B/477: H.von Ditfurth - Na początku był wodór








Wstecz / Spis
Treści / Dalej
ILUSTRACJE NA WKŁADKACH


1. Bakteriofag T2
na górze po lewej
jako mikrofotografia elektronowa
w oryginale, na całej ilustracji
]ako trójwymiarowa rekonstrukcja rysunkowa
na podstawie licznych mikrofotografii.
Dziwna postać tego drobnego tworu o kształcie jak gdyby technicznym (rysunek ukazuje wirus w blisko milionowym powiększemu!) odpowiada niesamowitej jednostajności funkcji tej małej "maszyny bojowej", które] agresywny sposób rozmnażania się pokazany jest schematycznie na il. 5.

2. Schemat kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA). Gdyby zastosować przyjętą na ilustracji skalę, łańcuch DNA miałby długość kilkuset kilometrów. Na tej długości następują po sobie kolejno cztery te same litery, jednakże według stale zmieniającego się wzorca. Konkretne uszeregowanie tego wzorca stanowi pismo, czyli szyfr, w jakim przyroda zakodowuje plan budowy całej żywej istoty.

3. Pokazane na ilustracji drzewo genealogiczne nie jest rezultatem konwencjonalnych badań paleontologicznych, na przykład wynikiem porównań skamieniałych znalezisk. Jest ono wynikiem dokonanej przez komputer analizy składu jednego białka (cytochromu c).

4. Budowa nowoczesnej wyższej komórki nie jest prosta. W naszym schemacie narysowane są tylko niektóre spośród najważniejszych organelli, które w tej najmniejszej żywej jednostce przejęły pewne swoiste funkcje, podobnie jak organy w organizmie wyższym, wielokomórkowym.

5. Wirus (w tym przypadku bakteriofag T2) atakuje komórkę bakterii, aby się rozmnożyć.

6. Mikrofotografia elektronowa pokazuje eudorinę, kolonie, złożoną z 32 komórek glonu. Na zdjęciu widać, jak włoskowate cienkie wici poruszające kolonią wystają z tej otoczki białkowej.

7. Wolwoks, czyli toczek, najbardziej pierwotny, żyjący jeszcze dzisiaj organizm wielokomórkowy. Każda z tych kulek, składająca się z kilku tysięcy komórek, reprezentuje prawdziwego osobnika. Żadna z komórek, z jakich składa się toczek, sama w sobie nie ma już zdolności wyżycia.

8 Powstanie komórek wyższych przez łączenie się wyspecjalizowanych komórek. U dołu, po prawej
bezjądrowa prakomorka bez organelli. Obok, po lewej, bakterie tlenowe. Pochłonięte bakterie przemieniły się w mitochondria. Komórka uzupełniała śle. dalej przez pochłanianie krętkopodobnych bakterii. Jednocześnie skupiała swój materiał genetyczny w jądrze. Dalsza droga do organizmów wielokomórkowych tu się rozwidla. Te komórki, które pochłonęły małe zielone glony jako chloroplasty (po lewej, na górze), stały się. przodkami roślin wyższych. Wszystkie inne komórki (po prawej, u góry) i ich wielokomórkowe potomstwo pozostały zdane na odżywianie się sposobem rozbójniczym i stąd zaliczają się do zwierząt.

9. Najważniejsze etapy rozwojowe, które doprowadziły w toku filogenezy do powstania naszych oczu.

10. Mocno powiększony chromosom jądra komórki ślinianki, pochodzącej od ochotki. Najciekawsze na tym zdjęciu są zgrubienia, występujące w formie pierścienia tylko na niektórych ściśle określonych odcinkach. Biolodzy nazywają je "puffami". Są one wyraźną oznaką tego, że znajdujące się w owych miejscach geny są właśnie aktywne.

11. Specjalną metodą udaje się doprowadzić do uwydatnienia DNA zawartego w "główce" bakteriofaga T2 (zob. il. 1) i jego rozprzestrzenienia się w płaszczyźnie tak, że może być fotografowany przez mikroskop elektronowy. Na zdjęciu widać wyraźnie oba końce długiej nitkowatej cząsteczki, w której zmagazynowany jest plan budowy i wszystkie wydolności wirusa.

12. Mikrofotografia elektronowa mitochondrium, owej organelli, w której wytwarzana jest energia napadowa żyjącej komórki, przede wszystkim w procesie oddychania wewnętrznego, a więc przez rozkład cząsteczek pokarmowych za pomocą tlenu. Liczne grzebienie są bardzo charakterystyczne dla "wysokoenergetycznego" mitochondrium: na nich umiejscowione są enzymy, które stopniowo dokonują rozkładu.

13. Pięciotygodnłowy ludzki zarodek, wielkości 8,8 mm. Rozpoznać można już wyraźnie głowę z prawym okiem, kończyny i zawiązek rdzenia kręgowego. Ponadto w tym wczesnym stadium istnieją już zaczątki kilku łuków skrzelowych, które potem ulegają rozwojowi wstecznemu bądź też przemianie w inne części ciała: na przykład w kosteczki słuchowe, w żuchwę i w części krtani. Zawiązek kręgosłupa przedłuża się tu jeszcze w ogon. Znaczenie tych archaicznych zawiązków w zarodkowym rozwoju każdego człowieka objaśniamy szczegółowo w tekście.

14. Te trzy schematy demonstrują związek między wzajemnym ustawieniem obu oczu a poziomem rozwoju danej istoty żyjącej. Przy bocznym ustawieniu oczu (przykład: ryba) wprawdzie możliwe jest stałe "widzenie wokoło", ale pola widzenia obu oczu prawie nie zachodzą na siebie, widzenie przestrzenne nie jest więc możliwe. Oczy są tutaj jeszcze raczej optycznym systemem ostrzegawczym. U myszy widzimy formę przejściową. U człowieka urzeczywistniona jest druga skrajność: przy rezygnacji z uchwycenia ponad połowy horyzontu następuje prawie całkowite zachodzenie na siebie pól widzenia obu oczu, a tym samym stereoskopowe, przestrzenne i rzeczowe widzenie w jednolitym polu widzenia.

15. Schemat najważniejszych etapów rozwoju mózgu. Rysunki w swym układzie od góry do dołu odpowiadają wzrastającemu poziomowi rozwoju. Pierwszą istotą, u której półkule mózgowe prześcignęły w rozwoju wszystkie starsze części mózgu, jest małpiatka.

16. Przykłady specjalizacji komórek. U góry, po lewej: Komórki skóry. Obok: Komórki gruczołu, które ułożyły się w taki sposób, że pośrodku powstaje rodzaj szybu, przewodu wyjściowego wyprowadzającego ich wydzieliny. U dołu, po lewej: Komórki mięśniowe, których równoległy układ zapewnia sumowanie się sił przy wspólnym skurczu. Obok: komórki tkanki łącznej, których układ siatkowy oraz mocna elastyczna konsystencja reprezentuje zadanie połączenia możliwie dużej zawartości z optymalną ruchliwością.