1. Dlaczego istnieje teoria MSG (Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze)?
MSG  cześć ekonomii zajmująca się transakcjami między krajami w dziedzinie towarów,
usług, przepływami finansowymi oraz ruchem czynników produkcji.
Powody wyodrębnienia MSG
 Istnienie niepodległych suwerennych państw ( granice, odrębność walutowa, odrębność
systemów prawnych, prowadzenie różnych polityk handlowych przez różne kraje, specyfika
kulturowa państw)
- Ograniczenia dotyczące mobilności czynników produkcji ( siły roboczej, kapitału)
- różnice językowe
- wzrost roli handlu międzynarodowego w XIX i XX wieku
- dominacja modelu gospodarki otwartej
- zanik gospodarek zamkniętych (autarkia)
W przeciągu 50 lat światowy PKB i eksport bardzo szybko wzrastał, tak samo jak relacja
wielkości światowego eksportu do wartości globalnego PKB
Handel międzynarodowy współcześnie: Rozwój handlu wewnątrzgałęziowego;
Międzynarodowa kooperacja przemysłowa; Wzrost znaczenia usług w międzynarodowej
wymianie handlowej; Wzrost znaczenia korporacji międzynarodowych, które kontrolują
obecnie 65% HM; Wzrost znaczenia handlu wewnÄ…trzkorporacyjnego; Szybki wzrost roli Chin.
2. Co to jest GŚ (Gosp. Światowa), kiedy powstała?
GOSPODARKA ŚWIATOWA jest to system trwałych powiązań gospodarczych pomiędzy
krajami, obejmujących swoim zasięgiem cały świat. Powstał w drugiej połowie XIX wieku.
Jest skutkiem rozwoju handlu międzynarodowego i międzynarodowej specjalizacji pracy.
Ulega gwałtownym przemianom w XX wieku, np. w wyniku I i II wojny światowej, wielkiego
kryzysu 1929-1933(35), dekolonizacji i zimnej wojny. Obecny etap przemian to globalizacja.
GŚ XIX wieku  Rywalizacje o kolonie wygrana przez Wielka Brytanię o Francję, Podział na
kraje przemysłowe i kraje surowcowo-rolne, Eksport artykułów przemysłowych z metropolii i
import surowców oraz artykułów rolnych z kolonii, Bardzo duże znaczenie handlu pomiędzy
metropoliami mi koloniami w obrębie poszczególnych imperiów kolonialnych, Dominująca
pozycja Anglii i Francji, Eksport kapitału głównie do swoich kolonii- Wielka Brytania
największym eksporterem tamtych czasów.
GŚ XX wieku  Przyczyny zmian: Rewolucja bolszewicka i powstanie ZSRR; 2 wojny światowe i
ich rezultaty; Wzrost roli USA, Japonii, spadek znaczenia GB i Francji; Powstanie świata
dwubiegunowego; Zimna wojna i ostra rywalizacja wschodu z zachodem w trzecim świecie;
Dekolonizacja  Emancypacja białych kolonii RPA Australia Nowa Zelandia Kanada
3. Podmioty GÅš?
Państwa, Organizacje międzynarodowe, korporacje transnarodowe
Rola handlu międzynarodowego dla gospodarek państw : Relacja eksportu do PKB, Relacja
importu do PKB, Eksport na mieszkańca. Wskaz
niki te są większe dla mniejszych państw jest
to normalna sytuacja.
4. Co to jest konkurencyjność międzynarodowa, podać przykłady? Od czego zależy?
Jest to zdolność danego kraju do wytwarzania i sprzedawania towarów i usług na rynkach
zagranicznych, które są tańsze lub lepsze od produktów oferowanych przez inne państwa. ;
Zależy przede wszystkim od wydajności pracy. ; Podlega długotrwałym i zazwyczaj powolnym
zmianom, które trwają kilka lat. ; Państwa poprzez prowadzoną politykę gospodarczą mogą
oddziaływać na te procesy.
- 1 -
W przeszłości zależna była od: posiadanych surowców i ich położenia, klimatu, jakości i ilości
gleby. Obecnie w mniejszym stopniu zależy od warunków naturalnych a większym stopniu od:
posiadanych technologii, tempa postępu technicznego, poziomu edukacji, prowadzonej
polityki gospodarczej i społecznej.
PRZYKA
ADY: maszyny i urządzenia (samoloty, statki, urządzenia budowlane, sprzęt RTV AGD),
Surowce energetyczne (ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel kamienny), Inne surowce i produkty
(miedz
, aluminium, cynk, stal, broń, leki), Towary rolno-spożywcze (kawa, kakao, zboża)
5. Główne założenia w teoriach handlu międzynarodowego?
Klasyczne teorie handlu międzynarodowego:
Bulionizm jest to wczesny etap merkantylizmu powstałego w Europie XV i XVI w.,
propagowany w większości krajów europejskich. Jego główną zasadą było utożsamianie
bogactwa z gromadzeniem w kraju szlachetnych kruszców, przede wszystkim złota i srebra.
Wierzono, że posiadanie tych kruszców ułatwia rozwój handlu i zwiększa dochody pieniężne
państwa, toteż zakazywano ich wywozu poza granice kraju.
Merkantylizm jest to system poglądów ekonomiczno-politycznych, który pojawił się we
wczesnym okresie nowożytności, wywodzący się z bulionizmu. Towarzyszył okresowi
absolutyzmu w Europie, był praktyką gospodarczą a nie teorią. Główni przedstawiciele tego
nurtu to Jean Bodin we Francji i Thomas Mun w Wielkiej Brytanii.
Kampanie handlowe monopolizujące handel z określonymi rejonami świata. Państwa
powinny prowadzić handel międzynarodowy nakierowany na uzyskiwanie nadwyżki eksportu
nad importem, aby zwiększać posiadanie rezerwy złota. Nadwyżka rzecz dobra bo zwiększa
ilość złota. Deficyt  zły bo powoduje odpływ złota za granicę. Cła, ograniczenia przywozu
niektórych towarów z zagranicy, zakaz przywozu towarów na obcych statkach.
Krytyka: David Hume  ilościowa teoria pieniądza  dopływ złota do gospodarki powoduje
inflację, a nic tylko wzrost dobrobytu. Twierdzenie o istnieniu zależności przyczynowo-
skutkowej między ilością pieniądza w obiegu a poziomem cen. Jeśli rozmiary handlu są stałe,
ceny zmieniają się wprost proporcjonalnie do podaży pieniądza. Zależność tą możemy zapisać
za pomocą wzoru:{ M*V=P*T} M  ilość pieniądza w obiegu, P  poziom cen. T  wolumen
transakcji kupna sprzedaży w danym okresie, V  szybkość obiegu pieniądz.
Z powyższego wynika, że popyt na wydawanie pieniądza zależy od trzech czynników:
1) transakcyjnej szybkości pieniądza, którą określają: stopień rozwoju systemu
bankowego, częstotliwość wpłat i wypłat, długość okresu płatności, szybkość
komunikacji (transakcyjna szybkość pieniądza zmienia się wolno, więc można przyjąć,
że jest stała)
2) liczby transakcji, którą określa stopień wykorzystania zasobów (to również zmienia się
powoli, więc jest w przybliżeniu stałe)
3) cen (jedyna zmienna wpływająca na popyt na pieniądz: procentowy wzrost cen
powoduje taki sam procentowy wzrost popytu na pieniÄ…dz).
Adam Smith  handel międzynarodowy nie jest grą o sumie zerowej. Nie jest tak, że kto ma
nadwyżkę osiąga korzyści, a ten kto boryka się z deficytem straty.
DOGMATU SA
USZNEJ CENY  wraz z rozwojem społeczeństw i państwowości następował
rozwój handlu wymiennego (towar za towar), z użyciem umownego pieniądza (np. soli,
kruszcu metalu szlachetnego). Każdy towar ma swoją cenę podyktowaną kosztami jego
wytworzenia, poniżej której nie powinien być sprzedany. Rynek  podaż i popyt  kształtuje
cenÄ™.
- 2 -
6. ZADANIE: Teoria kosztów absolutnych (tabelki 2x2 w slajdach)?
Teoria kosztów absolutnych, według której podstawą rozwoju specjalizacji międzynarodowej i
z
ródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie bezwzględnych
różnic kosztów wytwarzania mierzonych nakładami pracy. Skoro kraj A lepiej i łatwiej
produkuje towar X, a kraj B lepiej i Å‚atwiej wytwarza towar Y, to naturalnÄ… rzeczÄ… jest, by kraj
A sprzedawał towar X krajowi B, a kraj B oferował krajowi A towar Y (przewaga absolutna).
Rozwój międzynarodowego podziału pracy w ten sposób prowadzi do lepszego wykorzystania
podstawowego zasobu (pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu towarów. Siła
robocza jest w pełni mobilna w ramach każdego kraju lecz brak jej między krajami. Założenia:
Stałe korzyści skali, brak kosztów transportu, na rynkach w obu krajach panuje wolna
konkurencja, całkowity brak barier handlowych, Eksport jest równy importowi.
Przykład 1
TOWARY WYSZCZEGÓLNIENIE KRAJ A KRAJ B
krajowe nakłady pracy ogółem
X 1 godzina 6 ton 1 tona
Y 1 godzina 3 tony 6 ton
krajowe nakłady pracy na produkcję jednostki towaru
mierzone czasem pracy
10 minut 60 minut
1 tona
X
20 minut 10 minut
1 tona
Y
Kierunki pożądanej specjalizacji
X 6 ton
Y 6 ton
Na przedstawionym przykładzie kraj A w ciągu 1 godziny wyprodukuje sześć razy więcej
towaru X niż kraj B tego samego towaru (inaczej mówiąc, kraj A wyprodukuje 1 tonę
produktu X sześć razy szybciej niż kraj B tego samego produktu). Kraj A powinien się
specjalizować w produkcji towaru X i  analogicznie  kraj B w produkcji towaru Y.
Przykład 2
Zasób pracowników Produkcja chleba Produkcja piwa
Polska 100 800 0
Niemcy 150 0 1200
Åšwiat 250 800 1200
Korzyści - +100 +400
Zasoby pracy w Polsce wynoszÄ… 100 jednostek, zasoby pracy w Niemczech 150 jednostek.
Polska i Niemcy produkują chleb i piwo. W ciągu jednej godziny robotnik w Polsce może
wytworzyć 8 bochenków chleba albo 4 litry piwa. W ciągu 1 godziny robotnik w Niemczech
może wytworzyć 4 bochenki chleba albo litrów piwa. Wyjściowy popyt w Polsce wynosi 400
- 3 -
bochenków chleba i 200 litrów piwa, a w Niemczech 300 bochenków chleba i 600 litrów
piwa.
Zasób pracowników Produkcja chleba Produkcja piwa
Polska 100 400 200
Niemcy 150 300 600
Åšwiat 250 700 800
Zależy od relacji wymiennej, która kształtuje się w handlu pomiędzy krajami.
Dodatkowe założenie do analizy: Polska potrzebuje minimalnie 400 bochenków chleba i 200
piw, a Niemcy 600 litrów piwa i 300 bochenków chleba. Polska chce mieć więcej piwa a
Niemcy więcej chleba.
Relacja wymienne równa między Polską a Niemcami 1 piwo = 1 chleb
Konsumpcja Konsumpcja Korzyści na Korzyści na
chleba piwa chlebie piwie
Polska 400 400 +0 +200
Niemcy 400 800 +100 +200
Korzyści +100 +400 +100 +400
Relacja po cenach wewnÄ™trznych Niemiec 1 piwo = ½ chleba ( skrajnie korzystne dla Polski)
Konsumpcja Konsumpcja Korzyści na Korzyści na
chleba piwa chlebie piwie
Polska 500 600 +100 +400
Niemcy 300 600 +0 +0
Korzyści +100 +400 +100 +400
Relacja po cenach wewnętrznych Polski 1 piwo = 2 chleby ( skrajnie korzystne dla Niemiec)
Konsumpcja Konsumpcja Korzyści na Korzyści na
chleba piwa chlebie piwie
Polska 400 200 +0 +0
Niemcy 400 1000 +100 +400
Korzyści +100 +400 +100 +400
Relacja po cenach wewnętrznych bliższych rynkowi niemieckiemu 1 piwo = 4/5 chleba
( bardziej korzystne dla polski niż dla Niemiec)
Konsumpcja Konsumpcja Korzyści na Korzyści na
chleba piwa chlebie piwie
Polska 400 500 +0 +300
Niemcy 400 700 +100 +100
- 4 -
Korzyści +100 +400 +100 +400
Relacja po cenach wewnętrznych bliższych rynkowi polskiemu 1 piwo = 1,25 chleba ( bardziej
korzystne dla Niemiec niż dla Polski)
Konsumpcja Konsumpcja Korzyści na Korzyści na
chleba piwa chlebie piwie
Polska 400 320 +0 +120
Niemcy 400 880 +100 +280
Korzyści +100 +400 +100 +400
Wnioski: Kryterium specjalizacji: absolutne różnice w kosztach wytwarzania lub w wydajności
pracy, Międzynarodowy podział pracy, skutkujący międzynarodową specjalizacją i rozwojem
handlu międzynarodowego jest zazwyczaj korzystny dla wszystkich stron.; Handel
międzynarodowy może być korzystny dla obu partnerów. Jest grą o sumie dodatniej.
Przykład 2 Przyklad3 Przykład
4
Jabłka Buraki Ryby Ryż Wódka
Polska 7 6 Chiny 5 5 Rosja 88
Ukraina 3 8 Tajwan 6 4 Białoruś 33
7. Założenia teorii obfitości zasobów?
" Istnieją dwa kraje, dwa produkty oraz dwa jednolite czynniki produkcji (kapitał i
praca).
" Na rynkach: towarowym oraz czynników produkcji panuje konkurencja doskonała.
" W wymianie międzynarodowej panują warunki wolnego handlu.
" Wymiana między krajami ogranicza się do wymiany dóbr.
" Pomijane sÄ… koszty transportu.
" Oba kraje stosujÄ… identycznÄ… technologiÄ™
" W obu krajach konsumenci majÄ… identyczne gusta
" Czynnik produkcji są doskonale mobilne wewnątrz kraju i zupełnie niemobilne
pomiędzy krajami
" Poszczególne kraje różnią się stopniem wyposażenia w czynniki produkcji, czynnik
produkcji relatywnie obfity w kraju I jest jednocześnie relatywnie rzadki w kraju II i na
odwrót.
" Oba wytwarzane dobra wymagają różnych proporcji nakładów czynników produkcji,
co oznacza, że funkcje produkcji tych dóbr różnią się, a więc dobro A wymaga innej
relatywnej intensywności zużycia czynników produkcji niż dobro B.
" Wytwarzane dobra sÄ… jednorodne.
- 5 -
8. Istota teorii obfitości zasobów?
" Kierunki specjalizacji międzynarodowej poszczególnych państw są uzależnione od
posiadanych przez nie zasobów czynników produkcji.
" Poszczególne kraje są różnie wyposażone w określone czynniki produkcji
" Teoria analizuje relatywne wyposażenie poszczególnych państw w określone czynniki
produkcji  np. w stosunku do posiadanych zasobów drugiego czynnika produkcji.
" Kraj powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie tych dóbr, do produkcji,
których ma obfite czynniki produkcji (dysponuje relatywnie dużą ilością potrzebnych
czynników produkcji)
" Przykład: Chiny dobra pracochłonne np. tekstylia, Szwajcaria  dobra kapitałochłonne
np. usługi finansowe, bankowe, ubezpieczeniowe
Największy wkład w rozwój tej teorii miał, obok E. Heckschera i B. Ohlina, P.A. Samuelson.
Twierdzili oni, że występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen jest spowodowane
odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: w kapitał i pracę. Za
punkt wyjścia przyjmują oni identyczność funkcji produkcji w różnych krajach, ale też różną
obfitość kapitału i pracy. Każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna
produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego, a przez to
tańszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej
intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i droższego czynnika produkcji.
SFORMALIZOWANA TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW
TWIERDZENIE O WYRÓWNYWANIU SI
CEN CZYNNIKÓW PRODUKCJI  sformułowane przez P.A.
Samuelsona: handel międzynarodowy prowadzi do względnego i absolutnego wyrównania się między
krajami przychodów z tytułu zastosowania jednorodnych czynników produkcji. Handel przenosi za
pośrednictwem towarów zasoby relatywnie obfite w danym kraju do kraju o ograniczonej ich ilości.
TWIERDZENIE STOLPERA-SAMUELSONA  istnieje ścisły związek między zmianami cen towarów a
zmianami cen czynników produkcji (konsekwencje zmian cen towarów dla kształtowania się cen
czynników produkcji i dalej  dochodów ich właścicieli). Wzrost ceny relatywnej danego towaru
prowadzi do wzrostu realnej ceny czynnika używanego bardziej intensywnie przy produkcji tegoż
towaru, a zarazem spadku realnej ceny czynnika używanego mniej intensywnie.
TWIERDZENIE RYBCZYC
SKIEGO  wzrost zasobów jednego czynnika produkcji powoduje w
warunkach stałych cen relatywnych absolutny przyrost produkcji towaru wymagającego bardziej
intensywnego nakładu tego właśnie czynnika, jak również absolutny spadek produkcji towaru
wymagającego bardziej intensywnego nakładu czynnika, którego zasoby nie ulegają zmianie.
9. Realna a nominalna stopa procentowa?
Nominalna Rn = Rr + Ri + Rr * Ri
R nominalna stopa procentowa
n
R stopa inflacji
i
R realna stopa procentowa
r
Realna stopa procentowa
Rr = Rn - Ri / 1 + Ri
Realna stopa procentowa koryguje nominalnÄ… stopÄ™ procentowÄ… o inflacjÄ™. Realna stopa
procentowa jest miarą realnych zysków ( strat) z danych lokat ( inwestycji).
Realna stopa procentowa jest to stopa równoważąca podaż i popyt na rynku kapitałowym.
Podaż oszczędności zależna jest od tego, w jakim stopniu ludzie skłonni są poświęcić
dzisiejszą konsumpcję na rzecz przyszłej. Popyt natomiast uzależniony jest od efektywności
- 6 -
produktywnego wykorzystania zasobów rzeczowych, które są zaangażowane w działalność
gospodarczą. Stopa efektywności wykorzystania tych zasobów wyznacza górny dopuszczany
poziom stopy procentowej. Stopa procentowa jest zarówno czynnikiem wpływającym na
wielość podaży, jak i popytu na oszczędności w gospodarce, a także traktowana jest jako
parametr, którego poziom jest zależny od relacji pomiędzy tą podażą i popytem. Wzrost stopy
procentowej powoduje przyrost oszczędności, z kolei jej spadek zniechęca do oszczędzania.
Spadek stopy procentowej jest równocześnie czynnikiem zachęcającym do zaciągania
kredytów, natomiast jej wzrost powoduje odwrotny skutek. Wzrost podaży oszczędności z
kolei, jest czynnikiem wpływającym na spadek stopy procentowej, zaś przyrost popytu na
oszczędności pobudza jej wzrost.
Realna stopa procentowa określa oprocentowanie kredytu z uwzględnieniem inflacji.
Przykładowo, jeśli zaciągniesz kredyt, którego nominalna stopa procentowa wynosi 12%, to
przy inflacji wynoszącej 9% w skali rocznej, realne - a więc uwzględniające inflację -
oprocentowanie kredytu będzie wynosiło 2,75%.
10. Istota alternatywnych teorii HM?
TEORIE NEOCZYNNIKOWE  sprowadzają się do rozszerzenia rozważań E. Heckschera, B.
Ohlina i P.A. Samuelsona na większą liczbę czynników produkcji niż tylko kapitał i praca np.
ziemia, technologia, surowce naturalne. Opierając się na zasadzie kosztów względnych
celowym jest uwzględnienie dodatkowo zasobów naturalnych oraz niejednorodności
czynników produkcji, pracy i kapitału (praca prosta i złożona, kapitał rzeczowy i ludzki). Kraj
powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga większego zastosowania
relatywnie obfitych czynników produkcji. Wnioski te same co w zwykłym najprostszym
wariancie teorii obfitości zasobów.
TEORIE NEOTECHNOLOGICZNE  uwzględniają zmiany spowodowane ciągłym rozwojem
postępu technicznego.
" teoria luki technologicznej  nacisk położony jest na możliwości rozwoju korzystnego
handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej w tempie
postępu technicznego
TEORIE POPYTOWO-PODAŻOWE  akcent kładziony jest na znaczenie czynników po stronie
popytu, jego kształtowanie się, wielkość i strukturę.
11. Co to są korzyści skali? Podaj przykład.
Korzyści skali, obniżenie kosztu produkcji jednostki dobra, spowodowane zwiększeniem
produkcji i zużycia niezbędnych do jego powstania zasobów. Korzyści skali pojawiają się, gdy
wzrost zużycia zasobów wywołuje proporcjonalnie większy wzrost wielkości produkcji. Im
większa produkcja, tym bardziej możliwe jest zastosowanie szybszego i bardziej wydajnego
wyposażenia produkcyjnego.
" Koncepcja wewnętrznych i zewnętrznych korzyści skali
" Korzyści aglomeracji  koncentracja branży
" Korzyści skali jako samodzielny motyw handlu międzynarodowego  zbyt mały
krajowy rynek zbytu. Przykład Szwecji Volvo i Saab, Czechy  Skoda.
" Koncepcja statycznych i dynamicznych korzyści skali
" Efekt uczenia się, a korzyść skali
12. Podaj przykład towarów (coś powiązane z luką technologiczną)?
TEORIE NEOTECHNOLOGICZNE  uwzględniają zmiany spowodowane ciągłym rozwojem
postępu technicznego. teoria luki technologicznej  nacisk położony jest na możliwości
- 7 -
rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy
technicznej w tempie postępu technicznego
Przykłady: środki łączności, środki transportu: samoloty, samochody, statki, wagony;
Komputery itp.; Telewizory, Kuchnie, Pralki, Maszyny i urzÄ…dzenia, Promy kosmiczne, rakiety,
satelity, Leki, sprzęt medyczny.
" Wymyślenie nowego, praktycznego produktu w kraju innowacyjnym
" Rozpoczęcie produkcji tego dobra na potrzeby rynku krajowego.
" Pojawienie się zapotrzebowania na do dobro za granicą ( opóz
nienie popytu)
" Eksport z kraju innowacyjnego.
" Uruchomienie produkcji tego dobra za granicą ( opóz
nienie reakcji)
" Spadek eksportu z kraju innowacyjnego.
13. Teoria/Istota cyklu życia produktu?
Każdy produkt przechodzi przez pewne fazy życia: Faza wczesna innowacyjna, Faza dojrzała,
Faza standaryzacji. W zależności od określonej fazy w cyklu, dane produkty są wytwarzane i
eksportowane albo importowane przez różne grupy krajów.
W fazie wczesnej innowacyjnej produkt jest wytwarzany na potrzeby rynku wewnętrznego
( często na potrzeby USA)
W fazie dojrzałej, kiedy przechodzi się do produkcji masowej produkt jest eksportowany na
rynki zagraniczne.
W fazie standaryzacji, najważniejsze stają się koszty produkcji ( siły roboczej). Produkt jest
stopniowo wytwarzany i eksportowany przez kraje rozwijające się. Kraj innowator może stać
się nawet importerem dobra, które kiedyś wymyślił i wdrożył do produkcji.
14. Korzyści z Handlu Międzynarodowego?
Korzyści:
" Specjalizacja, międzynarodowy podział pracy.
" Lepsza alokacja zasobów w skali międzynarodowej
" Niższe koszty produkcji
" Większe zyski producentów
" Wzrost efektywności produkcji (relacja pomiędzy nakładami a wynikami)
" Wzrost efektywności gospodarowania w skali międzynarodowej
" Możliwość osiągania większych korzyści skali
" Szybszy i szerszy przepływ technologii
" Efekt uczenia siÄ™
" Dostępność niektórych towarów:
o Warunki naturalne np. surowce
- 8 -
o Warunki klimatyczne np. banany arbuzy
o Poziom rozwoju gospodarczego, dostępność technologii np. komputery, samoloty
" Dostępność większej ilości odmian różnych towarów  możliwość wyboru  wzrost
zadowolenia klientów
" Silniejsza konkurencja wśród producentów ( nie zawsze  zjawisko oligopolizacji
rynków)
" Niższe ceny
" Szybszy wzrost gospodarczy
" Wzrost dobrobytu społeczeństwa
" Lepsza jakość życia
" Teoria MSG jednoznacznie dowodzi, że handel międzynarodowy jest zazwyczaj
korzystny.
" Pomiędzy korzyściami z wymiany międzynarodowej pomiędzy krajami jest obecnie
bardzo nierówny.
" Zdaniem wielu teoretyków i praktyków współcześnie niektóre kraje tracą na wymianie
międzynarodowej ( bogata północ, biedne południe)
" Podział korzyści z wymiany międzynarodowej w ramach społeczeństw krajów, które są
zaangażowane w handel, jest również skrajnie nierówny.
" Zdarza się, że tak wąskie warstwy społeczeństwa (10 20%) korzystają na rozwoju
handlu, podczas gdy liczne grupy społeczne nie odnoszą żadnych korzyści a niekiedy
nawet tracÄ….
" Grupy zyskujące lobbują za rozwojem handlu międzynarodowego.
" Grupy tracące starają się temu przeciwstawiać
15. Terms of trade
Terms of trade (TOT)  relatywne ceny dóbr eksportowanych do importowanych (w danym
państwie), określane warunkami wymiany międzynarodowej. TOT może być cenowe
(nominalne) lub ilościowe (realne). Wskaz
nik ten pokazuje zmiany siły nabywczej eksportu w
stosunku do importu poszczególnych krajów.
Zmiany tego wskaz
nika przedstawiają kształtowanie się korzyści krajów prowadzących
wymianę. Poprawa TOT następuje gdy ceny dóbr eksportowanych w okresie danego roku
rosną szybciej niż ceny dóbr importowanych . Oznacza to, że dane państwo zapłaci mniej za
produkty importowane, innymi słowy musi mniej  wyeksportować aby zrównoważyć bilans
handlowy. Jeżeli sytuacja jest odwrotna - relacja jest odwrotna - za eksport można kupić
mniej.
Na kształtowanie się wskaz
nika terms of trade decydujący wpływ mają ceny na rynkach
światowych.
16. ZADANIE: Towarowe terms of trade?
Towarowe terms of trade - Oznaczają ceną dobra eksportowanego wyrażoną w jednostkach
dobra importowanego. W praktyce jest to obliczane jako relacja indeksu cen w eksporcie do
indeksu cen w imporcie.
- 9 -
Wzrost indeksu terms of trade  zjawisko pozytywne. Za tą samą ilość wyeksportowanych
towarów możemy kupić więcej dóbr zagranicą. Spadek indeksu to zjawisko negatywne.
ZADANIE:
Obliczyć korzyści wymiany towarowej terms of trade. Ceny w eksporcie wzrosły o 3%, a ceny
w imporcie spadły o 1,5%. Wynik podaj z dokładnością do 2 miejsc po przecinku.
(10,3/98,5) *100% = 104,568= 104,57
Towarowe terms of trade wzrosło o 4,57 %
Dochodowe terms of trade
Q  indeks eksportu w cenach stałych
Wskaz
nik ten określa czy dany kraj może kupić zagranicą mniej (W<100) czy więcej (W>100)
dóbr.
Jednoczynnikowe terms of trade
W- indeks wydajności pracy w sektorach eksportowych
Wskaz
nik ten oprócz zmian cen w eksporcie i imporcie analizuje wydajność pracy w
krajowych sektorach eksportowych.
Dwuczynnikowe terms of trade
Wek  indeks wydajności pracy w krajowych sektorach
eksportowych.
Wim indeks wydajności pracy w zagranicznych sektorach eksportowych ( tych, z których my
importujemy)
17. Międzynar. handel usługami - wymienić kilka istotnych usług w MH?
" Dość nowa tendencja  dynamiczny wzrost znaczenia usług w obrotach
międzynarodowych.
" Początek znaczącego międzynarodowego handlu usługami to XX wieku.
" 15-25 dynamiczny rozwój
" Offschoring usług.
Przykłady:
" Transportowe
- 10 -
" Pocztowe, kurierskie
" Finansowe ( bankowe, ubezpieczeniowe, brokerskie, zarzÄ…dzanie aktywami)
" Handlowe, reklamowe, marketingowe&
" Budowlane
" Turystyczne
" Świadczone osobiście przez pracowników wyjeżdżających zagranicę
" Konsultingowe, prawnicze
" Informatyczne
" Medyczne
" edukacyjne
18. Co to jest outsourcing? Co to jest offshorting? Offshorting usług - przykłady?
Outsourcing  wykorzystywanie zasobów zewnętrznych, zlecanie wyspecjalizowanym
podmiotom zewnętrznym procesów niezbędnych dla funkcjonowania własnego
przedsiębiorstwa, które zostaną tam zrealizowane efektywniej niż byłoby to możliwe we
własnym zakresie. Outsourcing jest częścią szerszego zagadnienia - strategii przedsiębiorstwa
w obszarze sourcingu.
Offshoring polega na przenoszeniu procesów biznesowych lub funkcji przedsiębiorstwa poza
granice kraju  do oddziałów własnej firmy lub zagranicznych zleceniobiorców. Podstawowym
celem offshoringu jest uzyskanie znacznych oszczędności kosztowych przez dostęp do
niższych kosztów pracy i niższych kosztów lokalowych.
Przykłady: Call centres, obsługa klienta; księgowość, rozliczenia; Informatyczne, tworzenie
oprogramowania, administrowanie i udostępnianie baz danych; Analizy finansowe; Projekty
architektoniczne; Działalność badawczo rozwojowa.
19. Wymienić przyczyny międzynarodowego przepływu czynników kapitałowych?
" Realizacja polityki gospodarczej ( interwencje walutowe banku centralnego,
działalność innych podmiotów publicznych)
" Chęć osiągnięcia większego zysku (istotne różnice w stopach dochodowości)
" Dywersyfikacja ryzyka (teoria portfolio)
" Zagwarantowanie dostaw surowców.
" Omijanie barier handlowych
" Względy polityczne
" Względy humanitarne
Motywy międzynarodowego transferu kapitału możemy podzielić na:
" Polityczne  są wyrazem chęci niesienia pomocy zagranicznej w postaci darowizn,
subsydiów, zwrotnej pomocy gospodarczej lub wyrównania przez zagranice
zawinionych na skutek działań wojennych strat poprzez zapłatę reparacji
" Humanitarne  sÄ… odzwierciedleniem zagranicznej pomocy udzielanej w sytuacji
zaistnienia klęsk żywiołowych, bądz
skutków działań wojennych  obejmują dary,
długoterminowe pożyczki netto nieprzeznaczone na cele militarne a udzielane przez
instytucje państwowe lub organizacje międzynarodowe oraz pomoc techniczną
" Ekonomiczne  powodowane maksymalizacją zysków podmiotów gospodarczych
" Militarne  powiązane z ruchami zarówno politycznymi jak i ekonomicznymi. Tworzą
je transfery specyficznych dóbr (uzbrojenie, sprzęt wojskowy), usług (np. szkolenie
wojsk) a także środków pieniężnych na realizację przedsięwzięć państwowych.
- 11 -
Podstawowe przyczyny uczestnictwa w międzynarodowych przepływach kapitału:
" Zysk ekonomiczny  różnice stopy zysku pomiędzy poszczególnymi krajami stanowią
ekonomiczną podstawę przepływów w skali światowej. Kapitał wywożony jest głównie
z tych państw, w których spadkowy trend stopy zysku ujawnia się najsilniej, rozmiary
rynku są ograniczone, występują wysokie place, podatki i ceny surowców.
Eksportowany jest do krajów o wysokiej stopie zysku.
" Dążenie do osiągnięcia wyższej stopy procentowej od wolnych kapitałów, stopy zysku
od lokat, minimalizacja ryzyka
" Zagwarantowanie dostępu do deficytowych z
ródeł surowców  wraz z rozwojem
produkcji wymagane są większe zasoby surowców po możliwie niskich cenach.
Inwestycje na różnych rynkach umożliwiają zapewnienie sobie dostaw zagranicznych
surowców niezbędnych do szybko rozrastającej się produkcji.
" Pozyskanie nowych rynków zbytu  w warunkach wolnej konkurencji przy wysokim
poziomie współzawodnictwa między producentami lepszą pozycję ma ten, który
wytwarza dobro bezpośrednio na rynku największego odbiorcy. Wtedy może szybko
reagować na zmiany popytu i sam może go kształtować przez odpowiednie narzędzia
marketingowe.
" Ominięcie barier za pomocą lokowania kapitału w krajach gdzie zasady te nie
obowiÄ…zujÄ….
" Wykorzystanie przewagi technologicznej  transfer do krajów słabiej rozwiniętych
technologicznie
" Inwestycje w państwach bardziej stabilnych politycznie i ekonomicznie w celu
ograniczenia ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej
" Obniżenie kosztów produkcji  ta przyczyna prowadzi do inwestowania przez
zagraniczne koncerny w krajach rozwijających się. W państwach wysoko rozwiniętych
rozbudowane przepisy dotyczące ochrony środowiska oraz silne związki zawodowe
podnoszą koszty bieżące przedsiębiorstw.
20. Co to są lokaty na rynku międzynarodowym, kredyty handlowe i finansowe, inwestycje
portfelowe, bezpośrednie?
1) Podział przepływu kapitału:
" Nieodpłatne, bezzwrotne
o Pomoc zagraniczna, odszkodowania wojenne, reparacje
" Nieodpłatne zwrotne
o Nieoprocentowane pożyczki
" Odpłatne, bezzwrotne
o Kredyt wieczysty ( sporadyczne przykłady)
" Odpłatne, zwrotne
o Oprocentowane pożyczki ( zdecydowana większość międzynarodowych
przepływów kapitałowych)
2) Podział przepływu kapitału ze względu na czas: długookresowe i krótkookresowe ruchy
kapitałów.
3) Ze względu na z
ródło: kapitał prywatny, kapitał publiczny
4) Ze względu na formę: Lokaty na rynku walutowym, kredyty handlowe, kredyty finansowe,
inwestycje portfelowe, inwestycje bezpośrednie.
- 12 -
lokaty na rynku walutowym - to inwestowanie kapitału za granicą w celu wykorzystania
istniejących między poszczególnymi państwami różnic w stopach procentowych, a także
różnic kursowych, co pozwala na osiągnięcie większego zysku niż przez inwestowanie na
rynku krajowym.
Kredyty handlowe w sposób naturalny towarzyszą handlowi międzynarodowemu, są to
normalne kredyty kupieckie w obrocie międzynarodowym, są naturalna konsekwencją
odroczonych terminów płatności, Podnoszą atrakcyjność oferowanych towarów, zwiększają
możliwość sprzedaży. W obrocie międzynarodowym powodują wzrost eksportu.
Kredyty finansowe udzielane są przez banki prywatne, rządy, organizacje międzynarodowe.
O stałym bądz
zmiennym oprocentowaniu (zazwyczaj oparte na stopie LIBOR. W przypadku
ze z
ródeł prywatnych często towarzyszom im gwarancje rządowe: kraju skąd pochodzi
kapitał. Każdy kredyt trzeba spłacić z odsetkami.
Inwestycje portfelowe to lokaty w zagranicznych papierach wartościowych o charakterze
dłużnym (obligacje, bony skarbowe) lub inwestycje w instrumenty własnościowe (akcje,
udziały) bez chęci wpływania na podejmowane decyzje i przejmowania kontroli nad
określoną jednostką gospodarczą ( poniżej 10% głosów w walnym zgromadzeniu).
Dynamiczny rozwój w XIX wieku. Różnice w stopach zysku oraz teoria port folio.
Inwestycje bezpośrednie to podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności
gospodarczej za granicą lub przejmowanie kierownictwa istniejącego przedsiębiorstwa.
Obecność chęci wpływania na podejmowane decyzje i przejmowania kontroli nad określoną
jednostkÄ… gospodarczÄ….
21. Wymienić zalety i wady inwestycji bezpośrednich dla kraju, który inwestuje i w którym
siÄ™ inwestuje?
Kraj, który inwestuje Kraj w którym się inwestuje
Zalety Poprawa bilansu Napływ nowoczesnych technologii i metod zarządzania.
płatniczego w długim
Wzrost jakości oferowanych produktów.
okresie  transfer zysków
Wzrost konkurencji na rynku.
Wzrost produktu
narodowego brutto.
Ewentualny wzrost eksportu.
Wzrost dobrobytu
Ewentualne podnoszenie kwalifikacji wśród pracowników.
społeczeństwa
Wzrost wydajności pracy.
Zazwyczaj wzrost
eksportu  maszyny i
urządzenia niezbędne do
funkcjonowania
zagranicznej filii, potem
komputery i podzespoły
do produkcji.
Możliwy wzrost produkcji,
zatrudnienia i PKB
Wzrost wpływów
budżetowych.
- 13 -
Wady Pogorszenie się stanu Przejmowanie firm krajowych, a następnie ich głęboka i
bilansu płatniczego w ostra restrukturyzacja mogąca doprowadzić do
krótkim okresie czasu drastycznego spadku zatrudnienia.
Ewentualna utrata części Ewentualny wzrost importu, zastępowanie krajowych
miejsc pracy w kraju dostawców zagranicznymi partnerami.
wywożącym kapitał lub
Wzrost nierówności regionalnych w ramach danego kraju.
tworzenie miejsc pracy za
granicÄ… ( a nie w
Niepożądane praktyki w stosunkach pracy i zatrudnienia,
ojczyz
nie)
nieprzestrzeganie prawa pracy
Ewentualny wzrost
Masowy import zagranicznej kadry menadżerskiej.
eksportu z kraju gdzie
dokonaliśmy inwestycji,
Pogorszenie się bilansu płatniczego w dłuższym okresie.
który może powodować
spadek produkcji i Unikanie płacenia podatków (ceny transferowe)
zatrudnienia w naszym
Spadek wpływów budżetowych
państwie,
Niekorzystny z punktu widzenia całego kraju rozwój
określonych sektorów gospodarki (np. alkohol, tytoniowej)
Konkurowanie państw o kapitał, oferowanie inwestorom
daleko idących zachęt inwestycyjnych.
Wypaczanie warunków konkurencji(stwarzanie podmiotom
zagranicznym warunków korzystniejszych w stosunku do
firm krajowych)
Ewentualny wzrost korupcji
Uzależnienie się od zagranicy (neokolonizacja)
Czasami groz
ba monopolizacji rynku krajowego przez
zagranicznego potentata.
Nadmierna eksploatacja surowców naturalnych.
Wywożenie zysków za granicę firmy transnarodowe
Wzrost rozbieżności pomiędzy PKB a PNB (PKB  produkt
krajowy brutto, miara produkcji wytworzonej przez
czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju,
niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. PNB- produkt
narodowy brutto  miernik całkowitych dochodów
osiąganych przez obywateli danego kraju, powiększony o
dochody netto z tytułu własności za granicą)
Brudne technologie, zanieczyszczanie środowiska
Zbyt duży napływ kapitału spekulacyjnego może
doprowadzić do destabilizacji sytuacji makroekonomicznej.
Groz
by szybkiego przenoszenia się kryzysów finansowych.
- 14 -
22. Co to jest klimat inwestycyjny i od czego zależy?
Klimat inwestycyjny w kraju to przede wszystkim przejrzyste uregulowania prawne i
administracyjne dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej, sprawne instytucje
wspomagające prowadzenie działalności, a także stan infrastruktury oraz zasoby kapitału
ludzkiego. Ważnymi czynnikami są również uwarunkowania polityczne, ekonomiczne,
nastroje społeczne czy też zachęty dla inwestorów.
23. Pozytywne i negatywne czynniki, które wpływają na klimat inwestycji/inwestycyjny w
Polsce?
Mimo rządowych projektów mających na celu wspieranie przedsiębiorczości i przyciągniecie
bezpośrednich inwestycji zagranicznych, prowadzenie działalności w Polsce nadal napotyka
na wiele utrudnień. Poniżej wymieniono najważniejsze czynniki wpływające na klimat
inwestycyjny w kraju:
- prawo handlowe - EBOiR bardzo wysoko ocenił polski kodeks spółek handlowych, pozostałe
regulacje powinny być jeszcze dopracowane. Zasadniczy problem: skuteczność w
egzekwowaniu prawa, a konkretnie: opieszałość sadów gospodarczych, kłopoty z
interpretacja prawa podatkowego i funkcjonowaniem urzędów skarbowych.
- odzyskiwanie zaległych płatności oraz działalność instytucji mających takie działania
wspomagać (sady, policja, komornicy). Zgodnie z obliczeniami EBOiR okres odzyskania
zaległych należności w Polsce trwa 31 dni, zaś dla porównania: w Czechach: 12 dni, na
Węgrzech: 16 dni, a w Rosji: 8 dni. Jest to dla przedsiębiorcy dodatkowym kosztem, co
zdecydowanie obniża efektywność jego inwestycji.
- rejestracja firmy - zgodnie z szacunkami Banku Światowego z 2004 r., aby założyć firmę,
trzeba było dopełnić 10 formalności, co zajmowało przedsiębiorcy średnio 31 dni pracy i
kosztowało 21% dochodu narodowego brutto na osobę. Koszt uzyskania wymaganych
zezwoleń w Polsce i innych nowych członkach UE utrzymuje się na zbliżonym poziomie,
jednak w Polsce procedury są zdecydowanie bardziej czasochłonne.
- biurokracja - EBOiR oszacował, _e przedstawiciele władz prywatnej spółki na kontakty z
urzędami poświęcają średnio 9.5% swego czasu (szacunki PKPP Lewiatan mówią nawet o 17%
czasu pracy) . Polska przoduje na tym polu  w Czechach na kontakty z urzędami poświęca się
2.5% czasu pracy, na Węgrzech  7%, zaś w Rosji  9%. Ponadto dodatkowym utrudnieniem
bywa także niechętne podejście urzędników oraz interpretowanie niejasności prawnych na
niekorzyść przedsiębiorców.
- rynek pracy  w kwestii ochrony zatrudnienia oraz stosunki miedzy pracownikami i
pracodawcami polski poziom regulacji jest nieco wyższy niż średnia w krajach o
umiarkowanym dochodzie. Polskie prawo gwarantuje najwyższy poziom w zakresie zwolnień
grupowych.
- koszty zatrudnienia  oprócz wysokich oczekiwań płacowych problemem utrudniającym
rozwój przedsiębiorczości są także składki na ubezpieczenie społeczne. Jest to utrudnienie
zwłaszcza dla początkujących firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw.
- korupcja  według badan EBOiR w Polsce 18.6% firm daje łapówki, co stanowi 1.2%
przychodów firmy. Dla porównania: w Czechach  13.3% (0.9% przychodów), na Węgrzech 
22.6% (1.0% przychodów), w Słowacji  36% (1.0% przychodów), w Estonii  12.1% (0.3%
przychodów). Dane dotyczące korupcji bardzo negatywnie wpływają na klimat inwestycyjny,
przyczyniają się bowiem do zmian w alokacji środków.
- infrastruktura  głównym problemem jest stan polskich dróg, ale także niski stopień
informatyzacji i słabe połączenia lotnicze. Brakuje także parków przemysłowych w regionach
o najwyższej stopie bezrobocia. Problemy infrastrukturalne maja tym większą wagę, że
- 15 -
umniejszają skale jednej z większych zalet polskiego rynku, którym jest jego centralne
położenie.
- ochrona praw własności intelektualnej  obowiązujące w Polsce prawo odpowiada
standardom międzynarodowym, jednak jego jakość jest nie najlepsza, jest ono bowiem zbyt
skomplikowane i obejmuje zbyt wiele obszarów. Ponadto problemem jest kwesta
wprowadzania obowiązującego prawa w życie.
- kapitał ludzki  inwestorzy na ogół chwalą sobie kwalifikacje i motywacje do pracy polskich
pracowników. Docenia się dobre zrozumienie rynku przez polskich partnerów, jak również
dobór odpowiednich partnerów w biznesie. Inwestorzy zauważają, że koszty zatrudnienia w
Polsce są niższe niż w Europie Zachodniej, ale wyższe w porównaniu do innych państw
regionu.
- sytuacja ekonomiczna  bodz
cem do inwestowania jest stabilny wzrost gospodarczy, niska
inflacja oraz niskie podatki dla firm.
24. Wymienić przyczyny przepływu ludzi? (przyczyny przepływ siły roboczej)
" polityczne
" religijne
" rasowe
" ekonomiczne
 chęć osiągnięcia większego dochodu
 bezrobocie  brak znalezienia jakiejkolwiek pracy
 brak możliwości znalezienia pracy w swoim zawodzie w ojczyz
nie
 większe możliwości i perspektywy rozwoju zawodowego i pracy za granicą,
realizacji ambicji zawodowych
25. Wymienić ograniczenia dotyczące międzynarodowej mobilności siły roboczej?
" brak liberalizacji międzynarodowych siły roboczej (są wyjątki np. swoboda osiedlania
siÄ™ w ramach Unii Europejskiej)
" utrudnienia wizowe, administracyjne
" różnice kulturowe, religijne
" bariery językowe
" dość wysokie koszty fizycznego przesiedlenia się
" problemy z uznawaniem kwalifikacji zawodowych, dyplomów i świadectw
(nostryfikowanie dyplomów)
" czasami nieprzydatność zdobytego wykształcenia
" niechęć do emigrantów w kraju osiedlania się
- 16 -
" rasizm
" koszty społeczne  konieczność opuszczenia bliskich, rodziny, ulubionych miejsc
" problemy natury emerytalnej
" tęsknota za ojczyzną
" często konieczność zaczynania całkowicie od zera
" możliwość znalezienia tylko prostej pracy fizycznej
26. Transferowanie zarobków emigrantów?
Transferowanie części zarobków do kraju ojczystego (lepszy standard życia rodziny, poprawa
bilansu płatniczego kraju).
Według danych Banku Światowego w 2008 roku Polska znalazła się na 5 miejscu na świecie
pod względem wielkości transferów zarobków do kraju ojczystego:
1. Chiny, 2. Indie, 3. Indonezja, 4. Meksyk, 5. Polska
Niewątpliwie znaczące wyjazdy osób aktywnych zawodowo niekorzystnie wpływają na
gospodarkÄ™, ale fakt znajdowania zatrudnienia za granicÄ… przez osoby nie znajdujÄ…ce go w
kraju jest zjawiskiem pozytywnym, zwłaszcza kiedy dochody z tej pracy wydatkowane są w
Polsce.
Na problemy związane z dokładnym oszacowaniem liczby polskich emigrantów nakładają się
trudności związane z poszczególnymi zjawiskami, mającymi wpływ na polską gospodarkę. Do
takich należy kwestia kwot przekazywanych przez emigrantów do kraju tzw. remittances.
Określenie dokładne wartości sum transferowanych do Polski i wydatkowanych w kraju
zarówno na konsumpcję i inwestycje jest trudne z kilku powodów, m. in. część emigrantów
przekazuje pieniądze w sposób nieformalny  w formie gotówki, nie zawsze wykorzystują
drogę bankowych lub pozabankowych instytucji, nierzadko transfer następuje poprzez
przekazanie rodzinie dóbr (a nie pieniędzy)  co z kolei pogłębia zagadnienie pomiaru wpływu
ich na polską gospodarkę. Przekazy zarobków dokonywane kanałami nieformalnymi szacuje
się na 50% wartości środków transferowanych oficjalnym trybem.
Remittances Transfery zarobków migrantów definiowane są za MFW jako suma
wynagrodzenia pracowników, przekazy zarobków w ramach transferów bieżących pozostałych
sektorów oraz transfery migrantów uwzględniane w obrotach kapitałowych. W odróżnieniu
od pomocy rozwojowej, ich wartość sukcesywnie wzrastała w ciągu ostatnich 30 lat, średnio
o 7% rocznie (wg wartości nominalnej), stając się drugim co do wagi z
ródłem finansowania w
krajach rozwijających się. W skali światowej transfery zarobków migrantów stanowiły w 2002
r. 2,6% PKB krajów rozwijających się, 8,2 ich eksportu i 10,4% skumulowanych inwestycji.
Wpływ transferów na gospodarkę krajów pochodzenia migrantów zależy zarówno od ich
skali, przeznaczenia, a także efektywności ich wykorzystania. Z tym wiąże się naturalna
trudność w szacowaniu ich oddziaływania na gospodarkę gdyż obok bezpośredniego efektu
związanego z inwestowaniem i konsumowaniem tych środków, występują również efekty
pośrednie na różnych poziomach gospodarki krajowej.
- 17 -
Szereg krajów rozwijających się stosuje różnorodne systemy zachęt w celu przyciągania
transferów pieniężnych migrantów. Generalnie uznaje się jednak, iż najskuteczniejszą metodą
oddziaływania na wysokość przekazywanych przez migrantów środków jest poprawa klimatu
dla przedsiębiorczości w kraju jego pochodzenia (co de facto będzie jednocześnie czynnikiem
redukującym strumień migracyjny).
27. Co to jest drenaż mózgów  przykład?
Drenaż mózgów  emigracja ludzi dobrze wykształconych do krajów wysoko rozwiniętych,
które oferują im lepsze warunki materialne i zawodowe.
Terminu  drenaż mózgów zaczęto używać na początku lat 60. dla opisu zjawiska odpływu
pracowników obficie wyposażonych w kapitał ludzki, czyli migracji dobrze wykształconych
pracowników (np. naukowców) do bogatszych krajów. Ma ona specyficzny rodowód
sugerujący wyzysk krajów rozwijających się przez najbogatsze państwa świata za pomocą
 wysysania z tych pierwszych najlepszych kadr. W istocie, większość przepływów tego typu
ma miejsce między krajami Południa i Północy. Wbrew pozorom, dotyczy on nie tylko
obywateli państw średnio wykształconych, jak Polska, która jest tradycyjnym krajem
emigracji, a jej miejsce w gospodarce światowej sprawiło i sprawia, że narażona jest ona na
niebezpieczeństwo odpływu specjalistów  również kraje Europy Zachodniej obawiają się
wyjazdów swoich naukowców do bogatszych ośrodków badawczych w Stanach
Zjednoczonych.
Według niedawnych szacunków w najbogatszych krajach pracuje 1,5 mln wysokiej klasy
specjalistów wykształconych w krajach mniej rozwiniętych. Aby się przekonać, że problem
jest realny, wystarczy spojrzeć na listę laureatów Nagrody Nobla w różnych dziedzinach nauki.
W większości są Amerykanami obcego pochodzenia bądz
obcokrajowcami pracujÄ…cymi w
ośrodkach naukowych USA. Jakkolwiek proces ten może niepokoić rządy niektórych państw,
to jednak dzięki tej formie migracji najzdolniejsi mają szansę na własny rozwój naukowy, co
odbywa się z pożytkiem dla całej społeczności ludzkiej.
28. Co to jest strategia imitacji produktu? Co to jest patent, licencja i know-how?
Strategia imitacji produktu polega na adaptowaniu znanej producentowi techniki do
wytwarzania i oferowania na rynek nowego produktu, podobnego do produktów
oferowanych przez inne firmy i cieszącego się powodzeniem na innych rynkach. Najczęściej
imitowane sÄ… produkty firm zagranicznych, odnoszÄ…ce sukcesy rynkowe
Wysoki poziom nowości produktu dla nabywcy wynika z braku podobnych produktów na
danym rynku lub też wyraz
nej przewagi w oferowanych korzyściach w porównaniu z
oferowanymi produktami
Istotnym czynnikiem zachęcającym producentów do podejmowania tego typu strategii jest
relatywnie krótki czas potrzebny do jej realizacji i duże szanse powodzenia dzięki obserwacji
doświadczeń konkurentów i zachowań rynkowych nabywców.
Licencja  zezwolenie na korzystanie w ustalonym zakresie ze ściśle określonej wiedzy
technicznej
Patent  dokument stwierdzający prawo jego właściciela do wyłącznego korzystania z
wynalazku
- 18 -
Know-how  szczegółowa wiedza techniczna, która nie jest chroniona prawem patentowym.
Jest utrzymywana w tajemnicy przez właściciela, ponieważ posiada określoną wartość
ekonomiczną (instrukcja obsługi, specyfikacja urządzenia, opis programu)
29. CA
A!!! Co to jest? Przykłady różnych rodzajów ceł?
CÅ‚o:
" opłaty nakładane i pobierane przez państwo na towary przekraczające granice celną
" najstarszy i najczęściej stosowany instrument polityki handlowej
" podstawowe narzędzie polityki handlowej
" w średniowieczu było podstawowym z
ródłem dochodów budżetowych
" rola ceł stopniowo się zmniejsza na rzecz innych instrumentów polityki handlowej
Cła  podział:
ze względu na sposób obliczania
" cło od wartości (najczęściej spotykane)  określone w procentach w stosunku do
wartości towaru. Przykład: 10% od wartości sprowadzonego samochodu
" cło specyficzne (od ilości)  ustalone w stosunku do ilości towarów. Przykład: 1000 zł
od każdego sprowadzonego samochodu
" cło mieszane (kombinowane)  ustalone w zależności od wartości i ilości towarów.
Przykład: 10% od wartości sprowadzonych samochodów plus 1000 zł od każdego
przewiezionego samochodu
ze względu na kierunek ruchu towarów
" cło importowe (najczęściej występujące)  jego zadaniem jest ochrona produkcji
krajowej oraz zwiększenie dochodów państwa. Przykład: Stawka celna wynosi 0,2
wartości importowanego dobra A. Tak więc cena krajowa dobra importowanego
wynosi A+0,2 (z uwzględnieniem środków transportu itp.)
" cło eksportowe (rzadkość)  jest nakładane głównie na surowce, w celu zachęcania do
ich przetwarzania w kraju. Powoduje ono wzrost cen produktów krajowych za granicą.
Mogą powodować pogorszenie bilansu handlowego poprzez zmniejszenie eksportu.
Stosuje siÄ™ je jedynie w krajach rozwijajÄ…cych siÄ™ o monokulturowym charakterze
gospodarki. Przykłady: jeden określony rodzaj surowca pozyskiwany i wywożony z
kraju przez firmy należące do kapitału zagranicznego np. Brazylia  kawa, Rosja  gaz
ziemny, ropa naftowa
" cło tranzytowe (wielka rzadkość)  była to opłata nakładana na obcych kupców
przejeżdżających przez dany kraj. Jest ono stosowane bardzo rzadko, ponieważ brak
ceł przewozowych może stać się czynnikiem skłaniającym do wyboru tranzytu przez
dany kraj, co może przynieść duże wpływy z udostępnienia sieci transportowej oraz
środków transportu. Przykład: Międzynarodowa Konwencja TIR (np. przy przewozie
towaru z Hiszpanii do Rosji samochód jest plombowany na granicy hiszpańskiej i mija
- 19 -
granice wszystkich państw bez rozbudowanej kontroli, zaś zdjęcie zamknięcia celnego
i otwarcie samochodu następuje dopiero w Rosji)
ze względu na charakter ekonomicznych
" cło fiskalne  zapewniają państwu odpowiednie dochody. Obecnie rola fiskalna ceł nie
jest dominujÄ…ca.
" cło ochronne  jego celem jest ochrona produkcji krajowej przed konkurencją
zagranicznÄ….
" cło ekspansywne  ma na celu utrzymanie wysokich cen na rynku wewnętrznym.
ze względu na rodzaj taryfy celnej
" cło maksymalne  są stosowane w handlu z krajami, które nie uzyskały klauzuli
największego uprzywilejowania. Z założenia więc cła te są wyższe od ceł minimalnych.
" cło minimalne  to cła w handlu z krajami, które otrzymały klauzulę największego
uprzywilejowania (KNU). KlauzulÄ™ tÄ™ przyznaje siÄ™ dwustronnie lub wielostronnie w
formie zobowiązania do traktowania partnera nie gorzej niż innego, najbardziej
uprzywilejowanego. W efekcie udzielenie KNU przez kraj I krajom II i III oznacza, iż
każda obniżka cła dokonana przez kraj I w handlu z krajem II jest automatycznie
przenoszona na stosunki kraju I z krajem III, i odwrotnie.
ze względu na zróżnicowanie traktowania
" dyskryminacyjne  ustalone na poziomie wyższym od ogólnego. Występują one w
kilku formach. Najbardziej spektakularną ich formą są cła retorsyjne, stosowane jako
odwet za nieprzyjazne ekonomicznie (a nawet politycznie) działania kraju lub grupy
krajów. Cła wyrównawcze są stosowane w celu neutralizacji efektu ekonomicznego
subsydiów zastosowanych przez eksportera zagranicznego. Wreszcie cła anty
dumpingowe mają na celu zniwelowanie negatywnych dla importera skutków
eksportu poniżej kosztów produkcji.
" preferencyjne  zapewnia szczególnie korzystne warunki wymiany. Stosowane w
handlu z krajami, które są korzystniej traktowane, niż gwarantuje to klauzula
największego uprzywilejowania. W przypadku, gdy preferencyjna stawka celna jest
ustalona na poziomie zerowym, mają miejsce tzw. preferencje celne. Przykładem
takich preferencji jest traktowanie się wzajemne krajów należących do ugrupowań
integracyjnych typu strefa wolnego handlu czy unia celna.
30. Wartość celna towaru?
Wartość celna towaru (podstawa ustalania wielkości cła)  fakturowa cena eksportera,
powiększona o koszty transportu, ubezpieczenia, (& ) towaru do granicy kraju (Polski). W
detalu, po prostu cena zakupu określonego towaru.
- 20 -
31. ZADANIE: obliczenie wielkości cła i ceny detalicznej?
- 21 -
- 22 -
32. ZADANIE: Model działania cła importowego w małym kraju?
- 23 -
33. ZADANIE: Średnia ważona stawka celna?
Towar Stawka Wartość Średnia stawka celna:
celna importu w mln
(10%+5%+15%)/3=0,3/3=0,1=10%
Samochody 10% 3500
Średnia ważona stawka celna:
Komputery 5% 2000
(10%*35000+5%*2000+15%*50)/(3500+2000+50)=
Banany 15% 50
457,5/5550=0,0824=8,24%
34. ZADANIE: Cło efektywne/efektywna stopa cła?
Cefe  cło efektywne
Tn  cło nominalne na import wyrobu finalnego
tn  cło nominalne na import surowca, komponentu niezbędnego
Cefe=(Tn-tn*a)/(1-a)
do wytworzenia wyrobu finalnego
a  udział wartości surowca, komponentu w ogólnej wartości dobra
finalnego (bez cła)
- 24 -
- 25 -
- 26 -
35. Co to są ograniczenia ilościowe, licencje, dobrowolne ograniczenia eksportu, subsydia
eksportowe?
Ograniczenia ilościowe  państwo wyznacza ilość lub wartość danych towarów, którą można
wwiez
ć na jego terytorium w określonym czasie.
Licencja  zezwolenie na korzystanie w ustalonym zakresie ze ściśle określonej wiedzy
technicznej
Dobrowolne ograniczenia eksportu  porozumienie pomiędzy krajem eksportującym a
importującym, w którym Państwo eksportujące zgadza się  dobrowolnie zmniejszyć swój
eksport.
- 27 -
Subsydia eksportowe  wparcie udzielane przez państwo eksporterom (firmą produkującą
wyroby na eksport).
36. Formy subsydiów  przykłady
Subsydia bezpośrednie:
" premie pieniężne wypłacane eksporterom lub producentom krajowym
Subsydia pośrednie:
" preferencyjne kredyty dla firm krajowych
" preferencyjne kredyty dla zagranicznych importerów
" ulgi podatkowe
- 28 -
" dofinansowanie nakładów na badania i rozwój
" gwarancje rzÄ…dowe
" zakupy rzÄ…dowe
" inne
37. Reguły pochodzenia towaru
" reguły pochodzenia towarów są w zasadzie integralną częścią każdego gospodarczego
porozumienia integracyjnego
" określają, jakie warunki muszą być spełnione, aby dane dobro było uznawane za
pochodzące z wewnątrz ugrupowania integracyjnego. Dzięki temu produkt taki może
póz
niej korzystać z preferencyjnych warunków w wymianie międzynarodowej, które
obowiÄ…zujÄ… w granicach danej organizacji integralnej
" najprostsze reguły pochodzenia towarów określają zazwyczaj jaki procent towaru
(wartości dodanej określonego dobra) musi zostać wytworzony na terytorium państw
członkowskich danej organizacji, aby wyrób ten uznać za towar pochodzący z
wewnÄ…trz konkretnego ugrupowania integracyjnego
" zwiększanie się liczby gospodarczych organizacji integracyjnych, przyjmowanie
nowych członków i związany z tym rozwój terytorialny już istniejących ugrupowań,
powodują wzrost roli reguł pochodzenia towarów, które stają się coraz ważniejszym
instrumentem polityki handlowej
38. Opłata wyrównawcza, podatek importowy, depozyt importowy?
Depozyt importowy  konieczność utrzymywania przez importera nieoprocentowanego lub
nisko oprocentowanego (poniżej rynkowych stóp procentowych) depozytu o sprecyzowanej
wartości, przez wyznaczony czas.
Podatek importowy  działają tak samo jak cło, pod względem ekonomicznym jest to samo
ale pod względem prawnym nie. Podatki importowe zostały wyeliminowane, chyba że kraj UE
powołuje się na jedną z klauzuli (ogólna klauzula ochronna, klauzula bilansu płatniczego i
klauzula bezpieczeństwa narodowego).
Opłata wyrównawcza  ekstremalny środek polityki handlowej powodujący nieopłacalność
wprowadzania, kupowania towarów z zagranicy. Obecnie opłaty wyrównawcze są wycofane i
wprowadzone jest cło.
- 29 -
39. Może być to pytanie  embargo?
Embargo  zakaz przywozu lub wywozu określonych towarów do lub z danego państwa, czyli
ograniczenie handlu i innych stosunków z określonym państwem i jego bojkot na arenie
międzynarodowej.
40. Dumping co to jest?
" dumping powstaje w wyniku działania firm
" jest uważany za przejaw nieuczciwej konkurencji
" niewątpliwie może zaburzać handel międzynarodowy
" sprzedaż dobra na rynku zagranicznym po cenie niższej niż na rynku krajowym (teoria)
" sprzedaż dobra na rynku zagranicznym poniżej kosztów produkcji (teoria)
" sprzedaż dobra za granicą poniżej wartości normalnej (praktyka  definicja prawna
Åšwiatowej Organizacji Handlu (WTO) dawniej GATT-u)
" wartość normalna  porównywalna cena, po której podobny produkt jest
sprzedawany w normalnym obrocie handlowym na rynku krajowym (na rynku
eksportera)
" podobny produkt  to dobro identyczne, a w przypadku braku takiego, to dobro o
cechach ściśle odpowiadających danemu dobru
41. Opisać/wyjaśnić rodzaje dumpingu?
Dumping sporadyczny
" w wyniku nieprzewidywalnych zdarzeń firma dysponuje zbyt dużą ilością danego
produktu tak, że nie jest go w stanie sprzedać na rynku krajowym. Decyduje się na
eksport za granicę po cenach dumpingowych np. nadspodziewany urodzaj, załamanie
się krajowego popytu, błędy w planowaniu.
" Jest zdarzeniem incydentalnym, przejściowym. Nie może mieć charakteru stałego czy
też cyklicznego
" jego podstawowym celem jest chęć uniknięcia strat
dumping łupieżczy
" świadoma, czasowa sprzedaż towarów po cenach dumpingowych na rynku
zagranicznym mająca na celu wyeliminowanie zagranicznych producentów
(doprowadzenie ich do bankructwa i likwidacji) i uzyskanie pozycji monopolistycznej
na tym rynku (ewentualnie pozycji dominujÄ…cej)
" następnie  eksploatacja swojego monopolu polegająca na drastycznym
podwyższeniu cen sprzedaży i maksymalizacji renty monopolowej
- 30 -
dumping stały
" międzynarodowe różnicowanie cen (teoria mikroekonomii  monopol różnicujący
ceny)
" w praktyce struktura rynku wcale nie musi być zbliżona do sytuacji monopolu
" sprzedaż po niskich cenach na rynkach gdzie cenowa elastyczność popytu jest wysoka
(klienci silnie reagujÄ… na zmiany ceny  rynki zagraniczne)
" sprzedaż po wyższych cenach na rynkach gdzie cenowa elastyczność popytu jest mała
(klienci słabo reagują na zmiany ceny  rynek krajowy)
" w praktyce nie może być możliwości arbitrażu
inne rodzaje dumpingu
" dumping ekologiczny (kontra ekoimperializm)
" dumping socjalny
" dumping walutowy
" dumping technologiczny? (bardzo wÄ…tpliwe)
" dumping czołowy (bardzo wątpliwe)
" dumping defensywny (bardzo wÄ…tpliwe)
" dumping cykliczny? (bardzo wÄ…tpliwe)
42. GATT - kiedy powstał, co to jest, cele?
Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (ang. General Agreement on Tariffs and
Trade, GATT) podpisane w Genewie dnia 30 paz
dziernika 1947 porozumienie dotyczÄ…ce
polityki handlowej. Układ Ogólny GATT wszedł w życie 1 stycznia 1948 roku. Z założenia miało
być jedynie tymczasowym układem poprzedzającym powstanie ITO (Międzynarodowej
Organizacji Handlowej). Jednakże brak zgody między państwami nie pozwalający na wejście
w życie statusu ITO, przedłużył obowiązywanie układu GATT do 31 grudnia 1994. Organizacja
ta miała być  obok wcześniej utworzonych MFW i Banku Światowego (1944)  trzecią
instytucją międzynarodową ułatwiającą współpracę gospodarczą między krajami.
Podstawowym zadaniem GATT była liberalizacja handlu międzynarodowego (kontrola,
usuwanie przeszkód stojących na drodze rozwoju współpracy, koncyliacja). Swoje funkcje
GATT spełniał przede wszystkim poprzez organizowanie tzw. rund negocjacyjnych.
Kluczowymi zasadami, jakimi starali się kierować członkowie GATT, były:
" zasada niedyskryminacji i równego traktowania;
" stosowanie tzw. klauzuli najwyższego uprzywilejowania (każde państwo jest
traktowane tak samo; jeśli udzielamy uprzywilejowania jednemu państwu to ten
przywilej jest rozprzestrzeniany na inne kraje zrzeszone; wyjÄ…tkiem sÄ… strefy wolnego
handlu i unie celne) i klauzuli narodowej (traktowanie na równi towarów
- 31 -
importowanych do kraju z towarami krajowymi; wyjątkiem może być sytuacja kiedy
państwo chce ochronić bilans płatniczy, zdrowie swoich obywateli i ich
bezpieczeństwo;
" zasada wzajemności;
" zasada możliwości interwencji handlowej (za jedyny instrument interwencyjny zostały
uznane cła).
Jednym z najważniejszych efektów funkcjonowania GATT było 10-krotne obniżenie
przeciętnego poziomu ceł.
43. Kiedy powstał WTO? Jakie ma cele? Powstał w 1995roku!!!!!!!!
Åšwiatowa Organizacja Handlu (ang. World Trade Organization, WTO)  organizacja
międzynarodowa z siedzibą w Genewie. WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w
Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), została powołana w 1994 w Marrakeszu (Maroko), w
ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT.
Światowa Organizacja Handlu rozpoczęła działalność w roku 1995, a jej siedzibą jest Genewa.
Polska była jednym z państw założycielskich  stosowne porozumienie ratyfikowała w roku
1995. Głównym zadaniem Światowej Organizacji Handlu jest:
" liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami
" prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierajÄ…cej handel
" rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej
" przestrzegania praw własności intelektualnej.
Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego
ustawodawstwa do norm Åšwiatowej Organizacji Handlu oraz udzielania koncesji handlowych
podmiotom zagranicznym.
44. Zasada wzajemności, klauzula narodowa, klauzula największego uprzywilejowania?
Zasada wzajemności  polegająca na tym, że żaden kraj nie może obniżyć ceł i udzielić
koncesji bez uzyskania wzajemnych przywilejów
" wyjÄ…tki np. System Powszechnych Preferencji Celnych (GSP)
Klauzula narodowa  najkorzystniejszy przepis zapewniajÄ…cy kontrahentowi takie
uprawnienia, jakie majÄ… obywatele naszego kraju (bez praw politycznych) rzadko
spotykana, dowód zaufania w stosunkach
Klauzula największego uprzywilejowania (KNU)  pojęcie dotyczące międzypaństwowej
wymiany towarowej. Jest to określenie traktatowego zobowiązania stosowanego w
międzynarodowych stosunkach handlowych. Państwo przyznające tę klauzulę innemu
państwu zapewnia mu uprawnienia i udogodnienia nie mniejsze niż jakiemukolwiek innemu
państwu, z którym handluje.
- 32 -
WyjÄ…tki od KNU:
" regionalne ugrupowania integracyjnego
" stosunki z byłymi lub aktualnymi koloniami
" System Powszechnych Preferencji Celnych
45. Odstępstwa od zasad wolnego handlu?
" potrzeba ochrony bilansu płatniczego
" potrzeba ochrony produkcji krajowej (w tym szczególnie ochrona  infant industry )
" potrzeba ochrony zdrowia obywateli
" konieczność ochrony bezpieczeństwa kraju
46. Co to jest strefa wolnego handlu, unia celna, wolny (wspólny!!!) rynek?
Wspólny rynek  stadium integracji gospodarczej państw. Polega on na:
" zniesieniu ceł i ograniczeń ilościowych w handlu pomiędzy tworzącymi go państwami
" prowadzeniu przez tworzące go państwa wspólnej polityki handlowej wobec państw
trzecich
" ujednolicenie stosowania ceł i innych ograniczeń przez wszystkie państwa
" swobodnym przepływie towarów, usług, kapitału, pracowników
" swobodzie działalności gospodarczej wśród tworzących go państw
Unia celna  porozumienie handlowe w ramach którego kraje członkowskie znoszą cła i inne
taryfy w obrotach handlowych oraz ustalają wspólną zewnętrzną politykę handlową. Niższym
stadium integracji jest strefa wolnego handlu, w której nie obowiązuje wspólna polityka
wobec państw trzecich. Wyższym stadium jest wspólny rynek, a więc dodatkowo swobodny
przepływ czynników produkcji. Krótkookresowymi efektami utworzenia unii celnej są efekt
kreacji handlu oraz efekt przesunięcia handlu. W dłuższym okresie można zaobserwować
zmianę skali produkcji, związaną z powiększeniem się rynku. Są to tak zwany korzyści ze skali
produkcji. Innym skutkiem jest wzrost konkurencji, który wymaga wzrostu efektywności
gospodarowania przedsiębiorstw. W nowo zaistniałej sytuacji przedsiębiorstwa muszą
podejmować odpowiednie kroki, aby stać się konkurencyjnymi w porównaniu z
zagranicznymi firmami. Przykładami unii celnej są:
" Niemiecki ZwiÄ…zek Celny
" unia celna krajów Beneluksu
" Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG), w swojej początkowej formie
Strefa wolnego handlu  to obszar wewnątrz którego zniesiono cła i inne opłaty na wszystkie
lub niektóre towary. Utworzenie strefy wolnego handlu, w przeciwieństwie do unii celnej, nie
pociąga za sobą określenia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej, wymaga więc utrzymania
- 33 -
kontroli celnej na granicach podmiotów tworzących strefę w celu zbadania pochodzenia
towaru. Przykładami stref wolnego handlu są:
" AFTA
" NAFTA
Wolny rynek  to rynek, na którym wymiana dóbr dokonuje się w wyniku dobrowolnie
zawieranych transakcji pomiędzy kupującymi a sprzedającymi przy dobrowolnie ustalonej
przez nich cenie. Na wolnym rynku kupujący i sprzedający nie podlegają żadnym
ograniczeniom ani przymusowi ze strony podmiotów zewnętrznych (np. władzy publicznej), a
warunki transakcji - w szczególności cena - zależą jedynie od ich obopólnej zgody.
Przeciwieństwem wolnego rynku jest rynek regulowany.
Suma indywidualnych i dobrowolnych decyzji transakcyjnych podmiotów wolnego rynku
przejawia się na rynku w postaci popytu i podaży. W procesie interakcji spontanicznych
decyzji kupujÄ…cych i sprzedajÄ…cych, zwanym mechanizmem rynkowym dochodzi do ustalenia
się równowagi rynkowej, czyli zrównania popytu z podażą oraz ustalenia ceny równowagi.
Koniecznym warunkiem zaistnienia wolnego rynku są precyzyjnie określone prawa własności
przede wszystkim w odniesieniu do środków produkcji oraz wytworzonych dóbr. Zwolennicy
liberalnych koncepcji ekonomicznych twierdzą, że odpowiednie dookreślenie praw własności
może zapewnić jedynie powszechna własność prywatna.
- 34 -