MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Ewa Hartman
Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu
instalacji sanitarnych 713[02].Z1/2/3/4.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Piotr Czerwiński
mgr inż. Elwira Krzemieniewska
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Marzena Więcek
Konsultacja:
dr inż. Bożena Zając
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[02].Z1/2/3/4.01:
 Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu instalacji sanitarnych zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik urządzeń i instalacji sanitarnych.
Jednostka jest wspólna dla modułów: 713[02]Z1  Technologia montażu instalacji
wodociągowych i kanalizacyjnych, 713[02]Z2  Technologia montażu instalacji centralnego
ogrzewania, 713[02]Z3  Technologia montażu instalacji gazowych, 713[02]Z4  Technologia
montażu instalacji wentylacyjnych i klimatyzacji.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
 SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Prace pomiarowe 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu instalacji 14
sanitarnych w budynku
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzające 20
4.2.3. Ćwiczenia 21
4.2.4. Sprawdzian postępów 22
4.2. Prace przygotowawczo-zakończeniowe w instalacjach sanitarnych wykonywany 23
poza budynkiem
4.3.1. Materiał nauczania 23
4.3.2. Pytania sprawdzające 28
4.3.3. Ćwiczenia 29
4.3.4. Sprawdzian postępów 30
5. Sprawdzian osiągnięć 31
6. Literatura 36
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o pracach przygotowawczo-
zakończeniowych przy wykonywaniu instalacji sanitarnych.
Poradnik ten zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) który umożliwi Ci samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Do poszerzenia wiedzy wykorzystaj
wskazaną literaturę oraz inne z
ródła informacji. Materiał nauczania obejmuje również
ćwiczenia, które zawierają:
- wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
- pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
- sprawdzian teoretyczny,
- sprawdzian umiejętności praktycznych.
4. Przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem
opanowania umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej. Wykonując
sprawdzian postępów powinieneś odpowiedzieć na pytanie tak lub nie, co będzie oznaczało,
że opanowałeś materiał albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu instalacji
sanitarnych stanowi wstęp do pozostałych jednostek dotyczących montażu instalacji sanitarnych.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz
instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
713[02].Z3
Technologia montażu instalacji gazowych
713[02].Z1/2/3/4.01
Prace przygotowawczo  zakończeniowe
przy wykonywaniu instalacji sanitarnych
713[02].Z1/2/3/4.02
Montaż instalacji z rur stalowych
713[02].Z1/2/3/4.03
Montaż instalacji z rur miedzianych
713[02].Z3.04
Montaż instalacji gazowej
713[02].Z3.05
Instalowanie urządzeń gazowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 korzystać z różnych z
ródeł informacji,
 stosować terminologię budowlaną,
 odróżniać technologię wykonania budynku,
 przestrzegać zasad bhp, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom,
 stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
 rozpoznawać i charakteryzować podstawowe materiały budowlane,
 odczytywać i interpretować rysunki budowlane,
 posługiwać się dokumentacją budowlaną,
 wykonywać przedmiary i obmiary robót,
 wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,
 organizować stanowiska składowania i magazynowania materiałów,
 transportować materiały budowlane.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- wykonać prace przygotowawczo-zakończeniowe w instalacjach sanitarnych zgodnie
z obowiązującymi przepisami bhp, ochrony ppoż. i przeciwporażeniowymi,
- zorganizować stanowisko pracy do wykonywania instalacji sanitarnych,
- dobrać materiały do wykonywania napraw budowlanych na powierzchniach: ścian, podłóg
i sufitów w zależności od rodzaju ich wykończenia,
- wykonać trasowanie miejsc wykonania otworów i bruzd w przegrodach budowlanych,
- dobrać sprzęt i narzędzia do wykonania bruzd i otworów w przegrodach budowlanych,
- wykonać otwory i bruzdy w przegrodach budowlanych,
- wykonać wykopy w obrębie budynku i poza nim,
- zabezpieczyć wykop,
- ułożyć przewody instalacji sanitarnej w wykopach,
- zasypać wykop,
- dobrać materiały izolacyjne oraz narzędzia i sprzęt do wykonywania izolacji stosowanych
w instalacjach sanitarnych,
- wykonać izolację instalacji sanitarnych,
- zlikwidować stanowisko do wykonywania instalacji sanitarnych,
- rozliczyć robociznę i materiały wykorzystane podczas prac przygotowawczo-
zakończeniowych,
- posłużyć się dokumentacją techniczną budowlano-architektoniczną i instalacyjną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Prace pomiarowe
4.1.1. Materiał nauczania
Narzędzia pomiarowe używane podczas wykonywania instalacji sanitarnych
Pomiarów dokonujemy w celu:
1) określenia wielkości i kształtu stosowanych elementów,
2) wyznaczenia położenia otworów i bruzd na przegrodach budowlanych,
3) wyznaczenia położenia elementów instalacji zgodnie z dokumentacją techniczną,
4) sprawdzenia poprawności wykonania instalacji sanitarnej.
Metody pomiarowe:
1) bezpośrednia: wartość wielkości mierzonej odczytywana jest z narzędzia pomiarowego
(np. długość pomieszczenia),
2) pośrednia: wartość wielkości mierzonej jest obliczana na podstawie wartości uzyskanych
z pomiaru bezpośredniego (np. powierzchnia pomieszczenia).
Podstawowe narzędzia pomiarowe:
- przymiar kreskowy do bezpośredniego pomiaru długości elementów krótszych.
Umożliwia pomiar z dokładnością do 0,5 mm,
Rys. 1. Przymiar kreskowy [6]
- przymiar taśmowy do bezpośredniego pomiaru elementów dłuższych. Umożliwia pomiar
z dokładnością do 1 mm,
Rys. 2. Przymiar taśmowy [6]
- przymiar składany drewniany zwany metrówką do bezpośredniego pomiaru elementów
dłuższych. Umożliwia pomiar z dokładnością do 1 mm,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Rys. 3. Przymiar składany drewniany [http//bimex pl]
- suwmiarka uniwersalna do pomiarów długości i średnic wałków, rur i prętów, średnic
i głębokości otworów, grubości blach i taśm. Umożliwia pomiar z dokładnością
do 0,1 mm,
Rys. 4. Suwmiarka [3]
1. prowadnica stalowa z podziałką 1 mm
2. szczęki nieruchome (dolna  dłuższa, górna  krótsza)
3. suwak z podziałką 0,9 mm
4. szczęki przesuwne
5. podziałka składająca się z dziesięciu działek co 0,9 mm każda
6. dz
wigienka zacisku samoczynnego (dociska suwak do prowadnicy)
7. wysuwka głębokościomierza
- kątowniki do sprawdzania kąta prostego,
Rys. 5. Kątowniki: a) płaski, b) ze stopką, c) z grubym ramieniem, d) krawędziowy [3]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
- liniał krawędziowy do sprawdzania, czy powierzchnia jest płaska,
Rys. 6. Liniał krawędziowy [3]
a) zestaw liniałów,
b) szczelina świetlna między krawędzią liniału a sprawdzaną powierzchnią,
c) pochylenie liniału w celu ułatwienia obserwacji
- szczelinomierz do określania wymiarów szczelin lub luzów między sąsiadującymi
powierzchniami. Szczelinomierze składają się z 11, 14 lub 20 płytek. 11-płytkowy
posiada płytki o grubości 0,05, 0,1, 0,2, 0,3, 0,4, 0,5, 0,6, 0,7, 0,8, 0,9 i 1 mm,
Rys. 7. Szczelinomierz [3]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
- promieniomierze są to wzorniki do sprawdzania zaokrągleń wypukłych i wklęsłych;
sprawdzanie odbywa się przez przymierzanie kolejnych wzorników, aż do dokładnego
dopasowania  odczytujemy ze wzornika promień zaokrąglenia.
a) b)
-
Rys. 8. Promieniomierze: a) sprawdzenie promieniomierzem zaokrąglenia wypukłego, b) sprawdzenie zaokrąglenia
wklęsłego [3]
Rys. 9. Komplet promieniomierzy w oprawce [3]
Trasowanie układu instalacji sanitarnej
Trasowanie jest to zaznaczanie na powierzchni ścian, stropów i sufitu linii prowadzenia
odcinków prostych instalacji, miejsc wykonania gięć i przejść przez przegrody.
Narzędzia do trasowania:
- rysiki służą do wykreślania linii według liniału lub wzornika,
- cyrkle stosujemy do trasowania okręgów kół, budowy kątów, podziału linii,
Rys. 10. Narzędzia i przyrządy do trasowania: a) rysiki, b) cyrkle [6]
- ryśnik do trasowania linii równoległych poziomych i pionowych,
- kątownik ze stopką do wyznaczania linii poziomych i pionowych,
- środkownik do wyznaczania środka na płaskich powierzchniach przedmiotów walcowych,
- pryzma służąca za podstawę niektórych przedmiotów walcowych,
- punktak do punktowania niektórych linii,
- rylec do zaznaczania położenia instalacji i punktów przebić.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Rys. 11. Narzędzia i przyrządy do trasowania:
c) ryśnik, d) kątownik ze stopką, e) środkownik, f) pryzma, g) punktak [6]
Zapotrzebowanie materiałowe do wykonania prac przygotowawczo-zakończeniowych
w instalacjach sanitarnych
Zapotrzebowanie materiałowe oznacza wykaz materiałów potrzebnych do wykonania prac
budowlano-instalacyjnych sporządzony na podstawie dokumentacji technicznej. Prawidłowo
przygotowane zapotrzebowanie materiałowe jest warunkiem dobrej organizacji pracy.
Powinno zawierać wykaz potrzebnych materiałów oraz ich ilości.
W celu sporządzenia zapotrzebowania materiałowego należy wykonać przedmiar robót,
czyli obliczyć ilość materiałów na podstawie dokumentacji technicznej. Obliczeń dokonuje się
na podstawie Katalogów Nakładów Rzeczowych lub innych Katalogów Normatywnych, które
uwzględniają ubytki materiału w procesie technologicznym.
Ubytkiem materiału nazywamy zmniejszenie ilości materiałów, które może wystąpić w
wyniku odpadów przy jego obróbce na placu budowy i podczas transportu.
Straty materiałów są to ubytki, których można uniknąć przy odpowiedniej staranności
wykonania (strat nie uwzględniamy w zapotrzebowaniu materiałowym).
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakim celu dokonujemy pomiarów?
2. Czym różni się metoda pomiarowa bezpośrednia od pośredniej?
3. Jaką podziałkę posiada przymiar kreskowy?
4. Do czego służy przymiar taśmowy?
5. Wymień rodzaje kątowników.
6. Do czego służy suwmiarka?
7. Z jaką dokładnością możemy dokonać pomiaru za pomocą suwmiarki uniwersalnej?
8. Czym różni się zastosowanie szczelinomierza i promieniomierza?
9. Co to jest trasowanie?
10. Czym różni się zastosowanie rysików i ryśników?
11. Jakie zastosowanie mają cyrkle?
12. Do czego służy kątownik ze stopką?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
13. Jak nazywa się narzędzie do wyznaczania środka na płaskich powierzchniach przedmiotów
walcowych?
14. Co nazywamy przedmiarem robót?
15. Jaka jest różnica pomiędzy ubytkiem i stratą materiału?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządz
zapotrzebowanie materiałowe w celu uzupełnienia ubytków w murze po ułożeniu
instalacji na podstawie załączonej dokumentacji technicznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
3) przeanalizować zakres robót przygotowawczo-zakończeniowych,
4) sporządzić wykaz zaplanowanych robót,
5) wykonać przedmiar zaplanowanych robót,
6) obliczyć na podstawie Katalogu Nakładów Rzeczowych ilość potrzebnych materiałów,
7) zapisać obliczenia w tabeli,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny ćwiczenia.
Tabela: Zestawienie materiałowe
Lp. Rodzaj robót Przedmiar Materiały Nakład Zapotrzebowanie
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczna,
- Katalogi Nakładów Rzeczowych,
- kalkulator,
- wzór tabeli: zestawienie materiałowe,
- literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Ćwiczenie 2
Wykonaj trasowanie układu instalacji sanitarnej według załączonej dokumentacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
3) zapoznać się z instrukcją bhp,
4) przygotować stanowisko pracy: dobrać narzędzia pomiarowe i narzędzia do trasowania,
5) wykonać trasowanie instalacji sanitarnej zgodnie z dokumentacją techniczną,
6) sprawdzić wykonane pomiary,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczna,
- przymiar kreskowy,
- przymiar taśmowy,
- przymiar składany,
- suwmiarka,
- kątowniki,
- rysiki,
- cyrkle,
- ryśnik,
- rylec,
- punktak,
- drabina,
- literatura z rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) zastosować przymiar taśmowy?
2) zastosować suwmiarkę?
3) zmierzyć wielkość szczeliny?
4) określić promień krzywizny?
5) wytrasować położenie instalacji sanitarnej
6) wykonać przedmiar prostych prac budowlanych?
7) wyjaśnić, czym różni się ubytek od straty materiału?
8) sporządzić zapotrzebowanie materiałowe na podstawie
dokumentacji technicznej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu
instalacji sanitarnych w budynku
4.2.1. Materiał nauczania
Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu instalacji sanitarnych polegają
na:
1) wytrasowaniu położenia instalacji sanitarnej w budynku (linie i punkty),
2) wykonaniu bruzd i otworów w przegrodach (ścianach i stropach).
Trasowanie położenia instalacji sanitarnej zostało omówione w poprzednim rozdziale.
Bruzda jest to podłużne zagłębienie w przegrodzie budowlanej, wykonywane w celu
umieszczenia w nim przewodów instalacji sanitarnej,
Bruzdy należy wykonać zgodnie z dokumentacją techniczną, tzn. ich szerokość i głębokość
powinna odpowiadać wymiarom przewodów, które mają być w nich prowadzone
z uwzględnieniem miejsca na zaprawę tynkarską nakładaną w celu wyrównania powierzchni
przegrody.
Otwór (przejście, przepust) w przegrodzie wykonujemy na całej grubości przegrody w celu
przeprowadzenia przez nią przewodów instalacji sanitarnej.
Otwory wykonujemy:
- pozostawiając wolną przestrzeń na etapie wykonywania przegrody lub
- przy użyciu narzędzi lub sprzętu w przegrodzie istniejącej.
Wymiary przekroju poprzecznego otworu wykonywanego w ścianie zewnętrznej powinny
odpowiadać przekrojowi przewodów przechodzących przez ścianę, z uwzględnieniem
wymiarów rury ochronnej. W ten sposób unika się uszkodzeń powodowanych przez mur.
Rys. 12. Podłączenie przewodu z wodą pitną do domu [1]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rys. 13. Przeprowadzenie przewodu łączącego przez ścianę zewnętrzną budynku [1]
Rys.14. Przejście przewodu z miedzi przez ścianę [1]
Rys.15. Przejście przewodu z miedzi przez strop [1]
Wnęki w przegrodzie wykonujemy na głębokość mniejszą niż grubość przegrody -
potrzebną do umieszczenia w nich elementów instalacji.
Bruzdy, otwory i wnęki wykonujemy przy użyciu następujących narzędzi:
- przecinak (wykonany jest z wysokowartościowej stali budowlanej; ostrze
ma spłaszczone na całej szerokości; długość zależnie od przeznaczenia wynosi
od 20 do 60 cm; pobija się go pucką),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Rys. 16. Przecinak [9]
- szpicak (pręt zakończony ostrzem z twardej stali o przekroju okrągłym
lub kwadratowym, pobija się go pucką),
- dłuto krzyżowe (służy do wykuwania większych otworów, pobija się go pucką),
Rys. 17. a) szpicak, b) dłuto krzyżowe [9]
- przebijak rurowy (rurka stalowa z zębami naciętymi na jednym końcu, pobija się go pucką),
Rys. 18. Przebijak rurowy [9]
- pucka (młot o masie 3 do 8 kg z krótkim trzonkiem),
Rys. 19. Pucka [9]
- wiertarka.
Dobór narzędzi zależy od materiału, z którego wykonana jest przegroda oraz od wymiarów
jej przekroju poprzecznego.
Proste prace budowlane związane z wykonywaniem instalacji sanitarnej polegają na:
- wykuciu bruzd, otworów i wnęk w przegrodach budowlanych,
- uzupełnieniu ubytków w przegrodach budowlanych po wykonaniu instalacji sanitarnej.
Wykucie bruzd, otworów i wnęk wykonujemy przy użyciu narzędzi wymienionych
w tekście zgodnie z dokumentacją techniczną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Dobór materiałów i narzędzi do uzupełnienia ubytków w przegrodach zależy od materiału,
z którego jest ona wykonana.
Np. ubytki w ścianach murowanych z cegieł ceramicznych ułożonych na zaprawie
cementowo-wapiennej uzupełniamy:
- używając cegieł i zaprawy cementowej lub cementowo-wapiennej przy dużych ubytkach.
- używając zaprawy cementowej lub cementowo-wapiennej przy małych ubytkach.
Zaprawa jest to mieszanina spoiwa, drobnego kruszywa i wody.
Do najczęściej stosowanych spoiw należą: cement, wapno i gips.
Ze względu na rodzaj użytego spoiwa rozróżniamy zaprawy:
- cementową (stosowaną w pomieszczeniach o dużym zawilgoceniu i na zewnątrz budynku),
- cementowo-wapienną (stosowaną zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz budynków),
- gipsową (stosowaną tylko w pomieszczeniach suchych),
- gipsowo-wapienną (stosowaną tylko w pomieszczeniach suchych).
Najczęściej stosowane narzędzia do prostych prac budowlanych:
- młotek murarski (służy do przecinania cegieł i wykuwania otworów w murze),
Rys. 20. Młotek murarski [8]
- przecinak,
- pucka,
- skrzynie do zapraw,
Rys. 21. Skrzynie do zapraw: a) drewniana, b) metalowa [8]
- kielnia (do obrzucania tynkowanych powierzchni zaprawą),
Rys. 22. Kielnia [9]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
- packa (służy do zacierania powierzchni tynkowanej na gładko lub na ostro).
Rys. 23. Packa [9]
Bezpieczeństwo i higiena pracy
Przepisy ogólne  pracownik jest obowiązany:
1. Stosować przepisy i zasady bhp.
2. Brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym
egzaminom sprawdzającym.
3. Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp.
4. Stosować się do wskazówek i poleceń przełożonych wydawanych w zakresie bhp.
5. Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu.
6. Dbać o porządek i ład w miejscu pracy.
7. Stosować odzież ochronną i sprzęt bhp (ubranie, kask ochronny, odporne na przebicie
obuwie, ochronne okulary i rękawice).
8. Poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich.
9. Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym wypadku lub zagrożeniu zdrowia
lub życia.
10. Potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami i zasadami bhp.
Przepisy szczegółowe związane z wykonywanym zawodem:
11. Narzędzia należy przenosić w torbie monterskiej.
12. Zabrania się przenoszenia i przechowywania ostrych narzędzi w kieszeniach.
Rys. 24. Ważne środki ochrony osobistej montera, których stosowanie nakazują przepisy [1]
13. Transport elementów i materiałów powinien odbywać się drogami o odpowiedniej
szerokości i wysokości.
14. Czynności montażowe należy wykonywać w miejscach dobrze oświetlonych.
15. Prace należy wykonywać na podłodze lub pomostach albo rusztowaniach o odpowiedniej
wytrzymałości, zabezpieczonych barierkami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
16. W trakcie montażu nie wolno opierać się na belkach, elementach lub innych przypadkowych
podporach.
17. Wykonując prace na drabinach lub rusztowaniach:
- należy sprawdzić ich stan techniczny (nie wolno ich stosować, jeżeli mają
uszkodzone szczeble lub są powyginane),
- nie należy ich przechowywać na wolnym powietrzu,
- drabiny przystawione do ściany należy umieszczać pod kątem 65� 75 O,
Rys. 25. Drabiny przystawiamy pod odpowiednim kątem.
Drabiny powinny wystawać przynajmniej 1 m ponad punkt zejścia [1]
- na wysokości ponad 2 m czas pracy na drabinie przystawianej nie powinien być dłuższy
niż 2 godziny,
- nie wolno zajmować stanowiska na wysokości przekraczającej 7 m,
- drabin stojących nie wolno stosować jako przystawianych,
- drabiny stojące muszą mieć dwa zabezpieczenia przed rozwarciem,
Rys. 26. A
ańcuchy zapobiegają  rozjechaniu się drabiny stojącej [1]
- waga zabieranych narzędzi i materiałów nie powinna przekraczać 10 kg,
- do pracy na powierzchniach pochyłych i schodach należy stosować specjalne drabiny
o przedłużonych żerdziach,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Rys. 27. Drabiny stojące do zadań specjalnych [1]
- z drabin można wykonać rusztowanie pomocnicze zgodnie z poniższym rysunkiem.
Rys. 28. Rusztowanie pomocnicze z drabin i pomostu [1]
18. Należy dokonać kontroli stanu technicznego narzędzi i urządzeń elektrycznych.
19. Po zakończeniu pracy urządzeń elektrycznych należy wyłączyć silnik.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania przebiegu
ćwiczeń i ich wykonania.
1. Co to jest bruzda w przegrodzie budowlanej?
2. W jakim celu wykonujemy bruzdy?
3. Przy użyciu jakich narzędzi możemy wykonywać bruzdy? Od czego to zależy?
4. W jakim celu wykonujemy otwory w przegrodach budowlanych?
5. Wymień sposoby wykonania otworów w przegrodach budowlanych.
6. Co należy brać pod uwagę planując wymiary otworu w przegrodzie?
7. Do czego służą wnęki?
8. Jakie prace wchodzą w skład prac budowlanych przygotowawczo-zakończeniowych
w instalacjach sanitarnych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
9. Co to jest zaprawa?
10. Wymień rodzaje zapraw ze względu na rodzaj użytego spoiwa.
11. Od czego zależy rodzaj użytych materiałów i narzędzi do prac budowlanych
przygotowawczo-zakończeniowych?
12. Wymień narzędzia stosowane do prostych prac budowlanych.
13. Jakie narzędzie zastosowałbyś do wykonania bruzdy w murze?
14. Jakie narzędzie służy do obrzucania tynkowanych powierzchni zaprawą?
15. Do czego służy młotek murarski?
16. Jakie zastosowanie ma pucka?
17. Do czego obowiązany jest pracownik w zakresie przepisów ogólnych bezpieczeństwa
i higieny pracy?
18. Co wchodzi w skład odzieży ochronnej pracownika?
19. W jaki sposób należy przenosić narzędzia?
20. Jakie wymagania stawiamy drabinom?
21. Do czego służą drabiny specjalne?
22. W jaki sposób należy pozostawić urządzenia elektryczne po zakończonej pracy?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykuj otwór i bruzdę w ścianie murowanej z cegły ceramicznej pełnej zgodnie z załączoną
dokumentacją.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
3) zapoznać się z instrukcją bhp,
4) przygotować stanowisko pracy: dobrać narzędzia pomiarowe i do trasowania oraz narzędzia
do prac budowlanych,
5) wykonać trasowanie instalacji sanitarnej zgodnie z dokumentacją techniczną,
6) wykuć otwór i bruzdę w ścianie,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dokumentacja techniczna,
 przymiar kreskowy,
 przymiar taśmowy,
 przymiar składany,
 suwmiarka,
 kątowniki,
 rysiki,
 cyrkle,
 ryśnik,
 punktak,
 drabina,
 młotek,
 przecinak,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
 rylec,
 wiertarka,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Uzupełnij ubytki w ścianie murowanej z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie cementowo-
wapiennej po wykonaniu instalacji sanitarnej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
3) zapoznać się z instrukcją bhp,
4) przygotować stanowisko pracy: dobrać narzędzia i materiały do prac budowlanych,
5) przygotować zaprawę,
6) uzupełnić bruzdy i otwory w ścianie,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dokumentacja techniczna,
 cegły ceramiczne pełne,
 wapno,
 cement,
 woda,
 drabina,
 skrzynia drewniana lub metalowa,
 kielnia,
 paca,
 literatura z rozdziału 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) dobrać narzędzia do wykonania bruzdy w przegrodzie
2) dobrać narzędzia do wykonania otworu w przegrodzie
3) wykonać bruzdę w murze?
4) wykonać otwór w murze?
5) dobrać składniki do zaprawy cementowo-wapiennej?
6) zastosować przebijak rurowy?
7) zastosować przebijak?
8) dobrać odzież ochronną?
9) ocenić stan techniczny drabiny?
10) zastosować drabinę zgodnie z zasadami bhp?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.3. Prace przygotowawczo-zakończeniowe w instalacjach
sanitarnych wykonywanych poza budynkiem
4.3.1. Materiał nauczania
Wykonywanie wykopów
Prace przygotowawcze polegają na wytyczeniu trasy i przygotowaniu wykopu (wykonanie
wykopu, zabezpieczenie jego ścian i odwodnienie w razie potrzeby).
Prace zakończeniowe obejmują zasypanie wykopu po ułożeniu przewodów instalacji,
zagęszczenie gruntu i demontaż obudowy.
Trasę przewodu instalacji sanitarnych wytycza służba geodezyjna, oznaczając ją
na powierzchni terenu. Zaznacza ją wbijając w grunt kołki drewniane w osi przewodu
co 30 do 50 m na prostych odcinkach oraz w każdym załamaniu trasy i miejscu występowania
studzienek. Krawędzie wykopu wyznacza się, odmierzając prostopadle do osi po obu jej
stronach połowę szerokości wykopu  utrwalamy (stabilizujemy) wbijając kołki.
Po rozciągnięciu sznurka pomiędzy kołkami zaznaczamy na gruncie krawędzie wykopu
szpadlem lub kilofem.
Wykopy wykonywane pod instalacje sanitarne należą do robót ziemnych liniowych
(wykonywane na wąskim i długim pasie terenu). Szerokość wykopu powinna umożliwiać
swobodne poruszanie się w nim pracowników układających przewody:
- średnica przewodu + 30 do 40 cm z każdej jego strony bez obudowy,
- średnica przewodu + 30 do 40cm + 10 cm na obudowę z każdej jego strony,
- średnica przewodu + 30 do 40cm + 20 cm na obudowę specjalną w gruntach nawodnionych
z każdej jego strony.
Np. Szerokość wykopu, w którym będzie układany przewód o średnicy:
1. 100 mm powinna wynosić co najmniej:
- 0,7 m, jeżeli przewód jest bez obudowy,
- 0,9 m, jeżeli przewód jest z obudową,
- 1,1 m, jeżeli wykop wykonywany jest w gruntach nawodnionych.
2. 400 mm powinna wynosić co najmniej:
- 1,0 m, jeżeli przewód jest bez obudowy,
- 1,2 m, jeżeli przewód jest z obudową,
- 1,4 m, jeżeli wykop wykonywany jest w gruntach nawodnionych.
Zasady, którymi należy kierować się podczas wykonywania wykopów:
1. Przed przystąpieniem do wykonywania wykopów należy usunąć nawierzchnię (stosy
z usuniętą nawierzchnią powinny znajdować się nie bliżej niż 60 cm od krawędzi wykopu).
2. Wykonując wykop ręcznie grunt z wykopu wyrzuca się ręcznie (do 1,5 m głębokości
wykopu) lub wyciąga wiadrami za pomocą wciągarek o napędzi ręcznym lub mechanicznym.
3. Wykop możemy wykonywać mechanicznie (przy użyciu koparki), jeżeli:
- nie ma przeszkód terenowych utrudniających poruszanie się koparki (zabudowa, linie
wysokiego napięcia, inne przewody sieci),
- głębokość wykopu nie przekracza 4 do 5 m,
- zakres robót przekracza 10-dniową wydajność koparki.
4. Wydobyty grunt układa się po przeciwnej stronie niż zdjętą nawierzchnię w odległości
0,6 do 1,0 m od krawędzi wykopu.
5. Wykop można wykonać:
- ze skarpami (przy głębokości do 1,5m oraz z dala od budynków),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
- o ścianach pionowych wzmocnionych obudową drewnianą lub gotowymi elementami
stalowymi.
Rys. 29. Szczelna obudowa wykopu prostopadłościennego
1-rozpora drewniana, 2-bale przyścienne poziome, 3-bale podrozporowe, 4-przewód wodociągowy, 5-grunt z
wykopu, 6-zdjęta nawierzchnia, 7-bal drewniany osłaniający ciek uliczny, 8-stalowa rozpora śrubowa [5]
6. Na dnie wykopu należy pozostawić 10 cm warstwę gruntu, którą zdejmujemy ręcznie
bezpośrednio przed ułożeniem przewodów (rury powinny leżeć bezpośrednio na gruncie
rodzimym).
7. W gruntach:
- skalistych przed ułożeniem przewodu należy wykonać sztuczne podłoże z piasku,
- o małej wytrzymałości przed ułożeniem przewodu należy wykonać sztuczne podłoże z
tłucznia i piasku.
Rys. 30. Podłoże sztuczne pod przewodami:
a) piaskowe na gruncie skalistym, b) piaskowo-tłuczniowe na gruncie słabym [5]
8. W miejscu występowania złączy przewodów należy wykonać podkopy (gniazda), pokazane
na rysunkach poniżej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Rys. 31. Wymiary gniazd pod złącza kielichowe:
a) przewody o średnicy 300 mm, b) przewody o średnicy 600 mm [5]
9. Wykop należy zabezpieczyć przed napływem wód powierzchniowych przez wykonanie
rowków odwadniających wzdłuż wykopu.
10. W przypadku napływu wód gruntowych do wykopu należy go odwodnić:
- przy wysokim poziomie wód gruntowych, głębokich wykopach i gruntach płynnych:
metodą igłofiltrów,
- w gruntach ścisłych: metodą drenażu prowadzonego po jego dnie do miejsc niżej
położonych, gdzie instaluje się studzienki zbiorcze, z których woda jest
wypompowywana.
- w gruntach mało nawodnionych: wykonując rowek głębokości 20 do 30 cm wzdłuż
jednej z jego ścian odprowadzający wodę do studzienki zbiorczej, z której jest
wypompowywana.
11. Wykop zasypujemy po sprawdzeniu i zabezpieczeniu wszystkich złączy:
- zasypywanie rozpoczynamy od gniazd pod złączami (wypełniamy je sypką ziemią
i ubijamy),
- wykop zasypujemy warstwami 15-20 cm (każdą z nich ubijamy) na wysokość 0,3-0,4 m
powyżej górnej krawędzi rury równocześnie po obu stronach rurociągu,
- grunt użyty na pierwsze warstwy powinien być sypki, bez kamieni i kawałków drewna,
- następne warstwy grubości 20 cm układamy ręcznie lub mechanicznie z równoczesnym
ubijaniem na całej szerokości wykopu.
12. Równocześnie z zasypywaniem wykopu prowadzimy demontaż obudowy.
Izolacje w instalacjach sanitarnych
W instalacjach sanitarnych występują następujące rodzaje izolacji:
1. Izolacje cieplne.
2. Izolacje antykorozyjne.
3. Izolacje przeciwwilgociowe.
Izolacje cieplne
Nośnik ciepła (woda, para wodna) przepływając rurociągiem traci ciepło, które przenika
do otaczającego ośrodka. Aby zmniejszyć niepożądane straty ciepła, rurociągi izoluje się.
Dobra izolacja cieplna powinna być:
- odporna na pękanie i odpryskiwanie przy zmianach temperatury,
- odporna na zawilgocenie,
- lekka,
- bez składników wywołujących korozję (związki siarki).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Właściwie wykonana izolacja cieplna może zmniejszyć straty mocy cieplnej rurociągu
nawet o 80% w stosunku do nieizolowanego przewodu. Ma to duże znaczenie przy rozległych
instalacjach prowadzonych w piwnicach, a szczególnie na nieogrzewanych poddaszach.
Izolacje cieplne możemy wykonywać z następujących materiałów:
- maty z wełny mineralnej lub waty szklanej,
- płyty, otuliny i kształtki izolacyjne z pianki poliuretanowej,
- płyty, otuliny i kształtki izolacyjne ze styropianu,
- wyroby termalitowe w postaci cegieł, płyt i otulin (do izolacji pieców przemysłowych,
kotłów parowych, rurociągów i urządzeń pracujących w wysokiej temperaturze).
W celu zabezpieczenia izolacji cieplnej przed mechanicznym uszkodzeniem należy
wykonać płaszcz ochronny. Do materiałów najczęściej stosowanych na płaszcze ochronne
należą:
- cienkie taśmy aluminiowe,
- papy asfaltowe na taśmie aluminiowej,
- folie z tworzyw sztucznych (PE  folie polietylenowe, PVC  folie z polichlorku winylu).
Izolacja może być wielowarstwowa albo jedno lub dwu warstwowa.
Rys. 32. Wielowarstwowa izolacja przewodu co. [6]
Rys. 33. Izolacja przewodu z pomocą kształtek i osłony blaszanej [6]
Izolacje antykorozyjne
Korozja jest to stopniowe niszczenie metali na skutek chemicznego lub elektrochemicznego
oddziaływania środowiska. Niszczenie rozpoczyna się na powierzchni metalu i postępuje w głąb.
Wszystkie metale (z wyjątkiem złota, srebra, platyny, rtęci i częściowo miedzi) ulegają korozji
pod działaniem wilgoci.
Stosuje się następujące metody ochrony przed korozją instalacji sanitarnych:
1. ochronę elektrochemiczną.
2. nakładanie i wytwarzanie powłok ochronnych,
3. dobór właściwych materiałów i prawidłowa konstrukcja elementów narażonych na korozję.
Ochrona elektrochemiczna polega na podłączeniu chronionej konstrukcji do ujemnego
bieguna prądu stałego; biegun dodatni podłączony jest do elektrody (anody); prąd płynący od
bieguna dodatniego do anody, a następnie przez środowisko korozyjne, (np. rurociąg) do
ochronnej konstrukcji (katody) i dalej do bieguna z
ródła prądu sprawia, że obiekt chroniony nie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
będzie korodować. Metoda ta jest stosowana do zabezpieczania rurociągów, szczególnie
ciepłowniczych i dużych zbiorników wodnych.
Rys. 34. Schemat układu ochrony katodowej [3]
1  anoda, 2  chroniony rurociąg stalowy, 3  szafka ochrony katodowej, 4  z
ródło prądu zmiennego
Powłoki ochronne:
1. Powłoki ochronne nakładane:
- metalowe (nikiel, chrom, miedz
, srebro, cyna, cynk, ołów, kadm, aluminium) nakłada się
przez zanurzenie, natrysk, platerowanie;
- niemetalowe (farby, oleje, lakiery, smoły, asfalty, tworzywa sztuczne) oddzielają
mechanicznie metal od agresywnego środowiska.
2. Powłoki ochronne wytwarzane  łączone są z materiałem chronionym chemicznie:
- metalowe uzyskuje się wprowadzając do stali aluminium, cynk lub chrom;
- niemetalowe wykonywane są metodami oksydowania (wytwarzanie na powierzchni stali
warstwy tlenków żelaza) i fosforanowania stali (wytwarzanie na powierzchni stali
warstwy fosforanów żelaza).
Przygotowanie powierzchni do malowania:
1) usunięcie z powierzchni rdzy, oleju, smaru, wilgoci i in. zanieczyszczeń :
ręcznie: za pomocą metalowych szczotek, szlifierek ręcznych, młotków mechanicznych;
mechanicznie: za pomocą obróbki strumieniowo-ściernej (piaskowanie lub śrutowanie)
Oleje i smary, których nie usunięto mechanicznie należy usunąć metodami odtłuszczania za
pomocą rozpuszczalnika.
2) mechaniczne usunięcie nierówności i zadziorów, wyrównanie spoin,
3) bezpośrednio przed malowaniem należy z powierzchni oczyszczonej mechanicznie usunąć
pył.
Dobór właściwych materiałów i prawidłowa konstrukcja elementów narażonych na korozję
polega na:
1) stosowaniu materiałów wykonanych z metali i stopów zawierających minimalne
zanieczyszczenia,
2) zastępowaniu elementów metalowych częściami wykonanymi z tworzywa sztucznego,
3) odpowiednim doborze materiałów na łączniki (śruby, nity, luty, spoiny): wszystkie miejsca
połączeń muszą być zabezpieczone kitem chemoutwardzalnym i pomalowane farbą
podkładową.
Wykonanie izolacji antykorozyjnych jest równoznaczne z zabezpieczeniem
przeciwwilgociowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Bezpieczeństwo i higiena pracy
1. Pracownika obowiązują wszystkie przepisy ogólne przedstawione w poprzednim rozdziale.
2. Przed przystąpieniem do robót ziemnych należy zapoznać się z dokumentacją w celu
ustalenia położenia istniejących przewodów, aby nie uszkodzić kabli elektrycznych,
telefonicznych i przewodów gazowych.
3. W wykopach wykonywanych ze skarpami nie zachodzi potrzeba umacniania skarp.
4. Wykopy o ścianach pionowych:
- o głębokości do 1 m nie wymagają umacniania ścian,
- o głębokości ponad 1 m należy umocnić przez odeskowanie ścian.
5. Elementy przewodów należy opuszczać do wykopu za pomocą nieuszkodzonych lin, o
udz
wigu dwa razy większym od masy elementu.
6. Nie należy zrzucać do wykopu, podawać przez przerzucanie, rozrzucać na pomostach
i rusztowaniach narzędzi i materiałów.
7. Do wykopu należy schodzić po drabinach, a nie po rozporach.
8. Nie należy pozostawać w wykopie pod opuszczanym do wykopu ładunkiem.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania przebiegu
ćwiczeń i ich wykonania.
1. Jakie roboty ziemne nazywamy liniowymi?
2. Kto wytycza trasę przewodów instalacji sanitarnych?
3. W jaki sposób wyznaczamy krawędzie wykopu?
4. W jaki sposób obliczamy szerokość wykopu?
5. Kiedy możemy prace ziemne wykonywać mechanicznie?
6. W jakiej odległości od krawędzi wykopu składujemy zdjętą nawierzchnię?
7. Gdzie należy składować grunt wydobyty z wykopu?
8. Kiedy możemy wykonywać wykopy ze skarpami?
9. Na jakim podłożu układamy przewody instalacji sanitarnej?
10. W jaki sposób zabezpieczamy wykop przed napływem wód powierzchniowych?
11. W jaki sposób zabezpieczamy wykop przed napływem wód gruntowych?
12. Wymień czynności związane z zasypaniem wykopu.
13. Wymień rodzaje izolacji stosowanych w instalacjach sanitarnych.
14. Jakie warunki powinna spełniać izolacja termiczna?
15. Wymień materiały, z których wykonujemy izolacje termiczne.
16. W jaki sposób zabezpieczamy izolację przed uszkodzeniami mechanicznymi?
17. Z ilu warstw może składać się izolacja termiczna?
18. Co to jest korozja materiału?
19. Jakie metale nie ulegają korozji?
20. Wymień sposoby ochrony instalacji przed korozją.
21. Wymień powłoki ochronne nakładane niemetalowe.
22. W jaki sposób przygotowujemy powierzchnię do malowania antykorozyjnego?
23. Jak zabezpieczamy miejsca połączeń elementów instalacji?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj izolację ciepłochronną instalacji centralnego ogrzewania w piwnicy według
załączonej dokumentacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
2) zaplanować kolejność wykonywanych czynności,
3) dobrać materiały i narzędzia,
4) wykonać izolację,
5) sprawdzić poprawność wykonania izolacji,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dokumentacja techniczna,
 przymiar składany,
 materiały izolacyjne,
 nóż,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Przygotuj teren do wykonania wykopu pod ułożenie instalacji wodociągowej według
załączonej dokumentacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp,
3) dobrać narzędzia,
4) wyznaczyć krawędzie wykopu wzdłuż wytyczonej trasy,
5) usunąć nawierzchnię i złożyć ją zgodnie z przyjętymi zasadami,
6) uporządkować teren,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dokumentacja techniczna,
 przymiar taśmowy,
 szpadel,
 kilof,
 łopata,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
4.3.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wyznaczyć krawędzie wykopu?
2) obliczyć szerokość wykopu?
3) zabezpieczyć wykop przed napływem wód powierzchniowych?
4) dobrać metodę zabezpieczenia wykopu przed napływem wód
gruntowych?
5) opuścić bezpiecznie elementy przewodu do wykopu
6) zejść bezpiecznie do wykopu?
7) zasypać wykop?
8) dobrać materiały na izolację termiczną?
9) wykonać izolację termiczną?
10) zabezpieczyć izolację termiczną przed uszkodzeniami mechanicznymi?
11) wymienić przyczyny korozji?
12) przygotować powierzchnię do malowania antykorozyjnego?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań dotyczących prac przygotowawczo  zakończeniowych przy
instalacjach sanitarnych. Pytania w teście są to pytania wielokrotnego wyboru i tylko jedna
odpowiedz
jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
- w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedz
prawidłową),
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania: 16  20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
I część
1) Metoda pomiarowa bezpośrednia polega na:
a) obliczeniu powierzchni pomieszczenia na podstawie pomiaru jego długości i szerokości,
b) obliczeniu mierzonej wartości na podstawie wartości uzyskanych z pomiaru pośredniego,
c) odczytaniu mierzonej wartości z narzędzia pomiarowego,
d) obliczeniu mierzonej wartości na podstawie wartości uzyskanych z pomiaru
bezpośredniego.
2) Przymiar taśmowy umożliwia pomiar z dokładnością do:
a) 0,5 mm,
b) 1 mm,
c) 1 cm,
d) 1 dm.
3) Poniższy rysunek przedstawia:
a) komplet szczelinomierzy,
b) komplet promieniomierzy,
c) przymiary składane,
d) komplet kątowników.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4) Trasowanie jest to:
a) zaznaczanie na powierzchni ścian i stropów linii prowadzenia odcinków prostych
instalacji, miejsc wykonania gięć i przejść przez przegrody,
b) wykonanie na powierzchni ścian i stropów bruzd, wnęk i otworów,
c) przycięcie materiału izolacyjnego,
d) ułożenie przewodów instalacji sanitarnej w bruzdach.
5) Ubytkiem materiału nazywamy:
a) zmniejszenie ilości materiałów, które może wystąpić w wyniku złego gospodarowania
nim,
b) zmniejszenie jego ilości z powodu zagubienia podczas transportu,
c) zmniejszenie ilości materiałów, które może wystąpić w wyniku odpadów przy jego
obróbce na placu budowy i podczas transportu,
d) jego uszkodzenie lub zniszczenie podczas montażu.
6) Narzędzie przedstawione na poniższym rysunku służy do:
a) wykonywania bruzd,
b) wykonywanie otworów o małym przekrojach,
c) wykonywania otworów o dużych przekrojach,
d) narzucania zaprawy.
7) Które z poniższych narzędzi służy do narzucania zaprawy na mur?
a)
b)
c)
d)
8) Drabiny przystawiane do ściany należy umieszczać pod kątem:
a) prostym,
b) 30O-40O,
c) 45O-60O,
d) 65O-75O.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
9) Drabiny przedstawione na poniższym rysunku służą do:
a) wykonywania prac na terenie płaskim na zewnątrz budynku,
b) wykonywania prac na terenie płaskim wewnątrz budynku,
c) wykonywania prac na powierzchniach pochyłych i schodach,
d) schodzenia do wykopu.
10) Trasę przewodów instalacji sanitarnych wytycza:
a) inżynier budownictwa,
b) inżynier instalacji sanitarnych,
c) geodeta,
d) inżynier mechanik.
11) Stosy z usuniętą nawierzchnią powinny znajdować się:
a) nie bliżej niż 60 cm od krawędzi wykopu,
b) nie bliżej niż 100 cm od krawędzi wykopu,
c) nie dalej niż 60 cm krawędzi wykopu,
d) nie ma w tym zakresie wymagań.
12) Zabezpieczenie wykopu przed napływem wód powierzchniowych polega na:
a) odwodnieniu wykopu metoda igłofiltrów,
b) odwodnieniu wykopu metoda drenażu,
c) wykonaniu rowków odwadniających wzdłuż krawędzi wykopu,
d) wykonaniu rowków odwadniających na dnie wykopu wzdłuż jego ścian.
13) Izolacje termiczne wykonujemy z:
a) cementu, wapna i gipsu,
b) smoły, asfaltu i lepiku,
c) farb, olejów i lakierów,
d) styropianu, wełny mineralnej i pianki poliuretanowej.
14) Korozja metali jest to:
a) stopniowe niszczenie metali w skutek chemicznego lub elektrochemicznego
oddziaływania środowiska,
b) odkształcenie materiału na skutek różnic temperatur,
c) rodzaj izolacji termicznej instalacji sanitarnej,
d) sposób zabezpieczenia przeciwwilgociowego instalacji sanitarnej.
15) Piaskowanie i śrutowanie jest to:
a) metoda mechanicznego usuwania pyłu z powierzchni instalacji,
b) metoda ręcznego usuwania nierówności, zadziorów i wyrównywania spoin,
c) metoda mechanicznego usuwania z powierzchni rdzy, oleju, smaru, wilgoci,
d) metoda oksydowania stali.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
II część
16) Płaszcz ochronny w izolacjach termicznych ma za zadanie:
a) zabezpieczyć izolację przed promieniami UV,
b) zabezpieczyć izolacje przed wilgocią,
c) zabezpieczyć izolację przed uszkodzeniami mechanicznymi,
d) zabezpieczyć izolację przed korozją.
17) Minimalna szerokość wykopu pod przewód o średnicy 100 mm, jeżeli wykop ma obudowę
wynosi:
a) 0,50 m,
b) 0,70 m,
c) 0,90 m,
d) 1,10 m.
18) Prac ziemnych nie wolno wykonywać przy użyciu koparki, jeżeli:
a) głębokość wykopu wynosi 3 m,
b) w zasięgu pracy koparki występują linie wysokiego napięcia,
c) zakres robót odpowiada 14 dniowej wydajności koparki,
d) prace prowadzone są na terenie niezabudowanym.
19) Układając przewody na dnie wykopu w gruntach skalistych należy:
a) ułożyć go na gruncie rodzimym,
b) ułożyć go na podłożu sztucznym piaskowo-tłuczniowym,
c) wykonać podłoże sztuczne z chudego betonu,
d) ułożyć go na podłożu sztucznym piaskowym.
20) Wykopy ze skarpami nie umocnionymi możemy wykonywać:
a) w gruntach spoistych, gdy głębokość wykopu nie przekracza 3 m,
b) w gruntach spoistych, gdy głębokość wykopu nie przekracza 1,5 m,
c) gdy wykop wykonujemy w gruntach sypkich,
d) bez względu na rodzaj gruntu i głębokość wykopu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy wykonywaniu instalacji
sanitarnych.
Zakreśl poprawną odpowiedz
poprzez postawienie znaku X przy prawidłowej odpowiedzi.
Jeżeli pomylisz się  błędną odpowiedz
zakreśl kółkiem.
Numer Odpowiedz
Punktacja
pytania a b c d
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
6. LITERATURA
1. Baur G.: Technologia instalacji wodociągowych i gazowych. Część 1. Instalacje
wodociągowe. Podręcznik do nauki zawodu. Rea, Warszawa 1998
2. Dyjuk B.: Murarz. Podręcznik ucznia. Wydawnictwo REA, Warszawa 1999
3. Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP, Warszawa
1998
4. Górecki A., Michalski K.: Instalacje wodociągowe, ogrzewcze i gazowe z miedzi. Poradnik.
Polskie Centrum Promocji Miedzi, Wrocław 2000
5. Heidrich Z.: Wodociągi i kanalizacja cz.1. Wodociągi. WSiP, Warszawa 1992
6. Krygier K., Dieslowski S.: Instalacje sanitarne cz. 2. Podręcznik dla szkoły zasadniczej
i technikum. WSiP, Warszawa 1998
7. Mirski J.: Budownictwo z technologią 3. WSiP, Warszawa 1998
8. Tauszyński K.: Budownictwo z technologią 1. WSiP, Warszawa 1995
9. Urban L.: Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, Warszawa 1986
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36