plik


ÿþDariusz Sagan Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu na przykBadzie Michaela Behe ego koncepcji nieredukowalnej zBo|ono[ci Teoria inteligentnego projektu ma stanowi alternatywne wzgldem darwinizmu wyja[nienie pochodzenia |ycia. W ujciu Michaela J. Behe ego, profesora nadzwyczajnego na Wydziale Nauk Biologicznych w Lehigh University, gBosi ona, |e pewne systemy biochemicz- ne, które tworz podstaw |ycia, zostaBy rozmy[lnie zaprojektowane przez jaki[ inteligentny czynnik. Zgodnie z darwinizmem za[ powstaBy one w stopniowym procesie ewolucji poprzez dobór naturalny. Zanim przejd do kwestii naukowo[ci, krótko przedstawi pogldy Behe'e- go. System nieredukowalnie zBo|ony a mechanizm ewolucji darwinowskiej Behe, biochemik, w 1996 roku opublikowaB ksi|k Darwin s Black Box: The Biochemical Challenge to Evolution [Czarna skrzynka Darwina: biochemiczne wyzwanie dla ewolucjonizmu], w której wyraziB pogld, |e  dziki wyt|onym badaniom w dziedzinie biochemii  okazaBo si, i| pewne systemy biochemiczne s nieredukowalnie zBo|one. Przez nieredukowalnie zBo|ony Behe rozumie (& ) pojedynczy system, zBo|ony z kilku dobrze dopasowanych, oddziaBujcych ze sob cz[ci, którym przypisuje si podstawowe funkcje, gdzie usunicie jakiejkolwiek z tych cz[ci powo- duje, |e system przestaje sprawnie funkcjonowa.1 System nieredukowalnie zBo|ony, któremu brakuje jakiej[ cz[ci, jest z definicji nie- funkcjonalny. UkBady takie stanowi problem dla darwinizmu, poniewa| darwinizm jest teori gradualistyczn, co oznacza, |e systemy biochemiczne mogBy rozwin si tylko wskutek maBych, powolnych, niekierowanych kroków mutacyjnych, przy czym ka|da cz[ takich ukBadów musiaBa osobno peBni jak[ podatn na dobór naturalny funkcj, zanim si one utworzyBy. Systemu nieredukowalnie zBo|onego nie mo|na wytworzy w procesie ewolucji  musi zosta stworzony od razu w caBo[ci, aby mógB si do czegokolwiek nadawa. Behe wnioskuje, |e skoro takie systemy nie mogBy powsta na drodze ewolucji, to musiaB je za- projektowa jaki[ inteligentny czynnik. Behe jako przykBady biologicznych mechanizmów nieredukowalnie zBo|onych podaje m.in. wi bakteryjn, rzsk, kaskad krzepnicia krwi, transport midzykomórkowy czy proces widzenia. Badania pokazaBy na przykBad, |e do wytworzenia funkcjonalnej wici bakte- 1 M.J. BEHE, Darwin s Black Box: The Biochemical Challenge to Evolution, The Free Press, New York 1996, s. 39. Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 2 ryjnej potrzeba 30-40 biaBek. OkoBo poBowa z nich skBada si na ukoDczon struktur wici, a pozostaBe s konieczne przy jej konstruowaniu. Przy braku choby jednego z tych biaBek, nie mo|na zbudowa funkcjonalnej wici.2 Behe dopuszcza mo|liwo[, |e ukBady, które nie s nieredukowalnie zBo|one, wyewoluowaBy. Na marginesie mo|na wspomnie, |e Behe nie od- rzuca idei ewolucji rozumianej jako pochodzenie z modyfikacj od wspólnego przodka, ale pozostawia otwart kwesti jej mechanizmu. WBa[nie w tym punkcie skupia si teoria inteli- gentnego projektu: jak powstaBy organizmy |ywe, poprzez dobór naturalny czy inteligentny projekt? Nale|y zauwa|y, |e inteligentny projekt z Batwo[ci mo|e wspóBistnie z doborem naturalnym. Jak pisze Behe Kluczowe twierdzenie teorii inteligentnego projektu nie gBosi, |e dobór naturalny nie wyja[nia niczego, ale |e nie wyja[nia wszystkiego.3 Aby jego koncepcj mogli dobrze poj nie tylko profesjonalni naukowcy, lecz tak|e zwykli ludzie, w Darwin s Black Box Behe u|yB pospolitej puBapki na myszy jako analogii do systemu nieredukowalnie zBo|onego. Standardowa puBapka na myszy skBada si z piciu cz[ci: drewnianej podstawy, mBoteczka, spr|yny, dr|ka przytrzymujcego i zapadki. Zda- niem Behe ego, aby puBapka prawidBowo dziaBaBa, nie mo|e jej brakowa ani jednej z tych cz[ci i  oczywi[cie  dlatego jest nieredukowalnie zBo|ona. WspóBczesny argument z projektu a jego wersje wcze[niejsze Argument Behe ego ró|ni si od wysuwanych w biologii wcze[niejszych wersji argu- mentu z inteligentnego projektu tym, |e nie ma on dowie[ istnienia |yczliwego Boga, a tylko ogranicza si do stwierdzenia, |e pewne systemy biochemiczne musiaBy zosta zaprojektowa- ne przez inteligentnego projektanta. Argument ten nie mówi nic o naturze projektanta. W jed- nym z artykuBów Behe pisze, |e: Mo|liwymi kandydatami do roli projektanta s: Bóg chrze[cijaDski; anioB  upadBy lub nie; pla- toDski Demiurg; pewna mistyczna moc new-age; kosmici z Alfa Centauri; podró|nicy w czasie lub caBkowicie nieznana inteligentna istota.4 Co wicej, Behe uwa|a swój argument za naukowy, a nie filozoficzny czy teologicz- ny. Nie odnosi si on do |adnej doktryny religijnej, ani nie jest argumentem dedukowanym z pierwszych zasad. Polega on na [wiadectwie fizycznym znajdowanym w przyrodzie, a skoro tak, to mo|na go sfalsyfikowa na podstawie innego [wiadectwa fizycznego. W zwizku z tym ów argument nie prowadzi, jego zdaniem, do bezdyskusyjnego wniosku, lecz wydaje si by obecnie najlepszym wyja[nieniem molekularnego poziomu |ycia. 2 Zob. M.J. BEHE,  Irreducible Complexity: Obstacle to Darwinian Evolution , [w:] M. RUSE and W.A. DEMBSKI (eds.), Debating Design: From Darwin to DNA, Cambridge University Press, w druku. 3 Tam|e. 4 M.J. BEHE,  The Modern Intelligent Design Hypothesis: Breaking Rules , [w:] Neil A. MANSON (ed.), God and Design: The Teleological Argument and Modern Science, Routledge, London 2003, s. 277 [s. 277- 291]. Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 3 Zdaniem Behe ego to, |e sByszc o argumencie z nieredukowalnej zBo|ono[ci, mamy skojarzenia teologiczne, nie zmienia jego statusu jako idei naukowej. Behe argumentuje, |e z teori Wielkiego Wybuchu równie| zwizane s skojarzenia teologiczne, a mimo to, nawet je- [li zostanie sfalsyfikowana, nikt nie bdzie uwa|aB jej za nienaukow, poniewa| wspiera si danymi empirycznymi.5 Falsyfikowalno[ Obie strony sporu ewolucjonizm-kreacjonizm zazwyczaj akceptuj popperowskie kry- terium demarkacji. Najwyrazniej nie zdaj sobie sprawy, |e na ten temat w filozofii nauki wy- powiadane s ró|ne opinie. Na przykBad Kuhn i Lakatos mocno argumentuj, |e same fakty nie wystarcz do obalenia starej i wprowadzenia nowej teorii.6 Wydaje si jednak, |e Behe wie o gBosach krytycznych w stosunku do popperowskiego kryterium. Pisze o tym wyraznie w jednym z artykuBów.7 Jeszcze bardziej powinien [wiadczy o tym fakt, |e Behe w College of Arts and Sciences w Lehigh University prowadziB kurs pod nazw  Popularne argumenty na rzecz ewolucjonizmu , w którym wykorzystywaB m.in. ksi|k wyra|ajc gBówne idee Kuh- na, zatytuBowan Struktura rewolucji naukowych.8 Niezale|nie od tego, jakie stanowisko Behe zajmuje w tej sprawie, czsto twierdzi si przeciwko niemu, |e teoria inteligentnego projektu jest niefalsyfikowalna (bdz nietestowalna metodami naukowymi), albo |e odwoBuje si do cudów, a to nie jest |adnym wyja[nieniem. Obie te cechy maj dyskwalifikowa hipotez projektu jako hipotez naukow. Nale|y odnotowa, |e pojcie  inteligentnego projektu mo|na rozumie dwojako. Po pierwsze, przez  inteligentny projekt rozumie si, |e same prawa przyrody s zaprojektowa- ne w celu wytwarzania |ycia i zBo|onych systemów, które le| u jego podstaw (jest to tzw. teistyczny ewolucjonizm). W takim ujciu, nawet je[li zaobserwujemy w przyrodzie lub la- boratorium, |e przy pomocy nacisku selekcyjnego wytworzono nowe zBo|one ukBady, hipote- za projektu i tak nie zostanie sfalsyfikowana, poniewa| rozwa|a si j jako wbudowan w prawa przyrody. Nie ma tu niezgodno[ci z naukowymi wyja[nieniami ewolucjonizmu. Taka hipoteza inteligentnego projektu jest niefalsyfikowalna  ma charakter wyBcznie filozoficzny (metafizyczny w sensie Poppera). Drugie rozumienie pojcia  inteligentnego projektu mówi o tym, |e projekt przekracza prawa przyrody. Tutaj szuka si innych powodów, ni| istnienie praw przyrody, dla wycignicia wniosku, |e |ycie i skBadajce si na nie systemy zaplanowa- no celowo. 5 Co wicej, Behe sugeruje, |e ka|da teoria dotyczca pochodzenia |ycia niesie skojarzenia teologiczne i filozoficzne, zob. BEHE,  Irreducible Complexity: Obstacle&  . 6 Por. Thomas S. KUHN, Struktura rewolucji naukowych, z jz. angielskiego przeBo|yBa Helena Ostromcka, Fundacja Aletheia, Warszawa 2001, s. 122-123, 143, 146; Imre LAKATOS, Pisma z filozofii nauk empirycznych, z jz. angielskiego przeBo|yB Wojciech Sady, Biblioteka WspóBczesnych Filozofów, Wydawnic- two Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 69. 7 Zob. M.J. BEHE,  Philosophical Objections to Intelligent Design: Response to Critics , Discovery In- stitute, July 31, 2000. http://www.discovery.org/scripts/viewDB/index.php?program=CSC%20Responses &com- mand=view&id=445. 8 Zob. Tom WOODWARD,  Meeting Darwin s Wager: How biochemist Michael Behe uses a mousetrap to challenge evolution theory , Watchmaker, Jul/Aug/Sept 1997, vol. 4, no. 3, s. 25 [s. 19-28]. Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 4 Behe u|ywa tego drugiego rozumienia.9 Ale w tym sensie niektórzy naukowcy tak|e nie mog uzna teorii inteligentnego projektu za naukow. Jerry A. Coyne, biolog ewolucyjny z University of Chicago, pisze na przykBad, |e Behe ego teoria zBo|ono[ci biochemicznej jest nienaukowa, gdy| jest nietestowalna: nie mo|na wyobrazi sobie obserwacji czy eksperymentu, które mogByby j obali. Jego teoria to hybryda  utrzymuje, |e niektóre procesy biochemiczne wyewoluowaBy, podczas gdy inne zBo|yB do kupy niezi- dentyfikowany Wielki Projektant. Czego nie da si wyja[ni na gruncie darwinizmu, musi wic pod- pada pod inteligentny projekt. Takiej teorii nie mo|na sfalsyfikowa, poniewa| za ka|dym razem, gdy jaki[ proces biochemiczny uzyska wyja[nienie ewolucyjne, Behe Batwo mo|e zawzi dziedzin Projek- tanta do procesów jeszcze nie wyja[nionych.10 Inny biolog ewolucyjny, Douglas J. Futuyma, twierdzi nawet, |e skoro istnieje wiele systemów nieredukowalnie zBo|onych, to |ycie musi si przedstawia Behe emu jako niezli- czone przypadki nadnaturalnej interwencji. WedBug Futuymy, naukowcy odwoBujc si do cudów przestaj uprawia nauk. Pisze on, |e Behe, widzc cud w ka|dej molekule, chciaBby doprowadzi nas do uznania pora|ki rozumu, do stracenia nadziei na zrozumienie, do zadowolenia si niewiedz. Nawet gdyby biolodzy z dnia na dzieD uzyskiwali coraz wiksz wiedz i wgld w procesy |yciowe, Behe radziBby nam, aby[my si pod- dali.11 Behe ma jednak prost odpowiedz na zarzut Coyne a. Mówi, |e gdyby pokazano, i| dobór naturalny mo|e wytworzy ukBad o pewnym stopniu zBo|ono[ci (dajmy na to  wi bak- teryjn, która skBada si z okoBo 40 biaBek), to byBoby gBupie sdzi, |e nie mo|e on wytwo- rzy jakiegokolwiek innego systemu o równie du|ym lub mniejszym stopniu zBo|ono[ci. Zreszt wniosek Coyne a o niefalsyfikowalno[ci hipotezy inteligentnego projektu nie zgadza si z argumentami innych krytyków tezy Behe ego. Russell F. Doolittle,12 Kenneth R. Miller,13 czy Niall Shanks i Karl H. Joplin14 wysunli przecie| jak najbardziej naukowe argumenty w celu jej sfalsyfikowania. Lecz nie mo|na mie dwóch rzeczy naraz. Nie mo|na jednocze[nie mówi, |e inteli- gentny projekt jest niefalsyfikowalny i |e istnieje przeciw niemu jakie[ [wiadectwo empirycz- ne. Albo jest niefalsyfikowalny i przez to nieczuBy na wyniki do[wiadczenia, albo mo|na go krytykowa na podstawie obserwacji i dlatego jest testowalny. Sam Miller wymy[liB test na zdolno[ doboru naturalnego do produkowania zBo|onych systemów biochemicznych, który polega na wyeliminowaniu z organizmu jakiego[ zBo|onego systemu, aby zobaczy, czy ewo- 9 Zob. BEHE,  Philosophical Objections to Intelligent Design&  . 10 Jerry A. COYNE,  More Crank Science , Boston Review, Feb/March 1997. http://www.bostonreview. net/br22.1/coyne.html. Por. te|:  [I]nteligentny projekt& [jest] nienaukowy, poniewa| nie [jest] testowalny metodami naukowymi (National Academy of Sciences, Science and Creationism: A View from the National Academy of Sciences, National Academy Press, Washington, DC. 1999, s. 25; cyt. za: BEHE,  Philosophical Objections to Intelligent Design&  ). 11 Douglas J. FUTUYMA,  Miracles and Molecules , Boston Review, Feb/March 1997, s. 29-30. http:// www.bostonreview.net/br22.1/futuyma.html. 12 R.F. DOOLITLE,  A delicate balance , Boston Review, Feb/March 1997, s. 28-29. http:// www.boston- review.net/br22.1/doolittle.html. 13 K.R. MILLER, Finding Darwin s God: A Scientist s Search for Common Ground Between God and Evolution, Cliff Street Books, New York 1999, s. 129-164. 14 N. SHANKS and K.H. JOPLIN,  Redundant Complexity: A Critical Analysis of Intelligent Design in Biochemistry , Philosophy of Science 1999, vol. 66, s. 268-282. Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 5 lucja mo|e zastpi go nowym systemem. Popierajc swoje wnioski badaniami eksperymen- talnymi stwierdziB, |e test ten wypadB pomy[lnie i hipoteza inteligentnego projektu zostaBa sfalsyfikowana. Pózniej okazaBo si jednak, |e to interpretacja wyników tych badaD jest bBd- na, poniewa| nie usunito caBego systemu, a tylko jedn jego cz[.15 Co do zarzutu Futuymy, Behe twierdzi, |e wcale nie odwoBuje si do cudów, lecz wyBcznie do projektu. Zarzuca nawet Futuymie, |e to jemu i innym ewolucjonistom jawi si w gBowie zdolno[ doboru naturalnego do tworzenia zBo|onych mechanizmów molekular- nych, podczas gdy projektu do[wiadczamy w |yciu codziennym.16 Co wicej, wspóBczesna hipoteza inteligentnego projektu nie mówi, kim jest projektant, i jest mo|liwe, |e jest on bytem naturalnym.17 Koncepcja Behe ego jest falsyfikowalna, a jest tak dlatego, |e dotyczy ona nie wszystkich, lecz konkretnych wymienionych przez niego systemów biochemicznych, takich jak na przykBad wi bakteryjna, kaskada krzepnicia krwi czy rzska. Je[li wyka|e si, i| do- bór naturalny mo|e wytworzy wi bakteryjn, czy to eksperymentalnie, czy teoretycznie, to hipoteza gBoszca, |e wi jest nieredukowalnie zBo|ona, zostanie sfalsyfikowana. Ale Behe z kolei stawia pytanie, czy darwinizm jest falsyfikowalny? Jak mo|na sfalsyfikowa twier- dzenie, |e jaki[ konkretny system biochemiczny zostaB wytworzony przez proces darwinow- ski? Kenneth Miller nie odrzuciB darwinizmu, gdy okazaBo si, |e cytowane przez niego ba- dania s bBdne. Akceptowanej przez siebie teorii raczej si broni, ni| od razu odrzuca, i zrzuca si win na eksperymentatora mówic, |e popeBniB jaki[ bBd przy przeprowadzaniu do[wiadczenia lub na teoretyka  |e nie wyprowadza dobrych konsekwencji z zaBo|eD teorii. Popper takie sposoby postpowania nazywa  wybiegami konwencjonalistycznymi . Oprócz tych dwóch wybiegów Popper wspomina jeszcze wprowadzanie hipotez ad hoc (czyli takich, które tylko neutralizuj fakty niezgodne z teori, nie dajc nowych przewidywaD) lub mody- fikowanie tzw.  definicji ostensywnych .18 Popper uwa|a, |e w nauce nie nale|y stosowa tych wybiegów, gdy| nie prowadz one do zwikszenia naszej wiedzy.19 Temu pogldowi sprzeciwia si na przykBad Lakatos. Pisze on tak: W mojej koncepcji, i to mnie przede wszystkim ró|ni, jak sdz, od pierwotnej wersji Poppe- ra, krytyka nie zabija  i nie mo|e zabija  tak szybko, jak to on sobie wyobra|aB. Czysto negatywna, destruktywna krytyka, w rodzaju  obalenia czy wykazania sprzeczno[ci, nie eliminuje programu [czyli teorii  uwaga D. S.]. Krytyka programu jest procesem dBugim i czsto frustrujcym, a programy 15 Zob. BEHE,  The Modern Intelligent Design Hypothesis&  , s. 282-286. H. Allen Orr, biolog ewo- lucyjny z University of Rochester, równie| przyznaje, |e  Z argumentami [Behe ego] powinno i trzeba rozpra- wia si na gruncie nauki, tak jak on chciaB. Behe ostatecznie po prostu ma racj, albo jest w bBdzie (zob. H. Allen ORR,  Darwin v. Intelligent Design (again): The latest attack on evolution is cleverly argued, biologically informed  and wrong , Boston Review, Dec/Jan 1996/1997, s. 28-31. http://www.bostonreview. net/br21.6/or- r.html. 16 Zob. M.J. BEHE,  Michael Behe s Response to Boston Review Critics , Discovery Institute, March 1, 1997. http://www.discovery.org/scripts/viewDB/index.php?program=CRSC%20Responses&command=view& id=47. 17 Zob. M.J. BEHE,  Reply to My Critics: A Response to Reviews of Darwin s Black Box: The Bio- chemical Challenge to Evolution , Biology and Philosophy 2001, vol. 16, s. 699-700 [s. 685-709]. 18 Zob. Karl R. POPPER, Logika odkrycia naukowego, z jz. angielskiego przeBo|yBa Urszula Niklas, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1977, s. 70; ten|e, Droga do wiedzy. DomysBy i refutacje, z jz. an- gielskiego przeBo|yB Stefan Amsterdamski, Biblioteka WspóBczesnych Filozofów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 67. 19 POPPER, Logika odkrycia naukowego& , s. 71. Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 6 rozwijajce si traktowa nale|y wyrozumiale. Mo|na, oczywi[cie, wykaza, |e program badawczy ulega degeneracji, ale jedynie krytyka konstruktywna mo|e, przy pomocy konkurencyjnych programów badawczych, osign autentyczny sukces (& ) [podkr. Lakatosa].20 Behe uwa|a, |e to nie teoria inteligentnego projektu jest niefalsyfikowalna, lecz wBa- [nie darwinizm jest nieczuBy na falsyfikacj. Mo|na to zobaczy, gdy sprawdzimy podstawo- we zaBo|enia tych dwóch teorii, majc na uwadze konkretny system biochemiczny taki, jak na przykBad wi bakteryjna. Ta pierwsza gBosi, |e |aden nieinteligentny proces nie mógB jej wy- tworzy, a darwinizm zakBada, |e mógB j wytworzy jaki[ nieinteligentny proces. Aby sfal- syfikowa twierdzenie pierwsze, wystarczy wskaza proces, który mógB wytworzy wi bakte- ryjn. Aby sfalsyfikowa drugie twierdzenie, nale|aBoby pokaza, |e system ten nie mógB si utworzy przy pomocy |adnej, potencjalnie nieskoDczonej liczby mo|liwych nieinteligen- tnych procesów. A to wedBug Behe ego jest niewykonalne. Jego zdaniem twierdzeD darwi- nowskich mo|na jednak potencjalnie pozytywnie dowie[. Gdyby jaki[ naukowiec prze- prowadziB eksperyment pokazujcy produkcj wici przy pomocy procesów darwinowskich, to twierdzenie darwinizmu gBoszce, |e ten konkretny system biochemiczny mógB powsta na drodze doboru naturalnego, zostaBoby potwierdzone, i tym samym obalono by hipotez Behe'- ego. Problem jest tylko z falsyfikacj twierdzeD darwinowskich. Tak twierdzi Behe. W jednym z artykuBów21 przytacza on jednak sBowa Darwina, które maj stanowi kryterium dla obalenia teorii doboru naturalnego: Je[liby mo|na byBo wykaza, |e istnieje jakikolwiek narzd zBo|ony, który nie mógBby by utworzony na drodze licznych, nastpujcych po sobie, drobnych przeksztaBceD  teoria moja musiaBaby absolutnie upa[.22 Kryterium to speBniaj  zdaniem Behe ego  systemy nieredukowalnie zBo|one takie, jak chocia|by kaskada krzepnicia krwi, rzska czy wi bakteryjna.23 A wic Behe wskazujc te ukBady, podejmuje prób sfalsyfikowania darwinizmu. Jak to pogodzi z jego twierdzeniem, |e teoria darwinowska jest niefalsyfikowalna? Otó|, zdaje si, |e Behe emu chodzi nie o sam niemo|no[ obalenia darwinizmu, lecz o to, |e darwini[ci nie s skorzy do jego odrzu- cenia. Gdy wyniki przeprowadzonych przez nich eksperymentów oka| si bBdne, zawsze mog powiedzie, |e zastosowali niewBa[ciwy nacisk selekcyjny lub dobrali niewBa[ciwy gatunek bakterii, itp. Jest to jednak mechanizm psychologiczny, polegajcy raczej na chci potwierdzenia uznawanej przez siebie teorii ni| usiBowaniu jej obalenia, któremu mo|e ulec tak|e sam Behe. Czy w nauce wnioskowanie o projekcie jest uprawnione? 2020 LAKATOS, Pisma z filozofii& , s. 153. Por. te| tam|e, s. 157-158. 21 Zob. BEHE,  The Modern Intelligent Design Hypothesis&  , s. 279, 290. 22 Charles DARWIN, The Origin of Species, Bantam Books, New York 1999 (1859), s. 154. [TBu- maczenie polskie: Karol DARWIN, O powstawaniu gatunków drog doboru naturalnego, czyli o utrzymaniu si doskonaBych ras w walce o byt, z jz. angielskiego przeBo|yli Szymon Dickstein i Józef Nusbaum, Edi- ciones Altaya Polska & DeAgostini Polska, Warszawa 2001, s. 200]. 23  (& ) w wici mamy powa|n kandydatk do speBnienia kryterium darwinowskiego. Mamy system, co do którego wydaje si bardzo nieprawdopodobne, |e zostaB wytworzony poprzez  liczne, nastpujce po sobie, drobne przeksztaBcenia  (BEHE,  The Modern Intelligent Design Hypothesis&  , s. 280). Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 7 Oprócz rozstrzygnicia tego, czy teoria inteligentnego projektu jest falsyfikowalna, warto rozpatrzy, czy w nauce wnioskowanie o projekcie jest w ogóle uprawnione. Naukowcy czsto zakazuj odwoBywania si do przyczyn nadnaturalnych w wyja[nianiu rzeczywisto[ci, postulujc naturalizm metodologiczny gBoszcy, |e nauka mo|e bada tylko materialny wszech[wiat. Tak opisuje to Niles Eldredge: Nauka to pewien sposób zdobywania wiedzy o naturze  budowie i zachowaniu  przyrod- niczego, materialnego [wiata. (& ) Z samych zasad nauki wynika, |e nie mo|e ona powiedzie niczego na temat tego, co nadnaturalne. Uczonym wolno formuBowa tylko takie idee, które odnosz si do materialnego wszech[wiata, a mog je formuBowa tylko w taki sposób, który pozwala na ich testowanie za pomoc [wiadectw empirycznych wykrywalnych dla naszych zmysBów. (& ) [Nauka] nie wyklucza istnienia tego, co nadnaturalne, twierdzi jedynie, |e nie mo|e (& ) bada rzeczywisto[ci nadprzyrodzo- nej, je[li taka faktycznie istnieje.24 Jak ju| jednak wcze[niej wspomniaBem, teoria inteligentnego projektu nic nie mówi o tym, kim jest projektant  mo|e on by zarówno bytem nadprzyrodzonym, jak i naturalnym. Po drugie, w nauce s dziedziny, które specjalizuj si w wykrywaniu w [wiecie dziaBania czynników inteligentnych. Archeolodzy na przykBad rozstrzygaj, które przedmioty wykopali- skowe s wytworami czBowieka, a które nie; kryptolodzy staraj si odró|ni zakodowan wiadomo[ od przypadkowego szumu; w kryminalistyce rutynowo podejmuje si decyzje, czy czyja[ [mier zostaBa zaplanowana (morderstwo) czy te| byBa dzieBem przypadku. Biura praw autorskich i biura patentowe stosuj wnioskowanie o projekcie, gdy identyfikuj kradzie| wBa- sno[ci intelektualnej; towarzystwa ubezpieczeniowe u|ywaj go, gdy zabezpieczaj si przed oszustwem; sceptycy  demaskujc zjawiska paranormalne. Naukowcy uczestniczcy w projekcie badawczym SETI (poszukiwanie inteligencji pozaziemskiej) przeszukuj przestrzeD kosmiczn w celu wykrycia fal radiowych, które mogBy zosta wysBane przez kosmitów  twierdz oni, |e potrafi odró|ni zaprojektowan fal radiow (niosc jak[ wiadomo[) od radiowego szumu tBa kosmicznego. Uczeni potrafi te| ujawnia oszustwa naukowe. W latach 1908-1912 w okolicy Piltdown w Anglii znaleziono kilka ko[ci czaszki i |uchwy. {uchwa miaBa maBpie cechy, lecz pBaskie starcie powierzchni |ujcej zbów trzonowych nie jest spo- tykane u maBp. Puszka mózgowa, w której mie[ciB si mózg o objto[ci 1070 cm3, [wiadczyBa o podobieDstwie do czaszki Homo Sapiens, chocia| mo|na byBo zaobserwowa tak|e cechy maBpie. Trudno byBo okre[li, czy czaszka i |uchwa nale|aBy do jednej istoty, ale po prze- prowadzeniu wnikliwych analiz okazaBo si, |e czaszka pochodziBa od [redniowiecznego An- glika, a |uchwa od wspóBczesnego orangutana. ByBo to wic ewidentne oszustwo. Zlady fa- Bszerstwa wiele mówi na temat wiedzy oszusta o skamieniaBo[ciach i na temat jego umiejt- no[ci w dokonywaniu faBszerstwa, cho do dzi[ nie wiadomo, kto nim byB.25 24 Niles ELDREDGE, The Triumph of Evolution and the Failure of Creationism, W.H. Freeman and Company, New York 2001 (2000), s. 13 (cyt. za: Piotr BYLICA,  Testowalno[ teorii inteligentnego projektu , Filozofia Nauki 2003, Rok XI, nr 2(42), s. 42 [s. 41-49]). 25 Szerzej o naukowym wykrywaniu projektu pisze Kazimierz JODKOWSKI w: Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, Realizm. Racjonalno[. Relatywizm, t. 35, Lublin 1998, s. 304-313; ten|e,  Kreacjonizm a naturalizm nauk przyrodniczych , Ruch filozoficzny, tom LIII, nr 2-3, rok 1996, s. 217- 219 [s. 209-222]; ten|e,  Rozpoznawanie genezy: istota sporu ewolucjonizm-kreacjonizm , Roczniki filozoficzne 2002, tom L, zeszyt 3, s. 191-193, 195-196 [s. 187-198]. Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 8 Czy mo|na wnioskowa o projekcie na podstawie [wiadectwa biochemicznego? Niemniej istniej wtpliwo[ci co do sBuszno[ci wnioskowania o inteligentnym projek- cie na podstawie [wiadectwa biochemicznego. Mark Perakh uwa|a na przykBad, |e Patrzc na te ogromnie zBo|one mechanizmy biochemiczne, nie widzimy |adnych rozpoznawal- nych wzorów, jakie zdefiniowaB Dembski, a raczej wzory, które s zgodnie z jego definicj nie roz- poznawalne (& ), gdy| nie mamy |adnej niezale|nej wiedzy zastanej, umo|liwiajcej nam dopasowanie zaobserwowanego wzoru do jakiej[ próbki znanej a priori.26 Perakh odwoBuje si tutaj do filtra eksplanacyjnego, który jego twórca  William A. Dembski, zwolennik teorii inteligentnego projektu  zamierzyB jako narzdzie pomocne przy wyciganiu wniosku o projekcie. Na drodze do wniosku o projekcie  w ujciu Dembskiego  nale|y naj- pierw okre[li, czy dane zdarzenie jest zBo|one, tzn. czy prawdopodobieDstwo jego zaj[cia jest maBe (argument Behe ego równie| opiera si na maBym prawdopodobieDstwie powstania ukBa- dów nieredukowalnie zBo|onych). Je[li ten warunek zostanie speBniony, trzeba nastpnie roz- strzygn, czy zBo|ono[ owego zdarzenia jest wyspecyfikowana. Specyfikacja oznacza, |e w danym zdarzeniu mo|na rozpozna jaki[ znany wzorzec, który wyklucza jego przypadkowo[. Je|eli uznamy, |e to zdarzenie jest wyspecyfikowane, to wtedy mo|emy wnioskowa, |e zostaBo ono celowo zaprojektowane.27 Perakhowi chodzi wic o to, |e w systemach biochemicznych nie mo|emy rozpozna wzorca, który ju| by[my wcze[niej znali; o ukBadach naturalnych nie wiemy  tak jak w przy- padku mechanicznych  |e zostaBy zaprojektowane. Na ten temat wypowiada si równie| Orr: Wiemy, |e s ludzie robicy takie rzeczy jak puBapki na myszy. (Nie naigrawam si w tej chwili  jestem caBkowicie powa|ny). Dokonujc wyboru midzy hipotez projektu a hipotez darwinizmu, uwa|amy projekt za przekonujce wyja[nienie pochodzenia puBapek na myszy tylko dlatego, |e posiada- my niezale|n wiedz, |e istniej stworzenia zwane ludzmi, które skonstruowaBy caB ró|norodno[ urzdzeD mechanicznych; gdyby[my tego nie wiedzieli, to istnienie puBapek na myszy stanowiBoby uza- sadniony problem naukowy.28 Behe zwraca jednak uwag na to, |e aby wnioskowa o projekcie, wcale nie trzeba wiedzie, kim jest projektant. Nigdy nie widzieli[my kosmitów, a mimo to pracownicy SETI twierdz, |e potrafi wykrywa inteligentnie zaprojektowane zjawiska, nawet je[li nie wiedz, kto je zaprojektowaB. (Zgodnie z kryterium Orra, gdyby[my polecieli na inn planet i zoba- czyli tam opuszczone miasto, nie mogliby[my wnioskowa, |e zostaBo ono zaprojektowane, gdy| nigdy nie widzieli[my kosmitów projektujcych miasta). W biochemii, pisze Behe, 26 Mark PERAKH, Unintelligent Design, Prometheus Books, New York 2004, s. 123. 27 Koncepcj filtra eksplanacyjnego Dembski przedstawiB m.in. w W.A. DEMBSKI, The Design Infer- ence: Eliminating Chance Through Small Probabilities, Cambridge University Press, Cambridge 1998, s. 36- 47; ten|e, No Free Lunch: Why Specified Complexity Cannot Be Purchased Without Intelligence, Rowman & Littlefield Publishers, Inc., Lanham  Boulder  New York  Oxford 2002, s. 12-15. 28 H.A. ORR,  H. Allen Orr responds , Boston Review, Feb/March 1997, s. 35-36. http://www.bostonre- view.net/br22.1/orr.html. Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 9 Projekt jest wnioskiem wysunitym raczej na podstawie samego zaprojektowanego ukBadu ni| wcze[niejszej wiedzy o tym, kim jest projektant. Nawet je[li projektant jest bytem caBkowicie odmien- nym od nas, to nadal mo|emy wnioskowa o projekcie, je[li zaprojektowany system ma szczególne ce- chy (takie jak nieredukowalna zBo|ono[), wymagajce inteligentnego przygotowania.29 Zdaniem Behe ego, inteligencj rozpoznajemy tylko na podstawie jej skutków, nie mo|emy jej zaobserwowa bezpo[rednio. O inteligencji ludzkiej mamy wiedz tylko na podstawie jej zewntrznych dziaBaD. Inteligencja, ludzka bdz nie, jest widoczna tylko w swoich skutkach. Spacerujc w lesie, kto[ mógB przypadkowo depta stopami ro[liny lub Bama gaBzie drzew i  idc pózniej t sam drog  raczej nie przypiszemy pozostawionych przez t osob [ladów dziaBalno[ci celowej. Widzc natomiast sidBa zrobione w caBo[ci ze skBadników naturalnych, Batwo mo|emy wywnioskowa, |e ich cz[ci celowo uBo|yB jaki[ inteligentny czynnik. Czy teoria inteligentnego projektu jest hamulcem dla nauki? Teorii inteligentnego projektu zarzuca si te|, |e hamuje rozwój nauki, |e zakazuje na- ukowych poszukiwaD odpowiedzi na pewne pytania. Ale przecie| ka|da teoria, która ma wyja[nia jaki[ aspekt przyrody, utrzymuje jedno- cze[nie, |e inne wyja[nienia s nieprawidBowe; przewiduje zatem, |e wyniki eksperymentów przeprowadzanych w niezgodzie z zasadami teorii bd z ni niezgodne i tym samym nie po- dejmuje si przeprowadzania takich do[wiadczeD.30 Behe sugeruje, |e podobnie jest z teori wzgldno[ci Einsteina: gBosi ona, |e |aden posiadajcy mas obiekt nie mo|e porusza si szybciej od [wiatBa. Naukowcy uznajcy t teori z pewno[ci nie bd próbowali dowie[, |e mo|e by inaczej. Z punktu widzenia teorii Einsteina, unikanie pytaD o to, czy co[ jest szyb- sze od [wiatBa, nie jest ograniczeniem, a raczej pozwala badaczowi na uniknicie zadawania zle sformuBowanych pytaD. Wedle Behe ego, jest to pozytywna cecha teorii. Zgodnie z teori inteligentnego projektu natomiast, pytanie  jak przypadkowa mutacja i dobór naturalny wy- tworzyBy wi bakteryjn? jest zle sformuBowane, poniewa| utrzymuje ona, |e wi nie mogBa powsta w ten sposób, a naukowcy zaoszczdz sporo czasu nie szukajc na nie odpowiedzi. Z kolei, zwolennicy hipotezy inteligentnego projektu mog porusza kwestie empiryczne, które s zakazane w ramach innych teorii.31 Dembski podziela pogld Behe ego, |e teoria inteligentnego projektu nie tylko nie blokuje rozwoju nauki, lecz jest tak|e  w terminologii Lakatosa  teoretycznie postpowa. Wedle Dembskiego zachca ona do prowadzenia badaD nad tzw.  [mieciowym DNA , do których zniechca teoria ewolucjonistyczna. Tak na ten temat wypowiada si na przykBad Piotr Bylica: Zgodnie z teori ewolucji genom danego organizmu kumulowaB si w trakcie dBugiego, nie- kierowanego procesu ewolucyjnego, jest ostatecznie jakby posklejany z ró|nych Bat, z których tylko nie- które s obecnie istotne dla organizmu. W ramach tego podej[cia spodziewane jest istnienie caBej masy bezu|ytecznego DNA. Je[li natomiast przeciwnie  organizmy s zaprojektowane, nale|y si spo- dziewa, |e jak najwiksza ilo[ DNA ma charakter funkcjonalny. Samo okre[lenie cz[ci genomu jako  [mieciowe jest z punktu widzenia teorii inteligentnego projektu jedynie wyrazem braku wiedzy o jego 29 BEHE,  Philosophical Objections to Intelligent Design&  . 30 Zob. KUHN, Struktura rewolucji& , s. 46, 74. 31 Zob. BEHE,  Reply to My Critics&  , s. 703. Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 10 roli. Teoria inteligentnego projektu zachca do poszukiwania funkcji, które mogByby by obecnie spe- Bniane przez te fragmenty DNA.32 Badania nad  [mieciowym DNA s ju| prowadzone. Oto, co mówi na ten temat John S. Mattick, dyrektor Institute for Molecular Bioscience w University of Queensland w Brisbane w Australii, oraz Michael Georges, genetyk z Uniwersytetu w Liège w Belgii: U organizmów wy|szych geny  skBadaj si z fragmentów kodujcych biaBka, oddzielonych od siebie rozlegBymi obszarami niekodujcymi  wyja[nia Mattick. Tak naprawd obszary kodujce stano- wi mniej ni| 2% ludzkiego DNA zawartego w chromosomach. Musi by jaki[ powód, dlaczego w prawie ka|dej komórce znajduj si 3 mld nonsensownych par zasad. Mimo to introny  natychmiast za- czto uwa|a za ewolucyjne [mieci  mówi Mattick. To twierdzenie okazaBo si zbyt pochopne.  Coraz cz[ciej przyjmuje si, |e istnieje du|y zbiór genów, które ewidentnie s funkcjonalne, cho nie koduj |adnych biaBek , s odpowiedzialne je- dynie za powstanie RNA  zauwa|a Georges.33 Mattick ocenia nawet odkrycie funkcjonalno[ci  [mieciowego DNA jako (& ) klasyczny przypadek ignorowania faktów przez dominujcy trend w nauce. W tym wypad- ku trwaBo to wier wieku  mówi Mattick.  Niezauwa|one nastpstwa tych faktów, szczególnie mo|li- wo[ci równolegBego przekazywania informacji pod postaci czsteczek samego RNA, mo|e z powo- dzeniem przej[ do historii jako jedna z najwikszych pomyBek w historii biologii molekularnej.34 Gibbs pisze dalej  przytaczajc te| sBowa Matticka  |e Nikt jeszcze nie wie, jaki bdzie obraz biologii, gdy zostan ujawnione ukryte dotd zasoby in- formacji.  Rzeczywi[cie, to, co zostaBo uznane za [mie, mo|e si okaza fundamentem zBo|ono[ci czBowieka  sugeruje Mattick. Pseudogeny czy przeBczniki RNA s prawdopodobnie najlepszym do- wodem na to, |e tak jest.35 Kenneth Miller na przykBad przyznaje, |e teoria inteligentnego projektu daje pewne przewidywania, które mo|na stestowa empirycznie. Najwa|niejszym jej przewidywaniem  mówi Miller  jest to, |e skBadniki ukBadów nieredukowalnie zBo|onych nie powinny peBni osobnych funkcji, na które mo|e dziaBa dobór naturalny. Nastpnie na podstawie badaD eks- perymentalnych stwierdziB, |e cz[ci takich ukBadów mog peBni osobne funkcje, co ma prze- czy zaBo|eniu Behe ego, i| prekursor systemu nieredukowalnie zBo|onego jest z definicji nie- redukowalny, i uznaB hipotez projektu za sfalsyfikowan.36 Behe jednak ju| w Darwin s 32 BYLICA,  Testowalno[ teorii inteligentnego projektu&  , s. 48. 33 W. Wayt GIBBS,  Genomowe klejnoty i [mieci , Zwiat Nauki 2003, Nr 12(148), s. 37 [s. 32-41]. 34 Tam|e, s. 37-38. 35 Tam|e, s. 41. Na temat badaD nad funkcjonalno[ci  [mieciowego DNA por. te|: Rachel NOWAK,  Mining treasures from  Junk DNA  , Science, 4 February 1994, vol. 263, s. 608-610; W. REIK and M. CON- STANCIA,  Making sense of antisense? , Nature 1997, vol. 389, s. 669-671; E.T. DERMITZAKIS et al.,  Numerous potentially functional but non-genic conserved sequences on human chromosome 21 , Nature 2002, vol. 420 (6915), s. 578-582; ten|e,  Evolutionary discrimination of mammalian conserved non-genic sequences (CGNs) , Science 2003, vol. 302, s. 1033-1035; J.S. MATTICK,  Challenging the dogma: the hidden layer of non-protein- coding RNAs in complex organisms , BioEssays 2003, vol. 25, s. 930-939; R. YELIN et al.,  Widespread occur- rence of antisense transcription in the human genome , Nature Biotechnology 2003, vol. 21, s. 379-386; D.E. RI- LEY and J.N. KRIEGER,  Diverse eukaryotic transcripts suggest short tandem repeats have cellular functions , Biochemical and Biophysical Research Communications 2002, vol. 298, s. 581-586; Gisela STORZ,  An expand- ing Universe of noncoding RNAs , Science 2002, vol. 296, s. 1260-1263. 36 K.R. MILLER,  Answering the Biochemical Argument from Design , [w:] Neil A. Manson (ed.), God and Design: The Teleological Argument and Modern Science, Routledge, London 2003, s. 300 [s. 292-307]. Na s. 304 tego artykuBu Miller stwierdza, |e tak naprawd nie ma |adnego [wiadectwa empirycznego na rzecz Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 11 Black Box37 napisaB, |e nawet je[li pojedyncze cz[ci ukBadów biochemicznych wykonuj jak[ osobn funkcj, to i tak nie wyja[nia to ich nieredukowalnej zBo|ono[ci. Cz[ci puBapki na myszy mog sBu|y do innych zadaD ni| w puBapce. W gara|u kto[ mo|e mie spr|yn od starego zegara, igB do cerowania (dr|ek przytrzymujcy), kawaBek metalu (mBoteczek) w po- staci Bomu, kawaBek drewna (podstawa) od lizaka na patyku i zakrtk od butelki (której mo|na u|y jako zapadki). Rzecz w tym, |e nie mo|na ich przeksztaBci w puBapk na myszy bez pomocy inteligentnej interwencji. Behe dopuszcza mo|liwo[, |e systemy nieredukowalnie zBo|one zostan kiedy[ wyja[nione bez potrzeby odwoBywania si do inteligentnych przyczyn (by mo|e dokona tego teoria samoorganizacji materii czy jaka[ inna, nieznana jeszcze teoria), a jego koncepcja oka|e si bBdna. Nawet gdyby w przyszBo[ci teori inteligentnego projektu zaakceptowaBa wikszo[ biologów, to i tak w spoBeczno[ci naukowców zawsze znajdzie si kto[, kto podej- dzie do niej sceptycznie i spróbuje podwa|y jej zaBo|enia. {adna teoria  Bcznie z hipotez inteligentnego projektu  choby byBa dominujca, nie powstrzyma naukowców od rozpatry- wania teorii alternatywnych. ZakoDczenie Cho ró|nie ocenia si koncepcj Behe ego  jedni mówi, |e jest to  najbardziej wy- rafinowany atak na ewolucjonizm od wierwiecza ,38 inni uwa|aj j za wyraz  fanatycznej nauki , do której mo|na zaliczy  homeopati, teori spolaryzowanej wody, czy poszukiwa- nie zimnej syntezy 39  to ma ona wszystkie cechy teorii niewtpliwie naukowych. Wnioskowanie o projekcie jest w nauce dozwolone, a ponadto teoria ta odwoBuje si do [wiadectw empirycznych i daje przewidywania, których prawdziwo[ mo|na sprawdzi przy pomocy do[wiadczenia. Mo|e stanowi alternatywne wyja[nienie wzgldem darwinizmu, tym hipotezy inteligentnego projektu, a tylko logiczny BaDcuch rozumowania, który zaczyna si od zaobserwowania  nieredukowalnej zBo|ono[ci , a koDczy na wniosku o projekcie. Drugi punkt tego rozumowania uznaje on za fa- Bszywy, a w zwizku z tym  rozumuje Miller  kolejne punkty te| s faBszywe. Oto jak wyglda ten BaDcuch: 1. Obserwacja: komórka zawiera mechanizmy biochemiczne, w których strata jakiego[ jednego skBadnika mo|e znie[ ich funkcj. Definicja: dlatego mówi si, |e takie mechanizmy s  nieredukowalnie zBo|one . ¯ð 2. Zapewnienie: ka|da nieredukowalnie zBo|ona struktura, której brakuje jakiej[ cz[ci, jest z definicji nie- funkcjonalna, pozbawiajc dobór naturalny czego[, co mógBby selekcjonowa. ¯ð 3. Wniosek: dobór naturalny nie mógBby wic wytworzy struktur nieredukowalnie zBo|onych. ¯ð 4. Wniosek drugi: takie struktury musiaB dlatego wytworzy inny mechanizm. Skoro jedynym wiarygodnym, alternatywnym mechanizmem jest inteligentny projekt, to wBa[nie istnienie takich struktur musi stanowi [wiadectwo empiryczne na rzecz hipotezy inteligentnego projektu. (tam|e, s. 305). 37 BEHE, Darwin s Black Box& , s. 66. 38 ORR,  Darwin v. Intelligent Design&  . W tym samym artykule Orr twierdzi jednak, |e pomimo biegBo[ci w dziedzinie biochemii, Behe nie ma |adnych kompetencji, aby wypowiada si w dziedzinie biologii ewolucyjnej. 39 COYNE,  More Crank Science&  . Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 12 bardziej, |e  je[li wierzy Behe emu40 i wielu innym uczonym, w tym samym ewolucjo- nistom41  jak dotd w ramach tego drugiego nie opublikowano |adnego zadowalajcego wyja[nienia dla biochemicznych ukBadów nieredukowalnie zBo|onych. Znaczy to, |e darwi- nizm mo|e okaza si bBdny i |e dobrze mie w zanadrzu jak[ inn, naukow teori. Historia zreszt pokazuje, |e naukowcy uznawali wiele teorii, które pózniej upadaBy. Teoria inteligentnego projektu, podobnie jak darwinizm, nie jest Batwym przeciw- nikiem do pokonania i rywalizacja midzy nimi mo|e trwa jeszcze dBugo (je[li w ogóle kiedykolwiek si zakoDczy). Nawet je[li jest bBdny, atak Behe ego na darwinizm mo|e sta si przyczynkiem do podjcia przez ewolucjonistów jeszcze bardziej wyt|onych poszukiwaD [cie|ek, którymi mogBa i[ ewolucja. Odnalezienie takich [cie|ek stanowiBoby ogromn korzy[ dla nauki. A je|eli kto[ uwa|a, |e nauka musi unika wniosków, które kojarz si z czym[ nadnaturalnym, to Behe mu odpowie, |e to (& ) niedobra logika i niedobra nauka. Nauka nie jest jak[ gr, w której stosuje si arbitralne reguBy decydujce o tym, jakie wyja[nienia s dozwolone. Jest ona raczej prób wysuwania prawdzi- wych twierdzeD o fizycznej rzeczywisto[ci.42 A gdzie indziej pisze: (& ) nauka powinna [ledzi dane bez wzgldu na to, gdzie one prowadz, nie ustalajc warun- ków wstpnych.43 40 Zob. M.J. BEHE,  Design in the Details: The Origin of Biomolecular Machines , [w:] John Angus CAMPBELL and Stephen C. MEYER (eds.), Darwinism, Design and Public Education, Michigan State Universi- ty Press, East Lansing 2003, s. 298-299 [s. 287-302]. 41 Behe (w  Reply to My Critics&  , s. 686) cytuje wypowiedzi ró|nych biologów na temat istnienia (czy raczej nieistnienia) darwinowskich wyja[nieD dla ogromnej zBo|ono[ci komórki:  Mikrobiolog James Shapiro z University of Chicago napisaB w National Review, |e  Nie ma |adnych szczegóBowych wyja[nieD ewolucji jakiegokolwiek podstawowego systemu biochemicznego czy komórkowego, a tylko ró|ne pobo|ne spekulacje (J.A. SHAPIRO,  In the Details& What? , Na- tional Review, Sept. 1996, vol. 16, s. 62-65). W Nature biolog ewolucyjny z University of Chicago, Jer- ry Coyne, stwierdziB, |e  Nie ma |adnych wtpliwo[ci, |e zBo|ono[ procesów opisanych przez Behe'e- go zniechca do prowadzenia badaD nad nimi i trudno bdzie rozwiza zagadk ich ewolucji. (& ) [B] y mo|e nigdy nie bdziemy w stanie wyobrazi sobie pierwszych protoprocesów (J.A. COYNE,  God in the Details , Nature 1996, vol. 383, s. 227-228). W Trends in Ecology and Evolution Tom Cavalier- Smith, biolog ewolucyjny z University of British Columbia, zamie[ciB nastpujcy komentarz:  Dla |ad- nego z wymienionych przez Behe ego przypadków nie ma jeszcze wyczerpujcego i szczegóBowego wyja[nienia prawdopodobnych etapów ewolucji obserwowanej zBo|ono[ci. Problemy te rzeczywi[cie powa|nie zaniedbywano  cho Behe nieustannie przesadnie okre[la to zaniedbanie takimi hiperbolami, jak «gBuche i zupeBne milczenie» (T. CAVALIER-SMITH,  The Blind Biochemist , Trends in Ecology and Evolution 1997, vol. 12, s. 162-163). Biolog ewolucyjny z University College w Londynie, Andrew Pomiankowski, tak powiedziaB w New Scientist:  Wez do rki jakikolwiek podrcznik do biochemii, a znajdziesz mo|e dwa lub trzy odniesienia do ewolucji. Przeczytaj który[ z nich, a bdziesz miaB szcz[cie, je[li znajdziesz jakie[ lepsze zdanie ni| to, |e «ewolucja dobiera molekuBy najlepiej do- stosowane do swoich biologicznych funkcji» (A. POMIANKOWSKI,  The God of the Tiny Gaps , New Scientist, Sept. 1996, vol. 14, s. 44-45). W American Scientist biolog molekularny, Robert Dorit, za- pewniaB, |e  W wskim sensie Behe ma racj argumentujc, |e jeszcze nie w peBni rozumiemy, jak za- szBa ewolucja silnika wici czy kaskady krzepnicia krwi (R. DORIT,  Molecular Evolution and Scienti- fic Inquiry, Misperceived , American Scientist 1997, vol. 85, s. 474-475) . 42 BEHE,  Design in the Details&  , s. 300-301. 43 BEHE,  Philosophical Objections to Intelligent Design&  . Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 13 Wbrew temu, co mówi Behe, nauk jednak mo|na uzna za tak  gr . To naukowcy decy- duj o tym, co uwa|a za wyja[nienie naukowe, a co  nie.44 Oni ustalaj  warunki wstpne mówice o tym, jak uprawia nauk. Ewolucjoni[ci przyjmuj, |e w biologii nie mo|na wnioskowa o projekcie, a zwolennicy teorii inteligentnego projektu sugeruj, |e mo|na to robi. Dopóki wikszo[ biologów bdzie si opowiada za darwinizmem, dopóty teoretyków inteligentnego projektu bdzie si postrzega jako dysydentów.45 Aby teori uznano za na- ukow, trzeba przekona do niej zdecydowan wikszo[ uczonych. Dariusz Sagan Streszczenie W artykule tym najpierw krótko przedstawiam Michaela Behe ego koncepcj nieredukowalnej zBo|ono- [ci w systemach biochemicznych. Nastpnie rozwa|am, czy ma ona cechy, które s charakterystyczne dla teorii uznawanych aktualnie za naukowe. Rozpatruj, czy koncepcja Behe ego jest falsyfikowalna, czy wnioskowanie o projekcie jest w ogóle w nauce dozwolone, a je|eli tak, to czy mo|na o projekcie wnioskowa na gruncie nauk biologicznych. Na koniec pokazuj, |e teoria inteligentnego projektu nie jest hamulcem dla rozwoju nauki i wskazuj na to, jakie badania mo|na podejmowa na jej podstawie. Summary In this article, I present briefly Michael Behe s concept of irreducible complexity in biochemical sys- tems. Next, I consider whether this concept has features which are characteristic to the theories currently recog- nized as scientific. I examine whether Behe s concept is falsifiable, whether the design inference is permitted within science at all, and if so, whether design could be inferred on the ground of biological sciences. Finally, I show that the theory of intelligent design isn t the science stopper, and I point to researches which can be under- take on its base. Bibliografia BEHE M.J.,  Design in the Details: The Origin of Biomolecular Machines , [w:] John Angus CAMPBELL and Stephen C. MEYER (eds.), Darwinism, Design and Public Educa- tion, Michigan State University Press, East Lansing 2003, s. 287-302. BEHE M.J.,  Irreducible Complexity: Obstacle to Darwinian Evolution , [w:] M. RUSE and W.A. DEMBSKI (eds.), Debating Design: From Darwin to DNA, Cambridge Univer- sity Press, w druku. BEHE M.J.,  Michael Behe s Response to Boston Review Critics , Discovery Institute, March 1, 1997. http://www.discovery.org/scripts/viewDB/index.php?program=CRSC%20 Responses&command=view&id=47. BEHE M.J.,  Philosophical Objections to Intelligent Design: Response to Critics , Discovery Institute, July 31, 2000. http://www.discovery.org/scripts/viewDB/index.php?pro gram=CSC%20Responses&command=view&id=445. 44 Zob. KUHN, Struktura rewolucji& , s. 26. 45 Zob. KUHN, Struktura rewolucji& , s. 47-48, 148. 45 Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 14 BEHE M.J.,  Reply to My Critics: A Response to Reviews of Darwin s Black Box: The Bio- chemical Challenge to Evolution , Biology and Philosophy 2001, vol. 16, s. 685- 709. BEHE M.J.,  The Modern Intelligent Design Hypothesis: Breaking Rules , [w:] Neil A. MAN- SON (ed.), God and Design: The Teleological Argument and Modern Science, Routledge, London 2003, s. 277-291. BEHE M.J., Darwin s Black Box: The Biochemical Challenge to Evolution, The Free Press, New York 1996. BYLICA P.,  Testowalno[ teorii inteligentnego projektu , Filozofia Nauki 2003, Rok XI, nr 2 (42), s. 41-49. CAMPBELL J.A. and MEYER S.C. (eds.), Darwinism, Design and Public Education, Michi- gan State University Press, East Lansing 2003. CAVALIER-SMITH T.,  The Blind Biochemist , Trends in Ecology and Evolution 1997, vol. 12, s. 162-163. COYNE J.A.,  God in the Details , Nature 1996, vol. 383, s. 227-228. COYNE J.A.,  More Crank Science , Boston Review, Feb/March 1997. http://www.bostonre- view.net/br22.1/coyne.html. DARWIN C., The Origin of Species, Bantam Books, New York 1999 (1859). DARWIN K., O powstawaniu gatunków drog doboru naturalnego, czyli o utrzymaniu si doskonaBych ras w walce o byt, z jz. angielskiego przeBo|yli Szymon Dickstein i Józef Nusbaum, Ediciones Altaya Polska & DeAgostini Polska, Warszawa 2001. DEMBSKI W.A., No Free Lunch: Why Specified Complexity Cannot Be Purchased With- out Intelligence, Rowman & Littlefield Publishers, Inc., Lanham  Boulder  New York  Oxford 2002. DEMBSKI W.A., The Design Inference: Eliminating Chance Through Small Probabilities, Cambridge University Press, Cambridge 1998. DERMITZAKIS E.T. et al.,  Evolutionary discrimination of mammalian conserved non-genic sequences (CGNs) , Science 2003, vol. 302, s. 1033-1035. DERMITZAKIS E.T. et al.,  Numerous potentially functional but non-genic conserved se- quences on human chromosome 21 , Nature 2002, vol. 420(6915), s. 578-582. DOOLITLE R.F.,  A delicate balance , Boston Review, Feb/March 1997, s. 28-29. http:// www.bostonreview.net/br22.1/doolittle.html. DORIT R.,  Molecular Evolution and Scientific Inquiry, Misperceived , American Scientist 1997, vol. 85, s. 474-475. ELDREDGE N., The Triumph of Evolution and the Failure of Creationism, W.H. Freeman and Company, New York 2001 (2000). FUTUYMA D.J.,  Miracles and Molecules , Boston Review, Feb/March 1997, s. 29-30. http:// www.bostonreview.net/br22.1/futuyma.html. GIBBS W.W.,  Genomowe klejnoty i [mieci , Zwiat Nauki 2003, Nr 12(148), s. 32-41. JODKOWSKI K.,  Kreacjonizm a naturalizm nauk przyrodniczych , Ruch filozoficzny, tom LIII, nr 2-3, rok 1996, s. 209-222. Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 15 JODKOWSKI K.,  Rozpoznawanie genezy: istota sporu ewolucjonizm-kreacjonizm , Roczniki filozoficzne 2002, tom L, zeszyt 3, s. 187-198. JODKOWSKI K., Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, Realizm. Racjonalno[. Relatywizm, t. 35, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998. KUHN T.S., Struktura rewolucji naukowych, z jz. angielskiego przeBo|yBa Helena Ostromcka, Fundacja Aletheia, Warszawa 2001. LAKATOS I., Pisma z filozofii nauk empirycznych, z jz. angielskiego przeBo|yB Wojciech Sady, Biblioteka WspóBczesnych Filozofów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995. MANSON N.A. (ed.), God and Design: The Teleological Argument and Modern Science, Routledge, London 2003. MATTICK J.S.,  Challenging the dogma: the hidden layer of non-protein-coding RNAs in complex organisms , BioEssays 2003, vol. 25, s. 930-939. MILLER K.R.,  Answering the Biochemical Argument from Design , [w:] Neil A. Manson (ed.), God and Design: The Teleological Argument and Modern Science, London, Routledge 2003, s. 292-307. MILLER K.R., Finding Darwin s God: A Scientist s Search for Common Ground Between God and Evolution, Cliff Street Books, New York 1999. National Academy of Sciences, Science and Creationism: A View from the National Academy of Sciences, National Academy Press, Washington, DC. 1999. NOWAK R.,  Mining treasures from  Junk DNA , Science, 4 February 1994, vol. 263, s. 608- 610. ORR H.A.,  Darwin v. Intelligent Design (again): The latest attack on evolution is cleverly ar- gued, biologically informed  and wrong , Boston Review, Dec/Jan 1996/1997, s. 28- 31. http://www.bostonreview.net/br21.6/orr.html. ORR H.A.,  H. Allen Orr responds , Boston Review, Feb/March 1997, s. 35-36. http:// www.- bostonreview.net/br22.1/orr.html. PERAKH M., Unintelligent Design, Prometheus Books, New York 2004. POMIANKOWSKI A.,  The God of the Tiny Gaps , New Scientist, Sept. 1996, vol. 14, s. 44-45. POPPER K.R., Droga do wiedzy. DomysBy i refutacje, z jz. angielskiego przeBo|yB Stefan Amsterdamski, Biblioteka WspóBczesnych Filozofów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. POPPER K.R., Logika odkrycia naukowego, z jz. angielskiego przeBo|yBa Urszula Niklas, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1977. REIK W. and CONSTANCIA M.,  Making sense of antisense? , Nature 1997, vol. 389, s. 669- 671. RILEY D.E. and KRIEGER J.N.,  Diverse eukaryotic transcripts suggest short tandem repeats have cellular functions , Biochemical and Biophysical Research Communications 2002, vol. 298, s. 581-586. RUSE M. and DEMBSKI W.A. (eds.), Debating Design: From Darwin to DNA, Cambridge University Press, w druku. Dariusz Sagan. Spór o naukowo[ wspóBczesnej teorii inteligentnego projektu& 16 SHANKS N. and JOPLIN K.H.,  Redundant Complexity: A Critical Analysis of Intelligent De- sign in Biochemistry , Philosophy of Science 1999, vol. 66, s. 268-282. SHAPIRO J.A.,  In the Details& What? , National Review, Sept. 1996, vol. 16, s. 62-65. STORZ G.,  An expanding Universe of noncoding RNAs , Science 2002, vol. 296, s. 1260- 1263. WONG G.K.-S.,  Is  junk DNA mostly intron DNA? , Genome Research 2000, vol. 10, s. 1672. WOODWARD Tom,  Meeting Darwin s Wager: How biochemist Michael Behe uses a mouse- trap to challenge evolution theory , Watchmaker, Jul/Aug/Sept 1997, vol. 4, no. 3, s. 19-28. YELIN R. et al.,  Widespread occurrence of antisense transcription in the human genome , Nature Biotechnology 2003, vol. 21, s. 379-386.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Cuberbiller Kreacjonizm a teoria inteligentnego projektu (2007)
Teoria inteligentnego projektu kontra neodarwinizm
Inteligentny projektant
Ruch inteligentnego projektu przeprowadza atak na darwinizm
Cuberbiller, Homeostaza zamiast Inteligentnego Projektanta (czyli jak darwiniści ratują się przed kr
Kr 020 Czym jest teoria inteligentnego projektu (2009)
Seth Shostak seti a inteligentny projekt
(2007) Jodkowski, Konflikt nauka religia a teoria inteligentnego projektu
niewiadomo co to Podejście zintegrowane w projektowaniu budynków współczesnych
Literatura współczesna Ocena polskiej inteligencji zaprezentowana w Tangu S Mrożka Jaką funkcję
istota sporu darwinizmu i teorii projektu
Projektowanie spoin we współczesnych technikach spawania

więcej podobnych podstron