System operacyjny Linux (podstawy)
6 maja 2014
11:39
Podstawowe katalogi systemu Linux.
/bin  jest to katalog, który przechowuje podstawowe polecenia i programy systemu
operacyjnego Linux. Katalog ten zawiera między innymi polecenia: cat, chmod, ls, ........
/dev  jest to katalog, w którym umieszczone są pliki odpowiedzialne za urządzenia
systemu operacyjnego Linux (odpowiedniki sterowników dla urządzeń). Dostęp do tego
katalogu posiada tylko administrator systemu. Osoba ta może  montować urządzenia i
udostępniać je innym użytkownikom. Katalog ten zawiera np.
.ð /dev/fd0 jest to plik odpowiedzialny za stacje dyskietek
.ð /dev/hda1 jest to pierwsza partycja dysku twardego
.ð /dev/console jest to plik odpowiedzialny za klawiaturÄ™
.ð /dev/cdrom plik optycznego noÅ›nika danych, CDROM
/etc  jest to jeden z ważniejszych katalogów systemowych, zawiera on pliki
konfiguracyjne systemu i różnych programów systemowych. Dostęp do plików tego katalogu
posiada tylko administrator, który może zmieniać ich zawartość i konfigurować system.
Przykładowe pliki:
.ð /etc/passwd plik ten zawiera informacje o użytkownikach systemu operacyjnego
.ð /etc/groups plik zawiera podstawowe informacje o grupach w systemie
/sbin  katalog przechowuje programy użytkowe przeznaczone dla administratora
systemu. Zawiera np. programXconfigurator umożliwiający konfiguracje XWindows,
powłoki graficznej Linuxa.
/usr  katalog dostępny dla wszystkich użytkowników systemu, przechowuje
ogólnodostępne programy użytkowe. Do takich programów można zaliczyć: przeglądarki
internetowe, gry, programy graficzne czy edytory tekstu.
/root  katalog domowy administratora systemu. Jest to katalog niedostępny dla innych
użytkowników.
/home  jest to katalog zawierający foldery domowe użytkowników zarejestrowanych w
systemie. Każdy użytkownik posiada swój katalog, w którym przechowuje swoje pliki
konfiguracyjne, dokumenty, programy, witryny internetowe.
/boot  katalog przechowuje pliki odpowiedzialne za uruchomienie systemu. Katalog
zawiera jÄ…dro systemu operacyjnego Linux.
Cechy systemu Linux
" wielozadaniowość (możliwość wykonywania wielu procesów w tym samym czasie)
" wieloużytkownikowość (możliwość pracy wielu użytkowników, otwieranie wielu sesji
na jednym terminalu)
" nazwy plików lub katalogów mogą mieć w nazwie 256 znaków
" brak rozszerzeń, kropka w nazwie pliku lub katalogu nie posiada
specjalnego znaczenia (pliki rozpoczynajÄ…ce siÄ™ kropkÄ… sÄ… ukryte
np. .profile )
" Linux rozróżnia małe i duże litery, zatem plik oraz Plik to dwa różne
Poradniki Strona 1
" Linux rozróżnia małe i duże litery, zatem plik oraz Plik to dwa różne
zasoby w systemie
" katalog jest specjalnym plikiem
" urzÄ…dzenia w komputerze sÄ… rozpoznawalne jako pliki, znajdujÄ… siÄ™ one w
katalogu /dev (kopiujÄ…c pliki do/dev/fd0 kopiujemy je na stacje
dyskietek a:)
" każdy zasób w systemie posiada prawa dostępu (np. prawo zapisu, czytania
lub wykonania)
" system wykorzystuje cała pamięć RAM (dodatkowo posiada tzw. partycję
wymiany SWAP)
Poruszanie się po drzewie katalogów:
Do poruszania się po systemie katalogów (zmiany katalogu bieżącego) służy
komenda cd. Składnia tego polecenia jest następująca:
cd [katalog]
Przykłady:
cd / - zmiana na katalog główny
cd /katalog1/katalog2/... - zmiana katalogu roboczego
(podanie pełnej ścieżki dostępu)
cd .. - przejście o jeden poziom wyżej (musi
być spacja przed dwukropkiem)
cd ~ - zmiana katalogu na domowy
użytkownika
cd - przejście do katalogu macierzystego
(domowego) użytkownika
cd ~[użytkownik] - przejście do katalogu osobistego
użytkownika o podanej nazwie
Każdy użytkownik po zalogowaniu się do systemu znajduje się w swoim domowym
katalogu. Jeżeli użytkownik ma identyfikator grzesiu to znajdzie się w
katalogu: /home/grzesiu
Istnieje polecenie umożliwiające wypisanie na ekranie terminala katalogu bieżącego (tzn.
katalogu, w którym znajduje się obecnie użytkownik. To polecenie to:
pwd -pokaż katalog bieżący (aktualny)
Logowanie siÄ™ do systemu
Linux jest systemem wielozadaniowym oraz wieloużytkownikowym (w
Poradniki Strona 2
Linux jest systemem wielozadaniowym oraz wieloużytkownikowym (w
przeciwieństwie do DOS-a). Przed rozpoczęciem pracy należy się do s. o.
Linux-a zalogować. Służy do tego polecenie :
login [nazwa/opcje]
- polecenie to umożliwia zarejestrowanie się w systemie
- login po po uruchomieniu pyta o nazwę użytkownika i hasło
Jeśli procedura zakończyła się sukcesem, login aktualizuje informacje o
koncie użytkownika, ustawia różne zmienne systemowe, informuje o nowej
poczcie i wykonuje skrypty (coÅ› w postaci pliku *.bat w s. o. DOS)
uruchamiające powłokę
Opcje: (opcje zaczynamy od znaku myślnik i litery)
-f zapobiega ponownej rejestracji po podaniu za pierwszym razem
nieprawidłowych
-p zachowuje poprzednie środowisko
Przykłady:
login root
login jacek  f
login wojtek  p
Po zalogowaniu użytkownik znajduje się automatycznie w tzw.
powłoce bash (domyślna powłoka).
Logowanie się jako root  znak gotowości (#)
Logowanie się jako użytkownik  znak gotowości ($)
Bezpośrednio po zainstalowaniu Linuxa należy zalogować się jako root.
Użytkownik root nazywany jest administratorem systemu, dysponuje on
uprawnieniami przekraczającymi możliwości zwykłych użytkowników. Ma
dostęp do wszystkich plików, może modyfikować system, udostępniać zasoby,
dodawać nowych użytkowników, usuwać ich, nadawać im hasła, instalować
nowe oprogramowanie itp.
Dodawanie nowych użytkowników
Linux jako system wieloużytkownikowy posiada mechanizmy umożliwiające
zarządzanie kontami użytkowników. Można dodawać użytkowników do
systemu, przydzielać użytkowników do grup roboczych jak i usuwać
użytkowników. Powyższe czynności może wykonywać tylko administrator
systemu, zatem najpierw należy zalogować się jako root.Aby dodać nowego
użytkownika należy użyć polecenia:
adduser [opcje | użytkownik]
lub
useradd [opcje | użytkownik]
Polecenie to tworzy nowe konto, przydziela mu numer identyfikacyjny, numer
grupy oraz zakłada katalog domowy.
Każdy użytkownik musi posiadać unikatowy identyfikator.
Należy pamiętać, że do zalogowania się do systemu konieczne jest ustawienie
hasła do nowo założonego konta.
Poradniki Strona 3
hasła do nowo założonego konta.
Odbywa siÄ™ za pomocÄ… polecenia :
passwd [użytkownik]
Po wydaniu polecenia s.o. zapyta o nowe hasło, póz
niej o jego potwierdzeniu
(hasło powinno się składać z co najmniej 6 znaków, w celu zabezpieczenia
swojego konta można do hasła wprowadzać dodatkowo cyfry).
Jeżeli wykonamy samo polecenie passwd bez podania nazwy użytkownika,
system zmieni hasło osobie, która to polecenie wydała. Każdy użytkownik
może sobie zmienić hasło w dowolnej chwili. Administrator może zmienić
hasło każdemu, kto ma konto w systemie np. passwd kamilek.
Polecenie passwd powoduje dodanie nowej pozycji do tekstowej bazy danych
haseł w pliku etc/passwd. Każda linia w tym pliku składa się z 7 pól, które
przechowują następujące informacje (od lewej): NazwaUżytkownika,
MiejsceNaHasło (hasła przechowywane są w pliku /etc/shadow),
NumerUżytkownika, NumerGrupyUżytkownika, OpisUżytkownika,
KatalogDomowy oraz PowłokaDomyślna.
Przykład: kamilek : x : 670 : 200 : Kamil Nowacki : /home/kamil :
/bin/bash
Przeglądanie zawartości katalogów
Przeglądanie (listowanie) zawartości katalogów w systemie Linux jest dostępne za pomocą
poleceń dir oraz ls. Dużo częściej stosuje się polecenie ls, które ma do dyspozycji wiele
użytecznych przełączników. Składnia tego polecenia jest następująca:
ls [opcje] [Nazwa katalogu | Katalogi]
Opcje:
-l pokazuje zawartość katalogu po jednym pliku w linii (wraz ze szczegółowymi
informacjami)
-a wyświetla nazwy plików oraz pliki ukryte (zaczynające się od . )
-f zawartość nieposortowana
-p zaznaczenia katalogów przez dodanie ukośnika ( katalog/ )
-t sortowanie według daty modyfikacji
-r wypisz pliki w odwrotnej kolejności po posortowaniu
-F dopisz / po nazwie katalogu , * po pliku wykonywalnym , @ po nazwie plików
powiÄ…zanych
-R wyświetlenie zawartości katalogu wraz z zawartością podkatalogów
Nazwy katalogu (katalogów) mogą to być pełne ścieżki dostępu do żądanego katalogu, lub
nazwy katalogu np. bin, lub plików. W nazwie można używać: (?) - zastępuje 1 znak oraz
(*) - zastępuje dowolną ilość znaków (np. jeżeli jesteśmy w katalogu głównym (/) to
polecenie ls /bin/m* wyświetli listę plików zaczynających się na literę (m) z katalogu /bin).
Przykłady:
Poradniki Strona 4
Przykłady:
Pokazanie zawartości bieżącego katalogu:
Wyświetlenie po jednym pliku w linii:
Wyróżnienie plików w katalogu wraz z plikami ukrytymi:
Pokazanie zawartości katalogów i podkatalogów:
Polecenie ls można łączyć z innymi poleceniami systemowymi tworząc
strumienie poleceń. Strumienie tworzy się za pomocą kreski pionowej ( | ).
Poniżej można zobaczyć połączenie z poleceniem wc, dzięki któremu możemy
zliczyć ilość plików w danym katalogu:
Na przykładzie widać, że w katalogu domowym administratora znajduje się 88
plików.
Tworzenie katalogów w systemie
Aby utworzyć katalog lub kilka katalogów na raz używamy polecenia mkdir.
Polecenie to w przeciwieństwie do systemu DOS posiada możliwość tworzenia
drzewa katalogów oraz katalogów z prawami dostępu. Składnia tego polecenia
jest następująca:
mkdir [opcje] [katalog1] [katalog2] .......
Dostępne opcje:
-m określa prawa dostępu do nowych katalogów
mkdir  m 444 /home/olek/baza  tworzy katalog tylko do odczytu dla
wszystkich oznaczony jako baza
mkdir  m 700 /home/olek/dane  tworzy katalog tylko z pełnymi prawami
tylko dla właściciela oznaczony jako dane
Prawa oznaczone sÄ… przez trzycyfrowÄ… liczbÄ™. Pierwsza cyfra odpowiada za
prawa dostępu dla właściciela katalogu, druga cyfra dla grupy do której należy
właściciel, ostatnia cyfra dla pozostałych. Na każdej pozycji może być cyfra o
wartościach od 0 do 7. Każda z cyfr jest kombinacją liczb wypisanych poniżej.
Brak praw oznaczony jest przez 0, pełne prawa dostępu przez 7.
Prawa:
4 lub r  odczyt
Poradniki Strona 5
4 lub r  odczyt
2 lub w  zapis
1 lub x  wykonywalne
(domyślnym prawem dostępu jest 775)
-p tworzy hierarchie katalogów (drzewo katalogów)
Przykłady:
mkdir klasa -w bieżącym katalogu tworzy katalog klasa
mkdir /bin/klasa -pełna ścieżka dostępu do miejsca, w którym zostanie
utworzony katalog klasa
mkdir Ala Ola Kasia -utworzenie trzech katalogów w katalogu bieżącym
mkdir  p /jeden/dwa/trzy -utworzenie drzewa katalogów
mkdir  m 741 jasiu -utworzenie katalogu o nazwie jasiu z pełnymi prawami
dla właściciela, prawami odczytu dla grupy oraz w prawami wejścia do
katalogu (wykonania) dla pozostałych
Usuwanie katalogów w systemie Linux
W systemie Linux usuwanie katalogów jest możliwe dzięki zastosowaniu
polecenia rmdir o następującej składni:
rmdir [opcje] [katalog | katalogi]
Gdzie opcje to tylko -p, która powoduje usuwanie całych drzew katalogów
(utworzonych za pomocÄ… polecenia
mkdir -p). Katalogi o podanych nazwach muszą być puste. Nie mogą zawierać
żadnych plików.
Przykłady:
rmdir jeden -usuwa katalog z bieżącego miejsca
rmdir /bin/ola -usuwa katalog z miejsca określonego przez pełną ścieżkę
dostępu
rmdir -p 1/2/3 -usuwa drzewo katalogów
Wklejono z
Poradniki Strona 6