III 1
Zmiany temperatury
" Pory roku
 półkula północna
 półkula południowa
" Zmiany temperatury
 pochłanianie energii w dzień
 oddawanie energii nocą
" Globalne czynniki wpływające na uśrednioną temperatu-
rę
" Temperatura dzienna, miesięczna i roczna
" Subiektywne odczuwanie temperatury
" Pomiary temperatury
III 2
Pory roku
Eliptyczna orbita Ziemi. Ziemia jest najbliżej Słońca w styczniu
a najdalej w lipcu.
Średnia odległość Ziemi od Słońca wynosi 150 mln kilome-
trów. W styczniu wynosi 147 mln km, a w lipcu  152 mln
km. Ta odległość ma jednak tylko niewielki wpływ na ilość
energii docierającej do Ziemi i kształtowanie się pór roku.
Ważniejsze są: kąt padania promieniowania na powierzch-
nię oraz czas jej napromieniowania.
Ilość energii słonecznej padającej pod większym kątem rozkła-
da się na większą powierzchnię.
Cykliczna zależność długości dnia i nocy oraz kąta padania
promieniowania jest wynikiem nachylenia osi obrotu Ziemi
w stosunku do płaszczyzny ekliptyki. Latem dni są dłuższe i
słońce wędruje wyżej na horyzontem.
III 3
Oś obrotu Ziemi w stosunku do płaszczyzny ekliptyki jest na-
chylona o 23.5ć%
.
Półkula północna
Seria zdjęć ukazująca położenie Słońca przed, o, i po północy
(Alaska  lipiec).
III 4
Latem na półkuli północnej promienie słoneczne docierają do
powierzchni ziemi na dużych szerokościach geograficznych po
pokonaniu grubej warstwy atmosfery.
Energia słoneczna docierająca do atmosfery i powierzchni zie-
mi 22 czerwca (przesilenie letnie).
Powodem tego, że obie krzywe nie są identyczne są zjawi-
ska zachodzące w atmosferze: " rozpraszanie przez powietrze
i różnego rodzaju aerozole (cząstki pyłu itd.) " odbicie pro-
mieniowania przez chmury " absorpcja promieniowania przez
atmosferę.
III 5
Na dużych szerokościach geograficznych promieniowanie
przechodzi przez grubszą warstwę atmosfery, a zatem mniej
energii dociera do powierzchni ziemi.
Dlaczego maksimum pochłanianej energii nie występuje
dla szerokości 21.5ć%?
Decydują o tym warunki geograficzne: na tej szerokości
występują największe pustynie, gdzie niebo zazwyczaj jest
bezchmurne. Na szerokości 23.5ć%" klimat jest bardziej wil-
gotny, co sprzyja formowaniu się chmur, które odbijają część
promieniowania słonecznego. Poza tym na szerokości 30ć%"
dzień jest dłuższy.
Zimą do północnych rejonów dociera bardzo mało (albo
wcale) energii słonecznej (noc polarna), co powoduje wychło-
dzenie ziemi.
Względna ilość energii słonecznej docierającej do powierzchni
ziemi na różnych szerokościach geograficznych 22 grudnia 
przesilenie zimowe.
III 6
Ze względu na nierównomierne oświetlenie Ziemi na róż-
nych szerokościach geograficznych w ciągu roku, bilans pro-
mieniowania dla tych rejonów może być dodatni lub ujemny.
Ale na przestrzeni lat nie obserwuje się wzrostu temperatur
obszarów tropikalnych i wychłodzenia obszarów polarnych.
Oznacza to, że następuje transfer energii cieplnej z obszarów
cieplejszych do zimniejszych.
Odbywa się to poprzez: " globalne ruch mas powietrza w
atmosferze " prądy morskie.
Uśredniona roczna energia słoneczna pochłaniana przez at-
mosferę i powierzchnię ziemi (czerwona linia) oraz energia
emitowana przez ziemie i atmosferę (niebieska linia).
Półkula płudniowa
Lato na półkuli południowej jest krótsze o 7 dni z powodu
eliptycznego toru Ziemi wokół Słońca.
III 7
Różnica w odległości Ziemia Słońce zimą i latem wynosi
około 3%, co daje około 7% w odniesieniu do docierającej
energii.
Czy oznacza to, że lato na półkuli południowej jest cieplej-
sze?
Nie. Na półkuli południowej 81% powierzchni stanowi wo-
da, na północnej  tylko 61%. Z tego względu i z powodu
krótszego lata jest odwrotnie  lato na półkuli południowej
jest chłodniejsze.
III 8
Zmiany temperatury
Zmieniająca się pozycja słońca, obserwowana na średnich sze-
rokościach na półkuli północnej.
W słoneczny bezwietrzny dzień temperatura przy powierzchni
może być znacznie wyższa niż kilkadziesiąt centymetrów wyżej.
III 9
pochłanianie energii w
dzień
Pionowe profile temperatury nad powierzchnią asfaltową w po-
rze popołudniowej w dzień wietrzny i spokojny.
Zmiany dzienne temperatury są uwarunkowane ilością pochła-
nianej energii słonecznej i energii emitowanej z powierzchni
ziemi. Gdy energia pochłaniana przewyższa energię emitowa-
ną (pomarańczowy obszar) temperatura wzrasta. Gdy prze-
waża energia emitowana przez powierzchnię ziemi (niebieski
obszar)  temperatura spada.
III 10
Taki idelany obraz dziennego rozkładu temperatury może
być zakłócony rónymi czynnikami: " obecnością zbiorników
wodnych " ruchami dużych mas powietrza " zawartością wil-
goci w glebie " szatą roślinną.
oddawanie energii nocą
W pogodną spokojną noc powietrze blisko powierzchni może
być znacznie chłodniejsze niż na większych wysokościach.
Pionowe profile temperatury tuż nad powierzchnią w dzień
wietrzny i spokojny. Następuje tu tzw. inwersja temperatury
III 11
Jak nisko spada w nocy temperatura zależy przede wszyst-
kim od " długości nocy " zawartości wilgoci w atmosferze "
zachmurzenia " wiatru.
Ale również od " wilgotności gleby " szaty roślinnej " po-
krywy śnieżnej.
W chłodne pogodne noce zimne powietrze osadza się na dnie
doliny.
III 12
Globalne czynniki
wpływające na temperaturę
Średnia temperatura powietrza na poziomie morza w styczniu.
Główne czynniki kształtujące globalnie rozkłady tempera-
tury na ziemi to: " szerokość geograficzna " rozkład ilości
lądów i wody " prądy morskie " wysokość nad poziomem
morza.
Średnia temperatura powietrza na poziomie morza w lipcu.
III 13
Temperatura dzienna,
miesięczna i roczna
Dzienna rozpiętość temperatur zmniejsza się wraz z wysoko-
ścią.
Średnią dzienną temperaturę oblicza się jako średnią z naj-
wyższej i najniższej temperatury w okresie 24 godzin.
Średnia miesięczna jest średnią temperatur dziennych z da-
nego miesiąca.
Średnia roczna jest średnią temperatur miesięcznych.
III 14
Dane temperaturowe dla dwu miast położonych na tej samej
szerokości geograficznej i o tej samej średniej rocznej tempe-
raturze.
Tego typu dane statystyczne są ważne dla rolnictwa i ener-
getyki.
Subiektywne odczuwanie
temperatury
III 15
Pomiary temperatury
Termometr maksymalny i minimalny.
Termograf z termometrem bimetalicznym.