Karabin
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii.
Karabin - broń strzelecka indywidualna, długa, z gwintowaną lufą. Lufa karabinu posiada
dwie lub więcej bruzd tworzące gwint, którego celem jest nadanie ruchu obrotowego
wystrzeliwanemu pociskowi. Moment obrotowy pocisku stabilizuje go w locie i zmniejsza
wpływ oporów aerodynamicznych, które mogłyby spowodować zejście pocisku z toru lotu.
Konsekwencją stabilizacji ruchem obrotowym jest lepsza skuteczność, celność, zasięg
skuteczny pocisku, od uzyskiwanego przez broń z lufami pozbawionymi gwintu, takimi jak
muszkiety czy strzelby.
Początkowo karabiny były bronią przeznaczoną dla strzelców wyborowych, ponieważ
piechota nastawiona była bardziej na wielką siłę ognia jaką zapewniały muszkiety
wystrzeliwujące okrągłe pociski o kalibrze do .60". Angielski matematyk Benjamin Robins
doszedł do wniosku, że wydłużony pocisk o takiej samej masie i energii kinetycznej jak
kulisty pocisk muszkietowy będzie leciał stawiając mniejszy opór w powietrzu. Innowacyjne
prace Robinsa i innych badaczy zostały zaakceptowane w końcu osiemnastego stulecia.
W połowie XIX wieku, ponieważ technika była już wystarczająco rozwinięta, Brown Bess
zastąpił dotychczasowe karabiny nowymi, zazwyczaj jednostrzałowymi, ładowanymi
odtylcowo, przystosowanymi do strzelania z celowaniem (nie tak jak wcześniejsze strzelanie z
muszkietu) przez pojedynczego żołnierza. Na początku XX wieku karabiny były bardzo
długie - karabin Martini-Henry wz. 1890 z nałożonym bagnetem miał ponad 1,80 metra
długości - zapotrzebowanie na krótszą broń dla kawalerzystów doprowadziło do skrócenia
karabinów i powstania karabinków. Póz
niej również karabiny dla piechoty uległy skróceniu.
Tak jak obecnie, karabiny były wyposażone w pasy do noszenia po przerzuceniu przez ramię.
Większość karabinów jest bronią palną, ale w tym samym okresie zdarzały się także karabiny
na sprężone powietrze. Broń tego typu przetrwała do czasów obecnych jako popularna
wiatrówka, używana raczej do strzelania sportowego niż jako broń bojowa.
Niektórzy producenci produkują także strzelby z gwintowaną lufą, lub gwintowane czoki
(wymienne lufy) do nich, które są przystosowane do strzelania amunicją kulową ołowianą np.
typu Brenneke. Chociaż broń taka niewiele różni się od XVIII-wiecznej, jest klasyfikowana
jako strzelba, a nie karabin. Broń taka zresztą występuje raczej rzadko.
1
1 Historia
1.1 Historia powstania
1.2 Historia użycia
2 Dane techniczno  taktyczne karabinów powtarzalnych
3 Zobacz też:
Historia
Historia powstania
Muszkiety były gładkolufową bronią strzelającą pociskami ołowianymi w kształcie kuli
wystrzeliwanymi z relatywnie niską prędkością. Ze względu na wysokie koszty związane z
dokładnym wykonaniem takiej broni, amunicja miała nieco mniejszy kaliber niż średnica
wewnętrzna lufy. Geneza nadawania ruchu obrotowego pociskowi jest dość trudna do
określenia. Początki sięgają piętnastego wieku, kiedy to łucznicy zauważyli, że skręcenie
lotek strzały które wymuszało jej ruch obrotowy, zwiększa prawdopodobieństwo celnego
strzału. Na początku strzelanie z muszkietów powodowało powstawanie dużej ilości dymu i
sadzy osadzającej się wewnątrz lufy, która musiała być często czyszczona. Prawdopodobnie
ładowanie pocisku do lufy zanieczyszczonej sadzą powodowało powstawanie rowków w
warstwie sadzy, które pełniły rolę podobną do gwintu i powodowały zwiększenie precyzji
strzału. Jest to jednak tylko przypuszczenie. Prawdziwe gwintowanie lufy rozpoczęło się w
połowie XV wieku, jednak konieczna precyzja potrzebna do efektywnej produkcji seryjnej nie
pozwalała na wyposażenie piechoty w taką broń jeszcze przez kolejne 250 lat.
Niektóre póz
niejsze karabiny posiadały lufy poligonalne z gwintem w postaci skręconego
wielokąta. Specjalne pociski do tych karabinów również miały taki kształt dopasowany do
lufy, dzięki czemu podczas strzału uzyskiwały stabilizujący moment obrotowy. Była to broń
raczej dużego kalibru, a amunicja wciąż nie była ściśle dopasowana do przewodu lufy.
Przeprowadzono wiele eksperymentów z lufami o różnych kształtach gwintu, jak i kąta obrotu
pocisku w lufie. Chociaż poligonalny zarys gwintu jest dość niezwykły, przetrwał jednak do
czasów dzisiejszych i jest stosowany także w obecnie produkowanym pistolecie Glock.
Rozwiązania te zostały jednak stopniowo zastąpione przez cylindryczne lufy z gwintem w
postaci wyciętych spiralnych rowków. Innowacja ta wyprzedziła nieznacznie wprowadzenie
do produkcji masowej broni ładowanej odtylcowo, ponieważ wpychanie ładunku wraz z
pociskiem od przodu gwintowanej lufy było niepraktyczne i uciążliwe. W niektórych
systemach próbowano rozwiązać ten problem przez wprowadzenie pocisków podkalibrowych,
2
których średnica zwiększała się podczas strzału. Jednym z najsłynniejszych tego typu
rozwiÄ…zaÅ„ byÅ‚ system Minié, polegajÄ…cy na zastosowaniu stożkowego pocisku z wydrążeniem
wewnątrz, które powodowało rozszerzenie się pocisku i wpasowanie go w bruzdy gwintu lufy
podczas strzaÅ‚u. NajsÅ‚awniejsze karabiny systemu Minié to U.S. Springfield i brytyjski
Enfield, które odegrały znaczącą rolę w amerykańskiej wojnie secesyjnej.
Pocisk wchodząc do lufy i pokonując opory związane z wcięciem się w gwint lufy oraz opory
tarcia, powoduje zużywanie się lufy oraz jej szybkie nagrzewanie się. Z tego powodu karabiny
maszynowe wyposażone są w wymienne lufy, które mogą być szybko zmienione w celu ich
ochłodzenia po wystrzeleniu kilkuset pocisków. Ponieważ utwardzone pociski
przeciwpancerne zużywają lufę jeszcze szybciej, pokrywa się je miększym metalem lub
teflonem. Obecnie produkowane pociski są najczęściej pokrywane miedzią, co zapewnia ten
sam efekt.
Przez cały XIX wiek pocisk ewoluował stając się stopniowo coraz mniejszy i lżejszy. W 1910
standardowe pociski tępołukowe zostały zastąpione przez spiczaste (ostrołukowe) pociski,
charakteryzujące się zwiększonym zasięgiem i siłą przebicia. Budowa naboju również uległa
ewolucji od papierowej tuby zawierającej proch czarny i kulisty pocisk do łuski mosiężnej z
integralną spłonką i zaciśniętym w szyjce łuski pociskiem. Czarny proch również został
zastąpiony kordytem i innymi bezdymnymi mieszaninami ładunków miotających, które
umożliwiają uzyskanie większych prędkości pocisku niż z wykorzystaniem prochu czarnego.
Karabiny były początkowo bronią jednostrzałową, odprzodową. W XVIII wieku
skonstruowano broń ładowaną odtylcowo, która umożliwiała strzelcowi na przeładowanie jej
bez narażania się na ogień wroga, jednak niedokładne wykonanie, wady fabryczne i trudności
w produkcji szczelnej amunicji uniemożliwiły jej szerokie rozpowszechnienie. W XIX wieku
karabiny powtarzalne z zamkiem dz
wigniowym, typu pump-action lub ślizgowo-obrotowym
stały się standardem, a ich szybkostrzelność stale wzrastała przy jednoczesnym zwiększeniu
niezawodności broni i zmniejszeniu ilości zacięć przy ładowaniu. Problem szczelności zamka
został rozwiązany przez zastosowanie mosiężnych łusek nabojów, które rozszerzając się
podczas strzału skutecznie uszczelniały komorę nabojową. Opracowany przez Paula Mausera
w końcu XIX stulecia karabin z zamkiem iglicowym z pięcionabojowym magazynkiem, ze
względu na swą niezawodność stał się światowym standardem karabinu i pozostał nim przez
czas trwania obu wojen światowych i póz
niej. Karabin Mausera był zbliżony konstrukcyjnie
do brytyjskiego 10-strzałowego Lee-Enfield i amerykańskiego karabinu Springfielda wz.
1903.
Pojawienie się karabinu maszynowego, broni o bardzo dużej sile ognia, oraz artylerii z
gwintowanymi lufami spowodowało zmianę sposobu walki na pozycyjną polegającą na tym,
że żołnierze wyposażeni w karabiny i karabiny maszynowe bronili swoich pozycji w okopach.
Koszmar Wielkiej Wojny był najlepszym sprawdzianem i potwierdzeniem wartości karabinu
jako broni. Przed drugą wojną światową bronią konkurującą z karabinem stał się pistolet
maszynowy, strzelający nabojem pistoletowym. Jego zaletą było duże natężenie ognia, lecz
ograniczeniem był niewielki zasięg skuteczny, kilkakrotnie mniejszy od karabinu i słaba
celność. W celu zwiększenia zwartości i poręczności karabinów, w okresie międzywojenneym
niektóre armie wyposażyły piechotę w całości krótsze karabinki, a inne zmniejszyły długość
3
karabinów. Dla zwiększenia szybkostrzelności karabinu, wprowadzono w niektórych krajach
karabiny samopowtarzalne, lecz jedynie w USA stały się standardową bronią piechoty (M1
Garand). Przez połączenie najlepszych cech karabinu (doność i celność) oraz pistoletu
maszynowego (szybkostrzelność i większa poręczność), podczas II wojny światowej narodził
się karabinek szturmowy (karabinek automatyczny), strzelający nabojem pośrednim,
najbardziej znaczące osiągnięcie techniczne w dziedzinie broni w XX wieku. Pierwszym
karabinkiem automatycznym był niemiecki MP43 (StG-44), następnie po wojnie pojawiły się
inne konstrukcje tego typu, najbardziej znana: karabinek AK
Pomimo to, aż do początkowych lat XX wieku nie odnotowano znaczącego postępu w
konstrukcji karabinów na rynek cywilny. Nowoczesne karabiny myśliwskie posiadają łoża i
kolby wykonane z materiałów kompozytowych, oraz bardziej zaawansowane układy tłumienia
odrzutu, ale w zasadzie jest to taka sama broń jak ta z 1910 roku. Wiele nowoczesnych
karabinów wyborowych sięga swoim rodowodem ponad sto lat wstecz, np. rosyjski pocisk
kalibru 7,62 mm, używany min. do karabinu wyborowego Dragunowa (SWD) wywodzi się z
roku 1891.
Podczas drugiej wojny światowej po raz pierwszy użyto na tak dużą skalę karabinów
samopowtarzalnych i półautomatycznych. Wraz z opracowywaniem coraz lżejszych,
prostszych i bardziej niezawodnych mechanizmów karabinów maszynowych, karabiny
automatyczne i karabinki szturmowe stały się normą.
Historia użycia
Muszkiety były używane do szybkiego, niecelowanego strzelania salwami. Karabiny były
początkowo wykorzystywane tylko przez strzelców wyborowych. Na początku XX wieku
żołnierze byli ćwiczeni w precyzyjnym strzelaniu na długie dystanse przy użyciu amunicji o
dużej mocy. Karabiny Lee-Enfielda i kilka innych używanych podczas I wojny światowej były
wyposażone w specjalny celownik do "strzelania seriami" na odległość do jednej mili.
Trafienie do celu na taką odległość pojedynczym strzałem było mało prawdopodobne, ale
pluton żołnierzy strzelających raz za razem mógł wywołać efekt podobny do ostrzału
artyleryjskiego. Jednakże doświadczenia I wojny światowej pokazały, że ogień na duże
odległości najlepiej pozostawić artylerii i karabinom maszynowym.
W czasie drugiej wojny światowej postanowiono zastąpić karabiny/karabinki i pistolety
maszynowe bronią uniwersalną, która pełniłaby funkcję zarówno tego pierwszego, jak i
drugiego. Należało do tego celu opracować nowy rodzaj amunicji. Nabój musiał być na tyle
słaby, ażeby podczas walki na bliskim, czy średnim dystansie odrzut podczas strzelania
ogniem ciągłym, tudzież krótkimi seriami, nie uniemożliwiał prowadzenia celnego ognia do
4
przeciwnikia. Z drugiej jednak strony, nabój musiał być na tyle silny, żeby pocisk wystrzelony
z dalszej odległości doleciał do celu i skutecznie go raził. Tak powstał nowy rodzaj amunicji -
amunicja pośrednia, której moc była gdzieś pomiędzy mocą amunicji pistoletowej i
karabinowej, przy czym bliżej było jej do tej drugiej. Pierwsze karabinki szturmowe, bo tak
nazywa się broń automatyczną (podwójnego działania)strzelającą nabojem pośrednim,
powstały jeszcze przed drugą wojną światową. Broń tego typu była bardzo wygodna w użyciu.
Podczas starcia na niedużej odległości (do 100m) strzelec ustawiał za pomocą specjalnego
przełącznika rodzaj ognia na ciągły. Wtedy broń służyła mu jako pistolet maszynowy,
doskonale nadawała się do oczyszczania pomieszczeń i "omiatania" okolic celu. Kiedy
dochodziło do starcia na dalszych odległościach (do 500-600m), strzelec przełączał rodzaj
ognia na pojedynczy. Wtedy broń pełniła rolę karabinu samopowtarzalnego.
W połowie lat siedemdziesiątych zostały opublikowane badania statystyczne (na podstawie
analiz pozbieranych po obu wojnach światowych, wojnie koreańskiej, wietnamskiej oraz
innych) poświęcone rzeczywistym dystansom na jakie prowadzi się ogień z karabinów oraz
karabinów maszynowych. Okazało się, że 96% strzelań z broni indywidualnej (karabinu)
odbywała się na dystnasie do 400 metrów. Innymi słowy wykorzystanie silniej amunicji
karabinowej mijało się z celem. Zwłaszcza, że takie naboje były cięższe, broń nimi zasilana
miała większe wymiary oraz masę. Stało się to impulsem na Zachodzie do przejścia na
amunicję pośrednią. Pojawiły się wówczas tak znane konstrukcje, jak karabinek FA MAS czy
Steyr AUG.
Współczesna broń strzelecka piechoty jest przestrzelana na odległość do 300 metrów, a
żołnierze są ćwiczeni w celnym strzelaniu na taką właśnie odległość.
Precyzyjne, długodystansowe prowadzenie ognia stało się domeną strzelców wyborowych
nazywanych snajperami i entuzjastów strzelania do celu. Nowoczesny karabin snajperski jest
zdolny do precyzyjnego strzału z dokładnością większą niż jedna minuta kątowa. Bardzo
interesującym rozwiązaniem na polu karabinów wyborowych był wielkokalibrowy karabin
wyborowy strzelający amunicja kalibru 0.50 cala (12,7 mm), chociaż broń ta występuje także
w innych kalibrach. Barrett M82A1 jest prawdopodobnie najpopularniejszym karabinem
wyborowym kalibru 0.50", chociaż jest używany głównie do niszczenia wyposażenia wroga
niż celów żywych. Dzieje się tak dlatego, ponieważ istnieje przekonanie, że pocisk kalibru
0.50" jest "zbyt prymitywny" do precyzyjnego strzelania. Wielu strzelców wyborowych wciąż
podtrzymuje zdanie, że karabin powtarzalny strzelający amunicją kalibru 7,62 mm jest
jedynym prawdziwym karabinem wyborowym, pomimo faktu, że w powszechnym użyciu
pozostają również konstrukcje samopowtarzalne, takie jak SWD, PSG-1, M21, KAC SR25
etc.
Wywodzące się z międzywojennych eksperymentów z karabinem p-panc., nowoczesne
karabiny dużego kalibru uzyskały akceptację po roku 1980 jako broń służąca do niszczenia
wyposażenia i siły żywej na odległość mili lub większej.
Dane techniczno  taktyczne karabinów powtarzalnych
5
Długość Masa Prędkość
Wzór broni Kaliber Długość Pojemność
broni broni pocz. poc.
(państwo) (mm) lufy (mm) magazynka
(mm) (kg) (m/s)
Arisaka wz. 05
6,5 1270 789 4,3 730 5
(Japonia)
Arisaka wz.
7,7 1140 654 3,96 734 5
99/1939 (Japonia)
Berthier wz. 07/15
8,0 1306 800 3,8 701 3 i 5
 16 (Francja)
Enfield wz. 14
7,7 1180 640 4,2 725 5 i 10
(Wielka Brytania)
Krag-Jorgensen wz.
8,0 1330 836 4,25 620 5
89 (Dania)
Krag-Jorgensen
6,5 1260 763 4,0 730 5
(Dania)
Label wz. 86/93
8,0 1300 800 4,2 710 8
(Francja)
Mannlicher wz. 90
8,0 1281 765 4,4 620 5
(Austro-Węgry)
Mannlicher wz. 93
6,5 1229 725 4,0 740 5
(Rumunia)
Mannlicher wz. 95
8,0 1227 765 3,65 620 5
(Austro-Węgry)
Mannlicher wz. 95
6,5 1287 790 4,3 745 5
(Holandia)
Mannlicher-
Carcano wz. 91 6,5 1280 780 3,9 700 6
(WÅ‚ochy)
Mannlicher-Mauser
7,92 1245 740 3,8 645 5
wz. 88 (Niemcy)
Mannlicher-
Schonauer wz. 03 6,5 1225 725 3,8 678 5
(Grecja)
Mauser wz. 89
7,65 1277 779 3,9 600 5
(Belgia)
Mauser wz. 90
7,65 1235 740 3,9 652 5
(Turcja)
Mauser wz. 93
7,0 1235 736 4,0 710 5
(Hiszpania)
Mauser wz. 94
6,5 1260 687 3,9 730 5
(Szwecja)
Mauser wz. 98
7,92 1250 740 4,1 895 5
(Niemcy)
Mauser wz. 98A
7,92 1250 740 4,4 845 5
(Polska)
Mauser wz. 04
6,5 1220 740 4,0 710 5
(Portugalia)
Mauser wz. 05
7,65 1235 740 3,9 850 5
(Turcja)
Mosin wz. 91
7,62 1288 800 4,3 685 4 + 1
(Rosja)
6
Mosin wz. 91/30
7,62 1227 730 4,1 865 5
(ZSRR)
Schmidt-Rubin wz.
7,5 1302 780 4,2 620 12
89/96 (Szwajcaria)
Springfield wz.
7,62 1100 610 3,9 855 5
03/17 (USA)
Ross wz. 14
7,0 1320 711 3,6 628 5
(Kanada)
Zobacz też:
bagnet, bullpup, Colt, karabin Bakera, karabin Brunswick, karabin Lee-Enfielda, karabin M1,
karabin Marlina, karabin Martini-Henry, karabin powtarzalny, karabin Sharpsa, karabin
Springfielda, karabinek szturmowy, karabin Winchestera, karabin wyborowy, M1 Garand,
Mauser, muszkiet, pistolet, strzelec wyborowy.
7