ŻYWIENIE WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. wet. Agnieszka Kurosad, prof. dr hab. Józef Nicpoń
Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
Ocena wpływu lecytyny
na parametry morfologiczne i biochemiczne krwi
psów z zaburzonym profilem lipidowym
Estimation of ovo-lecithin impact on the morphological and biochemical para-
meters in hyperlipidemic canines
Lecytyna (fosfatydylocholina) stanowi zabiegu lipolizy, wstrzykiwana bezpo-
naturalny składnik fosfolipidów błon średnio w tkankę tłuszczową powodu-
Streszczenie
komórkowych, bierze udział w trans- je zniszczenie adipocytów i rozpad
Lecytyna należy do biologicznie czyn-
porcie biologicznym i wielu procesach trójglicerydów (9).
nych fosfolipidów, stosowanych w me-
dycynie, kosmetologii czy piekarnictwie. metabolicznych (9). Najbogatszym z
ródłem lecytyny
W leczeniu i profilaktyce wykorzystuje się
są żółtka jaj oraz niektóre nasiona,
zazwyczaj jej działanie kardio-, hepato-,
Lecytyna np. soja czy rzepak. Niemniej jednak
neuroprotekcyjne oraz regulujące trawie-
 skład i zastosowanie w zależności od z
ródła jej pochodze-
nie i wchłanianie tłuszczów, jak również
Należy do związków powierzchnio- nia (zwierzęce lub roślinne), lecyty-
normalizujące stężenie lipidów we krwi.
wo czynnych, uczestniczy w emulga- na różni się procentowym udziałem
W artykule zaprezentowano między inny-
cji i trawieniu tłuszczów w przewodzie poszczególnych fosfolipidów. I tak
mi wyniki doświadczenia polegającego
na zastosowaniu wzbogaconej w kwas pokarmowym, a obecność wieloniena- lecytyna sojowa stanowi mieszaninę
DHA lecytyny z żółtek jaj w celu obniże-
syconych kwasów tłuszczowych sprzy- składającą się w 33% z fosfatydylo-
nia stężenia cholesterolu i/lub trójglice-
ja obniżaniu stężenia cholesterolu choliny, 14% z fosfatydyloetanolami-
rydów u psów z hiperlipidemią.
oraz regulacji poziomu trójglicery- ny, 17% z fosfatydyloinozytolu, a ok.
dów w surowicy krwi (4, 9). Działanie 6,4% z kwasu fosfatydylowego. Nato-
Słowa kluczowe
to jest wykorzystywane w medycynie miast lecytyna z żółtek jaja zawiera
lecytyna, pies, hiperlipidemia
człowieka, głównie w profilaktyce cho- aż 66-76% fosfatydylocholiny, 15-24%
Abstract
rób serca i miażdżycy. Lecytyna jako fosfatydyloetanoloaminy, 1% fosfaty-
Lecithin is a biological active phospho- z
ródło choliny jest prekursorem neu- dyloseryny oraz ok. 3-6% lizofosfaty-
lipid used in medicine, cosmetics or ba-
roprzekaz
nika  acetylocholiny, od- dylocholiny, lizofosfatydyloetanolo-
king. In medicine, lecithin is used for its
powiedzialnej za prawidłowe prze- aminy i sfingomieliny (4, 9). Do tej
cardio-, hepato-, neuroprotective activity,
wodnictwo impulsów nerwowych, pory w medycynie, kosmetologii czy
lipids digestion and absorption regulato-
co ma zastosowanie w geriatrii i le- przemyśle piekarniczym stosowano
ry properties. It also acts as a blood lipid
czeniu chorób układu nerwowego. zazwyczaj lecytynę sojową, ze wzglę-
normalizing agent. The article presents
the results of a research in which hyperli- Ze względu na swoje właściwości du na wysokie koszty pozyskania le-
pidemic dogs were fed with a dose of the
(emulgator, biodegradowalna, metabo- cytyny z żółtka jaj.
DHA-enriched egg yolk lecithin in order
lizowana w organizmie, nietoksyczna)
to normalize the cholesterol and/or tri-
lecytyna jest elementem emulsji typu Hiperlipidemia w medycynie
gliceride levels of blood.
olej/woda do stosowania pozajelito- człowieka i weterynarii
Key words
wego (4, 9). W 2004 r. w USA opaten- W medycynie człowieka, w uproszczo-
lecithin, dog, hiperlipidemia towano miejscowo działającą antyok- nym modelu zaburzeń gospodarki lipi-
sydacyjną emulsję typu olej/woda, dowej, zdefiniowano 3 jej formy:
stosowaną w transplantologii. Emulsja " podwyższone stężenie cholesterolu
ta zawiera między innymi: -tokoferol, całkowitego (hipercholesterole-
olej sojowy, lecytynę z żółtka jaja jako mia);
emulgator oraz niejonową substancję " podwyższone stężenie cholesterolu
zapewniającą odpowiednią osmolar- związanego z frakcją trójglicerydów
ność i pH (9). Warto również podkre- (hipertriglicerydemia);
ślić udział lecytyny w medycynie este- " podwyższenie stężenia choleste-
tycznej, gdzie jest stosowana podczas rolu całkowitego wraz z frakcją
LISTOPAD��GRUDZIEC
" 11��12/2012
72
www.weterynaria.elamed.pl
ŻYWIENIE WETERYNARIA W PRAKTYCE
trójglicerydów (hipercholesterole- stężenie LDL (tzw.  zły cholesterol ) stężenie cholesterolu u ludzi, me-
mia mieszana). sprzyja rozwojowi miażdżycy, a pre- chanizm działania nieznany;
W medycynie weterynaryjnej funk- dyspozycja ta wynika przede wszyst- " fibraty obniżające poziom trójgli-
cjonuje pojęcie hiperlipidemii, które kim z aktywności białka transportu- cerydów bez większego wpływu
odnosi się do podniesionego stęże- jącego estry cholesterolu (4). Białko na LDL;
nia lipidów: trójglicerydów, choleste- to umożliwia ukierunkowaną syntezę " statyny obniżające stężenie LDL
rolu lub obu równocześnie (4, 7, 10). lipoprotein, bogatych w cholesterol poprzez hamowanie enzymu wą-
Sam wzrost trójglicerydów czy cho- (LDL) oraz w trójglicerydy (HDL2). trobowego  reduktazy HMG-CoA,
lesterolu, podobnie jak w medycynie Obecny we krwi cholesterol (LDL) wy- nieznacznie obniżające stężenie
człowieka, definiuje się odpowiednio chwytywany jest przez komórki wątro- trójglicerydów.
mianem hipertriglicerydemii czy hi- by oraz marginalne makrofagi dużych W przypadku suplementów die-
percholesterolemii. Niemniej jednak naczyń, co może prowadzić do roz- ty stosuje się preparaty zawierają-
tylko podniesione stężenie trójglice- woju w ich obrębie zmian miażdżyco- ce różne substancje naturalne, np.
rydów (przekraczające 2,26 mmol/l), wych (4). U psów oporność w stosun- wyciąg z czosnku chińskiego, miło-
a nie cholesterolu, wiąże definicję li- ku do rozwoju zmian miażdżycowych rzębu japońskiego, karczocha, kwia-
pemii z mętnym i mlecznym kolorem wynika z braku udokumentowanej ak- tu głogu, olej z ogórecznika, kwasy
surowicy (4, 7, 10). Hiperlipidemia tywności białka transportującego es- Omega-3, ekstrakt sojowy, naturalny
może mieć charakter fizjologiczny try cholesterolu, w wyniku czego lipo- błonnik i inne.
i przemijający, gdy stężenie lipidów proteidy HDL3 przyjmują dodatkowe W medycynie weterynaryjnej stabi-
w surowicy normalizuje się w przecią- ilości cholesterolu i formują unikalne lizację parametrów profilu lipidowe-
gu od 7 do 12 godzin po spożyciu po- u psów molekuły HDL1. U psów z hi- go uzyskuje się zazwyczaj poprzez
siłku, w zależności od rodzaju zawar- percholesterolemią stężenie HDL1 odpowiednią korektę dietetyczną:
tego w nim tłuszczu (1, 2). Natomiast jest podniesione, niemniej cząstecz- dieta niskokaloryczna, niskotłusz-
długo utrzymująca się hiperlipide- ki te są wychwytywane przez wątrobę czowa, umiarkowanie lub wysokow-
mia ma zawsze podłoże patologicz- z krwi na zasadzie endocytozy i kie- łóknista, z dodatkiem kwasów Ome-
ne. Jej przyczynami mogą być: pier- rowane do ponownego użycia (4, 8). ga-3 (4, 6, 8, 10). Zaleca się preparaty
wotna hiperlipidemia, związana np. Niemniej jednak niezależnie od cha- na bazie oleju z ryb, bogatych w kwa-
z rasą psa (pierwotna hipertriglicery- rakterystycznej dla psów specyfiki fe- sy Omega-3, w dawce dziennej od 220
demia u sznaucerów miniaturowych, nomenu oporności na rozwój miażdży- do 330 mg/kg mc., w połączeniu z die-
spanieli angielskich czy hiperchole- cy, bardzo wysoki poziom cholesterolu tą niskotłuszczową (4, 10). Natomiast
sterolemia u briardów, owczarków (powyżej 19,38 mmol/l) predysponuje spośród farmaceutyków wykorzystu-
szkockich i border coli) lub wtórna do jej wystąpienia (4, 11). Ostatnie do- je się głównie te, których mechanizm
w stosunku do choroby podstawowej niesienia naukowe informują również, działania oparty jest na ograniczaniu
(zapalenia trzustki, nadwagi i otyło- iż psy ze zmianami aterosklerotyczny- wchłaniania tłuszczów w przewodzie
ści, cukrzycy, niedoczynności tarczy- mi są 53 razy bardziej narażone na roz- pokarmowym (np. dawniej stosowany
cy, nefropatii białkogubnych itp.) czy wój cukrzycy i 51 na niedoczynność w Polsce mitratapid, blokujący białko
stosowania wysokotłuszczowej diety tarczycy, a w przypadku obu tych jed- transportujące trójglicerydy czy eks-
(1, 2, 4, 8, 11). nostek chorobowych wtórnie pojawia perymentalnie wykorzystywane natu-
Lipoproteiny transportujące lipi- się hiperlipidemia (4). W chwili obec- ralne i syntetyczne saponiny) lub bez-
dy we krwi i chłonce klasyfikowa- nej pojawiła się również sugestia do- pośrednim obniżaniu stężenia lipidów
ne są wg ich cech fizycznych i che- tycząca występującej u psów korela- we krwi (4, 10). Spośród leków zapoży-
micznych, takich jak rozmiar, gęstość cji przyczynowo-skutkowej pomiędzy czonych z medycyny człowieka moż-
i skład. Lipoproteiny występujące hipertriglicerydemią a zapaleniem na stosować niacynę w dawce 25-100
u psów dzielą się na 4 główne klasy: trzustki i cukrzycą. U ludzi podniesio- mg/dz. lub gemfibrozil (lub clofibrat,
chylomikrony, lipoproteiny o bardzo ne stężenie lipidów związane z cukrzy- należące do grupy fibratów) w dawce
niskiej gęstości (VLDL), lipoproteiny cą typu II łączone było z toksycznym 200 mg/dz. (minimalne efekty ubocz-
o niskiej gęstości (LDL) oraz o bardzo uszkodzeniem komórek beta trzustki ne) (4, 10). Niestety niacyna przyjmo-
wysokiej gęstości (HDL) (8). W przy- i ograniczeniem ich funkcji (4). wana w wysokich dziennych dawkach
padku HDL można wyróżnić dodat- W celu normalizacji stężenia chole- daje efekty uboczne, w postaci silne-
kowo 3 podgrupy: HDL1 (unikalna sterolu i/lub trójglicerydów w medy- go rumienia i świądu, dlatego częściej
dla psów), HDL2 i HDL3. Zarówno cynie człowieka wykorzystuje się leki wybiera się gemfibrozil (4, 10) (w Pol-
u zwierząt, jak i u ludzi chylomikrony i suplementy dietetyczne o różnym sce zarejestrowany pod nazwami: El-
transportują tłuszcze pochodzenia eg- mechanizmie działania. W przypadku mogan, Gemfibral, Lipid czy Lipozil).
zogennego, natomiast pozostałe lipo- leków najczęściej stosuje się: Niemniej jednak nadal poszukuje się
proteiny  tłuszcze endogenne (4, 8). " żywice wiążące kwasy żółciowe, za- najbardziej efektywnych i najbardziej
U zdrowych psów charakterystyczną pobiegające wtórnemu wchłanianiu naturalnych substancji obniżających
cechą profilu lipidowego jest wysokie w jelitach cholesterolu z żółci; stężenie lipidów we krwi zwierząt.
stężenie cholesterolu HDL i bardzo ni- " niacynę, która przyjmowana w du- W związku z powyższym, w Kate-
skie VLDL i LDL (8). U ludzi wysokie żych dawkach znacząco obniża drze Chorób Wewnętrznych z Klini-
LISTOPAD��GRUDZIEC
" 11��12/2012
74
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE ŻYWIENIE
gender and endocrine disease.  Journal
ką Koni, Psów i Kotów przeprowa- wo u 48% badanych psów uzyskane
of Small Animal Practice , 1993, 34 (10):
dzono badania z wykorzystaniem wartości HDL przekraczały wyznaczo-
507-512.
u chorych zwierząt (psów z hiperlipi- ne wartości referencyjne (2,1-5,2 mmo-
2. Dietschy J.M.: Dietary fatty acids and the
demią) lecytyny wzbogaconej w kwas l/l) dla HDL i oscylowały w przedziale regulation of plasma low density lipoprote-
in cholesterol concentration.  The Journal
dokozaheksaenowy. Prowadzone ba- od 6,13 do 6,75 mmol/l. Po zastoso-
of Nutrition Supplement , 1998: 44S-
dania były elementem projektu PO- waniu wzbogaconej w DHA lecy-
448S.
IG.01.03.01-00-133/08:  Innowacyj- tyny u 52% psów z wyjściowo pod-
3. Harwood H.J., Chandler C.E., Pellarin
ne technologie produkcji biopreparatów niesionym poziomem HDL doszło
L.D.: Pharmacological consequences
na bazie nowej generacji jaj , współfi- do jego normalizacji do wartości re-
of cholesterol absorption inhibition: alte-
nansowanego przez Unię Europejską ferencyjnych, natomiast u pozosta- ration in cholesterol concentration induced
by the synthetic saponin beta-tigogenin cel-
z Europejskiego Funduszu Rozwo- łych 9% zaobserwowano jego dalszy
lobioside (CP-88818; tiqueside).  Journal
ju Regionalnego w ramach Programu wzrost. Interesujące jest to, że po-
of Lipid Research , 1993, 34: 377-395.
Operacyjnego Innowacyjna Gospo- wyższe zmiany odnotowano u psów
4. Johnson M.: Hyperlipidemia Disorders
darka 2007-2013. Spośród 100% ba- zdrowych, ale starszych, tj. 6-letnich
in Dogs. CompendiumVet.com. 2005:
danych psów z zaburzonym profilem i 9-letnich. Natomiast w przypadku
361-370.
5. Kulawik A., Tal-Figiel B., Warżel M.:
lipidowym u 65% zdiagnozowano hi- analizy frakcji LDL zaobserwowano,
Lecytyna i jej rola w farmaceutycznych
pertriglicerydemię, u 26%  hierchole- że aż u 65% psów wyjściowe wartości
emulsjach suchych.  Inżynieria i Apara-
sterolemię oraz hipercholesterolemię LDL były znacznie poniżej ustalone-
tura Chemiczna , 2011, 50(5): 62-63.
mieszaną. Zaburzenia w obrębie para- go przedziału dla wartości referen-
6. Lechowski R., Bilecki W., Sawosz E.: The
metrów profilu lipidowego u 69% pa- cyjnych (1,7-5,0 mmol/l) i wynosiły
effect of lecithin supplementation on the
cjentów wynikały z choroby podstawo- od 0,06 do 1,6 mmol/l. W trakcie do- biochemical profile and morphological
changes in the liver of the rats fed different
wej (u 35% zdiagnozowano nadwagę, świadczenia nie odnotowano istotnie
animal fats.  Vet Research Communica-
u 13%  choroby wątroby oraz trzust- znaczących zmian w stężeniu LDL,
tions , 1999, 23 (1):1-14.
ki, a u pozostałych 4%  zaburzenia poza jednym psem, u którego zasto-
7. Maldonado E.N., Romero J.R., Ochoa B.:
endokrynologiczne: niedoczynność sowanie wzbogaconej lecytyny pod-
Lipid and fatty acid composition of canine
tarczycy oraz dysfunkcje przewodu niosło poziom LDL powyżej górnej
lipoproteins.  Comparative Biochemistry
and Physiology , 2001, (part B 128): 719-
pokarmowego, przebiegające z obja- granicy dla wartości referencyjnej bez
729
wami biegunki), natomiast u 22% naj- wpływu na frakcję HDL.
8. Mori N., Lee P., Muranaka S.: Predisposi-
prawdopodobniej z błędów dietetycz-
tion for primary hyperlipidemia in Minia-
nych, popełnianych przez właścicieli Podsumowanie
ture Schnauzers and Shetland sheepdogs
psów (stosowanie diety wysokotłusz- Podsumowując przeprowadzone ba-
as compared to other canine breeds.  Rese-
czowej, nieprawidłowo zbilansowa- danie, można wnioskować, iż poda- arch in Veterinary Science , 2010 (88):
394-399.
nej, podawanie tłustych przekąsek wanie psom wzbogaconej w kwas
9. Mrozowski T.: Lecytyna  cudowna
lub resztek posiłku człowieka itp.). DHA lecytyny powoduje pewne zmia-
cząsteczka.  Farmakoterapia , 2010,
Badanie pokazało, iż dodatek wzbo- ny w parametrach profilu lipidowego,
19-21.
gaconej w kwas DHA lecytyny do- obserwowane zwłaszcza u osobników
10. Panagiotis G.X., Steinem J.M.: Lipid me-
prowadził do obniżenia wyjściowych powyżej 5. roku życia, a jej stosowa- tabolism and hyperlipidemia in dogs.  The
Veterinary Journal , 2010, 183, 12-21.
wartości cholesterolu u 26% psów. nie daje lepsze efekty w odniesieniu
11. Sato K., Agoh H., Kaneshige T.: Hyper-
Natomiast u zwierząt z podniesio- do stanów hipertriglicerydemii niż hi-
cholesterolemia in Shetland Sheepdogs.  Jo-
nym poziomem trójglicerydów jego percholesterolemii czy hipercholeste-
urnal of Veterinary Medicine Science ,
regulacja do wartości referencyjnych rolemii mieszanej. Być może po dal-
2000, 62 (12): 1297-1301.
dotyczyła 35% badanych osobników. szych badaniach wzbogaconą w kwas
Najmniej spektakularne wyniki uzy- DHA lecytynę z żółtka jaj można bę-
skano u psów z hipercholesterolemią dzie dopisać do dietetycznych środ- dr n. wet. Agnieszka Kurosad
mieszaną, gdyż zaledwie u 13% psów ków wspomagających leczenie hiper- Katedra Chorób Wewnętrznych
doszło do obniżenia stężenia chole- lipemii u psów. z Kliniką Koni, Psów i Kotów
sterolu oraz trójglicerydów do warto- Wydział Medycyny Weterynaryjnej
Piśmiennictwo
ści referencyjnych. Uniwersytet Przyrodniczy
1. Barrie J., Watson T.D.G., Stear M.J.:
Bardzo ciekawe wyniki uzyskano we Wrocławiu
Plasma cholesterol and lipoprotein concen-
w analizie frakcji HDL/LDL. Wyjścio- tration in the dog: the effect of age, breed, 50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 47
LISTOPAD��GRUDZIEC
" 11��12/2012
75
www.weterynaria.elamed.pl