1
TEORIA I METODOLOGIA
NAUKI O INFORMACJI
(INFORMATOLOGII)
Dr Sabina Cisek
Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ
2011/2012
2012-01-09
2
Sylabus
WYKA
AD cz. 2. NAUKA O INFORMACJI
1. Wstęp. Struktura bloku przedmiotowego Teoria i metodologia nauki o książce,
bibliotece i informacji. Omówienie celu zajęć, sylabusa i warunków zaliczenia, w tym
pracy semestralnej. Wyjaśnienie terminów "teoria" i "metodologia".
2. Pojęcia nauki, dziedziny i dyscypliny naukowej. W jaki sposób można opisać
dowolną dyscyplinę naukową, czyli także naukę o informacji? Kryteria identyfikacji i
opisu nauk.
3. Warianty nazwy informatologii w językach polskim i angielskim. Nota historyczna 
termin "informacja naukowa".
4. Co bada nauka o informacji? Przedmiot, pole badawcze i problematyka. Jaka
"informacja" nas interesuje? Mapa wiedzy informatologii wg badań Zinsa i innych.
5. Geneza i historia nauki o informacji. Jej obecny charakter i miejsce w systemie nauk,
związki z innymi dyscyplinami i praktyczną działalnością informacyjną.
6. Współczesne kierunki, nurty i obszary badań nauki o informacji. Charakterystyka
ogólna.
7. Metodologia nauki o informacji. Charakterystyka ogólna. Główne paradygmaty i
metodologie nauki o informacji.
8. Modele i teorie w nauce o informacji. Tworzenie teorii  sposoby.
3
NAZWA DYSCYPLINY
Informatologia, nauka o informacji, Information Science
4
Informatologia = nauka o informacji
"  Informacja naukowa  używane na określenie
dyscypliny naukowej  podejście przestarzałe, podobnie 
 nauka o informacji naukowej
" Używane jest oczywiście również  inib = informacja
naukowa i bibliotekoznawstwo
" W języku angielskim Information Science albo  czasami
 Information Studies, a najczęściej LIS = Library and
Information Science
5
 Informatologia a  informacja naukowa i
bibliotekoznawstwo
" Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z
dnia 8 sierpnia 2011 r. w sprawie obszarów wiedzy,
dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i
artystycznych. Dz.U. 2011 nr 179 poz. 1065.
" W tym rozporządzeniu występuje termin  informatologia
" Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z
dnia 13 czerwca 2006 r. w sprawie nazw kierunków
studiów. Dz.U. 2006 nr 121 poz. 838.
" W tym rozporządzeniu występuje termin  informacja
naukowa i bibliotekoznawstwo
6
Informatologia a nazwy zawodów
informacyjnych
2622 Bibliotekoznawcy i specjaliści zarządzania informacją
262201 Analityk informacji i raportów medialnych
262202 Analityk ruchu na stronach internetowych
262203 Bibliotekoznawca
262204 Broker informacji (researcher)
262205 Menedżer zawartości serwisów internetowych
262206 Specjalista informacji naukowej, technicznej i ekonomicznej
262207 Specjalista zarzÄ…dzania informacja
262290 Pozostali bibliotekoznawcy i specjaliści zarządzania informacją
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie
klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania
Dz.U. Nr 82 z dnia 17 maja 2010 r., poz. 537
7
CO BADA
NAUKA O INFORMACJI
Przedmiot, pole badawcze, problematyka badań
8
Nauka o informacji, czyli o czym?
" Jaka informacja interesuje nas w informatologii?
" na użytek rozważań na tym slajdzie opieramy się na intuicyjnym
rozumieniu słowa  informacja
" Informacja intencjonalna, upubliczniona/uzewnętrzniona,
utrwalona, w społeczeństwie
" Informacja  bezprzymiotnikowa , tzn. nieograniczona do jakichÅ›
dziedzin nauki czy życia społecznego, czyli NIE tylko
informacja naukowa (w sensie o nauce, w nauce albo dla
nauki), ale również normalizacyjna, patentowa, profesjonalna
(biznesowa, europejska, techniczna itp. itd.) a także  od
połowy lat 90. XX wieku  informacja w życiu codziennym.
9
Co bada nauka o informacji?
Przedmiot badań 1
" Przedmiotem badań jest szeroko rozumiana działalność
informacyjna
" Maria Dembowska (1991, s. 23-24):  Przedmiotem
informatologii jest działalność naukowoinformacyjna,
której zadanie polega  mówiąc najogólniej  na
udostępnianiu wyników nauki lub osiągnięć praktyki w
celu wykorzystywania tych zdobyczy do dalszego rozwoju
nauki, kultury i gospodarki. Informatologia zajmuje siÄ™
całokształtem zagadnień teoretycznych i praktycznych
związanych z działalnością naukowoinformacyjną.
10
Co bada nauka o informacji?
Przedmiot badań 2
" Przedmiotem badań jest przepływ informacji od z
ródła do
użytkownika
" Wanda Pindlowa (1984, s. 35-38): Przedmiotem dociekań
nauki o informacji jest całość problematyki związanej z
przepływem informacji od z
ródła do użytkownika,
wykrywanie zakłóceń występujących na poszczególnych
etapach tego procesu oraz wskazanie sposobów
usunięcia tych zakłóceń.
11
Co bada nauka o informacji?
Przedmiot badań 3
" Główną perspektywę nauki o informacji stanowi mediacja,
pośredniczenie pomiędzy zgromadzonymi przez ludzkość
zasobami informacji i wiedzy z jednej strony a ludz
mi,
użytkownikami, odbiorcami informacji z drugiej.
"  Przedmiotem nauki o informacji były i są, najogólniej
mówiąc, obiekty, procesy, zdarzenia i zjawiska
informacyjne w społeczeństwie, w świecie człowieka,
widziane w perspektywie pośredniczenia pomiędzy
utrwalonymi zasobami informacji a ludz
mi, którzy jej
potrzebujÄ…. (Cisek 2009)
12
Przedmiot badań  różny w zależności
od koncepcji nauki o informacji
" Sześć koncepcji nauki o informacji
" Zins, Chaim (2007b). Conceptions of Information Science.
Journal of the American Society for Information Science
and Technology vol. 58 nr 3, s. 335-350.
" http://www.success.co.il/is/zins_conceptsof_is.pdf, p. 340-
341
13
Na temat przedmiotu badań informatologii istnieją
różne poglądy. Dlaczego? Ponieważ:
" Po pierwsze, świat informacji w czasie ostatnich lat uległ daleko
idącym przeobrażeniom, czyli  zasadniczo zmienił się badany
przez nas obszar, co w naturalny sposób inspiruje do
przemyślenia misji, problematyki i założeń dyscypliny.
" Po drugie, pośredniczenie w społecznym świecie informacji,
które stanowi oś naszych rozważań, jest wieloaspektowe, ma
wymiar edukacyjny, instytucjonalny, komunikacyjny, kulturowy,
organizacyjny, polityczny, prawny, psychologiczny, społeczny,
technologiczny (dzisiaj  głównie informatyczny), utylitarny.
Różnie można też pojmować obiekty, procesy, zdarzenia i
zjawiska informacyjne, nie tak łatwo sprecyzować czym są
utrwalone zasoby informacyjne, a jeszcze trudniej  potrzeby i
zachowania informacyjne.
14
Na temat przedmiotu badań informatologii istnieją
różne poglądy. Dlaczego? Ponieważ: [cd.]
" Po trzecie, nauka o informacji ze swej istoty integruje to co
fizyczne/materialne (nośniki, technologia), psychiczne
(użytkownicy informacji) oraz  idealne (informacja jako
taka, wiedza ludzkości); co indywidualne i społeczne;
subiektywne i obiektywne. Niełatwo to ująć w
sformułowaniu przedmiotu badań. (Cisek 2009)
" Po czwarte, od lat istnieją różne koncepcje informatologii
oraz paradygmaty w jej obrębie.
15
Co bada nauka o informacji?
Pole badawcze
" Badania Chaima Zinsa metodÄ… delfickÄ…
" Knowledge Map of Information Science
" http://www.success.co.il/is/zins_kmapof_is.pdf
" Badania Małgorzaty Janiak (2010)
" Dla porównania:
" Struktura informatologii wg Wandy Pindlowej (1984, s. 36)
" Struktura tematyczna współczesnej nauki o informacji wg Barbary
Sosińskiej Kalaty (2007, s. 109-117)
16
(Pindlowa
1984, s. 36)
17
Problematyka informatologii  ujęcie sprzed 20 lat
"  W ramach nauki o informacji można wyodrębnić dwa
główne zakresy badań: 1/ ogólne problemy działalności
informacyjnej, bez względu na dziedzinę, z którą ta
działalność jest związana; 2/ problemy dotyczące
działalności informacyjnej w poszczególnych dziedzinach
wiedzy. [...] Można wskazać trzy grupy problemów
badawczych: 1/ problemy logiczno-lingwistyczne, zwiÄ…zane
z przetwarzaniem informacji pierwotnej w różne formy
informacji pochodnej oraz z porzÄ…dkowaniem informacji, 2/
problemy psychologiczno-socjologiczne, zwiÄ…zane z
recepcjÄ… informacji, 3/ problemy organizacyjno-techniczne,
związane z działalnością informacyjną (Dembowska 1991,
s. 23-24)
18
Problematyka informatologii  przykład z 21. wieku
"  Andrew Dillon [2007] uważa, iż informatologia powinna uwolnić się
od dominacji badań mniej lub bardziej stosowanych, związanych z
systemami, usługami i produktami informacyjnymi. W zamian
należy skupić się na tym, co jest w nauce w ogóle najważniejsze, to
znaczy na sformułowaniu i n t e r e s u j ą c y c h pytań
dotyczących badanego fragmentu rzeczywistości i poszukiwaniu na
nie odpowiedzi.
" Innymi słowy, nauka o informacji powinna być sterowana przez
znaczÄ…ce zagadnienia poznawcze,  wielkie pytania  a nie przez
problemy badawcze implikowane bezpośrednio lub pośrednio przez
działalność informacyjną (praktykę) bądz
rozwój i zastosowania
technologii. Przykładem  wielkiego pytania jest: co stanowi istotę
informacji, jaka jest natura? Albo: jak zapewnić
powszechny/globalny dostęp do informacji w nadchodzących
dekadach? (Cisek 2009, s. 54)
19
MIEJSCE INFORMATOLOGII
WE WSPÓA
CZESNYM
SYSTEMIE NAUK
Związki z innymi dyscyplinami oraz działalnością
praktycznÄ…
20
Trzy pytania
" Jakiego typu naukÄ… jest informatologia? Co z tego wynika?
" Z jakimi innymi dyscyplinami jest powiÄ…zana i na czym te
związki polegają? Przy okazji  na czym w ogóle mogą
polegać związki między naukami i po co się nad tym
zastanawiać?
" Jaki jest stosunek informatologii do praktyki?
" Ważne publikacje na ten temat
" Pindlowa, Wanda (1984). Kształcenie studentów jako użytkowników informacji naukowej.
Z pogranicza informatologii i pedagogiki. Kraków: Uniwersytet Jagielloński. [w
szczególności s. 59-61]
" Sosińska-Kalata, Barbara (2007). Współczesne oblicze nauki o informacji w Polsce i za
granicÄ…. W: Studia z informacji naukowej i dyscyplin pokrewnych. Prace dedykowane
Profesor Barbarze Stefaniak. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu ÅšlÄ…skiego, s. 93-
119. [w szczególności s. 101-108]
21
JakÄ… naukÄ… jest informatologia?
" Ogół nauk dzielimy na aprioryczne (formalne, dedukcyjne)
i empiryczne (realne)
" Informatologia jest naukÄ… empirycznÄ…
" Na czym polega bycie naukÄ… empirycznÄ…  zobacz prezentacja
 Naukoznawstwo
" Nauki empiryczne dzielÄ… siÄ™ na dyscypliny humanistyczne,
przyrodnicze, społeczne, techniczne albo ogólniej  na
nauki o kulturze i nauki o naturze
" Informatologia jest dyscyplinÄ… humanistycznÄ… albo
społeczną (w zależności od nomenklatury i podglądów),
jednÄ… z nauk o kulturze
22
Nauki aprioryczne
(dedukcyjne, formalne)
Humanistyczne
Informatologia
Społeczne
Informatologia
Nauki empiryczne
(realne)
Przyrodnicze
Techniczne
Nauka
23
JakÄ… naukÄ… jest informatologia? Inne
podziały nauk 1
" Badania/nauki idiograficzne i nomotetyczne
(nomologiczne) (Rickert)
" nauki idiograficzne  poznanie i indywidualizujÄ…cy opis
jednostkowych przypadków, rzeczy, zdarzeń
" nauki nomologiczne  formułowanie uogólnień, hipotez,
praw dotyczÄ…cych badanego fragmentu lub aspektu
rzeczywistości
" Informatologia?
24
JakÄ… naukÄ… jest informatologia? Inne
podziały nauk 2
" Badania/nauki nomotetyczne i typologiczne (Oppenheim)
" nauki nomotetyczne  formułowanie uogólnień, hipotez, praw
dotyczących badanego fragmentu lub aspektu rzeczywistości
" nauki typologiczne  ustalajÄ… typy i konstruujÄ… typologie badanych
rzeczy/zdarzeń jednostkowych (Sosińska-Kalata 2002, s. 121)
" Informatologia?
" O podziale nauk  zob. (Sosińska-Kalata 2002)
25
ZwiÄ…zki nauki o informacji z innymi
dyscyplinami
" Na czym polegajÄ…, skÄ…d siÄ™ biorÄ…, jaki majÄ… charakter
związki pomiędzy różnymi dyscyplinami naukowymi?
" Przykłady związków pomiędzy informatologią a innymi
naukami  dyskusja
" Interdyscyplinarność, multidyscyplinarność nauki o
informacji?
" Zob. też (Sosińska-Kalata 2002, s. 145)
26
(Pindlowa
1984, s. 60)
27
ZwiÄ…zki nauki o informacji z innymi
dyscyplinami i z praktykÄ…
" Na czym polegajÄ…, skÄ…d siÄ™ biorÄ…, jaki majÄ… charakter
związki pomiędzy różnymi dyscyplinami naukowymi?
" Przykłady związków pomiędzy informatologią a innymi
naukami  dyskusja
" Nauki podstawowe i stosowane. Badania a praktyka
" Informatologia?
28
GENEZA I HISTORIA NAUKI
O INFORMACJI
Elementy
29
Geneza i historia &
"  Nauka o informacji jest stosunkowo młodą dziedziną
wiedzy. & Jako nowoczesna dyscyplina powstała w latach
50-tych XX wieku, chociaż autorzy wypowiadający się na ten
temat podawali różne konkretne daty, zwłaszcza, iż część z
nich powołała się na pierwsze użycie terminu  information
science , drudzy  na zaakceptowanie tego terminu przez
przedstawicieli adekwatnych grup zawodowych, jeszcze inni
zaś  na pierwsze poważne badania (Cisek 2002, s. 47-48)
30
Geneza i historia & [cd.]
" David Ellis sądził, iż cezurę stanowi rok 1957, kiedy to przeprowadzono -
przy udziale Cranfield Institute of Technology  badania empiryczne z
zakresu wyszukiwania informacji [Ellis 1989].
" W roku 1953 brytyjski uczony J. E. L. Farradane użył, prawdopodobnie
jako pierwszy w historii, terminu  information scientist (pracownik
informacji), a w roku 1955   information science (nauka o informacji)
[Shapiro 1995].
" Rok 1958 przyniósł pierwsze formalne użycie wyrażenia  information
science w nazwie powstałego w Wielkiej Brytanii stowarzyszenia
Institute of Information Scientists (IIS) [Ingwersen 1992].
" Wreszcie, wedle Laurenca B. Helprina [1989], nauka o informacji
ostatecznie wyodrębniła się około roku 1960, czemu towarzyszyło
upowszechnienie siÄ™ terminu  information science (Cisek 2002, s. 47-
48)
31
Geneza i historia & [cd.]
" Korzenie, prapoczątki informacji naukowej jako nauki sięgają przełomu
XIX i XX wieku; publikowane wówczas prace teoretyczne Paula Otleta
zawierały idee, które są do pewnego stopnia aktualne po dzień
dzisiejszy, aczkolwiek wyrażane w innej terminologii ( dokumentację
Otleta zastąpiła  informacja ) [Rayward 1997]. Już w roku 1903 Autor ten
widział potrzebę powstania nauki o dokumentacji [Otlet 1903], a w roku
1934 opublikował obszerne dzieło poświęcone szeroko rozumianej
dokumentacji naukowej, dziedziny obejmującej działalność
dokumentacyjną oraz naukę empiryczną ową działalność badającą [Otlet
1934; Żgutowicz 1977]. Pionierką dyscypliny była też Francuzka
Suzanne Briet [Buckland 1995].
" W Polsce z koncepcją nauki dokumentologii wystąpił w roku 1946 Jan
Muszkowski [1946]. (Cisek 2002, s. 47-48)
32
Wybrani twórcy informatologii (jako
dyscypliny naukowej) w Polsce
" Maria Dembowska (1965, 1974, 1991)
" Wanda Pindlowa (1984, 1994)
" Jerzy Ratajewski (1994)
33
WSPÓA
CZESNE KIERUNKI,
NURTY I OBSZARY BADAC

NAUKI O INFORMACJI
Charakterystyka ogólna, wybrane kierunki
34
Przykłady kierunków / nurtów badań
" Architektura informacji
" Ekologia informacji
" Ekonomika informacji
" ELIS Everyday Life Information Seeking (poszukiwanie
informacji w życiu codziennym)
" Information Literacy (edukacja informacyjna, kompetencje
informacyjne)
" Information Behavior (zachowania informacyjne)
" Informetria, webometria, cybermetria
" Podejście kognitywne (the cognitive viewpoint)
" Refleksja meta-naukowa / meta-teoretyczna nad informatologiÄ…
(w tym filozoficzna)
" ZarzÄ…dzanie informacjÄ… i wiedzÄ… (Knowledge Management KM)
35
Nurt kognitywny (the cognitive approach,
viewpoint, perspective) w informatologii
" Umowny poczÄ…tek  rok 1977, International Workshop on the
Cognitive Viewpoint w Gandawie (Belgia) (Belkin 1990)
" Kierunek szczególnie wpływowy w latach 80. i 90. XX wieku
" Krytykowany w latach 90. XX w. za zbyt daleko idÄ…cy
indywidualizm
"  Indywidualistyczne nastawienie nurtu kognitywnego doczekało się
krytyki w literaturze przedmiotu (& ), również jego przedstawiciele
przyznawali, że część problematyki badawczej nauki o informacji
wymyka siÄ™ instrumentom kognitywnym (np. zachowania informacyjne
grup społecznych), a domaga się zastosowania spojrzenia o
proweniencji socjologicznej (Cisek 2002, s. 109)
36
Nurt kognitywny (the cognitive approach,
viewpoint, perspective) w informatologii [cd.]
" Since its start in 1977, the cognitive approach to information
science has developed in two periods. The first covers 1977-
1991, and is briefly characterized as user- and intermediary-
oriented. The second period is 1992-2000, when the approach
turns into a holistic view of all the interactive communication
processes that occur during information transfer (Ingwersen;
Williams 1999-2000, 2001).
" W XXI wieku także istnieje, obecnie często w postaci socio-
cognitive perspective
" Najważniejsi badacze
" na świecie  Nicholas Belkin, Peter Ingwersen
" w Polsce  Maria Próchnicka (1991), Barbara Sosińska-Kalata (1999),
Jadwiga Woz
niak (1997)
37
Nurt kognitywny (the cognitive approach,
viewpoint, perspective) w informatologii [cd.]
"  Perspektywę kognitywną w informacji naukowej można ująć (& )
następująco: należy zbadać jak ludzie myślą, jakie są ich struktury
wiedzy, tj. wiedza o świecie, temacie (domenie), zadaniu, z
ródłach
informacji (& ) oraz procesy poznawcze, tj. uczenie się, pamiętanie,
rozumienie, rozwiązywanie problemów, podejmowanie decyzji,
wyobrażanie sobie etc.  w kontekście zachowań informacyjnych (& ),
następnie zaś  odzwierciedlić te regularności w budowie systemów
informacyjno-wyszukiwawczych. Zatem  w paradygmacie kognitywnym
(& ) to nie użytkownik ma się dostosować do sposobu organizacji i
 myślenia systemu, lecz odwrotnie  system informacyjno-
wyszukiwawczy buduje się tak, by  pasował do struktur, procesów
kognitywnych oraz potrzeb i zachowań informacyjnych człowieka (& ).
(Cisek 2002, s. 104)
38
Nurt kognitywny (the cognitive approach,
viewpoint, perspective) w informatologii
[cd.]
"  Ujęcie kognitywne opiera się w zasadzie na psychologii
kognitywnej oraz metodach badawczych nauk społecznych
(& ). Kładzie nacisk na użytkownika indywidualnego, jego
struktury wiedzy i sposoby przetwarzania informacji,
elementy subiektywne, aspekty psychologiczne oraz
interakcje w procesach wyszukiwania informacji (człowiek 
maszyna, użytkownik  system, użytkownik  pośrednik
etc.). (Cisek 2002, s. 109)
39
Refleksja meta-naukowa / meta-teoretyczna
nad informatologiÄ… (w tym filozoficzna)
" O refleksji meta-teoretycznej nad naukÄ… o informacji w XXI
wieku, jej kierunkach i przyczynach można przeczytać m.in.
w (Cisek 2009)
http://eprints.rclis.org/bitstream/10760/11098/1/Cisek_in_na_
swiecie_eng.pdf
" Wybrane polskie publikacje meta-teoretyczne dotyczÄ…ce
informatologii jako nauki (w kolejności chronologicznej)
" (Dembowska 1965, 1974, 1991), (Leska, Leski 1972), (Górski 1977),
(Pindlowa 1984, 1994, wybrane fragmenty), (Ratajewski 1994),
(Ścibor red. 1998), (Cisek 2002, 2009), (Sosińska-Kalata 2007),
(Janiak 2010)
40
METODOLOGIA
NAUKI O INFORMACJI
Charakterystyka ogólna. Główne paradygmaty i
metodologie nauki o informacji. Wybrane metody.
41
Co to jest metodologia?
Znaczenie przyjęte na potrzeby naszych zajęć, są też
inne  zobacz wykład z Naukoznawstwa
" Metodologia jest to sposób poznawania świata akceptowany
w danej dyscyplinie (dziedzinie) naukowej i obejmujÄ…cy m.in.:
" paradygmaty, podstawowe wytyczne, założenia,
" metody badawcze,
" techniki gromadzenia danych/materiału empirycznego,
" techniki analizy zgromadzonych danych empirycznych,
" formy i standardy prezentacji wyników,
" reguły uzasadniania oraz zapewniania rzetelności i intersubiektywnej
sprawdzalności badań
42
Co to jest metoda (naukowa)?
" Metoda = sposób postępowania 
" określony przez pewne dyrektywy, reguły, wytyczne
" powtarzalny, systematyczny,
" stosowany celowo i świadomie,
" zawierający element normatywny, wartościujący (jak należy
postępować)
" Metoda =  określony, powtarzalny i wyuczalny sposób 
schemat lub wzór  postępowania, świadomie skierowanego
na realizację pewnego celu poprzez dobór środków
odpowiednich do tego celu
" Nowak, Stefan (1985). Metodologia badań społecznych. Warszawa:
Państwowe Wydawnictwa Naukowe, s. 19
43
Co to jest metoda (naukowa)? [cd.]
" Metoda naukowa =  sam tok operacji przy stawianiu
zagadnień, ich rozwiązywaniu oraz uzasadnianiu i
systematyzowaniu odpowiedzi, bÄ…dz
także zespół założeń
przyjętych jako ramy lub wytyczne badania (& ), bądz

wreszcie ogół czynności i środków zastosowanych do
sprawnego osiągnięcia rezultatów badania
" Kamiński, Stanisław (1992). Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja
nauk. Wydanie IV poprawione. Lublin: KUL, s. 202
" Metody danej nauki =  ogólnie pojmowane schematy
poszczególnych czynności badawczych  bądz
faktycznie
stosowane w jakiejÅ› nauce, bÄ…dz
w niej zalecane
" Nowak, Stefan (1985). Metodologia badań społecznych. Warszawa:
Państwowe Wydawnictwa Naukowe, s. 21
44
Polskie publikacje  ogólnometodologiczne
z zakresu informatologii
" KROCHMALSKA, Jadwiga (2004). PrzeglÄ…d publikacji na temat metod
badań stosowanych w nauce o książce, bibliotece i informacji naukowej
(w kontekście ostatniej książki Jerzego Ratajewskiego). W: W kręgu
książki, biblioteki i informacji naukowej. Pod red. Krystyny Heskiej-
Kwaśniewicz. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 95-
116.
" RATAJEWSKI, Jerzy (1994). Wybrane problemy metodologiczne
informologii nauki (informacji naukowej). Katowice: Wydawnictwo
Uniwersytetu ÅšlÄ…skiego.
" ÅšCIBOR, Eugeniusz (1976). PrzeglÄ…d metod badawczych stosowanych
w nauce o informacji. W: Metodologia bibliotekoznawstwa i nauki o
informacji naukowej. Pod red. Stanisława Kubiaka. Poznań:
Wydawnictwo Naukowe UAM w Poznaniu, s. 97-101.
45
Sytuacja metodologiczna nauki o
informacji jest skomplikowana
ð Dlaczego?
ð Ze wzglÄ™du na specyfikÄ™ przedmiotu i pola
badawczego informatologii
ð W obszarze zainteresowaÅ„ informatologii znajdujÄ… siÄ™ obiekty o
różnym statusie ontologicznym i epistemologicznym (por. koncepcja
trzech światów Poppera  zastosowanie w informatologii), tzn.
inaczej istnieją i przypuszczanie inaczej trzeba je badać
46
Sytuacja metodologiczna nauki o
informacji jest skomplikowana [cd.]
ð Ze wzglÄ™du na genezÄ™ i  spory
paradygmatyczne
ð W informatologii istniejÄ… dwa główne paradygmaty
ð tzw. pozytywistyczny, zorientowany na systemy, zasoby i z
ródła
informacji, porzÄ…dkowanie, reprezentowanie i wyszukiwanie ich
zawartości
ð tzw. humanistyczny, zorientowany na czÅ‚owieka w Å›wiecie
informacji, użytkownika
47
Sytuacja metodologiczna nauki o
informacji jest skomplikowana [cd.]
ð Ze wzglÄ™du na charakter i rodzaje zwiÄ…zków z
innymi naukami oraz multidyscyplinarność
ð Dodatkowo   Questions drive methods, and
define the field (Dillon 2007), czyli  należy
zacząć od sformułowania  wielkich pytań dla
informatologii  a metody badań są wobec nich
wtórne
48
Trzy metodologie / strategie badań w
informatologii  ilościowa, jakościowa
i mieszana
ð Zobacz
ð Metodologia jakoÅ›ciowa w badaniach współczesnej
nauki o informacji albo tu
ð "Metodologia mieszana" w badaniach nauki o informacji i
bibliotekoznawstwa oraz tu albo tu
49
Trzy metodologie / strategie badań w
informatologii  ilościowa, jakościowa
i mieszana [cd]
ð Cisek, Sabina (2010). Metodologia mieszana w badaniach
nauki o informacji i bibliotekoznawstwa. W: Kocójowa,
Maria (red.). Biblioteki, informacja, książka:
interdyscyplinarne badania i praktyka w 21. wieku. [CD-
ROM]. Kraków: Instytut Informacji Naukowej i
Bibliotekoznawstwa UJ.
ð DostÄ™p także w repozytorium E-LIS
http://hdl.handle.net/10760/15393
50
Wybrane metody w informatologii
ð Badanie w dziaÅ‚aniu (Action research)
ð Wilson, Tom D. (1982). Nowy paradygmat badaÅ„ w dziedzinie
informacji naukowej: badanie przez działanie. Zagadnienia Informacji
Naukowej 1982 nr 1 (40), s. 57-74. Dostęp także w Bibliologicznej
Bibliotece Cyfrowej
http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=161&dirids=1
ð Metoda analizy i krytyki piÅ›miennictwa (Critical literature
review)
ð Cisek, Sabina (2010). Metoda analizy i krytyki piÅ›miennictwa w
nauce o informacji i bibliotekoznawstwie w XXI wieku. PrzeglÄ…d
Biblioteczny vol. 78 nr 3, s. 273-284.
ð PeÅ‚ny tekst  preprint  dla studentów  jest tutaj
51
Wybrane metody w informatologii [cd.]
ð Metoda delficka (Delphi method)
ð Cisek, Sabina (2009). Metoda delficka w badaniach nauki o
informacji i bibliotekoznawstwa w XXI wieku. Zagadnienia Informacji
Naukowej nr 1 (93), s. 25-32.
ð PeÅ‚ny tekst  preprint  dla studentów  jest tutaj
ð Metoda etnograficzna (Ethnography)
ð Kruszewski, Tomasz (2008). Etnografia i jej wybrane zastosowania w
badaniach bibliologicznych. PrzeglÄ…d Biblioteczny, R. 76 z. 3, s. 405-
417. Dostęp także w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej
http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=445
52
Wybrane metody w informatologii [cd.]
ð Metoda informetryczna i pokrewne
ð Biblioteka Uniwersytetu ÅšlÄ…skiego  Bibliometria
http://www.bg.us.edu.pl/index.php?option=com_wrapper&view=wrap
per&Itemid=97
ð Nowak, Piotr (2006). Bibliometria. Webometria. Podstawy. Wybrane
zastosowania. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM w Poznaniu.
ð Pindlowa, Wanda (1994). Informetria w nauce o informacji. Metody i
problemy. Kraków: Universitas.
ð Skalska-Zlat, Marta (2004). Cybermetria, netometria, webometria 
nowe pojęcia i zadania informetrii. W: Przestrzeń informacji i
komunikacji społecznej. Kraków: Wydawnictwo UJ, s. 159-168.
ð publikacje prof. Barbary Stefaniak
53
Wybrane metody w informatologii [cd.]
ð Metoda Sense-Making
ð Cisek, Sabina (2008). Badanie zachowaÅ„ informacyjnych
użytkowników bibliotek: metodologia Sense-Making [Research on
Information Behavior of Library Users: Sense-Making Methodology].
W: Kocójowa, M. (red.). Biblioteka: klucz do sukcesu użytkowników.
[CD-ROM]. Kraków: Instytut INiB UJ.
Dostęp także online: http://eprints.rclis.org/handle/10760/13708,
http://hdl.handle.net/10760/13708, http://www-
old.inib.uj.edu.pl/wyd_iinb/s3_z5/cisek-n.pdf
Prezentacja:
http://www.slideshare.net/sabinacisek/badanie-zachowan-
informacyjnych-uzytkownikow-bibliotek-metodologia-sensemaking
54
Wybrane metody w informatologii [cd.]
ð Metoda teorii ugruntowanej (Grounded theory)
ð Cisek, Sabina (2007). Teoria ugruntowana w nauce o informacji 
wybrane aspekty. W: Próchnicka, Maria; Korycińska-Huras,
Agnieszka (red.). Między przeszłością a przyszłością. Książka,
biblioteka, informacja naukowa  funkcje społeczne na przestrzeni
dziejów. Kraków: Wydaw. UJ, s. 233-239.
55
Wybrane metody w informatologii [cd.]
ð Studium przypadku (Case study)
ð Cisek, Sabina; Próchnicka, Maria (2011). Metoda studium przypadku
(case study) w badaniach kultury informacyjnej (Information Literacy)
na przykładzie projektu EMPATIC.
http://www.slideshare.net/sabinacisek/metoda-studium-przypadku-w-
badaniach-kultury-informacyjnej-final
ð GÅ‚owacka, Ewa (1986). Metoda "case study" w badaniach i
dydaktyce bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. PrzeglÄ…d
Biblioteczny 1986 z. 1, s. 25-32. Dostęp także w Bibliologicznej
Bibliotece Cyfrowej
http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=336&dirids=1
56
BIBLIOGRAFIA
Publikacje w językach polskim i angielskim, w tym 
starsze, o znaczeniu głównie historycznym
57
Bibliografia 1
" Belkin, Nicholas J. (1990). The cognitive viewpoint in information science. Journal of Information
Science vol. 16 nr 1, s. 11-16.
" Cisek, Sabina (2002). Filozoficzne aspekty informacji naukowej. Kraków: Wydawnictwo UJ.
" Cisek, Sabina (2009). Nauka o informacji na świecie w XXI wieku: badania metanaukowe. W: Od
książki dawnej do biblioteki wirtualnej. Przeobrażenia bibliologii polskiej. Toruń: Wydawnictwo
Naukowe UMK, s. 47-56. http://hdl.handle.net/10760/11098
" Dembowska, Maria (1965). Dokumentacja i informacja naukowa. Zarys problematyki i kierunki
rozwoju. Warszawa: Wyd. SBP.
" Dembowska, Maria (1974). Informatologia a naukoznawstwo. Aktualne Problemy Informacji i
Dokumentacji nr 6, s. 3-5.
" Dembowska, Maria (1991). Nauka o informacji naukowej (informatologia). Organizacja i
problematyka badań w Polsce. Warszawa: IINTE.
" Dillon, Andrew (2007). LIS as a Research Domain: Problems and Prospects. Information Research
vol. 12 nr 4. http://InformationR.net/ir/12-4/colis/colis03.html
" Górski, Adam (1977). Informacja naukowa, jej obiekt i pole badawcze. Aktualne Problemy
Informacji i Dokumentacji t. 22 nr 4, s. 27-29.
" Ingwersen, Peter (1996). Cognitive perspective of information retrieval interaction: elements of a
cognitive IR theory. Journal of Documentation vol. 52 nr 1, s. 3-50.
58
Bibliografia 2
" Janiak, Małgorzata (2010). Informacja naukowa w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Dynamika
zmian w świetle piśmiennictwa. Kraków: Wydawnictwo UJ.
" Leska, Maria; Leski, Kazimierz (1972). Informacja naukowa jako dziedzina wiedzy. Zagadnienia
Informacji Naukowej nr 1, s. 7-28.
" Majewski, Zygmunt (1976). Dokumentacja  informacja naukowa  informatologia. Aktualne
Problemy Informacji i Dokumentacji t. 21 nr 3, s. 6-7.
" Pindlowa, Wanda (1984). Kształcenie studentów jako użytkowników informacji naukowej. Z
pogranicza informatologii i pedagogiki. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
" Pindlowa, Wanda (1994). Informetria w nauce o informacji. Metody i problemy. Kraków:
Universitas.
" Piróg, Wojciech (1977). Zagadnienia informacji i dokumentacji naukowej. Warszawa: Państwowe
Wydawnictwo Naukowe.
" Próchnicka, Maria (1991). Informacja a umysł. Kraków: Universitas.
" Ratajewski, Jerzy (1994). Wybrane problemy metodologiczne informologii nauki (informacji
naukowej). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu ÅšlÄ…skiego.
" Sapa, Remigiusz (2007). Wybrane aspekty komunikacji naukowej w informacji naukowej i
bibliotekoznawstwie w Polsce. Zagadnienia Naukoznawstwa nr 1 (171), s. 91-106.
" Sapa, Remigiusz (2009). Metodologia badań obszaru pośredniczenia w komunikacji naukowej z
perspektywy nauki o informacji. Kraków: Wydawnictwo UJ.
59
Bibliografia 3
" Sosińska-Kalata, Barbara (1999). Modele organizacji wiedzy w systemach wyszukiwania
informacji o dokumentach. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
" Sosińska-Kalata, Barbara (2002). Klasyfikacja. Struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i
zasobów informacyjnych. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
" Sosińska-Kalata, Barbara (2007). Współczesne oblicze nauki o informacji w Polsce i za granicą.
W: Studia z informacji naukowej i dyscyplin pokrewnych. Prace dedykowane Profesor Barbarze
Stefaniak. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu ÅšlÄ…skiego, s. 93-119.
" Ścibor, Eugeniusz red. (1998). Informacja naukowa w Polsce: tradycja i współczesność. Olsztyn:
Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
" Woz
niak, Jadwiga (1997). Kognitywizm w informacji. Zagadnienia Informacji Naukowej nr 2, s. 3-
16.
" Zins, Chaim (2007a). Classification Schemes of Information Science: Twenty-Eight Scholars Map
the Field. Journal of the American Society for Information Science and Technology vol. 58 nr 5, s.
645-672.
" Zins, Chaim (2007b). Conceptions of Information Science. Journal of the American Society for
Information Science and Technology vol. 58 nr 3, s. 335-350.
" Zins, Chaim (2007c). Conceptual Approaches for Defining Data, Information, and Knowledge.
Journal of the American Society for Information Science and Technology vol. 58 nr 4, s. 479-493.
" Zins, Chaim (2007d). Knowledge Map of Information Science. Journal of the American Society
for Information Science and Technology vol. 58 nr 4, s. 526-535.