IMMUNOLOGIA  PRELEKCJA 4
[e-mail]
ODPORNOÅšD
Nieswoista Swoista
- szybka(30- 90 min) - wolna(5-7 dni)
- stałe receptory dla PAMP - receptory tworzone de novo
- selektywna (nie atakuje swoich kom.) - specyficzna
- bez pamięci immunologicznej - pozostaje po niej pamięd
Mechaniczna Humoralna Komórkowa Humoralna Komórkowa
1. Lizozym 1. Fagocytoza 1. Limfocyty B 1. Limfocyty T
2. Dopełniacz 2. Przeciwciała 2. APC
3. Białka Ostrej Fazy
4. Cytokiny
Zazwyczaj każda reakcja obronna organizmu sprowadza się do:
1) Rozpoznania obecności drobnoustrojów
2) Zwiększenie przepuszczalności naczyo i utworzenie wysięku zapalnego
3) Ściągnięcie do miejsca inwazji komórek układu odpornościowego
Rozpoznanie patogenów
PAMP (pathogen-associated molecular patterns) - Molekularne wzorce budowy patogenów, czyli najbardziej
charakterystyczne struktury drobnoustrojów, niezbędne do ich przeżycia, selektywnie rozpoznawane w
odpowiedzi nieswoistej. Zaliczamy do nich między innymi:
Patogen PAMP PRR
Bakterie 1. Składniki ścian bakterii
- Lipoproteiny TLR 2
- Peptydoglikany (penicylina  blok syntezy. Niektóre cząsteczki niezbędne do przeżycia TLR 2
drobnoustroju nie mogą się zbyt drastycznie zmieniad w wyniku mutacji, gdyż
mogą się okazad letalne. Odpornośd na penicylinę nie wynika z faktu zmiany
peptydoglikanu, a jedynie z umiejętności rozkładania samej penicyliny)
- Lipopolisacharydy (LPS)  bakterie gram ujemne
TLR 4
- Kwasy (lipo)tejcholowe  bakterie gram dodatnie
TLR 4 i 2
- białka ścian bakterii
MARCO
3. Lipoarabinomannany  mikrobakterie
TRL 2
2. Flagellina  składnik rzęsek bakterii
TLR 5
f-Met-1
3. N-formylowana metionina  bakterie gram dodatnie
f-Met-2
4. DNA zawierajÄ…ce niemetylowane sekwencje CpG
TLR 9
Drożdże Składnik ścian drożdży
- zymosan (rozpoznawany jedynie przez TRL 2 połączony z TRL 6) TRL 2+6
Receptory dla
- mannany
mannozy
- mannazylowane białka
Wirusy Dwuniciowy RNA TRL 3
1
PRR - Receptory dla PAMP
Receptory dla PAMP dzielÄ… siÄ™ na:
1) wolne (najczęściej opsoniny, ułatwiają fagocytozę) np.:
a. Białko wiążące mannozę (MBP)
b. Białka sufraktantu A i D (określane jako kolektyny)
2) związane z powierzchnią komórek
a. uczestniczÄ…ce w procesie fagocytozy np.:
- receptory typu Scavenger (np. MARCO)
- receptory dla mannozy
b. uczestniczące w aktywacji komórek
- Znajdują się nie tylko na powierzchni komórek układu odpornościowego,
lecz występują także na komórkach nabłonkowych, np. w jamie ustnej, gardle,
przewodzie pokarmowym, układzie oddechowym, układzie moczopłciowym, skórze, a
także na powierzchni śródbłonka naczyo i fibroblastach. (np. komórki nabłonkowe
po pobudzeniu wydzielajÄ… ²-defensyny)
TLR  toll-like Receptors (podobne do receptorów  Toll larwy Drosophila melanogaster)
Domena bogata w leucynÄ™
Domena TIR
transkrypcja
(toll-IL-1 receptor;
analogiczna do domeny NF-ºB TNF, IL-1, MHC, defensyny, cytokiny
receptora dla IL-1)
Po aktywacji TLR nastÄ™puje kaskada reakcji prowadzÄ…ca do aktywacji NF-ºB (czynnik transkrypcyjny,
heterodimer zlokalizowany w cytozolu, zablokowany inhibitorem), który z kolei umożliwia transkrypcję
genów dla czynników zapalnych (TNF, IL-1, MHC, defensyny).
Dotychczas zidentyfikowano dziesięd receptorów TLR
- TLR2 jest receptorem dla peptydoglikanu
- TLR3 rozpoznaje dwuniciowy RNA błonowe
- TLR4 wiąże LPS
- TLR5 wiąże flagellinę
- TLR9  wewnątrzkomórkowy - jest receptorem dla niemetylowanych oligonukleotydów CpG
2
Komórki aktywowane TLR:
Makrofagi
aktywowane przez TLR4 wytwarzajÄ… cytokiny prozapalne, takie jak: IL-1, IL-6, IL-8, IL-12, TNF, majÄ…
zwiększone zdolności do fagocytozy, wytwarzania reaktywnych form tlenu, wydzielania NO i prezentacji
antygenu limfocytom T.
Komórki Tuczne
Wydaje się że głównym zadaniem tych komórek jest amplifikacja sygnału o inwazji drobnoustrojów.
Dodatkowo, dzięki obecności na ich powierzchnii receptorów kostymulujących (CD80, CD86) coraz częściej
opisywane są jako profesjonalne komórki prezentujące antygeny (w połączeniu z MHC II).
TLR2 Degranulacja
- heparyna
Bakterie TLR4 - histamina Rozszerzenie naczyo krwionośnych
TLR6 LTB4 chemotaksja
IL-3,4,5,6
TNF Stymulacja neutrofili
Ekspresja ICAM-1, VCAM-1 na śródbłonku
Komórki Dendrytyczne
- powstajÄ… w szpiku
- te, które wywodzą się z linii mieloidalnej indukują aktywację limfocytów Th1
- te, które wywodzą się z linii limfoidalnej indukują aktywację limfocytów Th2
- są wyspecjalizowane do prezentacji antygenów, posiadają charakterystyczne
dendrytyczne wypustki
- uczestniczą w indukcji odporności komórkowej i tolerancji
- znajdujÄ… siÄ™ we krwi, limfie, narzÄ…dach limfatycznych i tkankach nielimfatycznych
- na różnych etapach rozwoju charakteryzują się odmiennymi właściwościami
Krążenie Komórek Dendrytycznych
Niedojrzałe komórki dendrytyczne Dojrzałe komórki dendrytyczne
" wybitne zdolności do endocytozy " słabe zdolności endocytarne
zależnej od receptorów dla mannozy, " tutaj KD  komunikują się z
FcR, CR, TLR, limfocytami T - miejsce przylegania
" tutaj KD  nasycają się komórki dendrytycznej do limf T
antygenami nazywamy synapsÄ… immunologicznÄ…
" w grasicy biorą udział w negatywnej
selekcji autoreaktywnych klonów
limfocytów T
3
Właściwości dojrzałych komórek dendrytycznych
1 wysoki poziom czÄ…steczek MHC klasy I i II oraz czÄ…steczek CD1
2 wysoki poziom czÄ…steczek adhezyjnych ICAM i LFA
3 wysoki poziom cząsteczek przekazujących sygnał kostymulujący (CD80, CD86)
4 słabe właściwości fagocytarne
5 niski poziom receptorów dla fragmentu Fc przeciwciał oraz białek dopełniacza
Aktywacja (przykład)
1. endocytoza bakterii NF-kb CD80/CD86
2. Aktywacja TLR9 przez niemetylowane CpG
3. Ekspresja receptorów dla chemokin TLR9
4. Ekspresja czÄ…steczek kostymulujÄ…cych (CD80)
5. Ekspresja MHC II
6. Wydzielanie TNF oraz IL-1, 6 i IL- 12, 18 MHC II
7. Przejście komórki do węzła chłonnego
TNF, IL-1, 6, 18
Komórki uczestniczące w odporności wrodzonej
1) APC i komórki tuczne
2) Makrofagi i granulocyty
3) NK
4) PÅ‚ytki krwi oraz erytrocyty
Makrofagi i Granulocyty
Komórka macierzysta hemopoezy
Limfocyty T, B, NK
CFU-GEMM (CFU - granulocytes, erythrocytes, monocytes, megakariocytes)
Erytrocyty, płytki krwi
CFU-GM (CFU  granulocytes and macrophages)
Mieloblast Monoblast
Promielocyt Promonocyt
Mielocyt
Metamielocyt
Neutrofil
Pula krążąca(6-20h) Monocyt (2-3 dni) krew
Pula tkankowa (1-2dni) Makrofag (2-3 miesiÄ…ce) tkanki
- osteoklasty
- histiocyty
Apoptoza - Komórki Kupffera
- makrofagi OUN, płuc ...
4
Neutrofile - marker powierzchniowy CD 15 i 67
1. Biorą udział w
- fagocytozie
- zabijaniu zewnątrzkomórkowym (np. paciorkowców, gronkowców)
- zapaleniu (degranulacja)
2. Charakterystyczna budowa jądra (2-5 segmentów)
3. W cytoplazmie liczne ziarnistości
- pierwotne (azurofilne)
- typowe dla młodych leukocytów
- mieloperoksydaza, białka kationowe, defensyny, proteaza 3, lizozym
- wtórne
- laktoferyna, lizozym, białko wiążące B12
- trzeciorzędowe -  żelatynowe zawierają głównie żelatynazę, lizozym
- wydzielnicze - zawierają głównie fosfatazę alkaliczną
Makrofagi  marker powierzchowny CD14
1.Biorą udział w fagocytozie i zabijaniu
wewnątrzkomórkowym
- np. listerii, salmonelli, prątków
- jeśli prątki nie zostaną do kooca zniszczone
mogą bytowad w makrofagu wiele miesięcy
3.Uczynniane przez cytokiny
4.Usuwają własne zniszczone komórki (np. w śledzionie)
Diapedeza
Zanim leukocyt przejdzie przez ścianę naczynia, toczy się po niej przez pewien czas. Siłą  trzymającą
leukocyt przy powierzchni śródbłonka jest odwracalne wiązanie obecnego w jego błonie glikanu sLex (sialyl
Lewis x) przez eksponowaną przez śródbłonek selektynę E oraz (w mniejszym stopniu)
ligandu glikoproteinowego dla selektyny P (PSGL-1) przez selektynÄ™ P.
Wiązanie glikanu sLex z selektyną E jest nietrwałe i umożliwia leukocytowy  toczenie się
Przepływ krwi
BÅ‚ona podstawna
5
Toczenie się leukocytu po powierzchni śródbłonka przypomina nieco zachowanie się piłki tenisowej po
powierzchni z rzepami  pojedynczy haczyk rzepu nie wywiera zauważalnego działania na piłkę, która uderza
w powierzchnię i odbija się. Jednak połączone działanie adhezyjne wielu  haczyków (selektyn) sprawia że
 piłka (leukocyt) toczy się po powierzchni i zwalnia. Całkowite zwolnienie ruchu leukocytu spowodowane
jest związaniem obecnych w błonie leukocytu integryn LFA-1 i CR3 przez eksponowaną przez śródbłonek
cząsteczkę ICAM-1. To pozwala leukocytowi przejśd przez ścianę naczynia  wydziela on proteazy
nadtrawiające błonę podstawną śródbłonka. Widoczna również na rys.2 chemokina czyli IL-8 (wytwarzana m.
in. przez makrofagi) pełni funkcję sygnału przewodniego, wskazującego leukocytowi drogę do miejsca w
którym ma on spełnid swoją biologiczną rolę.
Toczenie się Połączenie Diapedeza Migracja
Chemotaksja
Czynniki chemotaktyczne przyciągają komórki żerne do miejsca infekcji. Do czynników tych należą:
1) Anafilatoksyny C3a i C5a uwalniane w trakcie aktywacji kaskady dopełniacza
2) Leukotrien LTB4 i czynnik aktywujący płytki PAF, uwalniane przez różne komórki, w tym również
neutrofile
3) Defensyny wytwarzane przez komórki nabłonkowe i neutrofile
4) IL-1, TNF, IL-8
Aktywacja
Aktywacja leukocytów jest procesem, który rozwija się w ciągu kilku godzin od zadziałania czynnika
aktywujÄ…cego, osiÄ…ga szczyt po 10 godzinach a mija po dobie.
Istnieją dwie grupy czynników aktywujących makrofagi:
1) Pochodzenia bakteryjnego
a. Najefektywniej aktywuje MDP  dipeptyd muramylowy (składnik ściany bakterii)
2) Cytokiny - pojawiające się znacznie póz
niej czynniki uwalniane głównie przez pobudzone komórki
tuczne i limfocyty T
a. INF-Å‚ (najsilniejsza cytokina)
b. IL-2, 3, 4, 5, 8
Do procesów i mechanizmów, które zostają aktywowane w makrofagach należą:
- cytotoksycznośd, fagocytoza, pinocytoza
- przemiany metaboliczne, właściwości bakteriobójcze
- prezentacja antygenów limfocytom T, wydzielanie cytokin itp
6
Fagocytoza
W zależności od przebiegu i czynników biorących udział w fagocytozie, wyróżniamy dwa rodzaje:
Fagocytoza
Immunofagocytoza nie immunologiczna fagocytoza
- zachodzi dzięki opsonizacji - Komórka żerna poprzez odpowiednie receptory może
rozpoznad bezpośrednio określone struktury patogenu
Receptory uczestniczÄ…ce w fagocytozie to:
1) Receptory dla fragmentu Fc przeciwciał
2) Receptory dla składników dopełniacza -> patrz prelekcja III
3) Receptor dla fibronektyny -> patrz prelekcja III
4) Dla białka C-reaktywnego
5) Dla białka wiążącego LPS  receptor LBP
6) Dla kolektyn, np. białka wiążącego mannozę
FcR - Receptory dla fragmentu Fc przeciwciał
- 4 klasy immunoglobulin = 4 klasy receptorów dla ich fragmentów Fc (istotne tylko Å‚ i µ)
- Najefektywniejszymi opsoninami są IgG (łączą się z FcłR )
1. Fc-Å‚-R
-istnieją 3 zasadnicze typy tych receptorów (FcłR I, II, III)
-biorą udział w:
- fagocytozie patogenów
- regulacji odpowiedzi immunologicznej
- prezentacji antygenów
- Nadają one komórkom zdolnośd do cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał  ADCC
- Indukują wydzielanie z neutrofilów, monocytów i płytek krwi TNF, IL- 1, 6
- stanowią również wrota umożliwiające wirusowi HIV wniknięcie do makrofagów
2. Fc-µ-R
- typ I (FcµR I)
- duże powinowactwo do IgE
- występuje na powierzchni komórek tucznych i bazofilów
- odpowiedzialny za uwalnianie z komórek tucznych i bazofilów mediatorów reakcji alergicznej
-typ II (FcµR II)
- małe powinowactwo do IgE
- indukuje fagocytozÄ™
- bierze udział w regulacji odpowiedzi humoralnej w zakresie IgE
- aktywuje limfocyty B
3. Fc-Ä…-R
4. Fc-µ-R
Lizosom pierwotny fagosom Fagolizosom
Receptory FcR
7
Receptory dla składników dopełniacza
Spośród receptorów dla składników dopełniacza najważniejsze znaczenie w fagocytozie przypada
- CR1 (dla C3b i C4b)
- CR2 (dla iC3b oraz C3d)
Chociaż wiążą one komórkę opłaszczoną odpowiednim składnikiem dopełniacza, to w przeciwieostwie do
FcłR nie indukują na ogół procesu fagocytozy. Aby zaszła fagocytoza poprzez CR, komórka musi otrzymad
odpowiedni sygnał aktywujący, np. poprzez interferon gamma.
Receptory makrofagów dla struktur bakteryjnych to:
1) Receptor mannozowy
2) Receptor dla LPS (CD14)
3) CD11b/CD18
4) Receptor glukanowy
5) Receptory typu scavenger
Bakterie wiążąc się z w/w receptorami inicjują wytwarzanie cytokin i lipidowych mediatorów zapalenia
(prostaglandyny, tromboksany).
Makrofagi trawią wewnątrzkomórkowo pochłonięte bakterie.
Szlaki niszczenia wewnątrzkomórkowego
Komórki żerne dysponują kilkoma mechanizmami zabijania drobnoustrojów. Chod niektóre zabijane są
zewnątrzkomórkowo w wyniku degranulacji leukocytów (np. w przypadku robaków), to jednak podstawowy
mechanizm ich zabijania polega na fagocytozie i zniszczeniu wewnątrzkomórkowym (fagosomy z
pochłoniętymi drobnoustrojami zlewają się z lizosomami  dochodzi wówczas do tzw.  degranulacji
wewnątrzkomórkowej )
Mechanizmy zależne od tlenu
Czynniki stymulujące neutrofile powodują kilkudziesięciokrotne zwiększenie zapotrzebowania na tlen.
Zjawisko to zwane jest wybuchem oddechowym (respiratory burst). Bezpośrednim produktem wybuchu
oddechowego jest anion ponadtlenkowy (O ), powstający w wyniku przejęcia przez tlen jednego elektronu.
2
Reakcja ta jest katalizowana przez zespół enzymów określanych wspólnym mianem oksydazy NADPH:
- + +
NADPH + 2O2 ð ð ð2O + NADP + H
2
Anion ponadtlenkowy ulega dysmutacji spontanicznej lub enzymatycznej do nadtlenku wodoru
(H2O2):
2O + 2H+ ð ð ðH2O2 + O2
2
Czysty nadtlenek wodoru jest mało reaktywny, ale w obecności jonów metali (np. żelaza, miedzi)
staje się bardzo aktywny, przechodząc w rodnik hydroksylowy (" OH). Powstaje on w komórce według
reakcji Fentona, katalizowanej przez jony żelazawe:
H2O2 + Fe2+ Fe3+ + OH + " OH
8
Wśród czynników cytozolowych istotną rolę odgrywa system mieloperoksydazy (MPO). Jest to
lizosomalna hemoproteina, obecna w ziarnistościach azurofilnych neutrofili i monocytów. Brak jej jednak w
makrofagach. Enzym ten katalizuje reakcję utleniania halogenków do kwasu podhalogenkawego, rozkładając
równocześnie nadtlenek wodoru:
H2O2+ Cl HOCl + OH
Kwas podchlorawy reaguje także z nadtlenkiem wodoru, co prowadzi do powstania tlenu
syngletowego (1O2) w reakcji:
1
HOCl + H2O2 O2 + H2O + Cl + H+
Jako cząsteczka bardzo reaktywna reaguje także z grupami aminowymi białek, w rezultacie czego powstaje
chloramina (NH2Cl):
HOCl + R-NH2+ R-NHCl + H2O
Powstające w powyższych reakcjach związki (anion ponadtlenkowy, nadtlenek wodoru, rodniki
hydroksylowe, tlen syngletowy, kwas podchlorawy) określa się wspólną nazwą reaktywnych pochodnych
tlenu (ROS  reactive oxygen species  po polsku RFT). Ich charakterystycznÄ… cechÄ… jest posiadanie 1 lub
więcej niesparowanych elektronów, co czyni je bardzo reaktywnymi. Działając w fagolizosomach, są
toksyczne dla bakterii, grzybów, pasożytów oraz komórek nowotworowych i decydują w ten sposób o
tlenowym mechanizmie zabijania przez komórki fagocytujące. Kwas podchlorawy i chloramina są
najważniejszymi bakteriobójczymi utleniaczami generowanymi przez neutrofile.
Mechanizmy niezależne od tlenu
Umożliwiają zniszczenie patogenów, których fagocytoza nie stymuluje syntezy RFT
1) katepsyna G
- obecna w ziarnach azurofilnych
- działa na bakterie gram +, niektóre gram  oraz grzyby
2) BPI (czynnik bakteriobójczy zwiększający przepuszczalnośd)
- obecny w zarnistościach azurofilnych
- działa na wiele bakterii gram ujemnych (E.coli, Salmonella)
- nie działa na gram + i grzyby
- wiąże się z zewnętrzną błoną, zwiększając jej przepuszczalnośd dla
związków hydrofobowych (np. antybiotyków)
3) Lizozym
4) Defensyny - odkryto 9 defensyn, które w zależności od budowy dzielą się na dwie grupy:
Defensyny alfa  wydzielane przez neutrofile, makrofagi, komórki Panetha
Defensyny beta  wydzielane przez komórki nabłonkowe
9
Naturalne komórki cytotoksyczne NK - CD16 i CD56
Są to duże ziarniste limfocyty LGL (ang. large granular lymphocytes).
Występują w różnych tkankach organizmu, jednak najwięcej jest ich
w krwiobiegu  5-15% ogólnej liczby limfocytów. Zasadniczą funkcją
komórek NK jest zabijanie własnych komórek zakażonych wirusem
oraz niektórych komórek nowotworowych.
NK są identyfikowane przez obecnośd, CD16 i CD56 a także
brak CD3.
Są uaktywniane przez IL-2 i IFN-ł do postaci komórek LAK.
Sposób rozpoznawania komórek docelowych przez NK
Komórki NK mogą niszczyd komórki:
1) bezpośrednio:
a. Receptory z nadrodziny czÄ…stek immunoglobulinopodobnych
np. KIR (killer cell inhibitor)
b. Receptory lektynowe z grupy CD94/NKG2
2) za pośrednictwem przeciwciał (ADCC):
a. FcłR III  receptor dla fragmentu Fc IgG.
CzÄ…steczki regulujÄ…ce zabijanie
Ignorowanie własnej komórki nie zakażonej polega na tym że kiedy komórka NK połączy się z własną nie
zakażoną komórką, wówczas receptory KIR wysyłają jej sygnał negatywny, zapobiegający zabiciu zdrowej
komórki własnego organizmu. Podobne działanie mają receptory lektynowe z grupy CD94/NKG2.
Wysyłanie sygnału o śmierci polega na zmniejszeniu ilości receptorów na zakażonych niektórymi wirusami
komórkach, dzięki czemu komórki NK otrzymują  poprzez odpowiednie receptory  sygnał aktywujący do
zabijania zakażonych komórek.
Mechanizm zabijania - apoptoza zakażonej komórki
Efekt cytotoksyczny komórki NK wywierają na dwóch drogach:
I. EGZOCYTOZA - zależna od ziaren cytolitycznych
 komórka NK uwalnia perforynę, proteazy serynowe (granzymy), granulizyny.
II. SZLAK FAS
- zależna od receptorów dla cząstek nadrodziny TNF z udziałem powierzchniowej cząsteczki FasL.
- FasL jest ligandem dla cząsteczki Fas występującej na powierzchni komórki zakażonej wirusami
10
Cytotoksycznośd zależna od ziaren cytolitycznych przebiega w następujących etapach:
1. Rozpoznanie i wiązanie komórki docelowej
2. Aktywacja komórki efektorowej prowadząca do polaryzacji ziaren w kierunku komóki docelowej
3. Degranulacja i uwolnienie czynników cytotoksycznych, indukcja apoptozy
4. Oddzielenie komórek, recyrkulacja komórek efektorowych
Perforyna jest to białko podobne do składnika C9 dopełniacza. Po wbudowaniu się w błonę komórkową
polimeryzuje tworząc kanały, umożliwiające wniknięcie kationów Ca+, granzymów (enzymów
proteolitycznych, fragmentyny), granulolizyny do wnętrza komórki docelowej.
Cytotoksycznośd zależna od receptorów dla cząstek nadrodziny TNF
Oparta jest na interakcji ligandów wytwarzanych przez komórki efektorowe (NK): FasL/Apo-IL (CD95L), TRAIL
ze swoistymi receptorami obecnymi na komórkach docelowych zawierających w części cytoplazmatycznej
tzw.  domenę śmierci . Konsekwencją tej interakcji jest przekazanie sygnału do komórki docelowej
indukującego mechanizmy komórkowe prowadzące do aktywacji kaspaz i apoptozy.
Aktywowane komórki NK pod wpływem IL-2, IL-12 są znacznie efektywniejsze, jeśli chodzi o efekt
cytotoksyczny, w porównaniu do NK spoczynkowych. Jest to następstwem m. in. wzmożonego wydzielania
przez nie chemokin, cytokin. Niektóre cytokiny mogą wywierad bezpośredni efekt cytotoksyczny (np. TNF),
inne działają pośrednio, aktywując np. makrofagi (IFN gamma).
11
Cytotoksyczność komórkowa zależna od przeciwciał  ADCC
Niektóre komórki wykazują zdolności cytotoksyczne dzięki obecnym na swojej powierzchni receptorów dla
fragmentu Fc przeciwciał FcR. Są one zdolne do niszczenia komórek docelowych opłaszczonych
przeciwciałami. Zjawisko to określa się mianem cytotoksyczności zależnej od przeciwciał (ADCC).
Aktywnośd cytotoksyczną zależną od przeciwciał wykazują:
limfocyty NK, monocyty, makrofagi, neutrofile, eozynofile oraz trombocyty.
Niszczenie komórek docelowych zachodzi pod wpływem wydzielanych przez komórki efektorowe
1. enzymów litycznych
Proteazy degradujące białka cytozolowe, enzymy degradujące kwasy nukleinowe
2. granzymów (granule-associated enzymes)
Proteazy serynowe, które aktywują składniki ziaren cytolitycznych oraz uaktywniają kaspazy (enzymy
uczestniczące w apoptozie) lub trawią białka histonowe
3. perforyn
Glikoproteidy tworzące pory w błonie komórki docelowej.
(Analogia do białka C9 dopełniacza)
4. TNF
Czynnik martwicy nowotworu indukuje apoptozę komórki docelowej poprzez szlak
Fas / Fas ligand
W reakcjach ADCC uczestniczą IgG oraz IgE, a przede wszystkim IgG1 i IgG3, co związane jest z ich dużym
powinowactwem do odpowiednich receptorów FcłR (FcłR I  monocyty, makrofagi, FcłRIIIA/CD16  komórki
NK). IgE uczestniczÄ… w odpowiedzi przeciw pasożytom w ADCC z udziaÅ‚em komórek majÄ…cych receptor FcµRII,
takich jak eozynofile, trombocyty i makrofagi. Efektem jest wyzwolenie mechanizmów cytotoksycznych i
ewentualnie wydzielanie cytokin.
12
Komórki tuczne i bazofile
Komórki tuczne występują w tkance łącznej w różnych miejscach organizmu, szczególnie pod nabłonkiem
dróg oddechowych, moczopłciowych i przewodu pokarmowego. Bazofile występują w niewielkiej ilości w
krwiobiegu (<0,2% wszystkich granulocytów). Zarówno bazofile jak i kom. tuczne charakteryzują się zbliżoną
morfologią, zawierają w cytoplazmie ważne dla ich funkcji ziarnistości. Uwalnianie ziarnistości z kom.
tucznych i bazofilów zachodzi pod wpływem wiązania C3a i C5a (anafilatoksyn), krzyżowego wiązania ich
powierzchniowych receptorów FcµR przez IgE i alergeny. Wydzielana jest histamina, zwiÄ™kszajÄ…ca
przepuszczalnośd naczyo krwionośnych, cytokiny TNF-ą i IL-8 przyciągające neutrofile i eozynofile, a także
PAF przyciÄ…gajÄ…cy bazofile.
Komórki dendrytyczne
Działają na styku odporności nabytej i wrodzonej, rozpoznają antygeny bakteryjne przez nieswoiste
receptory. Ich rola polega na przetwarzaniu i prezentacji antygenów peptydowych limfocytom T.
Eozynofile
Są obecne w niewielkiej ilości w krwiobiegu (2-5% leukocytów krwi). Wykazują bardzo słabą aktywnośd
fagocytarną i odpowiedzialne są głównie za zewnątrzkomórkowe zabijanie dużych pasożytów, które nie mogą
byd sfagocytowane. Zwykle przyłączają się do pasożytów opłaszczonych przeciwciałami za pomocą
receptorów Fc i degranulują na powierzchnię pasożyta. Ziarnistości zawierają peroksydazę i toksynę
zabijającą pasożyta. Uwalniana histaminaza ma właściwości przeciwzapalne.
PÅ‚ytki krwi
Odgrywają główną rolę w procesie krzepnięcia krwi, jednak aktywowane wydzielają mediatory aktywujące
dopełniacz, co prowadzi do gromadzenia leukocytów w miejscu uszkodzenia tkanki spowodowanego urazem
lub infekcjÄ…
Erytrocyty
Są wyposażone w powierzchniowe receptory dla dopełniacza, wiążące małe krążące kompleksy
immunologiczne związane z dopełniaczem, po czym transportują te kompleksy do wątroby, gdzie są one
fagocytowane przez kom. Kupfera. Tak więc odpornościowa funkcja erytrocytów polega na usuwaniu z
krążenia kompleksów immunologicznych powstających podczas przewlekłych infekcji.
13