Europa, świat
Autorka: Ewa Sularz
Wątek Europa i świat dostosowany jest do nowej podstawy
programowej i został zrealizowany zgodnie z jej wytycznymi. Możebyć
wykorzystywany jako materiał edukacyjny w liceum.
Zachowany został układ chronologiczny niemal we wszystkich
tematach. Pokazano kształtowanie się i rozwój pojęcia Europa oraz
jego zasięgu terytorialnego oraz zasięgu kulturowego oddziaływania.
Ponadto wątek został uzupełniony materiałami obrazującymi przemiany
w literaturze, sztuce i kulturze pod wpływem kontaktu z innymi
kulturami.
Założenie europocentryzmu znalazło odzwierciedlenie w spojrzeniu na
rozwój historyczny wszystkich kontynentów od starożytności po czasy
współczesne, jako kształtowane w dużej mierze przez europejskich
wędrowców i myślicieli.
Przed EuropÄ…
Ośrodki pierwszych cywilizacji
" Ok. 5000 lat temu w regionach intensywnej aktywności rolniczej z
rozsianych wiosek uformowały się pierwsze miasta, które stały się
zalążkami pierwszych cywilizacji.
" Wszystkie cztery leżały w dolinach rzek:
- Tygrysu i Eufratu w Mezopotamii
- Nilu w Egipcie
- Indusu w Indiach
- Huang-ho w Chinach
" Powstanie pierwszych miast z ich monumentalnÄ… architekturÄ…,
zróżnicowaniem społecznym i systemem rządzenia stało się
punktem zwrotnym w dziejach świata
" To też początek postępu technicznego: pismo, odkrycia
matematyczne potrzebne do prowadzenia ksiÄ…g handlowych,
kalendarz
" Z rozwojem pierwszych  rzecznych cywilizacji wiąże się powstanie,
rozwój i ekspansję czterech wielkich religii świata: judaizm,
chrześcijaństwo, hinduizm i taoizm
Mitologiczny poczÄ…tek Europy
" Porwanie Europy, córki fenickiego (dziś Liban) króla przez Zeusa
ukrytego pod postacią byka, przeniesienie jej na Kretę i spłodzenie
syna Minosa, póz
niejszego króla dało początek dynastii i nazwę
bezimiennemu kontynentowi. Jest to symboliczne nawiÄ…zanie do
przeszczepienia starszych cywilizacji Wschodu na tereny młodszych
kolonii
" Po raz pierwszy określenie Europa pojawiło się w VIII w p.n.e. w
 Teogonii greckiego poety Hezjoda
" Istnieje kilka etymologii nazwy  Europa :
- od greckiego europos -  Å‚agodnie wznoszÄ…cy siÄ™
- od akadyjskiego ereb -  zachód , kierunek zachodzącego Słońca
- od semickiego ma'ariv -  ciemność ,  wieczór ,  mrok
PoczÄ…tki cywilizacji w Europie
" Kultura minojska na Krecie była pierwszą najlepiej rozwiniętą
cywilizacją w Europie. Jej rozkwit przypadał na lata 2200-1400
p.n.e.
" Will Durant cywilizację minojską nazwał  pierwszym ogniwem w
europejskim łańcuchu
" Cywilizacja ta korzystała z pisma hieroglificznego, a następnie
stworzyła pismo linearne A, zmodyfikowane póz
niej przez
Mykeńczyków w pismo linearne B
" Kres cywilizacji minojskiej przypadł na ok. 1450 r. p.n.e., kiedy to
rozwijająca się pod jej wpływem na terenie Grecji kontynentalnej
cywilizacja mykeńska dokonała jej podboju
" Życie obydwu cywilizacji koncentrowało się wokół pałaców
stanowiących centrum władzy, wytwórstwa, zaopatrzenia i kultury
Okres hellenistyczny
" Od 334 r. p.n.e. kiedy Aleksander Wielki wkroczył do Azji Mniejszej
nastąpiło poszerzenie koncepcji Europy
" W wyniku błyskawicznie postępującej ekspansji nastąpił znaczny
rozwój handlu między odległymi krajami a także nie spotykana
wcześniej unifikacja polityczna ogromnych obszarów pod
przywództwem świata hellenistycznego
" W miastach forma języka greckiego koine stała się powszechnym
językiem całego Bliskiego Wschodu
" W większych miastach imperium greckie rozrywki, filozofia, kultura
zyskały popularność a nawet obserwowano przejmowanie
zhellenizowanych religii Wschodu
" Centrum naukowego świata stała się Aleksandria, miasto słynące z
Musejonu i największej w starożytności biblioteki
" Równocześnie był to okres zmierzchu cywilizacji greckiej na skutek
rzymskiej ekspansji
Grecy i barbarzyńcy
" Ponad wewnętrznym zróżnicowaniem społecznym istniał podział na
Greków i nie-Greków, ważnym czynnikiem kwalifikującym był język
" Głównym elementem charakteryzującym barbarzyńcę był brak logos
 nie tylko mowy, lecz także umiejętności rozumowania
" Barbarzyńcom przypisywano wszelkie negatywne cechy: brak
opanowania w jedzeniu, piciu i miłości cielesnej; upodobanie do
mocnego wina, brak poszanowania dla zwyczaju gościnności,
tchórzliwość, zniewieściałe stroje
" Izokrates w IV w p.n.e. przedstawił konflikt trojański jako zmaganie
się europejskiej wolności z azjatycką tyranią
" Po podboju Grecji przez Rzym w II w. p.n.e. pojęcie barbarzyństwa
zostało przez zdobywców przejęte, podobnie jak wiele innych
elementów kultury helleńskiej
Imperium Romanum
Orbis Romanum
" W ciągu kilku wieków (od VII do II w. p.n.e.) Rzym z wiosek na
wzgórzach rozwinął się w największe miasto w basenie Morza
Śródziemnego, zdobywając dominującą pozycję w całym niemal
znanym ówcześnie świecie
" Od połowy II w p.n.e. po upadku Kartaginy rozumienie Europy
kształtuje się w kontekście rzymskiego imperium
śródziemnomorskiego
" Rzym wypracowywał koncepcję ustroju zmieniając go kilkakrotnie:
od monarchii przez republikÄ™ po cesarstwo i dominat
" Kultura wytworzona przez Rzymian była połączeniem wpływów
etruskich i greckich. Ślady tych inspiracji widać w dziedzinie religii,
ideologii, władzy, literatury i sztuki. Tak wytworzona kultura zaczęła
dominować w świecie imperium
Romanizacja/latynizacja
" Wpływ kultury rzymskiej silniej zaznaczył się na zachodnich
terenach zajmowanych przez ludność słabiej rozwiniętą, która nie
miała styczności z kulturą starożytnej Grecji. We wschodniej części
imperium ludność przejęła kulturę grecką
" Romanizacja wywołała kilka procesów: akulturacji (lokalne kultury
zanikały na rzecz identyfikacji z kulturą rzymską), integracji i
asymilacji
" Język łaciński stał się dominującym językiem imperium
" Sama kultura rzymska ulegała wielu przemianom (okres królewski,
republiki i cesarstwa). W momencie największego rozkwitu państwo
obejmowało Europę Zachodnią i Południową, Północną Afrykę i
Bliski Wschód. W tym czasie nastąpiło silne przemieszanie religii,
obyczajów i prądów w sztuce wszystkich państw wchodzących w
skład imperium
Przykłady romanizacji
" Powszechne wśród mieszkańców terenów podbitych stało się
formowanie nazwiska na wzór rzymski, tzn. kilku członowe
nazwisko, składające się z imienia, przydomka i nazwiska
rodowego. Często rozrastała się liczba przydomków, podkreślając
wyjątkowość charakteru i zasług danej postaci
" Następowała wymiana starych praw lokalnych na prawo rzymskie
" Upowszechniły się typowo rzymskie instytucje, np. łaz
nie, walki
gladiatorów, kult cesarza
" Nadawanie praw obywatelskich, możliwość kariery i awansu
społecznego przysługiwała osobom identyfikującym się z imperium
Upadek Rzymu
" Wraz ze śmiercią cesarza Romulusa Augustusa (507 r. n.e.) nastał
koniec imperium. Generał barbarzyńskiej armii Odoaker został
królem Italii, a resztki władzy imperium skupiły się w Bizancjum
" W dłuższej perspektywie przepaść dzieląca Rzym od
barbarzyńskiego świata okazała się fatalna dla zachodniej części
cesarstwa. Na wschodzie Rzymianie podzielali wiele wartości z
ludami podbitymi, co integrowało je z państwem w sposób w
zachodniej części nieznany. Chociaż kultura rzymska w radykalny
sposób zmieniła Galię, Hiszpanię, Afrykę Północną i Brytanię,
pozostała zewnętrzną fasadą, która bez trudu została starta w
okresie wielkich najazdów barbarzyńców w V w.
" Odesłanie insygniów cesarskich do Konstantynopola i śmierć
Flawiusza Romulusa Augustusa uważa się za symboliczny koniec
starożytności
Klasyczne tradycje europejskiej kultury
" Zwykło się mówić o trzech miastach, reprezentujących wielkie
kultury, mające wpływ na cywilizację europejską w kolejnych
wiekach:
- Ateny z językiem greckim, miasto filozofów i uczonych, demokracją
ateńską jako pierwowzorem ustroju demokratycznego, literaturą,
sztuką i religią będącymi wzorem i punktem odniesienia przez wiele
wieków
- Rzym z łaciną, będącą językiem elity co najmniej do XVII w.,
Corpus iuris civilis będący zbiorem prawa rzymskiego, stanowiącym
początek prawodawstwa, utrwalił się też wzorzec dobrego,
zorganizowanego porządku państwowego, państwa centralnie
rzÄ…dzonego ze sprawnÄ… organizacjÄ… fiskalnÄ… i administracjÄ….
- Jerozolima - miejsce wyjątkowe w pamięci europejskiej jako miasto
Jezusa Chrystusa, chrześcijaństwa, ksiąg Starego i Nowego
Testamentu, tradycji judeochrześcijańskiej
Poszerzanie Europy
 Rzeczpospolita Chrześcijańska
" Ważnym czynnikiem integracyjnym dla nowej Europy stało się
łacińskie chrześcijaństwo skupione wokół rezydującego w Rzymie
papieża
" Trudne stulecia (I  III w.), będące czasem prześladowań i stałego
zagrożenia dla nowej religii, były jednocześnie okresem jej
umacniania się i wzrostu liczby wyznawców
" Dekrety cesarza Konstantyna z lat 311-313 stanowiÄ…ce o
równouprawnieniu chrześcijaństwa przyniosły radykalną poprawę
sytuacji
" Awans do miana religii państwowej nastąpił po dekrecie cesarza
Teodozjusza z 380 r., by wszystkie ludy imperium wyznawały  wiarę
apostoła Piotra
" W średniowiecznej Europie ważne miejsce zajął humanizm i
judeochrześcijańskie spojrzenia na człowieka jako na istotę
stworzoną na wzór i podobieństwo Boga
Kształt średniowiecza
" Karol Wielki był władcą, który nadał nowy kształt średniowiecznej
Europie i rozpoczął kolejny rozdział jej historii. Nazywany:
Rex, pater Europae (król, ojciec Europy)
Europae venerandus apex (czcigodna Europy korona)
Określenia te nie odnosiły się jednak do całego kontynentu.
Karolowi Wielkiemu nie podlegała pogańska wówczas jeszcze
Słowiańszczyzna, Bizancjum z Bałkanami i południową Italią,
Hiszpania rządzona przez muzułmanów, czy słabo jeszcze znany
Półwysep Skandynawski
" Na okres jego rządów przypadł renesans karoliński (przywrócenie
znaczenia kulturze starożytności), odrodzenie sztuki, kultury i religii
(za sprawą kościoła katolickiego) oraz rozwój miast
Europa oblężona
" Saraceni (od arabskiego słowa scharkin czyli wschodni), którzy w
VII w. wyruszyli nie tylko na podbój Wschodu (zajęcie Jerozolimy w
638 r.), lecz również Afryki Północnej, Egiptu, a po sforsowaniu
Cieśniny Gibraltarskiej również Europy stali się siłą napędową
zmian dla europejskiej cywilizacji i kultury.
" Podbój Hiszpanii, utworzenie emiratu kordobańskiego, opanowanie
Malty czy wielokrotne ataki na Sycylię i południe Włoch (m. in.
splądrowanie rzymskiej bazyliki św. Piotra w 846 r.), zmuszały
Europejczyków do nieustannego zmagania się o odzyskanie
straconych i zagrożonych terytoriów
" W IX i X w. muzułmanie kontrolowali też europejski handel morski,
zalewając rynki śródziemnomorskie towarami z Azji Środkowej a
nawet z Chin, ich moneta złoty dinar i srebrny dirhem, wypierała
bizantyjski złoty solidus
Wpływy kultury arabskiej
" Na zajętych terenach arabski był językiem religii, literatury, poezji,
filologii
" Wiele słów arabskich przeniknęło do Europy za pośrednictwem
języka włoskiego i hiszpańskiego, np.: alkohol, algebra, cyfra, eliksir,
szachy, zenit, zero itd.
" Arabowie sprowadzili do Europy nowe rośliny, m. in.: karczochy,
morele, sałatę, kalafior, szczypior, buraki, cytrynę, dynię oraz
rozszerzyli w Europie uprawę oliwek, winogron, jęczmienia czy
palmy daktylowej.
" Na Sycylii i w Hiszpanii rozwinęła się hodowla jedwabników i
uprawa bawełny
" Od X w. sprowadzany z Chin papier jako materiał tańczy i lepiej
przystosowany do masowego rozpowszechniania książek na stałe
wyeliminował papirus i pergamin
Rekonkwista i wyprawy krzyżowe
" Arabia, która stała się głównym ośrodkiem handlu, wykorzystując
nieustanny konflikt jaki panował między Bizancjum a Persją,
przeżywała w VI i VII wieku rozkwit miast leżących wzdłuż szlaków
handlowych. Rozprzestrzenianie się islamu traktowane było przez
Europejczyków jako poważne zagrożenie, poza wartościami
wielokulturowości dla kultury nieustannie zmagano się z
odzyskaniem Europy dla chrześcijan
" Od VIII do XV w. w dziejach Europy Zachodniej trwała walka z
Maurami (tak nazywano w średniowieczu muzułmańskich
mieszkańców Hiszpanii) i próbami rozprzestrzenienia się poza
Półwysep Iberyjski
" Równocześnie od XI w. odbywały się krucjaty w celu odbicia
Jerozolimy z rÄ…k niewiernych, pociÄ…gajÄ…ce za sobÄ… ogromne straty
ludzkie,
Żydzi w średniowiecznej Europie
" Stosunek do żyjącej w diasporze ludności żydowskiej był różny w
zależności od miejsca i momentu historycznego
" Pierwsze prawodawstwo w sprawie Żydów to bulla papieża Kaliksta
II z 1120 r. stworzona by chronić Żydów, którzy ucierpieli w czasie
pierwszej krucjaty (ponad pięć tysięcy Żydów). Bulla podkreślała
prawo Żydów do wolności i zakazywała zmuszania do konwersji,
krzywdzenia ich, grabieży majątków czy zakłócania obchodzenia
przez nich świąt
" Żydzi w istocie stanowili odrębną grupę mającą własne
prawodawstwo, sądownictwo, z powodu niemożności nabywania
ziemi często trudnili się handlem, kupiectwem, mieszkali w
miastach, w odrębnych dzielnicach, chronieni przez władców jako
 sługi skarbu (servi camerae)
" Powszechnym dążeniem współmieszkańców była asymilacja
ludności żydowskiej
Żydzi w średniowiecznej Europie
" Bulle papieskie często jednak nie miały wpływu na rzeczywistość w
stosunkach pomiędzy wyznawcami judaizmu a chrześcijanami
" Powszechny był stereotyp Żyda dokonującego rytualnego mordu i
wykorzystującego w tym celu krew chrześcijańskich dzieci
" Od XIII w. obserwuje siÄ™ antysemickie i dehumanizujÄ…ce
przedstawianie Żydów w obscenicznych kontaktach z nieczystymi
zwierzętami (te wizerunki, tzw. Judensau pojawiały się na
sklepieniach i kolumnach katedr)
" O wywołanie epidemii dżumy ( czarnej śmierci ) w XIV w.
powszechnie oskarżano Żydów, którzy mieli przygotować specjalną
truciznę i rozesłać ją po całej Europie. Te oskarżenia zaowocowały
pogromami, nawet bulla papieża Klemensa VI z 1348 r. nie
powstrzymała ludności przed zabijaniem Żydów. Spowodowało to
także wydalanie Żydów z wielu miast Europy
Czas wielkich odkryć
Oswajanie Europy
" Od VIII w. wikingowie na swoich łodziach wyruszali kolonizować
rozległe, nieznane partie Europy. Nie dysponując busolą ani sterem
odkryli Islandię, Grenlandię, Wyspy Owcze. Osiągnęli nawet
wybrzeża Ameryki Północnej pięć wieków przed Kolumbem
" Poza zdobywaniem niezasiedlonych terenów wikingowie, pływając
na swoich drakkarach stanowili zagrożenie dla terenów środkowej i
zachodniej Europy
Potrzeba odkrywania nowych lądów
" Rozwój handlu, monopolizowanie rynków, udoskonalanie statków
przyczyniło się do coraz odważniejszych od XIII wieku wypraw
zamorskich i odkrywania nowych terenów (Madera, Azory, Kanary)
" Ekspansja miała być sposobem na rozwiązanie nękających Europę
Zachodnią problemów demograficznych, ekonomicznych, religijnych
" Powszechnie korzystano z map, Arabowie okryli dla Europy prace
największego geografa starożytności  Ptolemeusza. Mapa Cottona
(X-XII w.) i mapy Herforda i Ebsdorfa (1284), mimo że zawierały
zarys z grubsza trzech kontynentów były powszechnie w owym
czasie używane
" Wykorzystywano portulany czyli instrukcje żeglarskie opisujące
drogi morskie, ewentualne niebezpieczeństwa i przygotowujące do
wejścia do portów
" Busola, pochodząca z Chin pojawiła się w Europie ok. 1200 r. i po
udoskonaleniu była w powszechnym użyciu - występuje w wielu
opisach podróży
" Żeglarzom towarzyszyło astrolabium, pozwalające czytać niebo,
określać godzinę wschodu i zachodu słońca i pozycję gwiazd
Wyobrażenie o świecie pozaeuropejskim
" Przedmiotem marzeń legendarne bogactwa Wschodu, drogie
kamienie i szlachetne kruszce, a także przyprawy
" Wyobraz
nia podsuwała Europejczykom obrazy tajemniczych istot
zamieszkujących odległe ziemie. Na podstawie dawnych ksiąg
(Historia naturalna Pliniusza, De situ orbis Pomponiusza Meli)
twierdzono, że mieszkańcy okolic Gangesu żywią się zaskrońcami i
mogą żyć nawet 400 lat.
" Księga cudów Jehana de Mandeville napisana w XIV w.
przywoływała obrazy drzew rodzących jagnięcia, istot ludzkich o
jednej nodze i z głową psa
" Popularne opowieści rycerskie podejmowały opis czarodziejskich
światów i oceanach o wrzących wodach
Wielkie odkrycia geograficzne
" Na skutek zajęcia Konstantynopola przez Turków, nastąpiło
załamanie handlu lewantyńskiego, przed Europą stanęła
konieczność odkrycia nowych dróg na Wschód
" W XIV w. nastąpił podbój Atlantyku wraz z odkryciem archipelagu
Wysp Kanaryjskich, które zdołała podporządkować sobie Kastylia
" Zaangażowanie infanta Henryka Żeglarza w sprawę odkryć dało
przede wszystkim dobre przygotowanie techniczne. Szkoła w
Sagres, skupiła specjalistów, dzięki którym doskonalono budowę
statków, kartografię, narzędzia, co zaowocowało póz
niejszymi
sukcesami
" Pierwszymi sukcesami Portugalii na początku XV w. było odkrycie
archipelagów Madery i Wysp Azorskich, które stały się koloniami
terenem upraw zboża, winnej latorośli i trzciny cukrowej.
" Portugalia wyruszyła też na podbój miast Afryki Północnej: Ceuty
(1415) i miast marokańskich, co na dłuższą metę okazało się być
dobre tylko ze strategicznego punktu widzenia (ochrona
portugalskich statków handlowych)
Wielkie odkrycia geograficzne
" Podbój Afryki, odkrycie m.in. Senegalu, Zielonego Przylądka,
Gwinei, Sierra Leone, Beninu, czy Konga zapoczątkowało okres
handlu niewolnikami, złotem, pieprzem, czy kością słoniową.
" Odkrycie Przylądka Dobrej Nadziei w 1488 r. przez Bartłomieja
Diasa było wydarzeniem przełomowym, dało bowiem nadzieję na
dotarcie na Daleki Wschód
" Najważniejszym celem epoki było odkrycie Indii. Najpierw Krzysztof
Kolumb, który sądził, że płynąc na zachód odkryje Indie dokonał
odkrycia Ameryki w 1492 r., natomiast odkrycia Indii dokonał Vasco
da Gama w 1498 r.
" Odkrycie Brazylii nastąpiło w podobnie przypadkowy sposób ja
odkrycie Ameryki - Pedro Alvares Cabral w 1500 r. wyruszył do Indii
budować faktorię handlową. Wskutek burz doszło do zmiany kursu,
a oczom żeglarzy ukazał się nowy ląd, nazwany przez Cabrala
Ziemią Świętego Krzyża
Odkrycie Ameryki
" Dwa dzieła: De Orbe Novo Piotra Martyra i Mundus Novus Ameriga
Vespucciego były pierwszymi próbami nazwania odkrytej
rzeczywistości i wpisania jej w struktury znanego świata
" W europocentryczny kosmos wpisani zostali Indianie jako mit, Nowy
Świat stał się spełnieniem marzeń o El Dorado
" Europa odkrywa fascynujące cywilizacje Majów, Inków i Azteków
" Wraz z odkryciem rozpoczęła się ekspansja, początek konkwisty
" W stosunku do mieszkańców odkrytych ziem rozpoczęto misję
ewangelizacyjną, jednym z pierwszych misjonarzy był Franciszek
Ksawery
" Także architektura i kultura podbitych ziem nabiera cech
europejskich, równocześnie prowadziło to do upadku niektórych
cywilizacji, np. Karaibów
Wielcy odkrywcy
" Marco Polo  syn weneckiego kupca. W 1271 r. rozpoczął podróż
szlakiem handlarzy jedwabiem, która miała zaprowadzić go do Chin,
Pekinu i na dwór mongolskiego władcy, chana Kubilaja.
Oczarowany bogactwem tych terenów opisał miasto Jangczou jako
 najpiękniejsze i najbardziej majestatyczne miejsce na świecie
" Krzysztof Kolumb  syn genueńskiego tkacza, który w 1476 r.
przybył do Portugalii. Ożenił się i rozpoczął studia kartograficzne.
Jego projekt dotarcia do Indii drogą zachodnią przekonał dopiero
królową Kastylii, która nadała mu stopień admirała i powierzyła flotę
składającą się z trzech karaweli. 12 paz
dziernika 1492 r. Kolumb
dotarł do Wielkich Antyli. 15 marca 1493 r. po powrocie został
mianowany wicekrólem i ponownie wyruszył na poszukiwanie
Nowego Świata. Odkrył Gwadelupę, Jamajkę, Kubę. Umarł
zgorzkniały i osamotniony po czwartej podróży wzdłuż wybrzeży
Ameryki Åšrodkowej
Wielcy odkrywcy
" Bartłomiej Dias  odkrywca portugalski, który w 1488 r. opłynął
Przylądek Dobrej Nadziei (wcześniej Przylądek Burz) będący
spełnieniem marzeń żeglarzy europejskich i jednocześnie dowodem
na to, że wody oceanów Atlantyckiego i Indyjskiego łączą się ze
sobÄ…
" Vasco da Gama  podróżnik portugalski; był tym, który zrealizował
wielki cel ekspansji: dotrzeć do Indii drogą morską. 8 lipca 1497 r.
wyprawa wyruszyła z Lizbony. 20 maja 1498 r. zarzucono kotwicę w
Kalikat
" Ferdynand Magellan  odbył najbardziej niezwykłą podróż swojej
epoki  podróż dookoła świata. 20 września 1519 r. wyruszył z
hiszpańskiego portu Sanlścar de Barrameda, w 1520 r. dokonał
odkrycia cieśniny przecinającej Amerykę Południową (nazwana na
jego cześć Cieśniną Magellana), przepłynął Pacyfik, dotarł do
Marianów, w 1521 r. zginął jednak w walce z wojownikami z
Mactanu (jednej z wysp Archipelagu Filipińskiego). Z ekipy 270 osób
podróż ukończyło 18, w tym autor dziennika  Relacja z wyprawy
Magellana dookoła świata Antonio Pigafetta
Wielcy odkrywcy
" Amerigo Vespucci  włoski kupiec, podróżnik i kartograf. Uważa się,
że Ameryka wzięła swoją nazwę od feminizowanej łacińskiej nazwy
jego imienia. Martin Waldseemüller, niemiecki kosmograf, w 1507 r.
opublikował mapę, na której nowy kontynent nazwał Ameryką.
Vespucci wziął udział w kilku wyprawach ku wybrzeżom
Południowej Ameryki, które pokazały, że kontynent rozciąga się
znacznie dalej na południe niż wcześniej sądzono
" Francis Drake  odbył podróż dookoła świata w latach 1577-1580,
przywożąc z podróży ogromne łupy
" John Davis  angielski żeglarz, odkrył wybrzeże Grenlandii, a
następnie wyspy Falklandzkie (1592 r.)
Wpływ odkryć na kulturę Europy
" Literatura wzbogaciła się o nowe tematy. W opowiadaniach z
podróży znalazły się opisy nowych ziem i zwyczaje ich
mieszkańców. Dzieło Dampiera Voyage around the world (1697) o
odnalezieniu Aleksandra Selkirka, szkockiego żeglarza, który cztery
lata spędził na bezludnej wyspie, stało się inspiracją dla Daniela
Defoe do stworzenia dzieła Przypadki Robinsona Cruzoe
" Louis Bougainville francuski żeglarz pozostawił po sobie książkę
Podróż Bougainville'a dookoła świata.
" Luís Vaz de Camões zwany  ksiÄ™ciem poetów jest twórcÄ… m.in.
poematu Luzjady (1572), o wyprawie do Indii Vasco da Gamy, w
którym spotykały się elementy kultury europejskiej i wschodniej oraz
wÄ…tek podboju i humanizmu
" Poza utworami literackimi powstała cała dziedzina zajmująca się
tworzeniem książek podróżniczych, profesjonalnych map
" Twórczość artystyczna Wschodu zapoczątkowała w Europie
wielobarwne malowidła dekoracyjne wykonywane na porcelanie i
meblach, budowę chińskich pawilonów i wystrój ogrodów
Stosunki w Europie
" Po odkryciu Ameryki i terenów Ameryki Środkowej i Południowej
doszło do zaostrzenia konfliktu między krajami iberyjskimi. Dopiero
podpisanie traktatu w Tordesillas (1494) między królową Kastylii
Izabellą a królem Portugalii Janem podzieliło świat i w nim wpływy
" Od XVI w. zaczyna dominować w Europie inspirując się
Machiavellim  zasada równowagi  metoda zawiązywania koalicji
skierowanych przeciw temu, kogo ambicje sięgają zbyt daleko
" Od XVI w. równocześnie wśród krajów Europy rozpoczyna się
zaciekła walka o dominację w kolonialnym świecie
" W odniesieniu do rozległości kolonii będących pod panowaniem
hiszpańskim i brytyjskim używało się określenia:  imperium nad
którym słońce nigdy nie zachodzi
Skutki odkryć poza Europą
" Handel niewolnikami zdziesiątkował ludność Czarnej Afryki
" W dłuższej perspektywie spotkanie to stworzyło warunki dla
przenikania się kultur i umożliwiło lepsze wzajemne zrozumienie się
całej ludzkości
" Terytoria podbite stawały miejscem bezwzględnej eksploracji, a ich
bogactwa naturalne łupem grabionym w brutalny często sposób,
wywołujący bunt mieszkańców
" Terenem nieodkrytym aż do XVIII w. została Australia, zamieszkała
przez Aborygenów, którzy przybyli na ten kontynent z Azji
" Stopniowo odkrywano wyspy Oceanii nie zdajÄ…c sobie sprawy z
liczebności wysp. Dopiero James Cook w latach 1771-72 odkrył
wszystkie wyspy, które na tym terenie pozostawały nieznane.
Dopiero po jego odkryciach mapy zaczęły pokazywać prawdziwy
obraz świata
Tureckie zagrożenie
" Turcy Osmańscy, którzy pod koniec XIII w. pojawili się w Azji
Mniejszej dokonywali skutecznej ekspansji, której celem już w XV w.
stało się Bizancjum. W 1453 r. upadł Konstantynopol, zajęty przez
wojska sułtana Mahmeda II Zdobywcy
" Ekspansja turecka stała się w XV wieku jednym z ważniejszych
czynników sytuacji politycznej w Europie. Upadek Bizancjum był dla
Europy głębokim wstrząsem. Doprowadził on do zakończenia
konfliktów zbrojnych (np. pomiędzy państwami włoskimi). Upadek
Konstantynopola przyczynił się do zadania ostatecznego ciosu
muzułmanom na Półwyspie Iberyjskim i likwidacji mauretańskiego
królestwa w Grenadzie (1492)
" Humaniści europejscy nie ustawali w apelach do społeczeństw o
solidarną walkę z  barbarzyńcą . Ariosto:  nieczysty Turek okupuje
Konstantynopol, najlepszą część świata . Według Torquato Tasso
walka z Turkami to walka Europy z AzjÄ…
Europa w XVI wieku
" W dobie renesansu centrum europejskiego życia stały się miasta,
nastąpił rozwój społeczeństw i nowoczesnych form kontaktów
handlowych
" Wśród różnych możliwości podejścia do poznania świata królował
racjonalizm i empiryzm
" Kościół przeżył wstrząs na skutek reformacji. Prąd miał na celu
doprowadzenie do moralnego oczyszczenia kościoła i odnowy
chrześcijaństwa. Był też okazją polityczną, wykorzystaną przez
wielu książąt do usamodzielnienia się od wpływów papiestwa
" Kryzys przeżył też ustrój stanowy w Europie. W rozwiniętych krajach
doszło do wytworzenia się monarchii absolutnej, sojuszu
monarchów z miastami, rozwój świadomości narodowej i prób
tworzenia państw narodowych dążących do powiększania terytoriów
kosztem krajów sąsiednich, co zaowocowało wojnami w XVII
stuleciu
Rosja w Europie
" Do ok. XVII w. nie uważano Rosji za część Europy. Dopiero Piotr
Wielki, starannie wykształcony, znający Europę, zakładając u
krańców Zatoki Fińskiej miasto Sankt Petersburg oraz otwierając
kosztem Szwecji dostęp do Bałtyku  przyłączył Rosję do Europy,
równocześnie poszerzając panowanie po drugiej stronie Uralu. Piotr
I był też pierwszym carem koronowanym w stylu zachodnim, a nie
czapkÄ… Monomacha
" Katarzyna II, za sprzyjanie oświeceniu zwana przez filozofów
zachodu  Semiramidą Północy , silnymi rządami doprowadziła do
stłumienia wszelkich buntów w kraju i rozszerzyła terytorium Rosji
na zachód kosztem Rzeczpospolitej, biorąc udział w jej rozbiorach
Budowanie wspólnej Europy
Europa  francuska
" W XVIII w. Europa z jednej strony jest bardzo kosmopolityczna,
oświeceniowi intelektualiści twierdzili, że ojczyzna to przeżytek,
władcy jednak rządzili w sposób pragmatyczny, daleki od realizacji
oświeceniowych ideałów
" Paryż dzięki swym salonom, Wolterowi, ideałami oświecenia stał się
centrum kontynentu
" Kosmopolityzm objawiał się m.in. całkowitą dominacją języka
francuskiego w środowiskach kulturalnych i kręgach arystokracji
europejskiej. Od 1714 r., po traktacie w Rastatt, francuski przyjęty
został jako język dyplomacji
" Do tej swoistej frankomanii dodać trzeba też wpływy w dziedzinie
sztuki. Najlepszym przykładem jest pałac i park w Wersalu,
naśladowane w całej Europie.
" W drugiej połowie wieku konkurencyjnym stał się język angielski, za
sprawÄ…  anglomanii  rozwoju angielskiej literatury i nauki
Filozofia a Europa
" Francuscy filozofowie oświecenia, np. Monteskiusz, widzieli w sobie
przede wszystkim istoty ludzkie, dopiero póz
niej Europejczyków
" Dla Woltera ojczyzna to  połączenie wielu rodzin , widział też
wspólność Europejczyków:  ludy Europy kierują się zasadami
humanistycznymi, których nie znajdzie się w innych częściach
świata, ponieważ są bardziej ze sobą związane, mają prawa które
są im wspólne, wszystkie domy panujące są ze sobą
sprzymierzone, a ich poddani bezustannie podróżują i podtrzymują
wzajemne kontakty
" Jan Jakub Rousseau w Uwagach nad rzÄ…dem w Polsce (1772)
stwierdzał:  nie ma dziś już Francuzów, Niemców, Hiszpanów, a
nawet Anglików, bez względu na to co się o nich mówi; są tylko
Europejczycy. Wszyscy mają te same gusta, te same zamiłowania,
te same zwyczaje, ponieważ nikt nie był uformowany w duchu
narodowym przez jakąś szczególną instytucję
" Anglik William Penn za to wyobrażał sobie utworzenie
zgromadzenia  suwerennego lub cesarskiego sejmu, Parlamentu
lub Rady Europy
Odwrót
" W reakcji na nadmierną dominację Francji w Europie nastąpiła
reakcja gallofobiczna wśród wielu narodów
" Popularność języka zmalała, rozpoczęły się kampanie skierowane
przeciw zbyt luz
nym obyczajom francuskim
" Epoka romantyzmu odrzuciła racjonalistyczną literaturę francuską,
często antyreligijną, zwracając się chętnie ku literaturze niemieckiej
" Nastąpił odwrót od stylu rokoko ku klasycyzmowi. Pejzażyści zaczęli
malować ogrody w stylu angielskim, w których można było odnalez
ć
wzory dzikiej przyrody.
" Koniec XVIII w. to też moment w którym można szukać początków
rozwoju nacjonalizmów. Anglia, która pierwsza wystąpiła przeciw
dominacji Francji czuła siłę swej kultury, jedności i systemu
politycznego; rozczłonkowane Niemcy przy pomocy Herdera oraz
Włochy zaczęły pracować nad rozwojem świadomości narodowej
ZÅ‚oty wiek Europy
Ekspansja i imperializm
" Wiek XIX to  złoty wiek europejski, w którym to ciągle jeszcze
historia powszechna to właściwie historia Europy
" Europa została urządzona wg nowego ponapoleońskiego ładu.
Kongres Wiedeński wypracował zasady restauracji i legitymizmu,
mające zapewnić utrzymanie pokoju na kontynencie. Zgodnie z
koncepcją równowagi europejskiej dokonano podziału państw bez
uwzględniania zależności etnicznych czy geograficznych. Święte
Przymierze powołane w 1815 r. miało pilnować nowego ładu
" Krzywdzące często ustalenia Kongresu doprowadziły do zrywów
narodowowyzwoleńczych w Europie w okresie 1848-49, zwanych
Wiosną Ludów, poszerzających często swobody obywatelskie,
wprowadzajÄ…cych rzÄ…dy konstytucyjne oraz przemiany
kapitalistyczne
" To wiek gwałtownie postępujących przemian, wzrostu
demograficznego, industrializacji i urbanizacji, narodziny proletariatu
Powstanie Stanów Zjednoczonych
" Powstanie północnoamerykańskich kolonii brytyjskich przeciw
rządowi w Londynie i podpisanie 4 lipca 1776 r. przez członków
Kongresu Deklaracji Niepodległości dało byłym kolonistom nową
samoświadomość
" Pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych Jerzy Waszyngton
(uważany za ojca narodu), wybrany w 1789 r. doprowadził do
wzmocnienia młodego państwa federalnego, wyznawał też zasadę
neutralności Ameryki w stosunku do konfliktów europejskich
" Polityka izolacjonizmu została sformułowana w 1823 r. jako
doktryna Monroe a. Prezydent James Monroe deklarował, że Stany
Zjednoczone nie będą ingerować w sprawy państw europejskich czy
ich kolonii, zaznaczał też, że kontynent amerykański nie może stać
się obiektem kolonizacji, czy restauracji dawnych rządów
" Z powodu słabości amerykańskiej armii i marynarki w tamtym
czasie, doktryna nie była poważnie traktowana w Europie, spotkała
siÄ™ jednak z milczÄ…cÄ… zgodÄ… ze strony Wielkiej Brytanii
Amerykański sen
" Idee wolności i przestrzeni, nieograniczonych możliwości i ucieczki
od restrykcji starego kontynentu kusiły coraz więcej Europejczyków,
cierpiących ubóstwo wskutek postępującej industrializacji Europy
" Bestsellerowy utwór Hectora St. Johna Letters from an American
Farmer (1782) stworzył mit Ameryki jako raju, świata doskonałego:
 Tutaj w pewnym stopniu odzyskaliśmy starożytną dumę naszego
gatunku; nasze prawa są proste i sprawiedliwe, jesteśmy rasą
rolników, uprawa roli jest nieograniczona, a tym samym wszystko
rozwija się i kwitnie. (& ) W chwili gdy postawiłem stopę na własnej
ziemi, w moim umyśle pojawiła się jasna idea własności,
wyłącznego prawa, niezależności.
Amerykański mit
" Pół wieku od napisania książki Hectora St. Johna ten rolniczy raj,
nadmiernie eksploatowany przez osadników zamienił się w jałową,
pokrytą kurzem równinę
" Na Wschodnim Wybrzeżu industrializacja przybrała takie tempo, że
Ameryka szybko prześcignęła Europę i stała się gospodarczym
gigantem
" Od emigrantów z Europy zaczęły docierać informacje o brutalności
życia, niegodziwych warunkach, wyzysku i uzależnieniu od pracy
Europa i Ameryka
" W XIX wieku wśród amerykańskiej klasy średniej upowszechniły się
wyjazdy do Europy w celu zdobycia wykształcenia lub zetknięcia się
z tradycją i kulturą, która kształtowała europejską elitę intelektualną,
odwiedzić ziemię, w której tkwią ich korzenie
" Dla ludzi ze Starego Świata, Ameryka była wyróżniającym się
przykładem, godnym naśladowania. Ameryka pełniła rolę lustra 
jako idealne państwo, które zdołało połączyć uporządkowaną
wolność duchową z wysokim stopniem rozwoju materialnego
" Ten wzajemny podziw i rozwijająca się współpraca gospodarcza
Ameryki Północnej i Europy stopniowo sprawiły, że w wielu
dziedzinach obydwie kultury zaczęły wykazywać wielkie
podobieństwo i uważały się za ściśle powiązane i dążące do tych
samych celów
Nowy kolonializm
Odrodzenie kolonializmu w XIX w.
" Kolonizatorski wyścig w Afryce rozpoczął się ok. 1876 r. Wprawdzie
od kilkuset lat istniały na tym kontynencie europejskie przyczółki, ale
pod koniec XIX w. europejskie mocarstwa rozpoczęły wyścig w celu
podzielenia Afryki. Do 1914 r. cały kontynent znalazł się pod
europejskim panowaniem
" Po roku 1860 w Europie chętnie podnoszono ideę  posłannictwa
narodów cywilizowanych wśród  dzikich toczących walki
plemiennie, wyniszczonych przez choroby. Ziemie uznawane za
potencjalny łup prawnicy określali mianem res nulius (niczyje)
" Poglądy Alberta de Mun na temat zobowiązań ras wyższych wobec
niższych, były typowe dla przedstawicieli władz i zyskiwały
popularność w społeczeństwie. Także wśród pisarzy istniało takie
przekonanie, wg Rudyarda Kiplinga ekspansja kolonialna to
 brzemię białego człowieka
 Jądro ciemności
" Afryka, która poza swoim północnym skrajem, z dominującą
organizacją plemienną i brakiem rozwiniętych cywilizacji była
terenem stosunkowo Å‚atwego podboju
" Podział Afryki zainicjował Leopold II król Belgów tworząc w 1876 r.
Międzynarodowe Stowarzyszenie Kongo z zamiarem pozyskania
tam prywatnego terytorium a nie kolonii dla Belgii.
" Natychmiast odpowiedziały mu Francja (gdzie podróżnik De Brazza
zajął tereny leżące na północ od rzeki Kongo) i Wielka Brytania
" Bismarck, który nie mógł pozwolić na to by Niemcy pozostały w tyle
wyścigu zorganizował Kongres Zachodnioafrykański w Berlinie z
zamiarem podzielenia Afryki subsaharyjskiej między Europę i USA.
W tym kongresie nie wziął udziału żaden przedstawiciel Afryki, co
utrwaliło wzorzec dalszej kolonizacji
" Dzięki zdobyczom techniki, rozwojowi statków parowych czy
uzbrojenia, kolonizacja Afryki przebiegała w sposób błyskawiczny,
właściwie bez strat własnych
Podbój Chin
" Opory Chin przed dominacją potęg kolonialnych wywołały dwie tzw.
wojny opiumowe, które rozpoczęły się od zakazu importu opium do
Chin i zatopienie statku przewożącego opium będącego własnością
Kompanii Wschodnioindyjskiej
" Wojny opiumowe pokazały, że rywalizacja w koloniach czasami
ustępowała miejsca współpracy. Chiny, które długo opierając się
kolonizacji popadły w kryzys wewnętrzny, zostały zmuszone przez
państwa europejskie do przyznania koncesji handlowych i podziału
Państwa Środka na strefy wpływów
" Europejska dominacja natrafiała stale na opór ludności chińskiej
wobec  zamorskich diabłów . W 1900 r. wybuchło powstanie
bokserów (uczestnicy należeli do tajnego Związku Wielkiej Pięści).
Rebelianci dokonywali napaści na Europejczyków i oblegania
zagranicznych placówek dyplomatycznych, w Pekinie
dwudziestotysięczna armia broniła dzielnicy dyplomatycznej
" W Europie dochodziło do antychińskich kampanii propagandowych
" Ostatecznie, poza strefami wpływów, nie udało się dokonać
oficjalnego podziału Chin
Europa a Japonia
" Pierwsi Europejczycy (kupcy portugalscy) dotarli do Japonii w 1542
r. Wkrótce Japonia stała się miejscem realizacji misji
chrystianizacyjnej przez jezuitów w XVI i XVII w. Jednym z
pierwszych misjonarzy był Franciszek Ksawery
" Europejczycy zostali z Japonii wyparci w okresie Edo (1603  1868),
czyli rządów szogunów z dynastii Tokugawa
" Okres Edo charakteryzowała przede wszystkim polityka
izolacjonizmu
" Izolacja skończy się w 1853 r. za sprawą Matthew C. Perry ego,
który wpłynął do Zatoki Tokijskiej  czarnymi statkami , i podpisaniem
traktatu w Kanagawie (31 marca 1854) pomiędzy Japonią i Stanami
Zjednoczonymi. Na mocy traktatu Japonia otwierała swoje porty dla
handlu z zagranicą i kończyła z okresem sakoku (izolacjonizmu)
Konflikty w Indiach
" Powstanie Sipajów  wystąpienia ludności w Indiach (1857-1859),
skierowane przeciw Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej,
rekrutującej spośród miejscowych plemion żołnierzy, zmuszając ich
często do działania niezgodnego z ich religią i przekonaniami. Po
stłumieniu buntów Kompania została zlikwidowana
" W efekcie powstania już nie kompania handlowa lecz rząd brytyjski
przejął władzę w Indiach z gubernatorem z tytułem króla na czele.
Królowa Wiktoria w 1877 r. została cesarzową Indii, podkreślając ich
zależność od metropolii
" Rozpoczął się okres ostrożnego podchodzenia urzędników
brytyjskich do mieszkańców Indii, poprawa stanu edukacji,
usprawnienia w administracji, oraz dopuszczanie Hindusów do
sprawowania funkcji urzędniczych
" George Curzon, wicekról Indii w latach 1899-1905, który nazwał
Indie  perłą w koronie brytyjskiej mimo świadomości
nadchodzącego procesu dekolonizacji twierdził, że utrata Indii może
przynieść trwały kryzys w Anglii
Wojny w Europie
Europa w karykaturze
" Stosunki między europejskimi krajami doskonale obrazują
karykaturalne przedstawienia map Europy, szczególnie w XIX i XX
wieku.
I wojna światowa
" Napięcia w Europie, w której  Święte Przymierze usiłowało
utrzymać stan równowagi doprowadziło do takiego wzrostu napięć,
których na początku XX w. nie zdołano już rozwiązać na drodze
pokojowej. Zacięcie imperialistyczne, nacjonalizmy i rosnąca
popularność darwinizmu społecznego. Dodatkowo wyścig zbrojeń
oraz konflikty mocarstw w Afryce i na Bałkanach doprowadziły do
wybuchu wojny, która zmieniła oblicze Europy
" Wojna doprowadziła do porzucenia przez Stany Zjednoczone
polityki izolacjonizmu, wypowiedzenia Niemcom wojny 6 kwietnia
1917 r. i włączenia się do działań zbrojnych
" Poza Europą wojna toczyła się w koloniach i na morzach
" W efekcie powojennego ładu w Europie powstały nowe państwa,
rozpadły się największe monarchie, dokonano tez nowego podziału
kolonialnego w Afryce i Azji
Herbert George Wells  Historia świata
" Napisany (w 1920 r.) z rozmachem intelektualnym utwór
poszerzajÄ…cy pole widzenia tradycyjnej historii, cofajÄ…cy siÄ™ do
prapoczątków:  obecnie wydaje się rzeczą prawdopodobną, iż
niezależne istnienie Ziemi jako planety latającej dookoła słońca
trwa dłużej (być może o wiele dłużej) niż dwa miliardy lat i
opisujący szeroko poszczególne etapy, podobnie jak poszerzanie
tradycyjnego spojrzenia na kolebki cywilizacji, które Wells
poszerzył też o te mniej znane, których znaczenie dla rozwoju
świata trudno przecenić.
" Wells wytypował trzy czynniki, które działały na ludzkość, Europę
i świat w sposób integrujący:
1. Czynnik ekonomiczny  wynikający z postępu nauki i techniki
2. Czynnik społeczny  jako następstwo rozwoju idei oświatowych
3. Czynnik polityczny  będący konsekwencją scalania się w ramach
ogólnoludzkiej organizacji państwowej
II wojna światowa
" Wojna, która rozpoczęła się w 1939 r. i zakończyła w 1945 r. miała
tragiczne skutki w całej Europie. Odkrycie broni masowego rażenia
oraz ludobójstwa, doprowadziły do eksterminacji milionów ludzi
" W efekcie wojny doszło do konieczności wieloletniej odbudowy
zniszczonych miast, nastąpił proces dekolonizacji i budowy nowej
jedności w Europie
" Nastąpiła też zmiana układu sił w Europie. Osłabiła się pozycja
Francji, Wielkiej Brytanii i Niemiec, decydujące znaczenie miały
decyzje podejmowane przez ZSRR i Stany Zjednoczone
" Nowa powojenna Europa została podzielona na dwa bloki wpływów
 żelazną kurtyną od Szczecina po Triest. Ten stan utrzymał się aż
do Jesieni Ludów w 1989 r., kiedy po zainicjowanych przez Polskę
działaniach doszło do upadku komunizmu w krajach Europy
Åšrodkowo-Wschodniej
Europa i świat po 1945 r.
Dekolonizacja
" Dekolonizacja miała wielkie znaczenie dla przyszłości samej
Europy. Nieustanna rywalizacja w koloniach prowadziła do wielu
kryzysów
" Europejczycy wierzyli, że kolonie są dla nich obszarami
umożliwiającymi rozwój, dającymi korzyści ekonomiczne. W okresie
wojny 1940-44 np. Francja z kolonii czerpała rezerwy ludzkie.
Usamodzielnienie się kolonii pozbawiło państwa kolonialne tego
wszystkiego. Musiały one zmienić kierunek swoich zainteresowań
" Elity skolonizowanych państw wykształcone na europejskich
uniwersytetach uznały, że zasada Self Determination odnosi się
także do nich
" W ciągu dwudziestu lat od zakończenia II wojny światowej
większość kolonii uzyskała niepodległość
Dekolonizacja
" Pierwszym niepodległym krajem była  Perła Korony Brytyjskiej czyli
Indie, które w 1947 r. przestały być kolonią. Pod wodzą Mahatmy
Gandhiego, przywódcy ruchu o prawa człowieka doprowadzono do
uzyskania niezależności
" Dla historii dekolonizacji wyjątkowe znaczenie miał rok 1960, kiedy
to siedemnaście krajów Afryki uzyskało niepodległość (rok ten
nazywany jest Rokiem Afryki). W 1960 r. premier Wielkiej Brytanii
Harold Macmillan dał słynne przemówienie do parlamentu Republiki
Południowej Afryki w Kapsztadzie -  Wind of Change .
" Bezpośrednią pomoc metropolii dla dawnych poddanych zastąpiła
pomoc międzynarodowa organizowana przez instytucje europejskie
do spraw nowych państw Afryki, Karaibów, Pacyfiku
Budowanie jednej Europy
" Powstanie Unii Europejskiej w 1993 r. oraz powstanie Åšwiatowej
Organizacji Handlu w 1994 r. prowadzą do procesów integracji
politycznej, gospodarczej i społecznej zrzeszonych w nich krajów.
" Tożsamość europejska i identyfikacja z zasadami ustrojowymi oraz
wspólną tradycją stanowią podstawę budowania Europy w nowym
duchu
" WTO, która ma nadzorować i doprowadzać do większej liberalizacji
w handlu międzynarodowym oraz formalizować porozumienia i
rozstrzygać spory jest jednocześnie oskarżana o poszerzanie
społecznych nierówności między bogatymi i biednymi. Podkreśla się
też niekorzystne działania WTO w stosunku do małych krajów w
porównaniu z dużymi oraz działanie na korzyść dużych firm. Krytycy
podkreślają też, że nie da się pozostawać bezstronnym zarządzając
globalnÄ… gospodarkÄ…
Bibliografia do wątku Europa, świat:
Cywilizacja europejska, wykłady i eseje, pod red. Macieja
Koz
mińskiego, Warszawa 2004
Norman Davies, Europa, Kraków 1998
Historia powszechna. Cywilizacje Wschodu (XVII-XIX wiek.
Od wielkich rewolucji po restauracjÄ™, pod red. Luca
Serafini, Warszawa 2007
Historia Europy, pod red. Frederic a Delouche a, Warszawa
1994
Historia narodów Europy, Jean Baptiste Duroselle,
Warszawa 1996
Ilustrowana historia świata, pod red. Geoffreya Parkera,
Warszawa 1995
Jan Kieniewicz, Ekspansja, kolonializm, cywilizacja,
Warszawa 2008
Jerzy KÅ‚oczowski, Nasza tysiÄ…cletnia Europa, Warszawa
2010
Paulina Matera, Rafał Matera, Stany Zjednoczone i
Europa. Stosunki polityczne i gospodarcze 1776-2004,
Warszawa 2007
Peter Rietbergen, Europa. Dzieje kultury, Warszawa 2001
Jerzy Strzelczyk, Odkrywanie Europy, Poznań 2000
Starożytne cywilizacje, pod red. Grega Woolfa, Warszawa
2007 Herbert George Wells, Historia świata, Wrocław 1978
http://www.romanum.historicus.pl
http://alehistoria.blox.pl/html