Metody projekcyjne i analiza
wytworów
Status naukowy metod projekcyjnych
Pojęcie projekcji
" Projekcja  od Å‚ac. czasownika proicere 
wyrzucad, wyciÄ…gad; w mowie potocznej oznacza
 rzutowanie
" W znaczeniu przyjętym potem w psychologii
pojęciem tym po raz pierwszy posłużył się Z.
Freud w roku 1894: Psychika rozwija nerwice
lękowe, gdy nie może opanowad podniecenia
(seksualnego) rozwijajÄ…cego siÄ™ endogennie.
Działa ona w taki sposób, jak gdyby dokonywała
projekcji swojego podniecenia na zewnÄ…trz.
Pojęcie projekcji
" Rembowski: na podstawie definicji w literaturze
wyróżnid można 4 rodzaje zjawisk psychicznych,
określanych mianem projekcji:
 Klasyczna: proces polegajÄ…cy na emitowaniu
podniecenia na zewnÄ…trz przez przypisywanie
własnych uczud i pragnieo innym ludziom i światu;
jest to proces, który pozwala jednostce usunąd poza
świadomośd wszelkie niepożądane zjawiska w jego
psychice (Freud)
 Atrybutywna: przypisywanie własnych motywów,
uczud i zachowania innym osobom
 Autystyczna: modyfikowanie dostrzeganych przez
jednostkę rzeczy zgodnie z własnymi potrzebami
 Racjonalizująca: usprawiedliwianie własnego
zachowania przez szukanie uzasadnienia
Pojęcie projekcji
" Frank (1948):
 Procesy przetwarzania sytuacji zgodnie z prywatnym światem
jednostki
" Pojęcia bliskoznaczne:
 Rzutowanie
 Przypisywanie (atrybucja)
 Uzewnętrznianie
" Sęk (1984):
 Projekcja jest cechą procesów percepcji, polegającą na subiektywizacji
w odbiorze i przetwarzaniu sygnałów z otoczenia. Poza procesami
percepcji projekcja polega na spontanicznym i nieświadomym
uzewnętrznianiu podmiotowych cech
Rodzaje projekcji (Sęk 1984)
" Poznawcza apercpecja  usensownienie nieznanej
sytuacji, aby można ją było włączyd do
istniejących schematów
" Projekcja motywacyjnych i emocjonalnych cech
osobowości  kształtowanie i zniekształcanie
otoczenia wskutek rzutowania na nie trwałych
cech osobowości (często ma charakter obronny)
" Projekcja krótkotrwałych stanów emocjonalno-
motywacyjnych  ma charakter przejściowy
Teoria projekcji
" Sprzeciw wobec behawioryzmu: ujęcie osobowości:
 Funkcjonalne, a nie taksonomiczne;
 Dynamiczne, a nie statyczne;
 Holistyczne, a nie atomistyczne.
" Zagadnienie centralne: wewnętrzna struktura i
działanie osobowości
 Funkcje psychiczne w kontekście całej osobowości
" Podstawowe dla metod projekcyjnych podejścia
teoretyczne:
 Psychoanaliza
 Psychologia postaci
Teoria projekcji  psychoanaliza i
psychologia postaci
" Wielowarstwowa struktura osobowości
" Organizm jako całościowy system posiadający zdolnośd
samoregulowania
" Podobieostwo między mechanizmem psychiki jednostki
i jej funkcjonowaniem a aktualnym otoczeniem
jednostki, którego jest częścią
" Zdeterminowanie psychiki jednostki ludzkiej  wszelkie
zjawiska psychiczne mają określoną przyczynę
" Jednolitośd i ciągłośd rozwojowa psychicznej natury
człowieka  znaczenie i funkcje zjawisk psychicznych są
ściśle związane z psychobiologią całego organizmu
jednostki
Teoria projekcji  rozumienie
osobowości
" Osobowośd jako proces, a nie zespół cech:
obraz osobowości jako  aktualny przekrój
rozwijania się procesu osobowości ;
" Osobowośd jest procesem kształtującym się
indywidualnie w sposób niepowtarzalny; o
kierunku tego procesu decyduje dążenie
jednostki do zaspokojenia potrzeb i uniknięcia
szkody;
"  osobowośd jako całośd
Metody projekcyjne
" Frank, 1939:
Zespół celowo skonstruowanych bodz
ców, których
zastosowanie ma na celu uzyskanie wglÄ…du w osobistÄ…,
prywatnÄ… i idiosynkretycznÄ… opiniÄ™ badanego; powinien on
zareagowad odpowiedziÄ… zgodnÄ… z jego pojmowaniem ich
znaczeo i to w sposób jemu tylko właściwy, tak żeby
zachowanie się jego było demonstracją własnej
osobowości
Podstawowe założenia metod
projekcyjnych
W zachowaniu człowieka oraz mechanizmach
pośredniczących między bodz
cem a reakcjÄ…
wyrażają się indywidualne cechy człowieka
Podstawowe założenia metod
projekcyjnych
" Hipoteza projekcyjna
 Sytuacja wieloznaczna (brak narzucenia
konkretnego zachowania) Ä…ð
Ä…ðswoboda wyboru zachowania Ä…ð
Ä…ðprojekcja uczud, pragnieo, dążeo
To podstawowe założenie jest ważne w kontekście zarzutów,
stawianych technikom projekcyjnym
Podstawowe założenia metod
projekcyjnych
" Hipoteza poziomów projekcji
 Istnieje odwrotnie proporcjonalna zależnośd między
stopniem strukturalizacji bodz
ców w teście
projekcyjnym a poziomem kontroli impulsów
 Im mniejsza jest strukturalizacja, a większa
wieloznacznośd bodz
ców, tym większe nasilenie
projekcji i tym większe prawdopodobieostwo
rzutowania głębszych, nieświadomych cech
osobowości
Podstawowe założenia metod
projekcyjnych
" Cel metod projekcyjnych:
 Diagnoza strukturalnych i procesualnych właściwości
osobowości, które determinują wzory indywidualnego
i społecznego funkcjonowania jednostki
 Realizowany dzięki właściwościom:
" Materiału testowego
" Zachowania testowego osoby badanej
" Interpretacji i diagnozy
Podstawowe założenia metod
projekcyjnych
" Materiał i zadania testowe
 Materiał  niejednoznaczny
 Instrukcje  zróżnicowane
" O projekcyjności testu decyduje zadanie testowe,
wynikające z relacji materiał  instrukcja. Wyznacza ono
zakres swobody, indywidualności, tym większy, im bardziej
instrukcja ma charakter:
 Niedyrektywny
 Nienormatywny
 Podmiotowy
 Kreatywistyczny
Podstawowe założenia metod
projekcyjnych
" Zachowanie testowe  cztery typy zachowao w testach
projekcyjnych
 Selektywne spostrzeganie bodz
ców testowych
 Interpretacja znaczeo materiału testowego
 Rzutowanie
 Wybór
" Zachowanie testowe ma charakter:
 Ekspresyjny
 Znaczeniowy
 Adaptacyjny
Podstawowe założenia metod
projekcyjnych
" Interpretacja i diagnoza
" Murray i Kluckohn (1953): Każdy człowiek jest
psychologicznie  & taki jak wszyscy, jak niektórzy, jak
nikt poza nim
" Interpretacja i diagnoza opierają się na założeniach
dotyczących osobowości
 Holizm Ä…ðtrzystopniowa procedura interpretacyjna
" Formułowanie hipotez w oparciu o pojedyncze zmienne testowe
" Integracja związków między zmiennymi
" Diagnoza testowa  odniesienie interpretacji testowej do
psychologicznego i społecznego kontekstu funkcjonowania OB
 Wielopoziomowośd
 Funkcjonalizm
Podstawowe założenia metod
projekcyjnych  interpretacja danych
" Sytuacja testowa jest modelem sytuacji rzeczywistej i
generuje reakcje testowe, które pozwalają na
ujawnienie właściwości OB.:
 Spostrzegania i poznawczej organizacji bodz
ców świata
zewnętrznego
 Stylów emocjonalnej regulacji i kontroli
 Obrazu świata i siebie
 Wzorów zachowao i relacji interpersonalnych
 Preferencji i dążeo jako pochodnych systemu potrzeb i
motywacji
" Właściwości te ujawniają się zarówno w formalnych,
jak i treściowych aspektach zachowania testowego
Techniki projekcyjne a testy
projekcyjne
" Technika projekcyjna  każda metoda badania
diagnostycznego, oparta na zjawisku projekcji
" Test projekcyjny  techniki projekcyjne o
wystandaryzowanym sposobie badania oraz
sformalizowanych regułach interpretacji i
diagnozy (np. TAT, test Rorschacha)
Metody projekcyjne a inne metody
badania osobowości
" Cel stosowania: podobny (poznanie osobowości, chod
w różnych aspektach)
" Podejście: odmienne (idiograficzne a nie
nomotetyczne)
 Brak bezpośrednich pytao, raczej stwarzanie sytuacji, w
której oczekujemy ujawnienia pewnych cech
 Traktowanie zaobserwowanego zachowania osoby badanej
jako zorganizowanej całości
" Teoria: odmienna
Metody projekcyjne a inne metody
badania osobowości
" Wielkośd zbioru wypowiedzi testowych
" Możliwośd kontroli przez badającego wartości
bodz
cowej testu
" Możliwośd kontroli przez badanego psychologicznych
znaczeo swojego zachowania testowego i kryteriów
jego oceny przez badajÄ…cego
" Funkcje pomiarowe
Zastosowanie metod projekcyjnych
" Badanie osobowości dzieci i dorosłych
" Szczególnie przydatne w badaniach dzieci
" Np. rysunek  projekcyjna metoda poznawania
dziecka w ramach zabawy
Zarzuty stawiane metodom
projekcyjnym
" Trafnośd
 Porządku zerowego (zewnętrzna)
 Przyrostowa
" Rzetelnośd
" Brak lub nieadekwatnośd norm
" Brak standaryzacji
" Ważny jest CEL badania  trafnośd określonego
wskaz
nika z punktu widzenia konkretnego celu
" y
ródło HIPOTEZ na temat osobowości
Zmienne obniżające trafnośd technik
projekcyjnych
" Wpływ osoby przeprowadzającej badanie
" Wpływ sytuacji
" Nastawienie osoby badanej
" Możliwośd symulacji
" Zmienna aprobaty społecznej
Pojedyncza technika nigdy nie może byd z
ródłem
TWIERDZEO o ogólnym funkcjonowaniu
człowieka, a jedynie z
ródłem HIPOTEZ na
temat funkcjonowania  tu i teraz .
Ogólne zasady stosowania technik
projekcyjnych (zwłaszcza w badaniu dzieci)
" Przy wyborze techniki należy kierowad się tym, aby:
 Technika była dostosowana do danej osoby: jej wieku,
sposobu myślenia, zdolności percepcji, słownictwa, itp.
" Przebieg badania i jego wyniki zależą w dużej mierze od
warunków, w jakich odbywa się badanie;
 Ważne jest nawiązanie dobrego kontaktu!!!
" Dziecka nie powinno się na wstępie powiadamiad o
oczekujÄ…cym je zadaniu;
" W badaniu należy wziąd pod uwagę również inne
informacje o osobie badanej, aby lepiej można było
zinterpretowad jej odpowiedzi;
Ogólne zasady stosowania technik
projekcyjnych (zwłaszcza w badaniu dzieci)
" Techniki powinny byd dostosowane do indywidualności
danej osoby badanej, aby mied pewnośd, że
dokonywana projekcja reprezentuje jej osobowośd;
 Np. w przypadku dzieci  najlepiej techniki zabawowe
" Otrzymane wyniki należy interpretowad wg
zobiektywizowanych schematów interpretacyjnych, aby
wyeliminowad subiektywnÄ… ocenÄ™;
 Analiza formalna lub analiza treści  lub łącznie
" Wyniki badania projekcyjnego wymagają uzupełnienia
o informacje uzyskane za pomocÄ… innych technik  z tej
samej lub innej grupy metod
Ogólne zasady stosowania technik
projekcyjnych (zwłaszcza w badaniu dzieci)
NIGDY NIE OPIERAMY SI
NA WYNIKU TYLKO JEDNEJ
TECHNIKI