INFORMACJE WST
PNE
Witamy w Cork  drugim co do
wielkości mieście i największym
hrabstwie w Irlandii. Ten rozdział
krótko przedstawia Cork  historię
miasta, kulturÄ™, zwyczaje i co
najważniejsze  pogodę!
Irlandia jest małą wyspą położoną
najdalej na północny-zachód Europy
 długą na 486 km i szeroką na 275
km. IrlandiÄ™ tworzÄ… cztery prowincje:
Krótka historia Irlandii
Ulster, Connaught, Leinster i
Munster, które są podzielone na 32
Współcześnie znane jako wyspa,
hrabstwa. 26 hrabstw wchodzi w
terytorium Irlandii było podczas
skład Republiki Irlandii. Pozostałe 6
ostatniej epoki lodowcowej
hrabstw tworzÄ…ce Ulsterze wchodzÄ…
połączone lądem z Brytanią. W
w skład terytorium Irlandii Północnej,
miarę topnienia lodów i podnoszenia
która jest częścią Zjednoczonego
się poziomu morza połączenie
Królestwa Wielkiej Brytanii.
lądowe stopniowo zanikało i do roku
6000 p.n.e. Irlandia oddzieliła się od
Liczba ludności Republiki Irlandii jest
Brytanii. Od tego czasu Irlandia
niewielka. W 2002 roku całkowita
kształtowała się w wyniku przybycia
liczba ludności wynosiła 3,9 miliona,
na jej obszar kilku różnych grup,
z czego ponad 1 milion mieszkał w
takich jak Celtowie, Wikingowie i
Dublinie. Cork jest drugim co do
Anglonormanowie. Odwrócona oś
wielkości miastem Republiki z liczbą
czasowa zawiera przeglÄ…d
ludności sięgającą 123 000 (dalsze
niektórych kluczowych etapów
325 000 ludzi mieszka w Hrabstwie
historii Irlandii.
Cork).
1
PRZEWODNIK PRZYBYSZA DO MIASTA CORK
2000 i póz
niej Rozwój gospodarczy zapowiada okres imigracji zarobkowej.
1998 Porozumienie WielkopiÄ…tkowe ustanawia Zgromadzenie Irlandzkie
(Stormont Assembly)  Irlandia Północna jest rządzona przez lokalnie
wybranych członków Zgromadzenia.
1973 Irlandia staje się członkiem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej
(obecnie Unia Europejska).
1937 Nowa Konstytucja Irlandii ogłasza Irlandię niepodległym państwem
znanym jako Éire.
1921 Kończący wojnę o niepodległość układ angielsko-irlandzki ustanawia
odrębne parlamenty dla Irlandii Północnej i pozostałych 26 hrabstw.
Podziały spowodowane podziałem Irlandii prowadzą do wojny
1
domowej w latach 1922/3.
Koniec XIX w. W Irlandii narasta presja dotyczÄ…ca ustanowienia Parlamentu
Irlandzkiego (Home Rule) oraz przeprowadzenia reformy agrarnej.
1845-49 Następstwem słabych zbiorów ziemniaków jest głód. Z braku
pożywienia umiera 1,4 miliona osób, a drugie tyle wyjeżdża do
Stanów Zjednoczonych i innych krajów  ta tradycja emigracji trwała
aż do niedawna.
1801 Parlament Irlandzki zostaje rozwiązany a Irlandia staje się częścią
Zjednoczonego Królestwa.
XVIII w. W Belfaście kwitnie rewolucja przemysłowa, umacniając więzi
gospodarcze z BrytaniÄ….
XVII w. Duże obszary ziemi zostały skonfiskowane rodowitym Irlandczykom i
przekazane nowym osadnikom.  Kodeks Karny jest próbą dalszego
zniesienia katolicyzmu.
XVI w. Henryk VIII i Elżbieta I wzmacniają kontrolę Anglii nad Irlandią i dążą
do powstrzymania rozwoju katolicyzmu.
XV w. Wpływ Anglii stopniowo ogranicza się do małego obszaru wokół
Dublina znanego pod nazwÄ…  The Pale .
XIII-XIV w. Angielscy osadnicy kolonizują poszczególne części Irlandii 
następuje rozwój systemu karnego i Parlamentu w oparciu o model
angielski.
1169 PoczÄ…tek najazdu Angonormandzkiego  do roku 1250 75%
terytorium Irlandii znalazło się pod panowaniem Anglonormandzkim.
IX i X w. Ze Skandynawii przybywajÄ… Wikingowie.
432 n.e. Do Irlandii przybywa Święty Patryk, uważany powszechnie za osobę,
która wprowadziła na wyspie chrześcijaństwo.
500 p.n.e. Z Europy Środkowej przybywają Celtowie - ich język miał wiele
wspólnego ze współczesnym językiem irlandzkim.
3000 p.n.e. W młodszej epoce kamiennej (neolicie) do Irlandii docierają ludy
uprawiające rolę  miejsca ich pochówku są w dalszym ciągu
odkrywane na obszarze całego kraju.
6000 p.n.e. Ludy żyjące w środkowej epoce kamiennej (mezolicie) stają się
pierwszymi mieszkańcami Irlandii.
2
INFORMACJE WST
PNE
Historia Cork jest mocno zwiÄ…zana z
Historia miasta Cork
morzem, a posiadanie głębokiego
naturalnego portu stwarzało możliwość
Nazwa Cork pochodzi od irlandzkiego
prowadzenia handlu  poczÄ…wszy od
słowa  corcaigh oznaczające  bagniste
okresu długich łodzi Wikingów do
miejsce , co odnosi się do moczarów, na
współczesnych promów pasażerskich i
obszarze których powstała większa
statków towarowych. W wieku XVIII
część miasta. Powstanie miasta datuje
Cork dzięki swojemu portowi odzyskał
siÄ™ na poczÄ…tek VII stulecia, kiedy -
wiele ze swojego prestiżu ośrodka
według legendy - Św. Finbarr założył
handlu zbożem, masłem, wełną oraz
klasztor - prawdopodobnie na miejscu
wołowiną. Miasto rozrastało się w miarę
dzisiejszej Katedry Åšw. Fin Barre s. Z
osuszania mokradeł.
początkowo małej osady Cork rozwinął
siÄ™ do miasta po okresie inwazji
U schyłku XIX wieku i na początku XX
Wikingów, której rozpoczęła się w IX
wieku walka o niepodległość wiązała się
wieku.
ze stuleciem burzliwych wydarzeń. W
Cork szczyt tych wydarzeń przypadł na
Stopniowo Wikingowie mieszali siÄ™ z
rok 1920, kiedy burmistrz miasta Tomás
rodowitymi Celtami, a dalszy rozwój
MacCurtain został zamordowany przez
Corku następował pod wpływem
siły zbrojne Korony Brytyjskiej, a jego
czynników zewnętrznych. Kolejny
następca burmistrz Terence MacSwiney
znaczący wpływ wywarli na Cork
zmarł w londyńskim więzieniu w wyniku
Anglonormanowie, którzy zdobyli miasto
strajku głodowego. Do końca roku 1920
w roku 1177. Za czasów ich panowania
większa część miasta łącznie z
Cork otrzymał pierwsze przywileje
ratuszem miejskim i obecnym obszarem
królewskie, nadające mu w roku 1185
ulicy Św. Patryka została zniszczona
prawa miejskie. W roku 1985 miasto
przez pożary spowodowane przez siły
uroczyście obchodziło 800 tną rocznicę
brytyjskie.
nadania praw miejskich.
Będąc drugim co do wielkości miastem
W XII stuleciu następował dalszy rozwój
w Republice Irlandii, Cork intensywnie
miasta jako portu handlowego. Większa
rozwijał się w XX stuleciu. Tradycyjny
część otoczonego murami miasta
przemysł, taki jak budowa statków i
znajdowała się na wyspie uformowanej
produkcja samochodów, stopniowo
przez odnogi rzeki Lee, a droga do
zanikał zastępowany rozwijającym się
miasta prowadziła przez bramy
silnym przemysłem farmaceutycznym,
Północną i Południową. Pod koniec XIV
inżynieryjnym i technologii
wieku większość ziem powróciło do
informatycznej.
Irlandii Celtyckiej, jednak Cork i inne
miasta pozostały wierne Anglikom. W
Dalsze informacje o historii
tym okresie Cork podupadł
miasta Cork można uzyskać
gospodarczo, co trwało aż do schyłku
na stronie internetowej
XVII wieku.
www.corkcity.ie
3
PRZEWODNIK PRZYBYSZA DO MIASTA CORK
koncertowa  Riverdance rozsławiła go
Kultura
na całym świecie. Spotkania taneczne
znane jako  ceilí sÄ… dla wszystkich
Kultura Irlandii jest bogata w swej
zainteresowanych osób doskonałą
różnorodności, odzwierciedlając wpływy
sposobnością czerpania radości z tańca
Celtów, Wikingów, Normanów i innych
irlandzkiego.
narodów, które przez stulecia
przybywały do Irlandii. Język Irlandzki
rozwinÄ…Å‚ siÄ™ z jednego z celtyckich
Zwyczaje codzienne
dialektów w Epoce Brązu w Irlandii i
Brytanii. Język irlandzki jest w dalszym
Przybysz do miasta Cork (i do Irlandii)
ciągu głównym językiem używanym w
odkryje, że niektóre zwyczaje i niepisane
wielu częściach Irlandii (znany jako
1
zasady postępowania i zachowania się
 Gaeltacht ). Napisy w języku irlandzkim
różnią się bardzo od tych, do których był
znajdujÄ… siÄ™ na znakach drogowych; jest
przyzwyczajony. Może to prowadzić do
także językiem używanym w radiu i
nieporozumień. Niektóre z rzeczy
telewizji.
wartych zapamiętania wymieniono
poniżej.
Tradycyjne sporty w Irlandii to hurling
(gra podobna do hokeja z tą różnicą, że
Irlandczycy są ogólnie bardzo
rozgrywana jest za pomocą małej piłki i
uprzejmi i często używają zwrotów
zakrzywionego, drewnianego kija) i piłka
 dziękuję ,  proszę ,  czy nie miałbyś
nożna. Obie gry uprawiane sa w całym
nic przeciwko temu ,  przepraszam
kraju, a drużyny poszczególnych
itp.
hrabstw rywalizują ze sobą zacięcie w
rozgrywanych corocznie Mistrzostwach
Irlandczycy nie lubią mówić  nie
Irlandii. Drużyny z Cork odnosiły
wprost. Będą raczej wyrażać swój
znaczÄ…ce sukcesy w Mistrzostwach
sprzeciw uprzejmie, po przyjacielsku,
Irlandii w obu dyscyplinach, a duma z
delikatnie mówiąc  Obawiam się, że
ich osiągnięć jest czynnikiem
nie ,  Niestety ,  Przykro mi .
jednoczącym mieszkańców miasta.
Irlandczycy zwykle podają sobie ręce
Tradycyjna irlandzka muzyka i muzyka
na powitanie. RozmawiajÄ…c z druga
folklorystyczna stanowi część tradycji
osobą, zazwyczaj dobrze jest patrzeć
muzycznej trwającej od wielu pokoleń.
rozmówcy w oczy, co jest wyrazem
Tradycyjne instrumenty to harfa,
uprzejmości. Odwracanie wzroku w
Uilleann Pipes (dudy irlandzkie),
czasie rozmowy może być odczytane
Bodhran, flet oraz skrzypce. Harfa jest
jako brak zainteresowania.
symbolem Irlandii. Współcześnie
tradycyjna muzyka irlandzka kojarzy siÄ™
W banku, na poczcie w sklepie i w
z pubami, w których muzyka ta jest
innych miejscach, zwykle staje siÄ™ na
często grana. Tradycyjny taniec irlandzki
końcu szeregu ludzi czekających na
jest w dalszym ciÄ…gu popularny,
swojÄ… kolejkÄ™. Zazwyczaj kolejka
szczególnie wśród dzieci, a trasa
4
INFORMACJE WST
PNE
oczekujÄ…cych jest wyraz
nie widoczna. skłonność do bardzo szybkiego
W niektórych sytuacjach, takich jak mówienia. Poproszeni jednak w
oczekiwanie na przystanku na uprzejmy sposób o wolniejsze mówienie
przyjazd autobusu, kolejka może nie chętnie spełnią prośbę. Mieszkańcy
być utworzona. Jednak nawet wtedy Cork używają także miejscowego
ludzie zazwyczaj zwracajÄ… uwagÄ™ na dialektu, co czyni ich zrozumienie
to, kto czekał na przystanku przed jeszcze trudniejszym. Niektóre często
nimi i przepuszczają do wejścia takie używane słowa i wyrażenia to:
osoby.
 Boy (chłopcze/człowieku) często
Większość Irlandczyków posyła karty dodawany na końcu zdania, np.  good
EVERYDAY LIVING (PUBLIC TRANSPORT)
pocztowe do przyjaciół i członków on you boy (dobrze, człowieku) jest
rodziny z okazji uroczystości takich ogólną formą zwracania się do drugiej
jak urodziny, rocznice, święta, śluby, osoby.
narodziny dziecka itp.  C mere (albo  c mere to me )
oznacza dosłownie  come here (chodz

tutaj), ale jest w istocie zwrotem
rozpoczynającym rozmowę, używanym
do zwrócenia na siebie uwagi, podobnie
jak  listen (słuchaj) czy nawet  hey
(cześć).
 Cop on znaczy  common sense
(zdrowy rozsądek)  może być używany
jako rzeczownik lub jako czasownik,
 cop yourself on  wez
to na zdrowy
rozum.
 Craic wymawiany jako  crack
oznacza zabawę, radość i śmiech 
często odnosi się do świetnej imprezy.
 Grand dosłownie znaczy
 impressive (imponujący) i jest także
używany na określenie  thousand
(tysiąc). W Cork słowo to oznacza  fine,
good, OK (świetnie, dobrze, OK). Na
Zrozumienie przykład, na zadane przez ciebie pytanie
INTRO TO CORK
jak się powodzi twojemu rozmówcy,
mieszkańców Cork
prawdopodobnie usłyszysz odpowiedz

 grand .
Przybysz łatwo zauważy, że mieszkańcy
 I will, yeah! dosłownie znaczy  ok, I
Irlandii mówią z akcentem. Istnieje
will (OK., zrobię) ale często używane
ogromna różnorodność akcentów, co
jest w sposób sarkastyczny i w istocie
zwiÄ…zane jest z miejscem pochodzenia.
oznacza  No, I will not! (nie, nie
Do momentu osłuchania się, akcent
zrobiÄ™!).
mieszkańców Cork może być trudny do
zrozumienia, gdyż ludzie mają
5
PRZEWODNIK PRZYBYSZA DO MIASTA CORK
 It is sorted dosłownie znaczy  It is
Pogoda
done (Zrobione), ale może również
Pogoda jest ulubionym tematem rozmów
znaczyć  it is in progress or it will be
Irlandczyków. Mijające się na ulicy obce
done (prace trwajÄ… albo zrobi siÄ™).
sobie osoby często mówią  lovely day
 Lad(s) Każda osoba płci męskiej,
(piękny dzień) lub też, co częstsze,
choć zazwyczaj odnosi się do
wymieniajÄ… uwagi na temat deszczu. W
przyjaciela. Słowo używane w liczbie
całym kraju temperatura jest prawie taka
mnogiej opisuje grupę mężczyzn i
sama. Najzimniejszymi miesiÄ…cami sÄ…
kobiet.
styczeń i luty ze średnią temperaturą
 Like (jak/niczym/podobnie) Zwykle
pomiÄ™dzy 4°C a 7°C; najcieplejsze
używane do porównania czegoś, jednak
miesiące to lipiec i sierpień. Temperatury 1
w Cork może być umieszczane w
skrajne dla wyspy, poniżej -3°C lub
dowolnym miejscu zdania  zazwyczaj
powyżej 26°C, notowane sÄ… bardzo
na końcu (np.do you know like?). W tym
rzadko. Åšnieg jest rzadkim zjawiskiem,
kontekście  like w istocie nie ma
lecz opadów deszczu można
żadnego znaczenia.
spodziewać się w ciągu całego roku.
 Sorry (Przepraszam!) Znaczy
Miesiące z największą liczbą opadów to
dosłownie przeprosiny, jednak w
grudzień i styczeń.
większości przypadków znaczy  Excuse
me (ProszÄ™ o wybaczenie lub jako
Irlandia położona jest w
wstęp do zapytania) a także zastępuje
północno-zachodniej części
 No (Nie), gdy powiedzenie tego słowa
Europy, w zwiÄ…zku z czym dni
w sposób bezpośredni jest zbyt
są krótsze w zimie i dłuższe w
nieuprzejme.
lecie. W lecie jest jasno aż do
 Your man Znaczy  the man
22.00, zimÄ… zmrok zapada
belonging to you (ten człowiek jest
przed 17.00. Czas jest cofany
twój), ale w Cork to określenie jest
jednÄ… godzinÄ™ jesieniÄ… (zazwyczaj jest to
używane w odniesieniu do określonej
ostania niedziela paz
dziernika) i
osoby.
przestawiany jednÄ… godzinÄ™ do przodu w
ostatniÄ… niedzielÄ™ marca w celu
wydłużenia dnia.
PODSTAWOWE ZWROTY W J
ZYKU IRLANDZKIM
Zwrot Odpowiedz

Dia duit Cześć Dia  s Muire duit Cześć
(dii-aa dit) (dii-aa iss mura dit)
Conas tá tÅ› Jak siÄ™ masz? Tá mé go maith W porzÄ…dku
(kunas tou tu) (tou mej guu maa)
Go raibh maith agat DziÄ™kujÄ™ Tá fáilte romhat ProszÄ™ bardzo
(guu rew maa agut) (tou fojl-ta rou at)
Cad is ainm duit? Jak siÄ™ nazywasz? Jan is ainm dom Nazywam siÄ™ Jan
(kod is anam dit) (Jan is anam dum)
Más é do thoil é ProszÄ™
(mou szej duu hull ej)
Slán (slon) Do widzenia
6
INFORMACJE WST
PNE