Wyniki badań odporności na uderzenie ochrania-  Dla uzyskania 2 poziomu ochrony stosowanie
czy goleni przeprowadzone przy energii uderzenia dodatkowych amortyzatorów nie jest konieczne.
30 J (tabela 3) jednoznacznie wskazują, \
e dodat-  Dla uzyskania 3 poziomu ochrony niezbędne jest
kowe amortyzatory znacznie obni\
ają wartość siły stosowanie dodatkowych amortyzatorów.
przenoszonej pod próbkę i są wręcz niezbędne dla
zapewnienia 3 poziomu ochrony. Literatura
Wnioski 1. BS 7971: 20002: Odzie\
i sprzęt ochronny do
u\
ytku w sytuacjach przemocy i podczas szkolenia,
Badania zmodyfikowanych wersji ochraniaczy Część 1: Wymagania ogólne i Część 4: Ochrania-
wykazały następujące zale\
ności: cze kończyn. Wymagania ogólne i metody badaw-
 Sposób wyprofilowania kształtki zewnętrznej ma cze.
istotny wpływ na wartość siły przeniesionej pod 2. Praca badawcza ITB  MORATEX :
próbkę. Im bardziej rozbudowaną ma powierzchnię,  Modyfikacja technologii elementów ochraniaczy
tym lepsze uzyskuje się wyniki odporności na przeciwuderzeniowych kończyn w celu
uderzenie. Na wielkość amortyzacji uderzenia wpływ podniesienia ich parametrów technicznych ; A
ódz

ma nie tylko kształt  karbu , lecz równie\
jego 2006.
wysokość. 3. G. Redlich, K. Fortuniak: Odporność ochraniaczy
 Zastosowanie ró\
nego typu amortyzatorów kończyn na uderzenie  ocena z zastosowaniem
w przedmiotowych ochronach znacznie poprawia normy B 7971;  Techniczne Wyroby Włókienni-
odporność na uderzenie badanych części. cze ; 2004, nr 3-4, s. 96-98.
Recenzja: dr in\
. Sylwia Tarkowska
Nanokompozyty polimerowe  rola nanododatków
Magdalena Olejnik
Instytut Technologii Bezpieczeństwa  Moratex , A
ódz

anotechnologia jest szybko rozwijającą się poziomie trzecim przykładowymi opisami zakresu
interdyscyplinarną dziedziną wiedzy, obej- zainteresowań.
N mującą wiele obszarów badawczych, jak Rozpatrując podział szczegółowy, na uwagę
np. fizyka, chemia, biologia, mechanika czy zasługuje obszar badawczy obejmujący nanoma-
medycyna. teriały i kompozyty. Spośród wielu przytoczonych
Ze względu na początkową fazę rozwoju zakres przykładów zakresu zainteresowań wyró\
nia się
tematyczny nanotechnologii nie został dotąd wiele obszarów zastosowań nanomateriałów od
jednoznacznie zdefiniowany. Brak kompleksowego ceramiki po medycynę.
ujęcia obszarów badawczych w dziedzinie nano- Nale\
y podkreślić, i\
pojęcie nanomateriały jest
technologii zawartych w strategiach, inicjatywach określeniem bardzo ogólnym. Grupa ta obejmuje m.
i opracowaniach krajowych oraz międzynarodowych in. nanokompozyty polimerowe, które ze względu na
wynika głównie z tego, i\
obejmują one jedynie swoje szerokie zastosowanie wzbudzają coraz
tematykę uznaną za priorytetową przez zespoły ją większe zainteresowanie środowiska naukowego.
opracowujące [1]. Nanokompozyty polimerowe, czyli materiały
Na podstawie wcześniejszych propozycji podzia- dwufazowe, w których w matrycy polimerowej
łów obszarów badawczych zawartych w doku- rozmieszczone są nanododatki, wytwarza się na
mentach innych państw i organizacji oraz we bazie polimerów zarówno termoplastycznych, jak
współpracy z krajowym środowiskiem naukowym i termoutwardzalnych. Natomiast drugi składnik to
Interdyscyplinarny Zespół ds. Nanonauki i Nano- najczęściej substancje nieorganiczne, np. krzemiany
technologii opracował trzypoziomową polską klasy- warstwowe, krzemionka bądz
fulereny, nanorurki
fikację, zawierająca dziesięć głównych obszarów węglowe, metale oraz gazy (w tzw. nanopiankach
badawczych nanotechnologii (tabela 1). polimerowych) [3].
Dla obszarów podstawowych (tabela 1) przed- Du\
e zainteresowanie tego rodzaju nowymi
stawiono podział szczegółowy uzupełniony na kompozytami związane jest z ich właściwościami
Techniczne Wyroby Włókiennicze 2008
25
Tabela 1. Obszary badawcze w dziedzinie nanonauk Jednoatomowe
i nanotechnologii według  Narodowej Strategii dla Polski [2] urządzenia
Urządzenia Manipulatory
w nanoskali molekularne
Podział Podział Opis
Sensory i biosen-
podstawowy szczegółowy
sory
1 2 3
np. przyrządy i oprogra-
np. modelowanie własności
mowanie do pomiarów
obiektów w skali nano;
metodami mikroskopo-
tarcie i zwil\
anie,
wymi; mikroskopy prób-
nanoprzepływy i dyfuzja
ników skanujących; na-
powierzchniowa; granice
nopróbniki składu che-
miniaturyzacji; zjawiska
Nanoanalityka Urządzenia micznego; urządzenia do
Nanofizyka samogromadzenia i sa- i nanometrologia Metody manipulacji pojedynczymi
Nanochemia moorganizacji; modelo-
obiektami w nanoskali;
Zjawiska i procesy
Nanomechanika wanie struktury moleku-
metody wykorzystujące
w nanoskali
Nanobiologia larnej i właściwości che-
promieniowanie
Nanoinformatyka micznych nanocząstek
synchrotronowe i promie-
i nanostruktur; aktywność
niowanie laserowe; metody
chemiczna nanocząstek i
nanolityki w skali nano
nanostruktur;
Sensory subko-
fizykochemiczne podstawy
mórkowe i nano-
powstawania układów
trasery
samoorganizujących się
Biomembrany
Nanocząstki
Nanobio Nanokapsuły
Nanodruty,
Obiekty biomi-
nanowłókna
metyczne
i nanorurki np. nanokryształy i mate-
Maszyny moleku-
Nanostruktury
Nanostruktury riały porowate
larne
powierzchniowe
Terapia celowana
np. przenośne urządzenia
Nanostruktury
Urządzenia
lab-on-chip; wszczepialne
trójwymiarowe
diagnostyczne
bioczujniki
np. nanomateriały mag- Biochipy-systemy
netyczne i dla spintroniki; Nanomedycyna diagnostyczne
nanomateriały dla In\
ynieria
elektroniki; nanomateriały tkankowa
dla optyki i fotoniki; Maszyny
nanomateriały dla molekularne
Nanomateriały
medycyny; nanomateriały
Procesy
Nanomateriały funkcjonalne
na sensory, nanomateriały
i urządzenia
i kompozyty Nanomateriały
na ogniwa i baterie;
produkcyjne dla
konstrukcyjne
nanomateriały dla katalizy;
nanotechnologii
nanomateriały tekstylne;
nanomateriały metaliczne;
nanomateriały ceramiczne;
mechanicznymi, optycznymi, elektrycznymi oraz
nanomateriały polimerowe;
termicznymi, które są znacznie lepsze w porównaniu
materiały nanohybrydowe
do tradycyjnych kompozytów. Przy czym
Elektronika
wprowadzenie do matrycy polimerowej nanododatku
molekularna
w ilości 3-5% wystarcza, aby osiągnąć określone,
Elektronika
polimerowa np. magnesy z poje- wysokie właściwości nanokompozytu [4]. Jego
Nanoelektronika Pamięci masowe dynczych molekuł; nano-
właściwości związane są m.in. ze zwiększoną
i nanomagnetyzm Nanotechnologia magnesy molekularne
powierzchnią oddziaływania pomiędzy składnikami
półprzewodników o wysokim spinie
kompozytu (między nanododatkiem
Nanolotografia
a fazą polimerową) oraz specyficznymi właściwoś-
i nanodruk
Nanomagnesy ciami nanododatku.
Nanofotonika
Zastosowanie nanotechnologii w formowaniu
Optoelektronika np. kryształy fotoniczne;
włókien chemicznych stwarza nowe mo\
liwości
Optyka kwantowa światłowody fotoniczne;
uzyskania z nich wyrobów o większej funkcjo-
Powierzchnie jednofotonowe z
ródła
nalności w porównaniu do wyrobów otrzymywanych
optyczne mano- światła i z
ródła fotofnów
Nanooptyka
z tradycyjnych włókien. Prowadzone obecnie w tej
metryczne skorelowanych; światło-
Plazmonika wody plazmonowe; mo- dziedzinie prace, dotyczące nanotechnologii, mo\
na
Nowe z
ródła i de- lekularne czujniki plaz-
podzielić na dwa kierunki, a mianowicie:
tektory promie- monowe
otrzymywanie nanowłókien oraz otrzymywanie
niowania
1 2 3
Techniczne Wyroby Włókiennicze 2008
26
włókien z nanokompozytów. Nanowłókna mogą
mieć w przyszłości wiele zastosowań m.in. w tech-
L ekarstwo
nice, in\
ynierii materiałowej, jak równie\
w medy- N anocząsteczki
cynie. Wiele ośrodków badawczych prowadzi magnetyczne
jako nośniki leku
intensywne badania nad wykorzystaniem ich
w leczeniu tkanek miękkich, jako nośników leków
lub materiałów opatrunkowych czy podło\
y dla
in\
ynierii tkankowej [5, 6]. Natomiast włókna
Manipulacja
z nanokompozytów mogą być stosowane w znacznie
zewnętrznym
większej liczbie dziedzin, między innymi ze względu
polem
na ich dobrą przerobowość na płaskie wyroby magnetycznym
włókiennicze.
Zmienione
Rodzaje nanododatków i ich zastosowanie
chorobowo
komórki
Wprowadzenie do matrycy polimerowej nanodo-
datku, w zale\
ności od jego rodzaju ma na celu
nadanie kompozytom odpowiednich właściwości
mechanicznych, termicznych, optycznych, po-
wierzchniowych bądz
biologicznych. Uzyskiwane
znacznie lepsze właściwości nanokompozytów uza-
Rys. 1. Schemat lokalnej terapii magnetycznej [13]
le\
nione są przede wszystkim od: kształtu i rozmiaru
Do nanocząstek ferromagnetyku dołącza się lek
cząstek nanododatku, powierzchni właściwej,
i wprowadza taki kompleks w określone miejsce
stopnia rozwinięcia powierzchni, energii powierz-
organizmu człowieka przy u\
yciu gradientu pola
chniowej oraz od sposobu przestrzennego roz-
magnetycznego (rysunek 1). Następnie cząstki
mieszczenia nanocząstek w matrycy polimerowej.
magnetyczne połączone z lekiem utrzymuje się
Ogólnie nanododatki mo\
emy podzielić na:
w chorobowo zmienionych tkankach za pomocą pola
" metale i związki metali,
magnetycznego, a\
do całkowitego uwolnienia leku,
" fulereny, nanorurki węglowe,
po czym cząstki te są usuwane z organizmu pacjenta
" ceramikę (krzemionka, hydroksyapatyt, krze-
równie\
za pomocą gradientu pola magnetycznego.
miany warstwowe).
ć% substancje wykorzystywane w separacji immu-
Metale i związki metali
nologicznej [14]
Wprowadzenie nanododatku metalu bądz
jego
Proces separacji immunologicznej oparty jest na
związku (np. tlenku) do matrycy polimerowej ma na
wiązaniu szkodliwych biomolekuł lub ksenobiotyków
celu uzyskanie przede wszystkim odpowiednich
przez inne organiczne biomolekuły, połączone z
właściwości elektrycznych, m.in. przewodzących,
nanocząstkami ferromagnetycznymi.
półprzewodzących, antystatycznych. Do najczęściej
ć% substancje słu\
ące do diagnozowania i leczenia
stosowanych metali w nanokompozytach poli-
nowotworów przy u\
yciu hipertermii magnetycznej
merowych nale\
ą srebro, złoto i miedz
. Natomiast
[15, 16]
wśród związków metali nale\
y wymienić tlenki
\
elaza (Fe2O3, Fe3O4) o właściwościach ferromag- Metoda ta polega na wykorzystaniu wra\
liwości
netycznych lub ditlenek tytanu (IV), którego
komórek nowotworowych na podwy\
szoną tem-
obecność w nanokompozycie powoduje zmianę
peraturę, w wyniku czego wprowadzone do nowo-
właściwości optycznych w porównaniu z odpowied- tworu cząstki magnetyczne poddane działaniu
nimi właściwościami polimeru.
zmiennego pola magnetycznego nagrzewają się do
W zastosowaniach medycznych największe
temperatury 43-47�C, co powoduje zmniejszenie
znaczenie spośród metali obecnie mają nanocząstki
aktywności metabolicznej nowotworu.
srebra, które nadają kompozytom z ich udziałem
ć% substancje wykorzystywane do wzmocnienia
właściwości antybakteryjne [7 - 11], co pozwala na
kontrastu w obrazowaniu tkanek za pomocą rezo-
wykorzystanie tych nanokompozytów m.in. na ma-
nansu magnetycznego (MRI) [17, 18]
teriały opatrunkowe. Wiele ośrodków badawczych
prowadzi równie\
prace nad wykorzystaniem nano- Wprowadzenie nanocząstek magnetycznych do
badanej tkanki powoduje wzrost szybkości relaksacji
cząstek ferromagnetycznych w ró\
nych dziedzinach
protonów w tych obszarach, co z kolei prowadzi do
medycyny. Stosowane są one między innymi jako:
poprawy kontrastu między poszczególnymi
ć% substancje słu\
ące do transportu leków na
obszarami, a w szczególności daje mo\
liwość
zasadzie lokalnej terapii magnetycznej [12]
Techniczne Wyroby Włókiennicze 2008
27
Rys. 2. Budowa przestrzenna fulerenu C60 i C70 [20]
rozró\
nienia obszaru patologicznego od zdrowej
tkanki.
Fulereny i nanorurki węglowe
Do najbardziej rozpowszechnionych form węgla
stosowanych w postaci nanododatków nale\
ą przede
wszystkim fulereny oraz nanorurki węglowe.
Fulereny są to cząsteczki chemiczne składające się
z kilkudziesięciu do kilkuset atomów węgla,
o zamkniętej budowie klatkowej. Powierzchnie
fulerenów tworzą układy sprzę\
onych pierścieni
składających się z pięciu i sześciu atomów węgla.
Istnieje cała rodzina fulerenów. Najpopularniejszymi
odmianami fulerenów są C60 oraz C70, czyli
cząsteczki zawierające odpowiednio 60 i 70 atomów
węgla (rysunek 2) [19].
Rys. 3. Struktura przestrzenna nanorurki węglowej wielościennej
Fulereny, poddane modyfikacji ró\
nymi związ-
[21]
kami, np. modyfikacji powierzchniowej bądz
za-
wierające wewnątrz klatki inne atomy lub cząsteczki,
wyeliminować zjawisko gromadzenia się ładunków
znalazły zastosowanie w wielu dziedzinach nauki.
elektrostatycznych. Nanorurki dodawano do takich
Na bazie fulerenów uzyskano m.in. materiały
polimerów, jak: poliestry, poliwęglany czy poliamidy
smarujące, włókna wysokowytrzymałe, membrany
[19]. Na bazie włókien prekursorowych z paków
molekularne czy nanowarstwy. Właściwości ele-
udało się uzyskać włókna węglowe zawierające na-
ktryczne i optyczne fulerenów wykorzystano do
norurki [1]. Uzyskane włókna zawierające 5%wag.
budowy czujników akustycznych, półprzewodników,
nanorurek węglowych charakteryzowały się 90%
nieliniowych urządzeń optycznych, nadprze-
wzrostem wytrzymałości na rozciąganie, 150%
wodników, przetworników elektrooptycznych oraz
wzrostem modułu Younga i 340% wzrostem prze-
baterii wysokoenergetycznych. Natomiast właści-
wodnictwa elektrycznego. Ponadto nanorurki wę-
wości chemiczne fulerenów pozwoliły na skonstru-
glowe znalazły zastosowanie w wytwarzaniu senso-
owanie kontenerów cząsteczkowych, nanokataliza-
rów chemicznych [22], materiałów wykorzystujących
torów, reagentów organicznych czy preparatów
zjawisko emisji polowej [23], podło\
y katalitycznych
farmaceutycznych [1].
[24], urządzeń elektrycznych [25], nanoszczypy
Drugą najbardziej rozpowszechnioną w nano-
[26], superkondensatorów [27].
technologii formę węgla stanowią nanorurki
węglowe (rysunek 3).
Badania właściwości nanorurek węglowych wy- Nanododatki ceramiczne
kazały, \
e ich dodatek do matrycy polimerowej
powoduje, i\
kompozyty takie mogą się stać prze- Najczęściej stosowaną do otrzymywania nano-
wodnikami elektrycznymi. Dzięki temu mo\
na kompozytów polimerowych grupę nanododatków
Techniczne Wyroby Włókiennicze 2008
28
 Do wytwarzania nanokompozytów polimerowych
są stosowane najczęściej takie polimery ter-
moplastyczne, jak poliolefiny, poliamidy (głównie
PA6) i polistyren. Przy małej zawartości nanonapeł-
niacza osiąga się znacznie lepsze właściwości ni\

w konwencjonalnych kompozytach, gdzie cząstki
napełniacza są rozproszone w matrycy polimerowej,
np. dwufazowe kompozyty typu PA6/MMT
charakteryzuje znaczny wzrost modułu sprę\
ystości i
zwiększone wartości naprę\
enia zrywającego [29].
Ponadto stosowany glinokrzemian warstwowy
podczas kontaktu z płomieniem nie powoduje
wzrostu wytwarzanych ilości tlenku węgla i dymu.
W wyniku spalania tworzywa na powierzchni
palącego się nanokompozytu tworzy się warstewka
zwęgliny, która odcina dostęp tlenu do matrycy
Rys. 4. Struktura krzemianów trójwarstwowych 2:1 [28]
polimerowej. Zmniejsza się tym samym palność
tworzywa oraz wzrasta odporność termiczna [29].
Tabela 2. Wzory chemiczne i charakterystyczne parametry zwykle
Jako tworzywa termoutwardzalne do wytwarzania
stosowanych krzemianów trójwarstwowych 2:1 [28]
nanokompozytów z udziałem montmorylonitu
Rodzaj
stosuje się najczęściej \
ywice epoksydowe, poliure-
krzemianu Rozmiar
tany, polisiloksany i nienasycone \
ywice poliestrowe.
Wzór chemiczny
warstwowego cząstek [nm]
Wprowadzenie niewielkich ilości napełniacza
2:1
polepsza szereg właściwości tworzywa, takich jak:
wytrzymałość na rozerwanie, wytrzymałość na
Montmorylonit Mx(Al4-xMgx)Si8O20(OH)4 100-150
ściskanie, współczynnik rozszerzalności cieplnej,
odporność chemiczna [29].
Hektorit Mx(Mg6-xLix)Si8O20(OH)4 200-300
Drugim po krzemianach warstwowych najczęściej
stosowanym nanododatkiem ceramicznym jest
Saponit MxMg6(Si8-xAlx)Si8O20(OH)4 50-60
krzemionka, czyli tlenek krzemu (IV), tworzący
*M  jednowartościowy kation; x  stopień podstawienia (0,5-1,3) rozbudowane struktury przestrzenne. Do otrzymy-
wania nanokompozytów z udziałem krzemionki
ceramicznych stanowią krzemiany warstwowe, a stosuje się dwie główne metody:  in situ w trakcie
w szczególności montmorylonit (MMT), hektorit, otrzymywania kompozytu oraz w wyniku procesu
saponit. Są one zbudowane z pakietów trójwar- mieszania z polimerem specjalnych gatunków
stwowych 2:1 zawierających jedną warstwę okta- krzemionek w wytłaczarce [3]. W przypadku
edryczną, umieszczoną pomiędzy dwiema warstwa- pierwszej z metod otrzymywano m.in. nanokompo-
mi tetraedrycznymi (rysunek 4). Ich wzory che- zyty z udziałem poliamidu 6 [30] oraz polistyrenu
miczne oraz podstawowe parametry są przedsta- [31]. Otrzymane w ten sposób nanokompozyty
wione w tabeli 2 [28]. Warstwa oktaedryczna jest charakteryzowały się polepszonymi właściwościami
zbudowana z tlenku glinu lub magnezu i połączona z mechanicznymi, podwy\
szoną odpornością termi-
dwiema zewnętrznymi, krzemowymi warstwami czną oraz zmniejszoną palnością. Natomiast przy-
(tetraedrycznymi) poprzez wspólne atomy tlenu. kładem nanokompozytu otrzymanego drugą metodą
W celu nadania powierzchni MMT organofilo- mo\
e być mieszanie izotaktycznego polipropylenu
wego charakteru i zwiększenia jego powinowactwa oraz szczepionej polistyrenem krzemionki.
do substancji organicznych prowadzi się wymianę W wyniku tak wprowadzonej do kompozytu krze-
kationów metali na większe kationy, np. alkilo- mionki otrzymano wzrost naprę\
enia zrywającego,
amoniowe. Dodatkowo, w wyniku wymiany katio- wzrost temperatury mięknienia oraz zwiększenie
nów dochodzi do zwiększenia odległości między udarności kompozytu.
warstwami z około 1 nm dla naturalnego MMT do W zastosowaniach medycznych największe zna-
2-3 nm w przypadku modyfikowanego związkami czenie mają ró\
nego rodzaju bioaktywne szkła oraz
organicznymi [28]. kompozyty typu szkło  ceramika. Uwarunkowane
Polimery, do których wprowadzono MMT w celu jest to szczególną rolą, jaką odgrywa krzem w two-
polepszenia niektórych właściwości bądz
nawet rzeniu się struktur kości, procesu ich wapnienia
nadania kompozytom nowych cech, są opisane i regeneracji po złamaniach [32]. Obecnie szkła
w literaturze bardzo szeroko i dotyczą zarówno po- i kompozyty tego rodzaju wykorzystuje się m.in.
limerów termoplastycznych, jak i termoutwardzal- w leczeniu ubytków kostnych kości biodrowej, o-
nych [29]. kolicy stawu kolanowego oraz kręgosłupa [33 - 38].
Techniczne Wyroby Włókiennicze 2008
29
 Ca(I) pozytów. Rozpatrując szeroką gamę dostępnych
Ca(II )
nanododatków, uwidaczniają się tak\
e mo\
liwości
PO4
ró\
norodnych zastosowań uzyskiwanych nanokom-
OH
pozytów polimerowych.
Ponadto istotną zaletą otrzymywania nanokom-
pozytów polimerowych jest to, \
e wprowadzenie do
matrycy polimerowej nanododatku w ilości 3-
-5% wystarcza, aby osiągnąć określone, wysokie
właściwości nanokompozytu w porównaniu do
Ca tradycyjnych kompozytów.
P
O
H
Literatura
1. A. Mazurkiewicz.  Nanonauki i nanotechnologie.
Stan i perspektywy rozwoju , Wydawnictwo Instytutu
Technologii Eksploatacji  PIB, Radom 2007.
Rys. 5. Struktura hydroksyapatytu [39] 2. Interdyscyplinarny Zespół do spraw Nanonauki i
Nanotechnologii, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa
Materiałem ceramicznym, który aktualnie rewo- Wy\
szego,  Nanonauka i Nanotechnologia 
lucjonizuje nowoczesną medycynę jest hydroksy- Narodowa Strategia dla Polski , Warszawa 2006.
apatyt, czyli ortofosforan wapnia (Ca10(PO4)6(OH)2) o 3. M. Kacperski, Polimery 47, 801, 2002.
stosunku molowym Ca/P równym 1,667 i zawiera- 4. L. Piecyk, Tworzywa Sztuczne i Chemia 2,
jącym grupy wodorotlenowe [39] (rysunek 5). Marzec/Kwiecień 2006, 20.
Obecnie najszersze zastosowanie w medycynie 5. K.L. Elias, R.L. Price, T.J. Webster, Biomaterials 23,
posiadają bioceramiczne postacie hydroksyapatytu. 2002, 3279.
Jest on stosowany m.in. w stomatologii, w chirurgii 6. J.L. McKenzie, M.C. Waid, R. Shi, T.J. Webster,
szczękowo-twarzowej, w ortopedii, jako nośnik Biomaterials 25, 2004, 1309.
leków i jako składnik podło\
y do hodowli komórek 7. A. Pupka, J. Skóra, D. Janczak, S. Pawłowski,
[40 - 44]. G. Kału\
a, P. Szyber, Polimery w Medycynie 36(1),
Wykorzystywany jest on równie\
do pokrywania 2006, 1.
implantów metalicznych [45, 46]. Jego obecność 8. A.B. Lansdown, Curr Probl Dermatol 33, 2006, 17.
powoduje szybkie pobudzanie wzrostu tkanki 9. Patent US 20060272542, 2006.
kostnej, dobre wiązanie z macierzystą kością oraz 10. Patent europejski EP 1490543, 2004.
przyczynia się do poprawy międzywarstwowej 11. Patent US 2003185889, 2003.
adhezji [47]. Zastosowanie hydroksyapatytu jako 12 A.S. L�bbe, Ch. Alexiou, Ch. Bergemann, J. Surg
warstwy bioaktywnej w sposób znaczący poprawia Res 95, 2001, 200.
biozgodność i bioaktywność implantu z tkanką 13. A. Ślawska-Waniewska, Postępy Fizyki 55(4), 2004,
biorcy [48, 49]. Mo\
e być stosowany równie\
jako 157.
nanododatek do matryc polimerowych wykorzysty- 14. C.B. Kriz, K. Radevik, D. Kriz, Anal Chem 68,
wanych do otrzymywania skafoldów dla in\
ynierii 1996, 1966.
tkankowej [50, 51]. 15. N.A. Brusentsov, V.V. Gogosov, T.N. Brusentsova,
A.V. Sergeev, N.Y. Jurchenko, A.A. Kuznetsov, O.A.
Podsumowanie Kuznetsov, L.I. Shumakov, J Magn Magn Mater 225,
2001, 113.
Nanotechnologia jako dziedzina nauki znajduje 16. A. Jordan, R. Scholz, K. Maier-Hauff,
się w kręgu zainteresowań wielu naukowców na M. Johannsen, P. Wust, J. Nadobny, H. Schirra,
całym świecie. Uwarunkowane jest to przede H. Schmidt, S. Deger, S. Loening, W. Lanksch,
wszystkim tym, i\
jest to dziedzina interdyscypli- R. Felix, J Magn Magn Mater 225, 2001, 118.
narna, co z kolei stwarza mo\
liwości współpracy 17. T.C. Yeh, W.G. Zhang, S.T. Ildstad, C. Ho, Magnet
grona naukowego wyspecjalizowanego w ramach Reson Med 1995, 33, 200.
zupełnie odmiennych dotąd dziedzin nauki. 18. J.W.M. Bulte, M. de Cuyper, D. Despres, J.A.
Badania właściwości nanokompozytów polime- Frank, J Magn Magn Mater 194, 1999, 204
rowych udowodniły, i\
w zale\
ności od rodzaju 19. W. Przygocki, A. Włochowicz,  Fulereny i nano-
matrycy polimerowej oraz od rodzaju nanododatku rurki , Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, War-
mo\
liwe jest uzyskanie nowych cech takiego nano- szawa, 2001.
kompozytu lub pogłębienie ju\
istniejących w po- 20. http://www.chem.sunysb.edu/msl/fullerene.html
równaniu do właściwości konwencjonalnych kom- 21. http://students.chem.tue.nl
Techniczne Wyroby Włókiennicze 2008
30
22. J. Kong, N.R. Franklin, Ch. Zhou, M.G. Chapline, 38. J.S. Zamet, U.R. Darbar, G.S. Griffits,
S. Peng, K. Cho, H. Dai, Science 287, 2000, 622. J.S. Bulman, U. Br�gger, W. B�rgin, H.N. Newman,
23. M. Paradise, T. Goswami, Mater Design 28, 2007, J Clin Periodontol 24, 1997, 410.
1477. 39. S. Bła\
ewicz, L. Stoch,  Biomateriały Tom 4
24. J.M. Planeix, N. Coustel, B. Coq, V. Brotons, Akademicka Oficyna Wydawnicza Exit, 2003.
P.S. Kumbhar, R. Dutartre, P. Geneste, P. Bernier, 40. Z. Knychalska-Karwan, A. Ślósarczyk,  Hydro-
P.M. Ajayan, J Am Chem Soc 116, 1994, 7935. ksyapatyt w stomatologii , Wydawnictwo Krak-
25. S. Saito, Science 278, 1997, 77. media, Kraków, 1996.
26. P. Kim, C.M. Lieber, Science 286, 1999, 2148. 41. G. Loupasis, I.D. Hyde, E.W. Morris, Arch Orthop
27. G. Che, B.B. Lakshmi, E.R. Fisher, C.R. Martin, Traum Su 117, 1998, 132.
Nature 393, 1998, 346. 42. K. de Groot, Ceram Int 19, 1993, 93.
28. S. Sinha Ray, M. Okamoto, Prog Polym Sci 28, 43. A. Ślósarczyk, Stomatologia Współczesna 4, 1997,
2003, 1539. 342.
29. M. Kacperski, Polimery 2, 83, 2003. 44. H. Oonishi, Biomaterials 12, 1991, 171.
30. E. Reynaud, T. Jouen, C. Gauthier, G. Vigier, 45. D. Zaffe, C. Bertoldi, U. Consolo, Biomaterials 25,
J. Varlet, Polymer 42, 2001, 8759. 2004, 3837.
31. G.H. Hsiue, W.J. Kuo, Y.P. Huang, R.J. Jeng, 46. A.E. Porter, P. Taak, L.W. Hobbs, M.J.
Polymer 41, 2000, 2813. Coathup, G.W. Blunn, M. Spector, Biomaterials 25,
32. T. Peltola, M. Jokinen, S. Veittola, H. Rahiala, 2004, 5199.
A. Yli-Urpo, Biomaterials 22, 2001, 589. 47. X.Nie, A. Leyland, A. Matthews, Surf Coat Tech
33. L.L. Hench, J Am Ceram Soc 74, 1991, 1487. 125, 2000, 407.
34. L.L. Hench, J Am Ceram Soc 81, 1998, 1705. 48. Y. Zhang, S. Tan, Y. Yin, Ceram Int 29, 2003, 113.
35. S. Yilmaz, E. Efouglu, A.R. Kilic, J Clin Periodontol 49. A. Dorner-Reisel, K. Berroth, R. Neubauer, K.
25, 1998, 832. Nestler, G. Marx, M. Ścisło, E. M�ller, A.
36. S. Yoshi, M. Oka, T. Yamamuro, K. Ikeda, Ślósarczyk, J Eur Ceram Soc 24, 2004, 2131.
H. Murakami, Acta Orthop Scand 71, 200, 580. 50. F. Chen, Z.C. Wang, C.J. Lin, Mater Lett 57, 2002,
37. R.A. Yukna, G.H. Evans, H.B. Aichelman-Reidy, 858.
E.T. Meyer, J Periodontol 72, 2001, 125. 51. X. Deng, J. Hao, C. Wang, Biomaterials 22, 2001,
2867.
Finansowanie unijne szansą rozwoju
jednostek badawczo-rozwojowych
Iwona Kucińska
Instytut Technologii Bezpieczeństwa  Moratex , A
ódz

dniem 1 maja 2004 r., tj. z chwilą akcesji strukturalnych i gospodarczych między poszcze-
Polski do Unii Europejskiej (UE), jednostki gólnymi regionami UE.
Z sfery badawczo-rozwojowej, przedsiębior- Na lata 2007-2013 zostały przewidziane dwa,
stwa i inne podmioty uzyskały mo\
liwość ró\
niące się obszarami wsparcia, fundusze strukturalne
ubiegania się o wsparcie finansowe z funduszy [1]:
strukturalnych.  Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Fundusze strukturalne są głównym z
ródłem (EFRR),
finansowania działań UE w zakresie polityki struk-  Europejski Fundusz Społeczny (EFS).
turalnej i regionalnej. Środki finansowe są przezna- EFRR słu\
y zmniejszeniu dysproporcji w pozio-
czone na wspieranie rozwoju gospodarczo-społecz- mie rozwoju regionów nale\
ących do UE. W szcze-
nego tych państw członkowskich i ich regionów, gólności fundusz ten udziela wsparcia [1, 2]:
które nie osiągają średniego poziomu ekonomicz-  inwestycjom produkcyjnym sprzyjającym
nego w UE (Produkt Krajowy Brutto na 1 miesz- tworzeniu nowych miejsc pracy,
kańca). Mówiąc inaczej, fundusze strukturalne są to  rozwojowi infrastruktury,
środki przeznaczane na wyrównywanie ró\
nic  lokalnym inicjatywom rozwojowym,
Techniczne Wyroby Włókiennicze 2008
31