WILLI LAMBERT SJ, RACHUNEK SUMIENIA
oznacza przede wszystkim, aby swoje własne ży-
cie rozumieć i próbować przeżywać jako historię
Willi Lambert SJ, RACHUNEK SUMIENIA1
zbawienia i w ten sposób stać się  mądrym :
 Naucz nas liczyć dni nasze, abyśmy osiągnęli
 Wieczorem stajÄ™ przy otwartym oknie (...)i po-
mądrość serca (Ps 90, 12).
zwalam zdarzeniom dnia unosić się jak dym. To
dla mnie najważniejszy sposób modlitwy . To, co mój W Nowym Testamencie znajdujemy za-
jezuicki współbrat opisuje tymi słowami, uwidacznia
proszenie do rachunku sumienia przede
nieco, co dla Ignacego było najprawdopodobniej naj-
wszystkim w słowach, które napominają, aby być
ważniejszym i najbardziej znaczącym ćwiczeniem
 trzez
wymi i czuwającymi (por.1P 5,8), uczyć
duchowym: rachunek sumienia.
się rozpoznawać  znaki czasu i  badać duchy
W rachunku sumienia chodzi o to, aby być przed
(por. 1 Kor 12, 10; 1 J 4, 1-6).
 Bogiem, Który Widzi (por. Rdz 16, 13) z życiem i
przeżyciami danego dnia. Słowo z Psalmu 139 może
WA
AŚCIWY SENS RACHUNKU SUMIENIA TO UCZYĆ SI

uświadomić, że bardziej chodzi o to, aby dać spoj-
ŻYĆ ze wzmożoną uwagą.
rzeniu Bożemu spocząć na sobie, niż o to, aby przej-
rzeć samego siebie:  Panie, przenikasz i znasz mnie...
Podstawowymi KROKAMI ku temu są według
wszystkie moje drogi sÄ… Ci znane (Ps 139, 3. 9).
Ignacego:
%obecność, %dziękczynienie, %rozeznawanie,
INNE NAZWY rachunku sumienia mogą rozjaśnić
%pojednanie, %przewidywanie.
jeszcze bardziej jego sens:
Możliwe jest, że w tle stoi zawsze pojedynczy krok, ale
Termin egzamin wskazuje na przebieg ducho-
w dłuższej perspektywie potrzeba jednak wszystkich tych
wej kontroli. U św. Pawła mamy na to klasyczną
kroków.
krótką formułę:  Wszystko badajcie, a co szla-
1- Ćwiczenie się w byciu obecnym: po pierw-
chetne - zachowujcie! (1 Tes 5, 21). Chodzi
sze, chodzi o to, aby przyjść, przyjść do siebie,
więc o to, aby we własnym życiu rozróżniać
stać się obecnym, cichym, spokojnym.
prawdziwe od fałszywego.
Kiedy wody duszy są zbyt niespokojne, dzień jedy-
Określenie analiza lub  analiza dnia jest wy-
nie niewyraz
nie siÄ™ w nich odbija. Dla tego pierw-
razem przekonania: każdy dzień jest war-
szego kroku pomocnym może być, aby znalez
ć sobie
tościowy. Wiele z tego człowiek odczuwa i widzi
spokojne miejsce, kilka razy spokojnie odetchnąć i
natychmiast. Wiele ukazuje się dopiero przy pozwolić przyjść temu, co nas najbardziej porusza,
zaś póz
niej  puści . Świadomość, że jest się przed
kopaniu - tak jak wiele skarbów ziemi może być
Bogiem, może pogłębić uciszenie.
zyskanych dopiero po wykopaniu.
Sformułowanie modlitwa odpowiedzialności
2- Ćwiczenie się w dziękczynieniu;  Po-
mówi: człowiek prowadzi swoje życie w dialogu.
dziękowanie za dobrodziejstwa Boże , mówi
Zawsze, a przede wszystkim wtedy, kiedy chowa
Ignacy (por. Ćwiczenia duchowe nr 43).
siÄ™ w gÄ…szczu jak Adam i Ewa lub spuszcza oczy
Podziękowanie za zdrowie, za spotkania w ciągu
jak Kain, Bóg zaprasza go do rozmowy:
życia; za słońce i wiatr, za kwiat między kamiennymi
 Adamie, gdzie jesteś? ,  Kainie, gdzie jest twój
płytami; za przychylność, za dobre słowa; za miejsce
brat, Abel?
pracy, które nie jest oczywistością; za dobrą lekturę;
Oznaczenie rachunku sumienia jako modlitwy
za własne dzieci; za dobrą polityczną wiadomość, za
kochającej uwagi daje następujący wyraz: chcę
całe dobro, które mogło się stać przeze mnie; po-
przed Bogiem zwrócić się z otwartym sercem ku
dziękowanie za moje życie.
rzeczywistości życia i uczyć się postrzegać ją
jako  wielką uwagę Boga . Chcę wychodzić na-
3- Ćwiczenie w rozeznawaniu: jak pełne sensu
przeciw życia a ludzi spotykać z kochającą uwagą
życie możliwe jest w dziękczynieniu i przez coraz
w wierze, że Bóg obejmuje nas poprzez rzeczy-
to nowe kroki pojednania, tak samo przez roze-
wistość.
znawanie. Rozeznawać znaczy, spoglądać po raz
Gdy siÄ™ wez
mie pod uwagÄ™ modlitwy psal-
pierwszy i drugi na rzeczywistość.
mami Starego Testamentu, to rachunek sumienia
W pierwszym spojrzeniu pozwalam wszystkiemu
1
Z: Willi Lambert, Słownik duchowości ignacjańskiej,
w sposób nieuporządkowany i bez cenzury pojawić
Wyd. WAM Księży Jezuitów. Kraków 2001 (frag. )
się w mojej świadomości, co tylko zechce się ukazać:
1
WILLI LAMBERT SJ, RACHUNEK SUMIENIA
smutek, radość, gniew, niecierpliwość, spotkania, prosić o siłę i wskazanie? Święty Paweł powiedział
decyzje itd. raz:  Miłość Chrystusa przynagla nas (2 Kor 5, 14)
W drugim spojrzeniu należy rozeznawać, w jakim i wyraził w ten sposób, że  z miłością na zapleczu
kierunku prowadzą mnie zdarzenia, doznania, własne chce wychodzić ku przyszłości pełen zaufania.
uczynki: w kierunku ª% Boga, to jest miÅ‚oÅ›ci, czy w
kierunku ª% zÅ‚ego, braku miÅ‚oÅ›ci.
Kto odkrywa możliwości tego podstawowego
ćwiczenia duchowego Ignacego, odczuje, że jest
W częstym ćwiczeniu rozeznawania może się po-
ono rodzajem streszczenia życia duchowego:
tem rozwinąć coraz pewniejsze wyczucie działania
związanego z Bogiem życia w uwadze, w dzięk-
dobrego ducha i tendencje niszczące w moim wła-
czynieniu, w pojednaniu, w rozeznawaniu i w za-
snym życiu.
ufaniu.
Dla rozeznawania często wystarczy pozwo-
lenie sobie na doświadczenie w zwolnionym
Podkreślenia, wytłuszczenia  o. OK SJ
tempie: wolno słuchać, co zostało powiedziane, i
widzieć, co się stało, i wyczuwać, czego doznaję.
Przez wolne  smakowanie i  żucie kłamstwa,
bezczelności, agresywnego wyrażenia, swobodne-
go słowa, radości, pokoju, ukazuje się w po-
smaku, czy pokój jest głęboko ugruntowany, czy
fałszywy, czy wolność rzeczywiście wyzwala, czy
jest tylko  płaszczykiem złości , czy coś jest do-
broczynne tylko na krótko, czy także na dłużej.
4- Ćwiczenie się w pojednaniu: nierzadko w
moim życiu istnieje coś, co nie  pozwala mi dojść
do spokoju : kłótnia, złe słowo, zaniedbanie,
grubiańska bezwzględność, braki miłości, nieod-
powiedzialne działanie. Wszystko to stwarza nie-
pokój i wymaga pojednania: pojednania z
Bogiem, pojednania z innymi ludz
mi, pojednania
ze mnÄ… samym.
Nawet zwykłe spostrzeganie niepojednanego może
być krokiem ku wyswobodzeniu:  Prawda was wy-
zwoli! (J 8, 32). Należy oddać wszystko niepojed-
nane w ręce Boga, który w swojej miłości jest cały
miłosierdziem i sprawiedliwością. To może i ma
prawo stać się w perspektywie spojrzenia na ostatnią
modlitwÄ™ Jezusa:  Ojcze, przebacz Im, bo nie wiedzÄ…,
co czynią. [...] Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha
mojego (A
k 23, 34. 46).
5- Ćwiczenie w przewidywaniu: doskonalenie
się w dziękczynieniu, w rozeznawaniu i pojed-
naniu jest pomocÄ… i wymogiem dla przewidywa-
nia, dla drogi w przyszłość. Co zostało mi po-
darowane, jest mi dane, abym mógł żyć z jeszcze
większej pełni; co rozpoznałem, jest światłem na
mojÄ… dalszÄ… drogÄ™. W tym sensie trzeba zawsze
odważyć się na skok w zaufanie. Tylko tak możli-
we jest życie i przyszłość.
Czy droga dnia dzisiejszego daje mi kierunek na
jutro? Czy czuję się wabiony, pociągnięty, prowadzo-
ny przez Ducha Bożego? W imię czego chciałbym
2