Plan wykladu
" Rozwój transportu w Europie
" Wpływ transportu na środowisko
" W kierunku zrównoważonego transportu
Rozwój transportu
Rodzaj Dystans
transportu [km]
międzykontynentalny >2000
międzynarodowy 1000-2000
krajowy 250-1000
regionalny 40-250
40
lokalny 5-40
Szwecja
sub-lokalny < 5
Finlandia
30
Niemcy
20
10
Rozwój mobilności
w wybranych państwach Europy
1920 1940 1960 1980 2000 (wg Vilhelmson, 1990; Krantz, Vilhelmson,
1996; Salomon, 1993)
rok
1
km/osoba/dzień
Rozwój transportu
Sieć głównych dróg lądowych
(ESRI Data nad Maps 2002)
Prognozowane roczne wydatki na infrastrukturÄ™ w latach
2006-2010 w wybranych państwach UE
(z
ródło: Ten-Inwest, raport UE)
Rozwój transportu
Samochody w Polsce
(na 1000 osób)
Rok Liczba aut
2002 288,6
2003 294,4
2004 313,7
2005 323,4
2006 351,1
y
ródło: Rocznik statystyczny
(http://www.stat.gov.pl/)
Trasy transportu drogowego, kolejowego i morskiego
w woj. pomorskim
Społeczne i środowiskowe koszty transportu
zanieczyszczenia
wypadki
hałas
2
Tlenek węgla (CO)
produkt niecałkowitego spalania węgla lubjego związków.
ruch samochodowy
stężenie CO
Dobowe zmiany stężenia CO w powietrzu
na tle nasilenia ruchu kołowego w mieście
godziny doby
Tlenek węgla (CO)
ToksycznedziałanieCO:
CO + Hb Hb " CO
Hb " CO powoduje niedotlenienie (hipoksemię), a przy większych
zatruciach  brak tlenu (anoksemię) i śmierć przez uduszenie.
Dłuższe działanie CO:
" powoduje uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego,
" wydłuża czas reakcji na bodz
ce,
" zmniejsza ostrość widzenia,
" stężenie ok. 5% Hb " CO prowadzi do zmian czynności serca i
płuc,
(palacz 40 papierosów / doba  6,9% Hb " CO, bierny palacz 
2,3% Hb " CO).
Tlenek węgla (CO)
Samooczyszczanie atmosferyz CO:
2 CO + O2 2 CO2
nad ekosystemami wodnymi proces samooczyszczania
przebiega szybciej:
CO2 + H2O H2CO3
3
natężenie
Hałas
todz
więk bezwartościowy, niepożądany, przykry lub szkodliwy.
Skutki hałasu
" szybkie narastanie zmęczenia i obniżenie gotowości do
pracy,
" przejściowe lub trwałe zmiany funkcji wegetatywnych
(akcjaserca, rytmoddychania, ciśnienie krwi),
" szybsze starzenie siÄ™ (8-12lat),
" uszkodzenie narządu słuchu,
" uszkodzenie organów wewnętrznych.
130-160 dB
35 dB
Hałas
80 dB 110 dB
120 dB
90 dB
65 dB 10 dB
Dz
więk [dB] Skutki
20 dB
85 dB
nieszkodliwy, ale denerwujÄ…cy
< 35
50-70 dB
45 dB
dokuczliwy, powoduje zmęczenie, spadek wydajności pracy,
35-70
przeszkadza w wypoczynku
dopuszczalny, ale może powodować uszkodzenie słuchu
70-85
uszkodzenie słuchu, pobudzenie układu nerwowego,
zmiany tętna, ciśnienia krwi, uczucie przemęczenia,
85-120
wyczerpanie, rozdrażnienie, rozproszenie uwagi, mdłości,
zaburzenie koordynacji ruchów, stany lękowe i depresyjne
drganie niektórych narządów wewnętrzny, powodujące ich
120-150
trwałe uszkodzenie
paraliż organizmu po ok. 5 minutach
> 150
60-75 dB  norma akustyczna w polskich miastach
Ołów (Pb)
y
ródło:
" tetraetylek ołowiu(IV)  środek przeciwstukowy dodawany
do benzyny
C2H5
C2H5 Pb C2H5
C2H5
4
Ołów (Pb)
Działanie Pb:
" wywołuje agresję, bóle głowy, bezsenność, zaburzenia
psychiczne.
Inne środki przeciwstukowe dodawane do benzyny, np. MTBE
CH3
H3C C O CH3
CH3
eter metylo-tert-butylowy
(MTBE)
Smog
(ang. smoke  dym + fog - mgła)
fotochemiczny (typuLos Angeles)  mieszanina PAN,
ozonu i innych zanieczyszczeń, silne nasłonecznienie,
powoduje Å‚zawienie, rozpadanie siÄ™ gumy, kauczuku,
materiałówsyntetycznych, choroby roślin.
O
H3C C O O NO2
azotan nadtlenoacetylowy
(PAN - peroxyacetylnitrate)
Planowanie przestrzenne a transport
5
Komunikacja miejska
Poprawa warunków ruchu:
" komunikacja publiczna na wydzielonych
pasachruchu
" wspólne przystanki autobusów i
Wspólny pas ruchu dla autobusu i tramwaju
tramwajów
" stosowanieprzystankówbezzatok
" np. przy zakazie skrętu w lewo,
dopuszcza siÄ™ ten manewr tylko dla
autobusów
Separator pasa ruchu dla komunikacji miejskiej
" prawy pas ruchuprzeznaczonytylkodla
skrętów w prawo udostępnia się
autobusomrównież dojazdy nawprost
" ograniczenie zatrzymywania i
parkowania przykrawężnikowego,
szczególnie na ulicach głównych i
zbiorczych
Pas ruchu  pod prÄ…d dla tramwaju
Rower zamiast auta
System Vélo v w Lyonie
" 2000 rowerów
" użycie: 16 razy/dzień/rower
(2 mln kursów rowerem
zastąpiło 150 tys kursów
fot. the European Community
autem)
fot. O. Lomonos
Pojazdy dostawcze
Europejski dzień
fot. R. Mulet
bez samochodu
22 IX
22 IX
fot. ELP Bordeaux
Ścieżki rowerowe w Polsce
dobrze z
le
6
y
ródło:
Zielone Światło
, biuletyn Centrum Zrównoważonego Transportu, 2 (2004)
y
ródło:
Zielone Światło
, biuletyn Centrum Zrównoważonego Transportu, 3 (2005)
Podziel siÄ™ autem (car sharing)
Car sharing
(Anglia, Niemcy)
" serwis Å‚Ä…czÄ…cy ludzi jadÄ…cych w tym
samymkierunku,
" oszczędność pieniędzy (benzyna,
parkowanie),
" zwiększona mobilność w regionach o
słabo rozwiniętym transporcie
publicznym,
" mniejszytłok(drogi, parkingi).
fot. EuropeAlive
Pojazdy elektryczne
Zalety:
" bardziej cichy
" nieemitowanezanieczyszczeniadoatmosfery
" niezależność surowcowakraju(ropanaftowa)
" hamowanie regeneracyjne (odzysk prÄ…du
podczashamowania)
" oszczędność czasu(tankowanie)
" niższekosztyeksploatacji
" podczaswypadkumniejszeryzykuwybuchu
Wady:
" długi czas ładowania (12 akumulatorów 12 V
starczanaok. 100km)
" powodują zakłóceniaelektromagnetyczne
Etanol jako paliwo w pojazdach
E 85
E 85
Samochody na etanol w Szwecji (2001-2006)
y
ródło: www.baff.info
Autobus na etanol w SÅ‚upsku
fot. Oleg Lomonos
7
Gaz ziemny jako paliwo w pojazdach
Autobus Jelcz M125M/4 VECTO
napędzany gazem ziemnym
Porównanie kosztów przejazdu autobusem
z napędem na ropę i gaz ziemny
" redukcja emisji substancji szkodliwych  85%
85%
" redukcja hałasu  7 dB
7 dB
" niższe koszty eksploatacji
Samochód przyszłości?
y
ródło: A quality environment. How the EU is contributing.
Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities(2005)
Przewóz towarów w regionie bałtyckim
Transport multimodalny
Transport multimodalny 
przewóz towarów (lub osób)
przez więcej niż jeden środek
transportu.
Trasy morskie i kolejowe
Trasy morskie i drogowe
8
y
ródło:
Zielone Światło
, biuletyn Centrum Zrównoważonego Transportu, 2 (2004)
y
ródło:
Baltic Maritime Outlook 2006
Zanieczyszczenia mórz i oceanów
oleje
z morza
statki
4% (urzÄ…dzenia wiertnicze)
8%
morze
oleje
20%
z morza
58%
oleje
z lÄ…du
rozlewy
42%
20%
lÄ…d
80% eksploatacja
statków
80%
Rodzaje zanieczyszczeń ze statków
oleje i mieszaniny oleiste
chemikalia
ścieki bytowo-gospodarcze
śmieci
Coraz większe statki
TT KnockNevis
9
y
ródło: http://www.fpso.no/
Coraz większe statki
TT KnockNevis
rok budowy 1979-1981
typ tankowiec
długość 458 m
szerokość 69 m
wysokość 70 m
nośność 648000 t
zanurzenie 24,6 m
Transport ropy naftowej na świecie
mln ton
y
ródło: Clark R.B.: Marine pollution. Oxford University Press, New York 2003
Transport substancji ropopochodnych w Europie
y
ródło: HELCOM Newsletter 2/2005.
10
y
ródło: http://www.fpso.no/
Ruch statków na Morzu Bałtyckim
2015
Ruch statków w regionie M. Bałtyckiego
y
ródło: Baltic Maritimie Outlook 2006.
y
ródło: HELCOM Newsletter 2/2005.
Ruch statków wypływających z regionu M. Bałtyckiego
y
ródło: Baltic Maritimie Outlook 2006.
Ruch statków na akwenach Morza Bałtyckiego
Ruch statków po Morzu Bałtyckim
26 lutego 2008 roku
(stopklatka z systemu AIS)
Wiek statków pływających po Morzu Bałtyckim
zbiornikowce
kontenerowce
y
ródło: Baltic Maritime Outlook 2006.
11
y
ródło: HELCOM  Baltic Sea Environment Proceedings No. 114 (2008)
Liczba wypadków w poszczególnych miesiącach
liczba
80
wypadków
60
40
20
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
miesiÄ…c
y
ródło: J. Soliwoda. 2001. Structural and quantitive analysis of accidents in polish search and rescue region.
Congress of Seas and Oceans.
Wypadki na świecie
y
ródło: The International Tanker Owners Pollution Federation Ltd
Wypadki na świecie (1970-1999)
y
ródło: The International Tanker Owners Pollution Federation Ltd
12
Wypadki na Morzu Bałtyckim
Wyciek
Rok Statek Miejsce
[tys ton]
1969 Benedicte 2,7 Trelleborg, Szwecja
1970 Irini 0,8-1,0 Nynäshamn, Szwecja
1973 Jawachta 1,5 2,0 Trelleborg, Szwecja
1977 Tsesis 1,0 Nynäshamn, Szwecja
1979 Antonio Gramsci 5,5 Ventspils, A
otwa
1981 Jose Marti 1,0 Dalarö, Szwecja
1981 Globe Asimi 16,0 Klajpeda, Litwa
1982 Sivona 0,8 The Sound, Sweden
1990 Volgoneft 1,0 Karlskrona, Szwecja 287
300
260
252
2001 Baltic Carrier 2,7 Kadetrenden, Dania
250
2003 Fu Shan Hai 1,2 Bornholn, Dania
200
150
100 80
63
37
50
20
16
5,5
2,7 1 2 1 1 1 2,7 1,2
0
Wypadki poza
Wypadki na Morzu Bałtyckim Morzem Bałtyckim
y
ródło: opracowanie własne.
Największy wypadek na Bałtyku  m/s Globe Asimi
(KÅ‚ajpeda, 19 XI 1981)
Fot. B. Aleknawiczus, W. Czistjakow
Zanieczyszczenia ropopochodne
Rozlewy olejowe wg objętości wycieku
(wg HELCOM)
Rozlewy olejowe wg położenia geograficznego
(wg HELCOM)
13
tys. ton
Irini (1970)
E rika (1999)
Tsesis (1977)
Khark V (1989)
Prestige (2002)
Jawachta (1973)
Volgoneft (1990)
Benedicte (1969)
Jose Marti (1981)
Globe Asimi (1981)
Fu Shan Hai (2003)
Baltic Carrier (2001)
ABT Summer (1991)
E xxon Valdez (1989)
Antonio Gramsci (1979)
Atlantic E mpress (1979)
Castillo de Bellver (1983)
http://visualrian.ru
Wypadki na Morzu Bałtyckim
y
ródło: Compilation on Ship Accidentsin the Baltic Sea Area 1989 -1999 (final report), preparedby theMinistry of
Environment Protection and Regional Development of the Republic of Latvia. Marine Environment Board for
HELCOMSea2/2001
Wypadki statków na akwenach Morza Bałtyckiego
Liczba wypadków na akwenach Europy
(1970-2005)
(dotyczy substancji innych niż substancje ropopochodne)
3
4
Morze Północne
17
Kanał La Manche
Morze Bałtyckie
Morze Śródziemne
8
Ocean Atlantycki
6
y
ródło: opracowanie własne.
14
y
ródło: HELCOM  Baltic Sea Environment Proceedings No. 114 (2008)
Przyczyny wypadków na akwenach Europy
(1970-2005)
(dotyczy substancji innych niż substancje ropopochodne)
12
9
7 7
3
złe warunki awarie błąd w nawigacji niepoprawne inne
meteorologiczne sztauowanie
przyczyny niezależne przyczyny wywołane
od człowieka przez człowieka
y
ródło: opracowanie własne.
Zatopione wraki
m/s Anna Broere
(1 stycznia 1979)
15
Kolizja m/s Baltic Carrier  m/s Tern
(29 III 2001)
miejsce kolizji
miejsce
kolizji
Kolizja m/s Baltic Carrier  m/s Tern
pogoda29 III 2001
Wiatr S/SE 15-18 m/s w porywach 22 m/s
Morze 2-3 m
Widoczność dobra
Temperatura powietrza 3°C
Temperatura wody 2°C
Kolizja m/s Baltic Carrier  m/s Tern
podsumowanie
" 2700m3 ropy przedostało się do morza
" 1100m3 ropy zebrano z morza
" 2850m3 ropy i zanieczyszczeń zebrano z brzegu (do 9 IV)
" 250 m3 zlokalizowano i zebrano z m/s Tern
" 30 m3 zlokalizowano i zebrano z m/s Baltic Carrier
" około 2 000 ptaków zginęło, 4 000-4 500 ptaków miało
kontakt z rozlanÄ… ropÄ…
16