Wokół dydaktyki
Piotr Worobiej
O ocenianiu kształtującym
1. Rozporządzenie MENiS w tych celów. Praktyka szkolna
sprawie warunków i sposobu pokazuje jednak, że szkoły i
oceniania, klasyfikowania i nauczyciele w różny sposób
promowania uczniów i słuchaczy podchodzą do realizacji tych celów.
oraz przeprowadzania Wyraz
nie widać przesunięcie środka
sprawdzianów i egzaminów w ciężkości w prowadzonym przez
szkołach publicznych w ż2 ust.2 nauczycieli procesie oceniania w
wyznacza cele oceniania kierunku oceniania sumujÄ…cego w
wewnątrzszkolnego. Są to: trakcie procesu oceniania bieżącego.
2. informowanie ucznia o poziomie Śródroczne i roczne oceny
jego osiągnięć edukacyjnych i klasyfikacyjne oraz wyniki
jego zachowaniu oraz o egzaminów zewnętrznych
postępach w tym zakresie; niejednokrotnie wykorzystywane są
3. udzielanie uczniowi pomocy w przez szkoły i nauczycieli jako
samodzielnym planowaniu  narzędzia sumatywnej ewaluacji
swojego rozwoju; procesów nauczania i uczenia się.
4. motywowanie ucznia do dalszych Czy nadanie tak wysokiej
postępów w nauce i zachowaniu; rangi ocenianiu sumującemu daje
5. dostarczenie rodzicom (prawnym możliwość pełnej realizacji
opiekunom) i nauczycielom postawionych w rozporzÄ…dzeniu
informacji o postępach, celów oceniania wewnątrzszkolnego
trudnościach w nauce, przez szkoły i nauczycieli?
zachowaniu oraz
s p e c j a l n y c h Realizacji tych celów może
u z d o l n i e n i a c h ucznia; pomóc wprowadzenie w szkołach
6. umożliwienie nauczycielom tzw. oceniania kształtującego.
doskonalenia organizacji i metod Zgodnie z definicjÄ… OECD,
pracy dydaktyczno  ocenianie kształtujące to sposób
wychowawczej. oceniania, który polega na aktywnej
współpracy uczniów i nauczycieli
Zgodnie z literą prawa każda mającej na celu ocenienie postępów i
szkoła, a więc i każdy nauczyciel poziomu zrozumienia przez uczniów
powinien skupić się na realizacji zdobywanej wiedzy. Ocenianie
Aspekty 2(31)/2006 strona 11
Wokół dydaktyki
8. Uczniowie otrzymujÄ…
kształtujące określa, jak dalej uczeń
konstruktywne wskazówki, jak
ma się uczyć i jak najlepiej go
mogą poprawić swoje wyniki i
nauczać.
jak mają się rozwijać.
Oto 10 zasad oceniania
9. Ocenianie kształtujące powinno
kształtującego sformułowanych na
rozwijać uczniowską zdolność do
podstawie materiałów angielskiego
samooceny tak, by służyło
Zespołu Reformy Sprawdzania (The
refleksji i samodzielnemu
Assessment Reform Group 2001).
decydowaniu o własnej nauce.
1. Ocenianie kształtujące powinno
10.Ocenianie kształtujące odnosi się
być powiązane z dobrym
do wszystkich kategorii osiągnięć
planowaniem nauczania i uczenia
uczniów.
siÄ™.
2. Ocenianie kształtujące
Propagatorem idei
koncentruje siÄ™ na tym, w jaki
wprowadzenia do szkół oceniania
sposób uczniowie się uczą.
kształtującego jest Centrum Edukacji
3. Ocenianie kształtujące jest istotne
Obywatelskiej. Szkolne Inspiracje
podczas realizacji całego procesu
Zeszyt 1  Ocenianie kształtujące
dydaktycznego od planowania po
wydawnictwa CEO zawiera krótki
ocenę osiągnięć.
opis elementów oceniania
4. Ocenianie kształtujące należy
kształtującego. Oto one (w skrócie):
traktować jako kluczową
 Określanie celów lekcji i
umiejętność dydaktyczną
formułowanie ich w języku
nauczyciela.
zrozumiałym dla ucznia.
5. Ocenianie kształtujące powinno
Nauczyciel zastanawia siÄ™, jakie
być konstruktywne i
cele chce osiągnąć, określa też, co
przeprowadzane z dużym
chce, aby uczniowie osiągnęli.
wyczuciem, bowiem jak każde
Cel musi być sformułowany tak,
ocenianie jest nieobojętne
aby był on zrozumiały dla
emocjonalnie.
każdego ucznia. Pod koniec lekcji
6. Ocenianie kształtujące musi
nauczyciel sprawdza czy cel
służyć motywowanie uczniów do
został osiągnięty.
nauki.
 Ustalanie wraz z uczniami
7. Ocenianie kształtujące kieruje
kryteriów oceniania, czyli tego,
uwagÄ™ na kryteria sukcesu (Na co
co nauczyciel będzie brał pod
będę zwracał uwagę?) już na
uwagÄ™ przy ocenie pracy ucznia.
etapie planowania.
Uczeń musi wiedzieć, co
Aspekty 2(31)/2006 strona 12
Wokół dydaktyki
dokładnie będzie podlegało odpowiedzi i silniej angażują w
ocenie. Kryteria pomogÄ… naukÄ™.
uczniowi przygotować się do  Znajomość technik zadawania
sprawdzianu oraz wykonać pracę, pytań. Zadawanie pytań polega na
tak, aby postawiony cel przez włączeniu wszystkich uczniów w
nauczyciela został zrealizowany. myślenie nad rozwiązywaniem
Nauczyciel ocenia konsekwentnie problemu postawionego przez
tylko to, co zapowiedział nauczyciela.
wcześniej.  Stosowanie efektywnej
 Rozróżnianie funkcji oceny informacji zwrotnej. Informacja
sumującej od kształtującej. Ocena zwrotna polega na
sumująca ma znaczenie przy wyszczególnieniu dobrych
podsumowaniu wiedzy nabytej elementów pracy ucznia,
przez ucznia, natomiast ocena odnotowaniu tego, co wymaga
kształtująca służy uczniowi do poprawienia lub dodatkowej
tego, aby uświadomił sobie, co pracy, wskazówki, w jaki sposób
zrobił z
le i jak może poprawić uczeń powinien poprawić
swoją pracę. konkretną pracę oraz wskazówki,
 Budowanie atmosfery uczenia w jakim kierunku uczeń powinien
się. Nauczyciel ściśle pracować dalej.
współpracuje z uczniami.  Wprowadzenie oceny
Atmosfera sprzyjająca uczeniu się koleżeńskiej i samooceny
przejawia się większym uczniowskiej. Uczniowie
poczuciem własnej wartości wzajemnie recenzują swoje prace
uczniów, zaangażowaniem w  uczą się od swego kolegi.
proces uczenia siÄ™, Samoocena pozwala uczniowi
samodzielnością, umiejętnością znalez
ć odpowiedzi na pytania:
współpracy oraz świadomym Co już umiem? Nad czym musze
uczeniem się. popracować? Co powinienem
 Umiejętność formułowania pytań zmienić w swoim sposobie
kluczowych. Pytania kluczowe to uczenia siÄ™? Jakie powinienem
pytania skłaniające uczniów do przyjąć postanowienia na
myślenia. Takie pytania ukazują przyszłość?
uczniom szerszy kontekst
omawianego zagadnienia, Należy uważnie przeanalizować
zachęcają do poszukiwań zasady i elementy oceniania
Aspekty 2(31)/2006 strona 13
Wokół dydaktyki
kształtującego i poważne zastanowić
Więcej o ocenianiu kształtującym
się nad możliwościami
na stronie www.ceo.org.pl
wprowadzenia go lub jego
elementów na stałe do praktyki
Na podstawie materiałów CEO
oceniania wewnÄ…trzszkolnego. Da to
możliwość pełniejszej realizacji
celów związanych z ocenianiem.
Urszula Roman
V Podlaskie Forum Edukacyjne
 Rok 2006 Rokiem Języka Polskiego
W Uchwale Senatu z dnia 22 nie zawsze starannie posługujemy
grudnia 2005 r. w sprawie się nim. Toteż V Podlaskie Forum
ustanowienia roku 2006 Rokiem Edukacyjne, które odbyło się w dniu
Języka Polskiego znalazł się zapis: 24 maja 2006 r., sprzyjało refleksji
 Po polsku rozmawiamy, nad językiem polskim i jego
przekazujemy swoje uczucia, uczymy odmianami.
mówić nasze dzieci, wyznajemy W Forum uczestniczyli
wiarę, piszemy wiersze. Możemy zainteresowani dyrektorzy i
mieć różne poglądy, zajmować różne nauczyciele humaniści (szczególnie
stanowiska w wielu kwestiach, nauczyciele języka polskiego
możemy się spierać, dyskutować, ale wszystkich etapów szkolnych) z
zawsze będziemy to robić po polsku województwa podlaskiego ( 85
i nie jest obojętne, czy będzie to osób ), konsultanci CEN oraz
język różnorodny i bogaty, piękny i nauczyciele bibliotekarze.
poprawny, etyczny i estetyczny, czy
też ubogi i prymitywny, pełen Program Forum:
sloganów i nieporadnych
Lekcja czytania poezji - Wojciech
sformułowań, niepotrzebnych
Siemion
zapożyczeń i wulgaryzmów.
Do sukcesu przez mowÄ™ 
Język jest podstawowym
sztuka wystąpień publicznych
składnikiem tożsamości Polaków i
z elementami autoprezentacji
dobrem kultury narodowej... , ale
 Monika Jakowczuk
Aspekty 2(31)/2006 strona 14
Wokół dydaktyki
Narodowy Stary Teatr, Państwowa Pani Urszula Andrejewicz
Wyższa Szkoła Teatralna w mówiła o takim funkcjonalnym
Krakowie języku polskim, który nie jest
Nauczanie gramatyki w szkole  pozbawiony niezbędnej wiedzy i
refleksje niepraktyka  Urszula umiejętności z zakresu składni,
Andrejewicz, Uniwersytet w fleksji czy słowotwórstwa, ze
Białymstoku zwróceniem szczególnej uwagi na
Od tekstu do tekstu  czyli uczeń w to, by nie podkreślać ważności tego
roli badacza i twórcy. Model teoretycznego  metajęzyka
kształcenia językowego w szkole, gramatyki.
Urszula Roman, CEN w
Urszula Roman prezentowała
Białymstoku
model kształcenia językowego, który
Spotkanie z Wojciechem w założeniu ma być holistycznym
Siemionem to niewątpliwie czas na modelem nauczania języka
refleksję nad językiem i jego polskiego. Punktem wyjścia jest
funkcjonowaniem w życiu tekst literacki, stanowiący inspirację
społecznym, środkach przekazu, rozważań, interpretacji, działań
teatrze, szkole. Aktor nie tylko z twórczych uczniów, którzy
ubolewaniem mówił o niedbałości w świadomie budują określone formy
używaniu języka przez Polaków- w wypowiedzi, szczególnie przydatne
tym przede wszystkim przez w życiu (funkcjonalność języka),
spikerów, lektorów- ale również wykorzystując niezbędną wiedzę o
pokazywał, jak poprzez recytację języku, często bez nazywania (w
wydobyć sens poezji, w jaki sposób szkole podstawowej) zjawisk
świadomie wykorzystać prozodię, językowych i gramatycznych.
akcentowanie logiczne i pauzÄ™ w
W cytowanej Uchwale
interpretowaniu utworów wielkich
czytamy: ... należy upowszechniać
romantyków i poetów
wiedzę o języku, propagować dobrą
współczesnych.
polszczyznę oraz kulturę języka. To,
Zajęcia z panią Moniką jaka będzie polszczyzna, zależy
Jakowczuk były okazją do ćwiczeń przede wszystkim od nas samych, od
oddechowych, dykcyjnych, naszej postawy wobec języka
emisyjnych oraz możliwością ojczystego; gospodarzami języka są
praktycznego i świadomego bowiem wszyscy nim się
wykorzystania aparatu mowy w tych posługujący...
ćwiczeniach.
Aspekty 2(31)/2006 strona 15
Wokół dydaktyki
Organizatorzy sądzą, że
zaowocuje to także twórczymi
dyskusjami w zespołach
samokształceniowych polonistów,
logopedów, a w konsekwencji
wpłynie na jakość nauczania i
podniesienie świadomości językowej
Polaków.
Części merytorycznej Forum
towarzyszyła okazjonalna wystawa,
przygotowana przez nauczycieli
bibliotekarzy, prezentacja
wydawnictw: WSiP, Nowej Ery,
PWN Wydawnictwa Szkolne,
Wydawnictwa Operon oraz występ
kabaretu uczniowskiego ze Szkoły
Podstawowej w Brańsku.
Aspekty 2(31)/2006 strona 16
Wokół dydaktyki
Eugenia Pietryszyk
Urszula Roman
Praktyczny patriotyzm - czyli Mała
Ojczyzna w poezji uczniowskiej i
działaniach
metodycznych nauczycieli.
Dnia 6 czerwca 2006 r. 1. Klaudii Rogowskiej, SP w
zakończyła się II edycja konkursu Księżynie
poetyckiego  Miasto i region w 2. Urszuli Koseckiej, SP nr 12 w
Unii Europejskiej . Organizatorem Białymstoku
przedsięwzięcia była Szkoła 3. Karolinie Sadowskiej, SP nr 124
Podstawowa nr 12 w Białymstoku w Białymstoku
pod patronatem Centrum Edukacji
Nauczyciel. Główny cel konkursu to Wyróżniono prace następujących
wyodrębnienie bogactwa i uczniów:
różnorodności naszego regionu w
1. Alicji GÅ‚owackiej, SP w
dobie integracji europejskiej. MÅ‚odzi
Księżynie
uczestnicy z wielką wrażliwością
2. Urszuli Prymaka, SP nr 16 w
ukazywali w swych strofach, jakie
Białymstoku
znaczenie ma dla nich Mała
3. Magdzie Kacprowskiej, SP nr 47
Ojczyzna. W wielu utworach
w Białymstoku
pojawiał się motyw Puszczy
Białowieskiej, błękitnej flagi z
Tematyka Małej Podlaskiej
dwunastoma gwiazdami, rodzinnej
Ojczyzny bliska jest wielu
miejscowości, białostockich
polonistom, którzy uczestniczą w
zabytków. Uczniowie klas
różnych zajęciach proponowanych
czwartych, piątych oraz szóstych
przez CEN w Białymstoku i
wykazali siÄ™ niesamowitÄ…
organizują na terenie własnych szkół
kreatywnością tworząc strofy o
takie ciekawe spotkania.
najbliższym otoczeniu.
Zapoczątkowała je Szkoła
Jury przyznało następujące Podstawowa nr 12 w Białymstoku,
nagrody: w której zajęciom z edukacji
regionalnej i warsztatom pod okiem
Aspekty 2(31)/2006 strona 17
Wokół dydaktyki
koronczarki towarzyszyły występy a potem popróbować korowaja i
uczniów. Kolejna szkoła, która innych regionalnych przysmaków
kultywuje tradycje i dzieli się tym z weselnych. Na ten sukces składa się
innymi nauczycielami to Szkoła niewątpliwie praca uczniów, ale
Podstawowa w Wasilkowie. Tam, 6 przede wszystkim kreatywna i pełna
kwietnia 2006 r., na zaproszenie pań: zaangażowania postawa nauczycieli:
Barbary Jamaszewskiej, Elżbiety Wacławy Sulimy, Katarzyny Rejent,
Jagiełło i Agnieszki Kamińskiej Aliny Sajewicz, Eugenii Suchodoła,
poloniści, nauczyciel sztuki i inni Lilli Tarasewicz i Aliny Leszczuk.
zainteresowani nauczyciele wzięli
W kolejnym roku szkolnym
udział w spotkaniu z wielkanocnymi
planujemy kontynuację tych działań,
tradycjami. Było rzez
bienie pisanek,
bo i nauczyciele, i uczniowie chętnie
którego uczyła pani Maria
wracajÄ… do miejsc swego urodzenia,
Kraśnicka, stół wielkanocny z
tradycji rodzinnych i ciekawy
degustacjÄ… potraw regionalnych
sposób dzielą się swoimi refleksjami
przygotowanych przez nauczycieli i
bÄ…dz
w poezji własnej, bądz
w
uczniów tej szkoły oraz cześć
prezentacji ciekawych rozwiązań
artystyczna. Obecna na tych
metodycznych zajęć dla nauczycieli.
zajęciach pani Alina Leszczuk z
Zespołu Szkół w Narewce
zaproponowała, by kolejne spotkanie
z cyklu  Edukacja regionalna w
szkole odbyło się właśnie w Jej
szkole. I tak 29 maja mogliśmy
uczestniczyć we wspaniałym
widowisku  Hej, hej wesele ,
przygotowanym przez uczniów
Gimnazjum w Narewce
Aspekty 2(31)/2006 strona 18
Wokół dydaktyki
Alina Bogdzia
Beata Jopich
Jak rozwijać aktywność twórczą u
dzieci w wieku przedszkolnym?
ROZWÓJ AUTENTYCZNEJ OSOBOWOŚCI
częstym podejmowaniu inicjatywy i
DZIECKA
MOŻE NAST
PIĆ TYLKO WÓWCZAS,
prowadzeniu intensywnej
GDY KAŻDE ZNAJDZIE WARUKI
działalności w danej dziedzinie.
DO SWOBODNEJ EKSPRESJI
W RÓŻNYCH DZIEDZINACH
SWEGO ŻYCIA I TWÓRCZOŚCI Zdaniem W. Puśleckiego
[C. Freinet )]
 aktywna jednostka to taka
jednostka, która jest zdolna do
Twórczość należy do tych
działania, bierze w czymś żywy
pojęć psychologicznych, które nie są
udział, a jednocześnie pełna jest
jednoznacznie definiowane. Mimo
inicjatywy i inwencji .
różnic w poszczególnych ujęciach,
Aktywność własną zaliczamy
współczesne psychologiczne badania
do najważniejszych wyznaczników
twórczości skierowane są na
rozwoju dziecka, bez jej udziału
wykrycie możliwości twórczych
rozwój psychiczny i fizyczny nie
tkwiących w dziecku. Można
mógłby przebiegać prawidłowo.
założyć, że każde dziecko posiada
Aktywność to działalność, zdolność,
skłonności twórcze, a różnice
skłonność do działania, dlatego też
indywidualne w tym zakresie
kształtowanie aktywności działań w
dotyczą stopnia nasilenia skłonności
wychowaniu przedszkolnym stanowi
twórczych i dziedzin aktywności, w
pośrednią drogę kierowania
których się one przejawiają.
rozwojem zdolności wychowanków.
Twórczość dziecka wyraża się w
Rozwój małych dzieci
jego działaniach. Dziecko bywa
związany z aktywnością poznawczą,
odkrywcze na tyle, na ile oznacza siÄ™
jak również z zabawą, ma charakter
ono spontanicznością. Dzieci bywają
twórczy. Każda sytuacja jest nowa
tak często odkrywcze, ponieważ nie
dla małego dziecka, do tej pory
nauczyły się jeszcze, czego się od
nieznana. Bezustannie dokonujÄ… one
nich oczekuje.
odkryć rzeczy, zjawisk nieznanych,
Aktywność najczęściej określa
zupełnie nowych.
siÄ™ jako cechÄ™ przejawiajÄ…cÄ… siÄ™ w
Aspekty 2(31)/2006 strona 19
Wokół dydaktyki
Wiek przedszkolny to okres dzieci, nie mogą być zbyt proste, ani
wzmożonej aktywności poznawczej, zbyt trudne. Jednym z rodzajów
wyrażającej się silną potrzebą takich zadań są zadania otwarte,
intelektualnych wrażeń, dużym które zawierają problem
napięciem emocjonalnym, potrzebą posiadający nieskończoną liczbę
działania jako narzędziem służącym rozwiązań. Pracując z dziećmi w
poznawaniu otaczającej sposób otwarty, wyzwalamy ich
rzeczywistości. Zadaniem aktywność ruchową, muzyczną,
przedszkola powinno być stwarzanie plastyczną, literacką. Otwarty styl
sytuacji, w których dziecko pracy stymuluje dzieci do
znalazłoby z
ródło zaspokojenia aktywności twórczej.
potrzeb, rozbudzanie zainteresowań,
Aktywność twórcza rozwija
motywacji, aktywności, stwarzanie
pamięć i wyobraz
niÄ™ dziecka,
sytuacji wyzwalających napięcie
kształcąc spontaniczność i
psychoruchowe dziecka i działanie
umiejętność wnikliwej obserwacji,
w kierunku jego redukcji. Ważna
bogaci procesy poznawcze dziecka i
jest również postawa nauczyciela.
wpływa tym samym na jego rozwój
Powinien on zorganizować dzieciom
umysłowy. Równocześnie dzięki
odpowiednie warunki do ich własnej
niej budzÄ… siÄ™ nowe zainteresowania,
działalności, inspirować a nie
wyrabia się artystyczna wrażliwość i
wymagać, motywować zamiast
dbałość o estetykę i kulturę życia
oceniać. Pozwolić na oryginalność,
codziennego, dziecko doznaje
fantazję, pomysłowość i nie
niejednokrotnie głębokich i cennych
konwencjonalność. Towarzyszyć i
dla jego rozwoju przeżyć i wzruszeń.
podążać za dzieckiem podsuwając
Aktywność twórcza niewątpliwie
mu zadania i motywujÄ…c do
wpływając na rozwój osobowości
działania. Nauczyciel realizując
wychowanka równocześnie
proces wychowawczo- dydaktyczny,
przygotowuje przyszłego odbiorcę
powinien dostrzegać i odpowiednio
sztuki i świadomego uczestnika
wykorzystywać naturalne, bądz

życia kulturalnego.
organizowane sytuacje, sprzyjajÄ…ce
Zadanie to przedszkole spełnia
spontanicznej i inspirowanej
poprzez całą swoją pracę
aktywności dzieci, zwłaszcza
wychowawczo  dydaktycznÄ…, na
twórczej. Zadania, które mogą
wszystkich szczeblach swojej
spowodować wyzwolenie twórczej
działalności objętych podstawą
aktywności, powinny zaciekawiać
programową, wśród której
Aspekty 2(31)/2006 strona 20
Wokół dydaktyki
- Gdy mówię słowo  podróż , to
aktywność twórcza spełniać powinna
myślę o& - tworzenie skojarzeń
niemałą rolę. W swojej pracy
do słowa podróż
postanowiłam jednak większą uwagę
- Mój dywan jest podobny&
poświęcić wyzwalaniu aktywności u
kończenie zdania
dzieci. Dlatego też pracowałam z
- Gdyby w domu nie było
dziećmi pięcioletnimi na
dywanu&
opracowanym przez siebie
- Co może mi powiedzieć mój
programie pt.  Bajkowe podróże-
but&
stymulowanie aktywności twórczej u
- Co by było, gdyby szklana góra
dzieci pięcioletnich . Zawarłam w
była okrągła&
nim bardzo dużo różnych zabaw i
- Co by było, gdyby nie było
ćwiczeń. Niektóre z nich pragnę
śniegu&
przedstawić i zachęcić nauczycieli
b) dobieranie skojarzeń:
do wykorzystania ich na różnych
-  Z czym ci siÄ™ kojarzy but
zajęciach w przedszkolu.
-  Z czym ci siÄ™ kojarzy czerwona
czapeczka& 
1. Ćwiczenia werbalne
- A
ańcuch skojarzeniowy: śnieg-
Cele:- zastosowanie zabawowych
chmura- niebo- biel- płatek ( co
sytuacji do swobodnego
jest białe? )
podejmowania różnorakiej
c) układanie historyjek, opowiadań:
działalności intelektualnej;
-  Gdybym złapał złotą rybkę& 
- umiejętność dokonywania
-  Gdybym była dobrą wróżką& 
skojarzeń odległych i nietypowych;
d) snucie fantastycznych
- tworzenie możliwych sposobów
opowieści:
rozwiązywania problemów;
- umiejętność układania -  Co by było, gdyby Jaś i
Małgosia zaprzyjaz
nili siÄ™ z BabÄ…
opowiadania, krótkich historyjek;
JagÄ…?
- tworzenie fantastycznych
-  Co by było, gdyby Czerwony
opowieści;
Kapturek zamienił się w żabę?
- układanie scenek dramowych;
- wymyślanie innych zakończeń do -  Co by się stało z Kopciuszkiem
gdyby nie było Dobrej Wróżki?
znanych dzieciom bajek.
a) dokończ zdanie:
e) układanie scenek dramowych z
wykorzystaniem rekwizytów:
- Dzieci otrzymują różne
przedmioty na przykład: ręcznik,
Aspekty 2(31)/2006 strona 21
Wokół dydaktyki
-  Moje siedmiomilowe buty 
szalik, koszyczek, pierniki, sanki.
wykonanie butów na swoje nogi z
Zadaniem dzieci jest ułożenie
bibuły i różnych
scenki bajkowej.
samoprzylepnych wycinanek.
- Dzieci otrzymujÄ… pacynki:
-  Szklana góra  działalność
Czerwonego Kapturka,
techniczna. Konstruowanie z
Kopciuszka, Babci, Królewicza
wykorzystaniem kartonów, folii
itp. i układają bajkę.
przezroczystej, folii aluminiowej.
-  Przygoda na szklanej górze 
-  Co znajduje siÄ™ na szczycie
scenka dramowa. Dzieci
szklanej góry? - malowanie
otrzymujÄ… akcesoria: szczotka do
farbami, kolorowym tuszem,
zamiatania, małe krzesełka, różne
kredą- w zespołach.
zabawki, pudełka.
-  Pałac Królowej Śniegu -
wykorzystanie różnych
2. Ćwiczenia plastyczne
kartonowych pudełek, papieru
ozdobnego.
Cele: - rozbudzanie
-  Co chcę dostać od złotej rybki?
kreatywnej postawy dzieci w sferze
 rysowanie kredkami, mazakami
plastycznej współdziałanie w
(praca zaczęta kreską).
sytuacjach zadaniowych;
-  O czym śni Śpiąca Królewna .-
- rozwój wyobraz
ni i ekspresji
malowanie inspirowane muzykÄ…
dziecięcej;
-  Suknia Dobrej Wróżki -
- tworzenie fantastycznych postaci,
wykonanie z kolorowej bibuły -
rysowanie nietypowych miejsc;
pokaz mody.
- tworzenie własnych projektów;
-  Posadzka w pałacu Królowej
- układanie różnych kompozycji z
Åšniegu - kompozycje z figur
figur mozaiki geometrycznej.
mozaiki geometrycznej
-  Czarodziejski dywan 
ozdabianie dowolnymi
3. Zabawy muzyczne
technikami plastycznymi.
Cele:- wzbudzenie inwencji twórczej
-  Dziwna kraina  dzieci
i wykorzystanie jej w trakcie
przedstawiajÄ… za pomocÄ… rysunku
zabawy.
miejsce, do którego przyleciały
- tworzenie różnych improwizacji
dywanem .
melodycznych;
-  Dzieci otrzymujÄ… na kartkach
- tworzenie dowolnych układów
narysowany but. Zadanie: narysuj
tanecznych;
 coÅ› z buta.
- układanie różnych rytmów;
Aspekty 2(31)/2006 strona 22
Wokół dydaktyki
- umiejętność tworzenia muzyki z
sposób poruszania się wybranej
wykorzystaniem instrumentów:
przez siebie postaci z bajki.
melodycznych i
niemelodycznych;
-  Lot dywanem - układanie
improwizacji melodycznych z
wykorzystaniem różnych
 instrumentów : klocki, kapsle,
butelki plastikowe.
-  Taniec w czarodziejskich
butach - tworzenie dowolnych
układów tanecznych do muzyki .
- Zabawy przy muzyce: dzieci
poruszajÄ… siÄ™ przy muzyce
według własnej inwencji.
PrzerwÄ™ w muzyce, przedstawiajÄ…
w  języku ciała - kształt góry.
PoczÄ…tkowo indywidualnie,
póz
niej w parach, trójkach.
Wnioskują, z jakiej grupy osób
najłatwiej utworzyć kształt góry.
-  Rycerze i księżniczki - zabawy
rytmiczne przy muzyce. Zmiany
układu tańców do różnej muzyki.
-  Budzenie Śpiącej Królewny -
wykorzystanie instrumentów
perkusyjnych.
-  Tajemnicza muzyka z wieży
zamkowej - tworzenie muzyki z
wykorzystaniem gazet, folii,
dzwoneczków i efektów
akustycznych, np. stukania.
-  Krasnoludki pracujÄ… w lesie -
pantomima z wykorzystaniem
odgłosów leśnych z kasety.
-  Studio bajek - zabawa ruchowa.
Dzieci przedstawiajÄ… ruchem
Aspekty 2(31)/2006 strona 23
Wokół dydaktyki
Puślecki W., (1998) Wspieranie elementarnych
zdolności twórczych uczniów,
LITERATURA:
Kraków, Oficyna Wydawnicza  Impuls .
Kida J. red., (1994) Rozwój twórczej aktywności
Gruca B. (2003) Przedszkole- z
ródłem aktywności
dziecka, Rzeszów,
dziecięcej, Edukacja i Dialog, Nr 150.
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej,
Limont W., (2002) Zdolności twórcze dzieci w
Wojewódzki Ośrodek Metodyczny.
wieku przedszkolnym, Wychowanie w
Przedszkolu, Nr 8.
Alina Golonko
Gry dydaktyczne w nauczaniu
Od czasu, gdy zajęłam się określonych z góry reguł. Gra się
nauczaniem języka niemieckiego w dobrowolnie i to sprawia radość.
gimnazjum staram się odpowiedzieć Gry dydaktyczne są związane
na pytanie: Jak zoptymalizować nie tylko z radością grania, lecz
proces nauczania? również z nauką, uczeniem się.
Z d a n i e m p s y c h o l o g ó w
1.2. Ważniejsze aspekty gry
uczniowie uczÄ… siÄ™ tym efektywniej,
Wszystkie znane gry posiadajÄ…
im bardziej mogą współprzeżywać i
następujące cechy
zdobywać osobiste doświadczenia w
charakterystyczne:
trakcie uczenia się. Zapamiętuje się
1. Gra się przeważnie bez przymusu
około 90 % z tego, co się
2. Gra jest ukierunkowana na cel,
samodzielnie czyni bÄ…dz
tworzy.
przebieg jej jest jednakże otwarty
Bazując na powyższym będę 3. Grając jesteśmy w specyficznym
starała się odpowiedzieć na dwa świecie,  w Teraz , który
pytania: przeżywany jest przez nas jako
Od jakiego typu doświadczeń realność w obrębie czasu gry
można oczekiwać, że doprowadzą do 4. Granie umożliwia czynną
wyznaczonego celu? wymianę ze współgraczami lub z
Jak należy poprowadzić obiektem gry
zajęcia, aby uczniowie rzeczywiście 5. Gra wymaga uznania i
te doświadczenia zdobyli i przestrzegania reguł
przepracowali je wewnętrznie? 6. W grze muszą być równe prawa i
równe szanse udziału oraz równe
1.1. Wyjaśnienie pojęć szanse na wygraną dla każdego
Pod pojęciem  gra uczestnika
rozumiemy to, czym się zajmujemy 7. Gra wywołuje emocje i prowadzi
(przeważnie z innymi ) dla zabawy i do uczucia zadowolenia,
przyjemności, ale według
Aspekty 2(31)/2006 strona 24
Wokół dydaktyki
8. GrajÄ…c uczniowie uczÄ… siÄ™ od
zwycięstwa, smutku, zwątpienia
siebie wzajemnie i uczÄ… siÄ™ ze
i/lub poczucia przewagi i mocy
sobÄ…
2. Kilka czynników
9. Gry redukują lęk i rozluz
niajÄ…
motywujÄ…cych ucznia
zahamowania
10.Gry wymagajÄ… i wspierajÄ…
Dzieci majÄ… inny rodzaj
kreatywność
motywacji do nauki niż osoby
11.Gry podwyższają motywację
dorosłe. Jest dla nich niezwykle
ucznia i jako skutek wzmacniajÄ…
ważne, aby mieć podczas nauki
pozytywne nastawienie do
radość i zabawę. Pochwała jest
przedmiotu.
drugim ważnym czynnikiem. Dzieci
12.Gry rozwijają zdolność do
cieszÄ… siÄ™ kiedy sÄ… chwalone.
empatii, wczuwania siÄ™ w drugÄ…
Zawsze kiedy dziecko wie, że
osobÄ™
jego działanie przyniesie profity w
postaci radości i zabawy lub
3.2 Funkcje gier dydaktycznych.
pochwały, uczy się chętnie,
dobrowolnie i skutecznie
- Gry skracajÄ… proces nauczania:
podczas utrwalania materiału
3.1 Zalety gier dydaktycznych
można je zastosować zamiast
1. Granie przynosi radość, zabawę.
powtórzeniowych ćwiczeń
2. Z pomocą gier można ożywić
słownych. Czas wypowiedzi
lekcjÄ™ a atmosferÄ™ korzystnie
uczniów zwiększa się przy
rozluz
nić.
zastosowaniu gier
3. Wszyscy uczniowie mogÄ…
- Czas ćwiczeń staje się przez to
współuczestniczyć
intensywniej i efektywniej
4. Uczniowie używają podczas
wykorzystany
grania języka obcego, często
- W grach dostępne są zupełnie
zupełnie nieświadomie
naturalne sytuacje dnia
5. Uczniowie mają poczucie, że
codziennego. Uczniowie mówią
sensownie stosujÄ… to, czego siÄ™
dzięki temu od siebie i nie
nauczyli
potrzebują przejmować/odgrywać
6. BywajÄ… sytuacje
ról obcokrajowców.
współzawodnictwa, które
- Atmosfera pracy w grupie staje
szczególnie prowokują do
siÄ™ luz
na, odprężająca
mówienia
- Uczniowie mogą w grze poznać
7. Gry grupowe wspierają zdolność
swoje cechy osobowościowe;
pracy zespołowej i gotowość do
wzrasta przez to spójność grupy
wymiany
Aspekty 2(31)/2006 strona 25
Wokół dydaktyki
- Uczyć się poprzez grę oznacza - Wyzwalanie interakcji
uczyć się bezstresowo i w grupowych
atmosferze radości i zadowolenia. (pozytynych/negatywnych)
- Równoczesna aktywizacja
wszystkich uczniów
- Tworzenie przyjaznej atmosfery
PÅ‚aszczyzna  uczenie siÄ™
- Wspieranie procesu uczenia siÄ™
Funkcje gier w różnych
- Wprowadzenie nowego materiału
płaszczyznach
- Rozwijanie czterech sprawności
Płaszczyzna  Ja językowych tj. słownictwa,
- Forma wyluzowania, efekt wymowy, gramatyki,
docieplenia prawidłowej pisowni w
- Wzrost motywacji (uczucie różnorodnych kombinacjach
sukcesu) - Powtórzenie, utrwalenie i
- Popieranie zdolności kontrola opanowanego materiału
empatycznych ( wcielenia siÄ™ w
rolę innej osoby) 4.Dlaczego warto stosować gry
- Redukcja lęku i zahamowań dydaktyczne w nauczaniu języka
- Przygotowanie do poradzenia obcego
sobie z rzeczywistością Gry wspierają opanowanie
(rozwijanie zdolności języka, ponieważ:
komunikacyjnych) - DajÄ… uczniom  prawdziwy
- Rozwijanie kreatywności, powód, aby się wypowiedzieli
wyobraz
ni, dokładności, - Uczniowie są świadomi
wyostrzenie spostrzegania zawartości treściowej swoich
zmysłowego wypowiedzi
- Popieranie uczenie się - Gry podwyższają motywację
wielokanałowego ( wzrokowe, - Gry zwiększają aktywność
słuchowe, ruchowe, uczuciowe ) własną ucznia
- Aktywizowanie emocji ( radość, - Gry zwiększają gotowość do
złość, rozczarowanie& ) podjęcia ryzyka, zmniejszają
- Trening koncentracji zahamowania i lęk przed
wypowiedziÄ…
PÅ‚aszczyzna  My
- Gry wspierajÄ… pozytywne
- Większa dynamika procesów
strategie kompensacyjne
grupowych
- Gry rozwijają zdolności
- Wspieranie gotowości do
komunikacyjne
współpracy w grupie
Aspekty 2(31)/2006 strona 26
Wokół dydaktyki
Gry zmieniajÄ… interakcje i role
na ten temat, po to , aby zachęcić
powstałe w obrębie klasy
młodych nauczycieli do własnych
- Poprzez grÄ™ stwarza siÄ™ w klasie
prób prowadzenia zajęć z
autentyczną i żywą sytuację
wykorzystaniem gier
komunikacyjnÄ…
dydaktycznych.
- Gry wspierają społeczne
tendencje, w tym komunikacjÄ™
Gra typu kwartet nadaje siÄ™ do
między uczniami
wprowadzenia i utrwalenia nowych
- Gry zmieniajÄ… role ucznia-
wyrazów w grupach tematycznych
/nauczyciela- i ich wzajemnÄ…
oraz do ćwiczenia pytań i
relacjÄ™
pozytywnych/ negatywnych
- W grze uczniowie językowo słabi
odpowiedzi.
majÄ… szansÄ™, aby siÄ™
Najpierw rozkładamy po
wypowiedzieć i aby wygrać
4 karty i określamy pojęcia
Mam nadzieję, że z pomocą
nadrzędne łączące je, np. karty
przedstawionego powyżej
przedstawiające jabłko, gruszkę ,
systematycznego wyjaśnienia
cytrynę i pomarańczę to owoce,
problemu udało mi się
karty przedstawiające samochód,
udowodnić, że można uczyć się
rower, motocykl i tramwaj to środki
grajÄ…c w gry dydaktyczne. Moim
transportu itd. Dla lepszego
zdaniem gry dydaktyczne to nie
zapamiętywania obrazki mogą być
tylko  nagroda po wyczerpujÄ…cej
podpisane w języku obcym a każda
pracy i nie tylko  zapełnienie
karta może zawierać pozostałe słowa
końcówki lekcji . Kiedy gra
występujące w tej grupie
powiÄ…zana jest z precyzyjnie
tematycznej. Uczniowie mieszajÄ…
określonym celem nauczania,
karty i rozdają. Każdy gracz próbuje
wtedy jest też przez uczniów
otrzymać poprzez pytania i prośby
przyjmowana pozytywnie i
zadane w języku obcym te karty,
chętnie. Podsumowując można
których potrzebuje do zebrania
stwierdzić, że gry dydaktyczne
całego zestawu danej grupy
powinny znalez
ć swoje stałe
tematycznej.
miejsce w procesie nauczania.
StosujÄ…c gry tego typu na
zajęciach szkolnych doszłam do
5. Doświadczenia, spostrzeżenia,
wniosku, że przynoszą one wiele
wnioski.
korzyści. Jedną z zalet tej gry jest to,
Przedstawię poniżej dwa typy
że uczniowie  lepsi mogą w
gier jakie stosowałam z
naturalny sposób pomóc  słabszym ,
powodzeniem na moich lekcjach i
na co uczniowie  słabsi pozwalają,
podzielę się moimi spostrzeżeniami
a nawet pomagajÄ… sami sobie
Aspekty 2(31)/2006 strona 27
Wokół dydaktyki
 wciÄ…gajÄ…c do gry mniej czasownikowÄ… w odmianie,
zainteresowanych. Uczniowie sami synonimy, pytania i odpowiedzi,
ustalają, z kim chcą grać i jakich przebieg dnia z określeniem czasu.
reguł będą przestrzegać (kiedy mogą W zależności od stopnia
zatrzymać i kiedy muszą oddać zaawansowania grupy można
kartę, o którą ich poproszono). tworzyć domina zawierające np.
Poszczególne grupy uczniów formy czasowników nieregularnych,
ustalajÄ… sobie tempo pracy i grajÄ… stronÄ™ biernÄ… i czynnÄ…. Uczniowie po
bez presji czasowej. Uczniowie takiej lekcji bardzo chętnie zgłaszają
samodzielnie kontrolujÄ…c grÄ™ siÄ™ do stworzenia swego domina w
rozwijają takie umiejętności, jak ramach pracy dodatkowej, co
ocena własnej wiedzy, zdolność do pozwala na poszerzenie zestawu
pracy w zespole, odpowiedzialność pomocy szkolnych. Ważne jest, aby
za to, czego się nauczą. mieli okazję zagrać z kolegami w
swoje domino na następnej lekcji.
Gra typu domino pozwala na
utrwalanie zarówno leksyki jak i i Gry są ważnym składnikiem
gramatyki. Uczniowie otrzymują lekcji języka obcego. Gry
zestaw kart typu domino i powinni je dydaktyczne  przemawiajÄ… do
ułożyć tak, aby pasujące elementy uczniów, powodują przeżycie
przylegały do siebie. Powinno to być sukcesu i tym samym podwyższają
takie domino, aby można je było motywację do nauki. Nie wolno
ułożyć łańcuszkowo, bez początku i zapomnieć, że przede wszystkim ze
końca. Z moich doświadczeń względów społecznych są tak
wynika, że uczniowie bardzo lubią wysoko cenione przez uczniów.
ten rodzaj utrwalania i zawsze chcÄ… Podczas grania zaspokajajÄ…
powtórzyć grę. Stosowałam na uczniowie potrzebę akceptacji
zajęciach domino utrwalające nazwy rówieśników, jak również
kolorów (jedno pole barwne, drugie wykorzystują możliwość
zawiera słowo określające kolor z komunikacji i wymiany.
następnego kartonika), domino
utrwalające nazwy przedmiotów 6. Rola nauczyciela
znajdujÄ…cych siÄ™ w klasie i w
RolÄ… nauczyciela jest przede
plecaku każdego ucznia ( kartonik z
wszystkim rozwijanie u uczniów
rysunkiem danej rzeczy, obok słowo
gotowości do przezwyciężania
określające rzecz z następnego
trudności. Odkrycie rozwiązania
kartonika), domina z nazwami
(wygrana) jest zawsze pozytywnie
zwierząt, części garderoby itp.,
przeżywane i przynosi radość.
domina zawierajÄ…ce zaimek i formÄ™
Ważnym zadaniem dla nauczyciela
Aspekty 2(31)/2006 strona 28
Wokół dydaktyki
jest tą radość z gry i odkrywania
obudzić i wesprzeć. Nauczyciel
przekazuje uczniom przekonanie, że
postawione przed nimi zadanie mogÄ…
wykonać, a trudności
przezwyciężyć. Uwypukla zalety i
potrzebę nauki języka obcego.
Bibliografia
Dauvillier, Christa, Im Sprachunterricht spielen?
aber ja!, Goethe Institut, 1986.
Drecke, Michael & Lind, Wolfgang, Wechselspiel.
Interaktive Arbeitsblätter für die Partnerarbeit im
Deutschunterricht, München/Berlin: Langen-
scheidt, 1992.
Grätz, Ronald, Vom Spielen, Leben, Lernen, In:
Fremdsprache Deutsch, Heft 25, 2001.
Ideenkiste In: Fremdsprache Deutsch, Heft 25,
2001.
Lohfert, Walter, Kommunikative Spiele für Deutsch
als Fremdsprache, Ismaning: Hueber Verlag, 1987.
Plattner, Sabine, Das Lernspiel kann durchaus an-
strenger sein,& In: Fremdsprache Deutsch, Heft 25,
2001.
Prange, Lisa. 44 Sprechspiele für Deutsch als
Fremdsprache, Ismaning: Hueber, 1993.
Sanchez, Juan & Sanz, Carlos & Dreke, Michael,
Spielend Deutsch lernen, Berlin/ München, Lan-
genscheidt, 1997.
Schweckendiek, Jürgen, Spiele und Spielerisches,
In: Fremdsprache Deutsch, Heft 25, 2001.
Spier, Anne, Mit Spielen Deutsch lernen, Frankfurt,
Scriptor, 1981.
Aspekty 2(31)/2006 strona 29