,
b. Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A. oraz Mennicy
Państwowej S.A.
8. obiekty, w których produkuje się, stosuje lub magazynuje materiały jądrowe
oraz z
ródła i odpady promieniotwórcze;
9. obiekty telekomunikacyjne przeznaczone do nadawania programów radia
publicznego i telewizji publicznej;
10. obiekty organów i jednostek organizacyjnych podległych ministrowi
właściwemu do spraw administracji publicznej lub przez niego
nadzorowanych;
11. obiekty organów i jednostek organizacyjnych podległych ministrowi
właściwemu do spraw wewnętrznych lub przez niego nadzorowanych;
12. obiekty jednostek organizacyjnych Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego;
13. obiekty Policji, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej;
Strona 5 z 7
14. obiekty znajdujące się we właściwości Ministra Sprawiedliwości, Służby
Więziennej oraz jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych
przez Ministra Sprawiedliwości;
15. zakłady mające bezpośredni związek z wydobywaniem kopalin
podstawowych;
16. obiekty, w których produkuje si , stosuje lub magazynuje materiały stwarzające
szczególne zagrożenie wybuchowe lub pożarowe;
17. obiekty, w których prowadzi się działalność, z wykorzystaniem toksycznych
związków chemicznych i ich prekursorów, a tak e środków biologicznych,
mikrobiologicznych, mikroorganizmów, toksyn i innych substancji
wywołujących choroby u ludzi lub zwierząt;
18. elektrownie i inne obiekty elektroenergetyczne;
19. inne obiekty będące we właściwości organów administracji rządowej, organów
jednostek samorządu terytorialnego, formacji, instytucji państwowych oraz
przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych, których zniszczenie lub
uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, dziedzictwa
narodowego oraz środowiska w znacznych rozmiarach albo spowodować
poważne straty materialne, a także zakłócić funkcjonowanie państwa5.
Jak pisze Romuald Kalinowski monitorowanie zagrożeń zawsze związane
było, jest i będzie z potencjalnym zagrożeniem. Podkreślić przy tym należy, że
odnosiło się ono do każdego rodzaju zagrożenia. Początkowo jednak dotyczyło
zagrożeń okresu wojny, współcześnie także zagrożeń czasu pokoju, w związku z
występującymi nadzwyczajnymi zagrożeniami.
Niezależnie od okresu, charakteru i rodzaju zagrożenia oraz rodzaju
monitoringu, związane było z koniecznością zapewnienia określonego
bezpieczeństwa ludności (przede wszystkim) zamieszkującej lub przebywającej na
zagrożonym obszarze.6 Wyznaczenie obiektów infrastruktury krytycznej jest
związane z monitorowaniem zagrożeń, wyznaczając infrastrukturę krytyczną należy
analizować jakie zagrożenia i jak duży wpływ będą miały na wyznaczone obiekty i
urządzenia, a także rozważać możliwości przywrócenia ich do działania.
5
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów szczególnie
ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony, Dz. U.
2003.116.1090.
6
Monitorowanie zagrożeń, R. Kalinowski, Akademia Podlaska, Siedlce 2003, str. 6.
Strona 6 z 7
Jak wskazują przykłady historyczne ochrona infrastruktury krytycznej ma
także znaczenie bezpośrednie dla pozostałych komponentów zapewniających
bezpieczeństwo. Jak pisze B. H. Liddell Hart w "Strategia. Działania pośrednie":  Tak
długo jak rodziny są bezpieczne, ludzie ci będą bronili swego kraju, wierząc, ze
dzięki poświęceniu osłaniają oni również swe rodziny. Lecz nawet więzy patriotyzmu,
dyscypliny i koleżeństwa rozluz
niają się, gdy rodzina zostaje zagrożona(& ) .7
Zawarta myśl odnosiła się do stanowiska żołnierzy konfederacji w Wojnie Secesyjnej.
Jak widać z analizy przeprowadzonej przez B. H. Liddell Harta wynika iż opór wojsk
Konfederacji załamał się, ponieważ władze stanów południowych nie wystarczająco
zabezpieczyły potrzeby swoich obywateli, a na skutek prowadzonej wojny cierpieli
oni różnego rodzaju niedostatki co wpływało demoralizująco na walczących
żołnierzy. Jeżeli chodzi o ochronę infrastruktury komunikacyjnej jako infrastruktury
krytycznej, jej ważność w bezpośrednich działaniach wojennych wykazał gen.
Douglas McArthur stosując zasadę uderzania tam gdzie przeciwnik nie posiadał
rozbudowanej obrony i wystarczających sił do jej obrony, odcinając z
ródła i drogi
zaopatrzenia8. Siły odcięte od zaopatrzenia nie mogły długo stawiać oporu.
Istotą wyznaczenia katalogu obiektów infrastruktury krytycznej jest
zapewnienie funkcjonowania państwa, administracji rządowej i zabezpieczenia
podstawowych potrzeb ludności w czasie występującego kryzysu lub wojny. Katalog
powyższy zamyka szeroki wachlarz obiektów, które muszą być chronione nie
zależnie od zaistniałej sytuacji i w pierwszej kolejności przywracane do stanu
użyteczności. Odcięcie ludności, służb porządkowych, sił ratowniczych od niektórych
elementów infrastruktury może prowadzić do powstawania chaosu, braku możliwości
prowadzenia skoordynowanych działań, a wręcz ich uniemożliwienia.
7
B. H. Liddell Hart, Strategia. Działania pośrednie, Warszawa 1959, rozdział IX.
8
Theodore Kinni, Donna Kinni, Sztuka zwycięstwa. Istota strategii i przywództwa według generała
Douglasa MacArthura, OnePress, 2005.
Strona 7 z 7