Redakcja
TERESA MARCINÓW
Z niemieckiego tłumaczyła IRMA KOZINA
Redakcja techniczna JERZY KUŚMIERZ
Projekt okładki BOGUSŁAW TRYBUS
� 1990 by Humboldt-Taschenbuchverlag Jacobi KG, Munchen � Copyright 1993 by "Videograf", Katowice
ISBN 83-855516-23-9
Zakłady Graficzne w Katowicach Al. W. Korfantego 138
Słowo wstępne
Czegóż to nie robi się naprawiając usterki w domu! W grę wchodzą zazwyczaj nie tylko drobne naprawy w kuchni i w pokoju, prace przy meblach czy instalacjach. Remonty w domu obejmują także wejścia, schody, klatki schodowe, podłogi - wszystko to również trzeba naprawiać. I te miejsca powinny wyglądać "jak nowe". Ściany, sufity, a nawet czujniki ciepła i wilgotności - wszystko to współtworzy nowoczesne
wnętrze.
Często chodzi jedynie o drobne ulepszenia, niekiedy jednak konieczne są poważne prace. Skrzypiące drzwi lub nieszczelne okno? Niby drobiazg, a jednak denerwuje. Wezwać fachowca? Ten nie tylko niechętnie przychodzi do takich drobnostek - ale w dodatku koszty związane z jego wizytą będą niewspółmiernie duże w stosunku do wagi sprawy. Nie mówiąc już o tym, że trzeba będzie pewnie zwalniać się z pracy, żeby powitać specjalistę. Doprawdy, wiele przemawia za tym, by wziąć wszystko w swoje ręce i więcej odnawiać i naprawiać samodzielnie.
A może nie czujecie się na siłach? Może uważacie, że nie macie wystarczających uzdolnień do tego rodzaju prac? Najlepiej o tym zapomnieć. Uczymy się w życiu wielu rzeczy, które wymagają większego wysiłku, niż przeprowadzenie prostych napraw. Być może przyczyna Państwa obaw tkwi w braku odpowiednich narzędzi. Być może zaś potrzebny jest właściwy instruktaż; precyzyjny, pełny, a przy tym wyczerpujący. Taki, który nie tylko pokazuje, jak należy postępować, ale też, gdzie leżą granice Państwa możliwości. Zwłaszcza w wypadku, gdy chodzi o bezpieczeństwo, nie tylko podczas robót, ale także później. Wypadki w domu zdarzają się, niestety, dość często.Ale wystarczy tylko trochę odwagi - a my pokażemy, jak należy postępować. Proszę jednakże uzbroić się w cierpliwość, jako że jeszcze nigdy nikt się mistrzem nie urodził. Będziecie się Państwo z nami uczyć, na czym polega sekret "złotej rączki" - jak zaoszczędzić pieniądze, utrzymać wszystko w należytym porządku i wreszcie - mieć powód do dumy.
Z najlepszymi życzeniami ?powodzenia %ąńn i tfeCmut 'Dittrich
Najczęstsze typy napraw
Najważniejsze są zawsze szczegóły - dlatego też chcielibyśmy ułatwić szybkie odnalezienie w tej książce poszczególnych typów napraw. Poniższy rejestr obejmuje wszystkie prace, o jakich będzie mowa. Najczęściej występujące usterki zostały zestawione odpowiednio do częstotliwości ich występowania.
Naprawy zestawione według częstotliwości ich występowania:
1. Wymiana żarówki w lampie
2. Przepalony bezpiecznik
3. Wieszanie obrazu
4. Montowanie kołków rozporowych
5. Rozklekotane szuflady
6. Sklejanie
7. Zapchany odpływ
8. Usuwanie plam
9. Tuszowanie zarysowań
10. Cieknący zlew
11. Malowanie ścian
12. Tapetowanie
13. Uszczelnianie okien i drzwi
14. Lakierowanie
15.
Nieszczelny dach
215
16.
Usterki na balkonie
213
17.
Obluzowane kafelki
138
18.
Wyrwane zawiasy
90
19.
Uszkodzone dywany
145
20.
Skrzypiące schody i podłogi
109
21.
Zepsute instalacje kuchenne
123
22.
Montowanie balustrad,


płotów i bram na zewnątrz domu
225
23.
"Szkodniki" w meblach i ścianach
117
24.
Rozchwiane meble i urządzenia
90
25.
Usuwanie nieprzyjemnych zapachów
170
26.
Wyciszanie wnętrza
204
27.
Usuwanie wilgoci
155
28.
Zabezpieczanie przed włamaniem
102
29.
Montowane trwałych


elementów dekoracyjnych
180
30.
Systematyczne przeglądy
166
Oto kilka zasad, którymi powinniśmy się kierować mając do czynienia z awariami w domu:
[7] Należy określić rodzaj uszkodzenia, przemyśleć, czego ono wymaga, czy da się przedsięwziąć coś natychmiast i czy ma się wystarczająco dużo czasu na jego gruntowne usunięcie.
[7] To, co powoduje dalsze szkody, należy usunąć natychmiast. Nawet, gdyby możliwa była jedynie prowizorka. Należy jednak zawsze przemyśleć, czy rozwiązanie trwałe nie byłoby lepsze, pewniejsze i wygodniejsze; np. wymiana prostego przepalonego bezpiecznika na droższy, automatyczny.
[Tj Dokonując remontów należy patrzeć na wnętrze całościowo. Jeśli np. "poprawiana" jest w kuchni wentylacja poprzez instalację okapu z odprowadzeniem, należy jednocześnie pomyśleć o lepszym oświetleniu i odnowieniu ścian.
Nie należy się ściśle trzymać określenia "naprawa" lub też "odnawianie". Wszystkie środki, jakie zastosowane zostaną przy remontach domowych powinny nie tylko przywracać stare do stanu używalności, ale wprowadzać do mieszkania więcej komfortu i radości.1. Sprzęt i narzędzia do prac remontowo naprawczych w domu
Bez odpowiednio wyposażonego domowego warsztatu nikt nie da sobie rady. Ale proszę się nie obawiać - nie wszystko musimy mieć od razu. Tak więc potrzebny sprzęt stopniowo kupować będziemy w sklepach czy na targu. Przy tym nie będziemy się mogli nadziwić, ile rzeczy służy tego rodzaju czynnościom! Często będą to "groszowe" zakupy, doskonale odpowiadające naszym potrzebom.
1.1. Narzędzia do pracy w drewnie
Będziemy poddawać obróbce drewno, ale także metal (np. przy obluzowanym zamku w drzwiach); będziemy musieli malować, tapetować, czyścić, uszczelniać, a także wykonywać prace przy instalacjach. Wiele narzędzi potrzebnych przy obróbce drewna przyda się także w innych sytuacjach.
Tak więc na początek narzędzia do naprawy elementów drewnianych:
0 Ciężki młotek z trzonkiem o długości ok. 30 cm i główką o obuchu zakończonym płasko z jednej strony
1 drugiej stronie zakończonej ostrym szpicem, by można nim było uderzać w precyzyjnie określony cel.
8
Waga - ok. 200 g - zaznaczona jest na główce młotka. O Młotek do prac dekoratorskich i tapetowania, waży 50 do 100 g, ma wąską, ostro zakończoną główkę. Potrzebny jest przy pracach precyzyjnych, np. wbijaniu małych gwoździków.
O Obcęgi, długości ok. 20 cm, z dwustronnie wyszli-fowanymi stykami szczęk, służące nie tylko do wyciągania, lecz także do ucinania gwoździ. O Duży śrubokręt z końcówką o szerokości ok. 5 mm, potrzebny do wkręcania lub mocowania większych śrub. Można go wykorzystywać także jako dźwignię, np. przy podnoszeniu lub mocowaniu płytek
itp.
O Mniejszy śrubokręt potrzebny jest do wykręcania drobnych śrub, grubszym śrubokrętem nie zawsze trafia się w otwór, u którego wylotu nasadzona jest główka śruby.


u _
Młotki do prac remontowo-naprawczych w domu
1. Młotek ślusarski z trzonkiem z drewna lub tworzywa sztucznego, ok. 250 g ze wzmocnionym, zaokrąglonym, płaskim obuchem, z drugiej strony gtówka zakończona ostro.
2. Ważący ok. 100 g młotek ze wzmocnionym obuchem i szpicem do małych gwoździków.
3. Młotek z gumy lub tworzywa sztucznego do odbijania, a także do odłączania mocno zespojonych części. Waga ok. 500 g.
9

Szydła i śrubokręty
1. Szydło z czworokątnym rysikiem i rękojeścią z tworzywa sztucznego do zaznaczania i wykonywania otworów lub znaczenia bezpośrednio w drewnie miejsc na kołki.
2. Mały śrubokręt z trzonkiem z tworzywa sztucznego.
3. Duży śrubokręt z sześciokątną nasadką, można do niego przystawić klucz do śrub, przez co osiągnięty zostanie duży moment obrotowy.
O Szydło pomaga nie tylko przy "zarysowywaniu", czyli zaznaczaniu np. wycięcia, lecz również przy nakłuwaniu dla wierceń albo też (przy miękkich materiałach) do bezpośredniego wkręcenia śrub do drewna. O Kombinerki, z nożycami z boku, są dobre do przytrzymywania części, do ściskania, cięcia drutu, przychwycenia m.in. nakrętek śruby, gdy nie ma do nich innego dostępu.
O Cążki spiczaste potrzebne nam są do robót precyzyjnych. Również i one mogą mieć boczne nożyce. Będą potrzebne także później, do obróbki metalu. O Dłuto szerokie, rezak, pomaga zawsze tam, gdzie drewno musi zostać podważone. Można je stosować wielorako.
10



Obcęgi do napraw
1. Obcęgi z dwustronnie wyszlifowanymi stykami do chwytania i wyciągania gwoździ.
2. Kombinerki z izolacją z tworzywa sztucznego na uchwytach, chroniącą przed prądem elektrycznym. Ze żłobkowanym otworem do obejmowania profili okrągłych, z zaciskiem kleszczowym i bocznymi nożycami do drutu.
3. Cążki spiczaste, wyposażone tak jak kombinerki, ale z ostro zakończonymi szczękami. Niezastąpione przy pracach precyzyjnych.
Dłuto gniazdowe i dłubak
1. Wąskie dłuto gniazdowe z od-kuwanym, grubym brzeszczotem i trzonkiem z grabu. Do wybierania gniazda.
2. Szeroki dłubak do P^ rzchniowych i dużych Z trzonkiem z grabu.

11O Dłuto wąskie, ale z grubym brzeszczotem, nazywane jest dłutem gniazdowym. Potrzebne jest do opracowywania otworów.
O Do pracy z dłutem gniazdowym niezbędny jest młotek z obuchem gumowym lub z tworzywa sztucznego. Potrzebować go będziemy także do odbijania wrażliwych części, których powierzchnia nie może zostać uszkodzona.
O Szorstki tarnik używany jest do opracowywania powierzchniowego, także do skór i innych materiałów. O Mniej szorstkie tarniki lub pilniki stosuje się do prac wykończeniowych i do wygładzania. O Mała wiertarka ręczna z korbą nie kosztuje dużo, zestaw wierteł o przekrojach 1-10 mm z opakowaniem również nie jest kosztowny. Z ich pomocą pracuje się lepiej niż tak często polecanymi świdrami do drewna.
'0 0
Pilniki do drewna, tworzyw sztucznych i metalu
1. Pilnik o gładszej powierzchni, z trzonkiem z tworzywa sztucznego, do wygładzania zewnętrznego.
2. Pilnik szorstki do wiórowania drewna, tworzywa sztucznego lub metalu, zaopatrzony w uchwyt z tworzywa sztucznego.
12
Również w czasach wiertarek elektrycznych wielu majsterkowi-czów ceni sobie małe wiertarki ręczne, którymi wiercić można otwory o małym przekroju, zarówno w drewnie, jak i w innych miękkich materiałach.



A/
Piły ręczne do prac remontowo-naprawczych w domu
1. Płatnica z szorstkim uzębieniem do cięcia miękkiego i niezupełnie wysuszonego drewna. Jej brzeszczot powinien odznaczać się dużą elastycznością.
2. Grzbietnica z małymi zębami do wykonywania precyzyjnego rza-
zu, do cięcia drewna twardego.
3. Mała piła do metalu, w której zamocować można różnego rodzaju brzeszczoty tnące i piłujące. Zamiast ramy giętej może tu być użyte ramię drewniane. _^
13
L "O Pity zwanej płatnicą, z nieco szorstkim uzębieniem, potrzebować będziemy do piłowania niezupełnie suchego lub miękkiego drewna. O Poziomica konieczna jest, gdy chcemy sprawdzić równość powierzchni.
O Grzbietnica lepsza jest do twardszego drewna i robót precyzyjnych. Posiada ona mniejsze zęby i przez to tnie dokładniej.
O Mała piłka do metalu z wymienialnymi brzeszczotami dobrze daje się zastosować także do obróbki drewna. Można tu instalować także brzeszczoty pilników; okrągły, półokrągły lub trójkątny. O Kątownik pomaga przy zaznaczaniu kąta prostego, może być też używany jako linijka. O Do mierzenia powinno się używać przymiaru składanego, a dodatkowo także metalowego przymiaru zwijanego, który jest maty i poręczny i daje się zrolować do obudowy. Pomocny jest zwłaszcza przy mierzeniu elementów okrągłych.
O Miękki ołówek do rysowania oraz gumka do mazania, jeśli potrzebna jest korekta, uzupełniają nasze podstawowe wyposażenie.
Przyrządy pomiarowe przydatne w domu
1. Drewniany kątownik ze stalową wkładką, do zaznaczania kąta prostego.
2. Przymiar składany do pomiaru dokładnych odległości. Jego wadami są nietrwałość i często także niedokładność.
3. Przymiar zwijany, za pomocą którego można dokonywać również pomiaru elementów okrągłych, cechuje-go duża dokładność.
i do
fZA mazania ze stroną twardą i miękką.
Dodać do tego można jeszcze wiele. Śrubokręt do śrub o łbach z gniazdami wielokątnymi lub śrubokręt "sworzniowy", za pomocą którego można wykuć w ścianie otwory na kołki. Jako podstawowe wyposażenie potraktować należy gwoździe o różnej wielkości. Nie powinno też zabraknąć prętów stalowych. A reszta? Najlepiej zaopatrywać się za każdym razem odpowiednio do potrzeb. Konieczny będzie także warsztat rezerwowy. JAK PRZECHOWYWAĆ NARZĘDZIA?
Istnieją cztery możliwości:
\T\ Można uszyć sobie z mocnego materiału torbę na
narzędzia.
\J\ Można skonstruować ze sklejki i miękkiej gąbki
femnik, w którym ułoży się narzędzia. Za niewielkie pieniądze kupuje się gotową skrzyn-" na narzędzia, w której są one przechowywane bez niebezpieczeństwa uszkodzenia. (Tj Nabywa się dziurkowaną dyktę z hakami i wiesza się na niej narzędzia, dobrze posegregowane, każde
na swoim miejscu.
15
14
Uniwersalna torba na narzędzia ze sztywnej tkaniny
Część środkowa wykonana jest z tkaniny oraz cienkiej sklejki, która tworzy szkielet torby. Do tego przylepiona jest gąbka, na której mogą być ułożone bardziej delikatne narzędzia. Pozostałe części torby zawierają kieszenie i pokrowce na narzędzia. Torbę spinają dwa paski ze sprzączkami. Uchwyt służy do jej noszenia. U dołu z prawej widok torby w przekroju, może ona być wykonana w różnych wariantach.

Wieszanie narzędzi
Poszczególne narzędzia mocuje się albo za listewką, w przerwie między nią a ścianą (jak z lewej), albo też na hakach, które przykręcone są do listwy.
16


Dziurkowana dykta do zawieszania narzędzi na ścianie
Gdy na tej dykcie (narzędzia wiszą na hakach) narysuje się kontury narzędzi, łatwo można spostrzec brak każdego z przedmiotów. Na gładkiej płytce osiąga się ten sam efekt; w tym wypadku w płytę wkręca się haki podtrzymujące narzędzia.


Materiały pomocnicze do usuwania drobnych usterek w drewnie
1. Za pomocą odpowiedniego kleju (PVAC) kleić się będzie części
drewniane.
2. Do gładzenia powierzchni posłuży papier ścierny o ziarnie różnej
grubości.
3. Można stosować klocki szlifujące o twardym podłożu, takim jak
korek czy twarde drewno.
4. Powierzchnie zaokrąglone szlifuje się za pomocą klocków, do których po jednej stronie przykleja się elastyczną podkładkę.
17Będziemy potrzebować jeszcze czegoś - drobnych pomocy, takich jak klocki szlifujące z drewna lub korka, papier ścierny, klej, uszczelnienia, itd. Do innych celów potrzebny będzie większy sprzęt - przy przeprowadzce, przy wielu pracach w gospodarstwie domowym, nieunikniona okaże się wiertarka.
1.2. Wiertarka
Dobra wiertarka z odpowiednimi wiertłami i sworzniami jest dość kosztowna, zwłaszcza gdy dodatkowo wyposażona jest w zestaw obróbkowy, za pomocą którego można szlifować, polerować, piłować.
Wiertarka ma zastosowanie uniwersalne. Praca z nią przebiega o wiele szybciej, tak że jej koszt zwraca się w postaci zaoszczędzonych wielu godzin i dni.

Wiertarka do betonu
Gdy odłączy się wiertła do muru i betonu, posiadające specjalną końcówkę ze stali wirydowej, korpus wiertarki może oczywiście zostać wyposażony tak, by można było następnie wiercić w drewnie, metalu i innym materiale. Za pomocą wkrętła śrubowego można bez przeszkód wkręcać i wykręcać śruby o łbach z gniazdami krzyżowymi.
18

Komplet wierteł do metalu, drewna i innych materiałów (1)
Wiertła do metalu są tak wyszlifowane, że ich końcówka wywiera możliwie najmniejszy nacisk (2), wiertła do drewna mają ostrą końcówkę i boczne nożyki, które bez oporu przecinają jego włókna (3).
Przy wyborze wiertarki można zdecydować się na lekką, ok. 500 W, z nasadką udarową, stopniową regulacją szybkości obrotów, włącznikiem do pracy w lewo i w prawo umożliwiającym wkręcanie i wykręcanie śrub, uchwytem ręcznym do bezpiecznego wiercenia oraz ogranicznikiem głębokości, by nie wiercić otworów zbyt głębokich.
Podstawowym wyposażeniem są też wiertła z metali twardych 6 mm i 8 mm dopasowane do odpowiednich kołków. Należy pamiętać o bateriach do systemu prowadzącego! To, jak należy posługiwać się tym sprzętem, jaki zestaw obróbkowy jest potrzebny, omówione zostanie przy kolejnych pracach. Przy ogólnej prezentacji narzędzi wspomniany już został komplet wierteł.
191.3. Przyrządy malarskie
Przy doborze narzędzi do prac malarskich z pewnością decydować powinno to, czy malowana ma być ściana czy sufit, lub też czy nową powłokę zewnętrzną ma otrzymać okno czy drzwi. Jednak wiele przyborów i narzędzi będzie miało zastosowanie uniwersalne.
NAJWAŻNIEJSZE PRZYBORY I ICH ZASTOSOWANIE:
O Cyklina pomaga np. zdrapać zniszczony stary lakier. Konieczna jest również do wygładzania powierzchni.
O Za pomocą szpachii lub noża szpachlowego można wprowadzić masę szpachiówkową do zarysowan i dziur. Można też nimi łatwo usunąć stary, zniszczony lakier.
O Szczotka druciana pomaga w usunięciu pozostałości starszych warstw.
O Klockiem do szlifowania można wygładzać i oczyszczać powierzchnie.
O Jeśli ma się do dyspozycji wiertarkę, można do tych robót zastosować również szczotki druciane o napędzie elektrycznym oraz krążki szlifujące z okrągłym papierem ściernym (ściernice).

Narzędzia do usuwania zniszczonych warstw lakieru
1. Za pomocą szpachii usuwa się zmiękczone warstwy.
2. Skrobacz, za pomocą którego można pracować jak cykliną. (Można nim oczyścić także mocno osadzone miejsca).
20



Przybory do prac wykończeniowych przy czyszczeniu powierzchni
1. Szczotka z drutu mosiężnego pomaga wydobyć zanieczyszczenia ze szczelin.
2. Specjalny klocek do szlifowania "trudnych" powierzchni. Papier ścierny wklejony jest pomiędzy dwie części klocka i przymocowany śrubami do drewna.
3. Klocek do szlifowania wąskich powierzchni. Również tutaj klocek składa się z dwóch części, pomiędzy którymi zamocowano papier ścierny, a następnie je ześrubowano.



s^
brudzeń lub rdzy.
większych za-212. Szczotka druciana z cienką szczeciną do prac wykończeniowych i drobnych szczotkowań.
3. Krążki szlifujące z zaczepami na papier ścierny o różnej grubości ziarna.
4. Krążki szlifujące z elastyczną główką szlifującą z zaczepami na ściernicę.
O Pędzle szerokie używane są do malowania dużych powierzchni.
O Pędzle wąskie stosowane są przy żłobkowaniach i malowaniu wąskich pasków powierzchni. O Pędzle okrągłe używane są wówczas, gdy trzeba np. namalować paski lub miejsca ostrego rozgraniczenia kolorów.
Wymienione narzędzia wystarczają również do lakierowania.
Gdy jednak w grę wchodzi malowanie ścian, potrzebne będą również inne przedmioty:
O Wiadro służące jako pojemnik na farbę.
o

1. Wąski pędzel płaski z włosia naturalnego bądź z tworzywa sztucznego.
2. Szeroki pędzel płaski.
22
?-^H?-*


3. Pędzel piaski wygladzik, z metalowym okuciem, do malowania dużych powierzchni.
4. Pędzel okrągły do lakierowania wąskich powierzchni, np. ram
okiennych i drzwiowych.
5. Pędzel kątowy. Do emulsji stosuje się szczeciny twarde, do lakierów miękkie.
O Siatka metalowa przy pojemniku na farbę, mającą za zadanie chronić przed zaciekami podczas malowania wałkiem. O Wałek jest szczególnie odpowiedni do malowania
dużych powierzchni.
Przydatne mogą okazać się ponadto:
O Wałek do lakierów - maluje się nim szybciej, a przede wszystkim nie pryska się tak farbą. O Pędzel kątowy - umożliwia również lakierowanie trudno dostępnych powierzchni i kantów. O Elastyczna szpachla japońska - pomaga wygładzić powierzchnię i zniwelować zagłębienia.
23
Przyrządy do malowania ścian i sufitów
1. Wiadro z tworzywa sztucznego, czworokątne, giętkie, by łatwo
można było usunąć zeschnięte resztki farby.
2. Pojemnik z tworzywa sztucznego, z którego bezpośrednio można pobierać farbę, z siatką do ocierania jej nadmiaru z wałka.
3. Siatka metalowa z uchwytem, do usuwania nadmiaru farby z wałka.
4. Wałek z ruchomym cylindrem, łatwo wchłaniający, o mało puszystej powierzchni, do matowania ścian wewnętrznych. Przy malowaniu ścian nierównych lepsze są wałki o bardziej puszystej powierzchni.
5. Wałek do lakieru (stosowany również do emulsji), z ruchomym cylindrem pokrytym moherem i gąbką.
c
ii" ?/.
1.4. Przyrządy potrzebne do tapetowania
O tym, co niezbędne jest przy wykonywaniu prac malarskich, była już mowa. Kiedy mamy już wymalowany sufit, pozostaje tylko wytapetować ściany. Poniżej znajdziecie Państwo omówienie wszystkiego, czego potrzebować będziecie do tapetowania.
Zresztą w wypadku jednorazowego tapetowania cały konieczny sprzęt można pożyczyć, nie trzeba go kupować.
24
Jeśli tapetuje się często, trzeba zaopatrzyć się w następujące rzeczy.
O Sprzęt do prac wykończeniowych - taki, jak przy malowaniu - jeśli oczywiście już wcześniej się go nie
posiadało.
O Stolik do tapetowania, można go też pożyczyć lub skonstruować z odpowiednio dużego blatu. O Wałek gumowy i szczotka do tapetowania potrzebne będą po to, by pokrytą klejem tapetę dobrze ułożyć na ścianie (w przypadku tapet o zróżnicowanej fakturze należy używać tylko szczotki).


W J � �
We/u na tapetę, ok. 150 x 60
3.
1^^
2. %aaTd9o�Jzlfwdo'przekroju ok. 50 mm, do przyciskania brze- T^:S?. 280 mm z,nierdzewnej stali, z SS WSŁa,a , odcinania arkuszy tapet. ^^^l^SC do wyznaczania linii
7
7. fzczJfmalarska, długość 160 mm, g^^f do odkurzania ścian, są one zazwyczaj wulkanizowane.
25O Wałek do szwów potrzebny będzie do wygładzania
brzegów.
O Nożyczkami lub nożem o wymienialnym ostrzu
można uzyskać równe przycięcie tapety.
O Za pomocą pionu można sprawdzić, czy tapety
istotnie są ułożone prosto.
Każde mieszkanie wymaga malowania przynajmniej raz na kilka lat. Jeżeli przybory malarskie po użyciu zostaną dobrze oczyszczone, mogą pełnić swoje funkcje przez lata, a nawet dziesięciolecia. Do ich przechowywania nie potrzeba dużo miejsca, nawet stolik do tapetowania da się złożyć i - jeśli nie ma innego wyjścia - "wcisnąć" za szafę.
1.5. Narzędzia do naprawy
instalacji i środki ochronne
Wśród awarii instalacji wodno-kanalizacyjnych wyróżnić można trzy podstawowe grupy - po pierwsze przeciekać mogą krany, po drugie zatkane bywają odpływy (syfony) i po trzecie "zapchana" może być kanalizacja odprowadzająca, przy czym usterka niekoniecznie musi być spowodowana osadzaniem się kamienia, ale może również wynikać z zanieczyszczenia. W tym pierwszym przypadku często skuteczne bywa użycie kwasów.
Do naprawiania instalacji potrzebne będą:
O Obcęgi do rur wodociągowych, z grubymi osłonami, by można było nimi otworzyć wentyl lub syfon. O Przepychacz, który pomaga uporać się z drobnymi awariami odpływu.
O Spirala pomagająca usunąć głębiej tkwiącą, poważniejszą awarię.
26

Środki ochronne
1. Okulary ochronne, niełamliwe.
2. Rękawice ochronne - solidne, m.in. do prac w drewnie i metalu, jak również jednorazowe, z tworzywa sztucznego, do prac z lakierami i chemikaliami.
3. Ochronny uchwyt na dłuto, który powoduje, że np. przy ześlizgnięciu się młotka nie uderzymy się w rękę.
4. Elektrotester, zwany też probierzem napięcia. Może służyć albo jako śrubokręt do wkręcania małych śrubek, albo jako przyrząd do sprawdzania, czy jakiś wyłącznik lub ujęcie są jeszcze pod napięciem, bądź też, czy bezpiecznik rzeczywiście został wyłączony.
5. Probierz fazowy do sprawdzania, czy dany układ jest pod napięciem lub też, czy istnieje niebezpieczeństwo zwarcia.
Do wszystkich usterek, których nie da się usunąć za pomocą tego sprzętu powinno się wezwać fachowca, chyba, że wyspecjalizowaliście się Państwo w tego rodzaju pracach.
1.6. Narzędzia do obróbki metalu
Proszę przejrzeć warsztat, jaki zgromadziliście Państwo do obróbki drewna, a znajdziecie tam niejedną rzecz, która i teraz może się przydać.
27
Sprzęty do napraw instalacji wodno-kanalizacyjnych
1. Obcęgi do rur lub instalacji wodno-kanalizacyjnych, przykładane do rur o różnych średnicach, z nastawianymi szczękami, do odkręcania i przykręcania śrub, do przytrzymywania m.in. rur.
2. Przetykacz do usuwania zanieczyszczeń, które powodują awarie odpływu.
3. Spirala do przepychania i udrażniania rur wodno-kanalizacyjnych z pazurkiem (4) do usuwania głęboko tkwiących zanieczyszczeń.
Dodatkowo do prac w metalu potrzebne są następujące przybory:
O Imadło, które można przyśrubować do stołu, by unieruchomić pewne elementy. O Zestaw małych pilników do metalu, służących do dopasowywania kluczy.
O Punktak, by zaznaczyć miejsce na metalu i wiercić pewniej.
O Obcęgi do blachy tnące nie tylko blachę, ale i inne twarde materiały.
O Suwmiarka, służąca do dokonywania dokładniejszych pomiarów i unieruchamiania opracowywanych elementów.
28



Przybory do obróbki metalu
1. Srubsztak lub imadło, z zaczepem lub śrubą do zamocowania przy masywnym stole, do naprężania wszelkich możliwych części, o zmiennej rozwartości.
2. Punktaki do znaczenia punktów na metalu, używane np. przy
wierceniu.
3. Nożyce do cięcia blachy i innych cienkich płytek.
4. Pilniki do metalu, do spiłowywania zaokrągleń, szczelin itp., płaskie, o profilu wyokrąglonym, trójkątne lub nożowe (m.in. do piłowania kluczy). ^,

usS!ó ^k%óZrWch otworów Su j
szym przyrządem przy wykonywaniu robot precyzyjnych.
29
o
Hebel z wymienialnym nożem Jego nóż może zostać wymieniony na inny; tak więc można tym przyrządem strugać grubo oraz wygładzać. Jest to uniwersalny sprzęt do opracowywania wszystkich materiałów z wyjątkiem hartowanej stali czy innych materiałów twardych.
0 Hebel, zwany też strugiem, z wymienialnym nożem, którym można opracowywać również drewno
1 skórę.
O Małe kowadło jako podstawa do trybowania m.in. aluminium lub miedzi.
O Młotek o płaskim i zaokrąglonym obuchu do trybowania blachy.
Sprzęt do wiercenia - być może nawet wiertarkę -już Państwo macie.
Można używać go również do nitowania. Teraz warto nabyć jeszcze:

Małe kowadło (2)... o zaokrąglonej powierzchni, wykonanej z drewna sztorcowego, pokrytego filcem. Za pomocą młotka do trybowania (1) można nadawać kształt częściom metalowym. Odnosi się to zwłaszcza do miedzi i aluminium, które jednak podczas trybowania powinny być każdorazowo ogrzane nad płomieniem palnika, by materiał stał się miękki i plastyczny.

Nowoczesny uniwersalny zestaw do lutowania
1. Materiał do lutowania z zawartością wspomagacza - w ten sposób można lutować bezpośrednio na zeszlifowanych powierzchniach.
2. Elektryczna lutownica. Wymienialna końcówka umożliwia także użycie stopu szelakowego, np. do poprawiania usterek na powierzchniach drewnianych.
3. Sztyft pomocniczy do prowadzenia stopionego lutu.
O Zestaw do klejenia metalu, by móc części metalowe oczyścić i skleić.
O Elektryczny zestaw do lutowania, którym po krótkiej praktyce będziecie Państwo mogli łączyć metale w sposób trwały.
1.7. Uwaga - napięcie elektryczne
Sprzęty elektryczne i ich naprawa niemal automatycznie kojarzą się z hasłem "naprawy i remonty w domu". Przy tym każda czynność związana z urządzeniami podłączonymi do prądu, gdy zdejmie się z nich obudowę ochronną, jest tak niebezpieczna, że z oczywistych względów nie pozwala się na nią laikom. Przecież nie chcemy narażać siebie ani innych?
31
30Nawet laik powinien jednak posiadać i wykorzystywać dwa urządzenia:
O Sondę do wykrywania przewodów elektrycznych i wodnokanalizacyjnych, gdy do wiercenia otworów w ścianach używa się ręcznej wiertarki, sonda taka wchodzi w skład zestawu wiertarki elektrycznej. O Probierz z lampką, który wskazuje, gdzie płynie prąd.
Za pomocą tych przyrządów można przynajmniej dowiedzieć się, gdzie istnieje zagrożenie. Dotknięcie źródła prądu powoduje zwarcie. Jeśli ma się słabe serce lup jeśli przewodzenie jest dobre, śmierć murowana. Śmiercią grozi też nieumiejętne podłączenie przewodów. Takie niebezpieczeństwo istnieje zawsze, gdy nie wie się, gdzie dla laika przebiega granica samodzielnych napraw elektrycznych urządzeń domowych.
1.8. Inne przydatne narzędzia
Gdzieś musi zostać wyznaczona granica inwestowania w sprzęt. Tak więc nawet majsterkowicze z ambicjami powinni zadowolić się tym, co zaprezentowaliśmy powyżej. Jeśli jednak prace takie staną się hobby? Wówczas jeszcze istnieje cały szereg przyrządów, które używane są także przez fachowców. W praktyce jednak jest to tylko wówczas ekonomiczne, jeśli używać się tego będzie kilka razy w roku. Narzędzia wymagają stałej dobrej opieki; gdy nie są używane, łatwo ulegają zniszczeniu.
Wszystkie pozostałe sprzęty, narzędzia i urządzenia, które mogą być przydatne w poszczególnych wypadkach, omówione zostaną w następnych rozdziałach.
32
Wszystko razem może być przechowywane w dwóch - trzech pojemnikach. "Apetyt rośnie w miarę jedzenia" - w przypadku sukcesu i potrzeby przeprowadzenia dalszych prac, będziecie Państwo kolejne narzędzia, np. klucze francuskie, kupować stopniowo. Z biegiem lat zbierze się określony zestaw narzędzi odpowiadających Waszym potrzebom.
1.9. Oszczędności
Godzina pracy fachowca kosztuje sporo. Cały przedstawiony tutaj zestaw narzędzi łącznie z wiertarką i nasadkami, również nie jest tani, ale suma ta zwróci się Państwu w ciągu półrocza, i to przy wykonywaniu tylko tych prac, które nie grożą niebezpieczeństwem.
Bez elektrycznej wiertarki wydatki na sprzęt zmniejszą się o połowę. Tak również można wykonywać wszystkie prace - tyle tylko, że z wiertarką w określonych przypadkach poszłoby znacznie szybciej. Zaopatrzenie się w sprzęt nie musi nastąpić od razu, można kupować sobie poszczególne narzędzia wówczas, gdy będą potrzebne.
Na cóż jeszcze czekać? Rozpoczynajcie Państwo naprawy w domu i ogrodzie - do tego nie potrzeba wielu narzędzi, a jeśli uda się Warn nie tylko naprawiać, ale także upiększać swój własny dom - satysfakcja gwarantowana.
332. Odnawianie ścian i sufitów
Ściany i sufity można malować, tapetować, a także ozdabiać w sposób trwały. Konserwacji trzeba poddawać kafelki i okładziny, są one na nowo malowane, uszczelniane, ulepszane. Likwiduje się przeciągi i nieszczelności w pomieszczeniach. Oto szereg wciąż powracających robót! Ale możemy podczas naprawy zastosować takie rozwiązania, że w przyszłości tego rodzaju remonty nie będą konieczne.
2.1. Podłoże: przygotowanie ścian i sufitów
Taka czynność jest nie do uniknienia, zwłaszcza przy wprowadzaniu się do mieszkania. Poza tym maluje się zazwyczaj co dwa lub trzy lata. W zależności od podłoża, będzie się odpowiednio "traktować" powierzchnię bądź to zmywając ją, bądź też zdrapując, większe i mniejsze usterki trzeba będzie zlikwidować, odnowić narożniki, a na koniec całość na nowo pomalować. Od rodzaju malowania zależy przy tym, jak długo owa nowa powierzchnia zachowa swój świeży wygląd.
Jeśli nie jesteśmy pewni, czym pokryta jest ściana, można to sprawdzić: najprościej za pomocą wody. Stare powłoki wapienne stają się ciemne, ale nie farbują, jeśli się na nich maluje. Stara farba klejowa również staje się ciemna, ale ściera się. Stara farba emulsyjna nie zmienia koloru ani też nie ściera się. W zależności od tego, jak wypadnie próba ściany, będziemy
34



Przygotowanie podłoża
1. Sprawdzenie ściany: farba klejowa musi zostać zmyta. Plamy tłuste usuwa się szczotką.
2. Nierówności wygładza się klockiem do polerowania.
3. Rysy i dziury zdrapuje się i zakleja masą szpachlówkową.
4. Zaprawione miejsca pokrywa się spoiwem i ewentualnie wygładza szpachelką.
odpowiednio postępować przy przygotowaniu podłoża.
Farby wodoodporne - wapienne i emulsyjne - należy oczyścić z kurzu i tłustych plam, jako że mogą one wpłynąć na przyczepność nowej powłoki lub nawet utrudnić jej nałożenie.
Oczyszczanie powierzchni można przeprowadzać na dwa sposoby:
DH Oczyszczać powierzchnię twardą suchą szczotką ryżową.
[|] Jeśli chce się uniknąć kurzu - oczyszczać podłoże na mokro wodą i szczotką. W miejscach szczególnie mocno zabrudzonych przydatna jest szczotka druciana.
35Starą farbę klejową należy usunąć - szczotką do sufitów nanosi się dużo wody, szoruje się i wypłukuje farbę do wiadra. Zmywa się tak długo, jak długo już nic się nie klei i nie maże. Gdy jej warstwa jest bardzo gruba, można sobie pomóc szpachelką. Jednakże nie można uszkodzić podłoża.
Co stanie się, jeśli stara farba klejowa nie zostanie wystarczająco dokładnie usunięta?
Stare warstwy zostaną naruszone przez nowe, przy wysychaniu ulegną naprężeniu i będą odpryski-wać. Tak więc lepiej zmyć je do czysta.
Dziury i pęknięcia mogą być wypełniane dostępną w handlu masą celulozową, którą rozrobić należy w plastikowym naczyniu zgodnie z recepturą. Wyschnięte resztki nie przyczepiają się do naczynia i dają się łatwo usunąć. W wypadku tych nowych materiałów, które jeszcze przez godzinę po rozrobieniu można poddawać obróbce, nie trzeba tak, jak w przypadku gipsu, nawilżać powierzchni; po wysuszeniu powierzchnie te także już nie nasiąkają. Napoczęte torebki -przechowywane w suchym miejscu - można stosować przez lata.
Rysy i dziury zdrapuje się szpachelką, często nieco je powiększając, a potem wypełnia się je masą, również za pomocą szpachelki. Gdy miejsce jest już suche, można je wygładzić klockiem i papierem ściernym.__________________________________
Duże pęknięcia zamyka się elastyczną tkaniną, taśmą malarską, która może amortyzować i wyrównywać ruchy murów. Przy tego rodzaju "mostku szczelinowym" najpierw opracowujemy pęknięcie szpachelką, następnie wypełniamy masą i wygładzamy jego powierzchnię. Na to nakładamy krótkie paski papieru pakowego, tak go dopasowując, by wystawał na ok. 2 cm.
36
Na to nanosi się bezbarwne spoiwo, na nim mocuje się - również w krótkich kawałkach - taśmę malarską. Na zakończenie pokrywa się to rzadką zaprawą, która po wysuszeniu wygładza się. Poprzez taki mostek - bezpośrednio na szczelinie nie ma żadnego spojenia - taśma malarska może przejmować wszelkie wstrząsy i naprężenia.
Zbędny tynk musi zostać usunięty. Przy opukiwaniu dźwięczy on głucho i odpada. Można przy tym pracować mocną szpachlą lub dłutem oraz szorować szczotką.
Mostkowanie dużego pęknięcia za pomocą taśmy malarskiej
1. Wyszpachlowaną szczelinę wypełniamy masą.
2. Wypełnienie wygładzamy klockiem szlifującym.
3. Na wygładzoną masę układamy pasek papieru pakowego, wystający z obu stron poza szczelinę.
4. Na prawo i lewo od szczeliny nakładamy bezbarwne spoiwo i przymocowujemy tkaninę.
5. Tkaninę można łatwo przykryć cienko nakładaną szpachlów-ką.
UWAGA:
bezpośrednio na pęknięciu nie może się znajdować miejsce spojenia taśmy ze ścianą! W tym celu za-mocowuje się tam pasek papieru pakowego. Wszelkie wstrząsy muszą być bez przeszkód odbierane na taśmę. Ki .r

37Suchą zaprawę murarską, dostępną w postaci gotowej mieszanki w każdym punkcie sprzedaży materiałów budowlanych, rozrabia się z wodą i nakłada na nawilżone podłoże. Można też po prostu zmieszać jedną część wapna z 2,5 częściami drobnego piasku, wyrabiając to na gęstą, sztywną masę.
Do nakładania zaprawy potrzebne będą packa murarska i kielnia; tynk wcierany jest w uszkodzoną powierzchnię ruchami ciągłymi od dołu do góry. Ruchami obrotowymi równomiernie go rozprowadzamy; po zespojeniu powierzchnię wygładza się packą tynkarską o powierzchni pokrytej filcem. Następnie nawilża się ten tynk odrobiną wody. Jeśli ubytek nie jest zbyt duży, można wymieszać celulozowe masy szpachlówkowe z odrobiną piasku i nanieść tę mieszankę za pomocą szpachelki warstwowo na miejsce ubytku.
Przy ubytkach tynku na suficie najpierw mocuje się nabite gwoździami maty trzcinowe lub inne "zbrojenie" stanowiące podłoże dla zaprawy. W tym wypadku stosujemy zaprawę nieco gęściejszą i nakładamy ją prostopadle do oszkieletowania.
Uszkodzone narożniki ścian wyrównuje się za pomocą dość mocno stężałej masy szpachlówkowej, na miękką jeszcze masę nałożyć można szynę kantową. Przez perforację na jej brzegach zaprawa lub masy szpachlówkowe wydostają się na zewnątrz, można je następnie zatynkować. Wówczas o uszkodzenie narożników nie jest już tak łatwo.
Ostatniemu etapowi przygotowania podłoża poświęcimy wiele uwagi: powierzchnie muszą zostać wygładzone pumeksem lub klockiem z papierem ściernym o grubości ziarna 100. Należy też usunąć większe nierówności. Następnie należy pieczołowicie zetrzeć kurz i zmyć całość wilgotną szmatką.
38
Zakładanie cynkowego ochraniacza na narożnik
1. Za pomocą płaskiego dłuta należy zbić tynk na szerokość o/c. 10 cm przy narożniku. Ochraniacz zamocowuje się gipsem narzucanym co 50 cm.
2. Używając poziomicy należy sprawdzić, czy narożnik jest dobrze osadzony.
3. Łata pozwoli określić, czy zachowało się wystarczająco dużo miejsca, by narożnik otynkować.
4. Zwilża się podłoże i ochraniacz kątowy, a dolną warstwę zaprawy tak się narzuca, by nałożyć jeszcze dwa milimetry tynku do wygładzenia.

W ten sposób nawet przy ukośnym i płaskim padaniu światła nie dostrzega się żadnych nierówności. Ściany i sufity mogą zostać bez przeszkód na nowo wymalowane lub wytapetowane.
392.2. Materiały do malowania ścian i sufitów
Ściany i sufity pokrywa się dzisiaj odpornymi na zniszczenie i zmywalnymi farbami emulsyjnymi, drogimi farbami lateksowymi, akrylowymi, a w wyjątkowych sytuacjach bieli się je wapnem. Najogólniej rzecz ujmując:
O Farby emulsyjne nadają się dla wszystkich pomieszczeń.
O Farby lateksowe powinny być używane tylko w pracowniach, klatkach schodowych, piwnicach. O Farby akrylowe stosuje się w sypialniach, pokojach gospodarczych i przedpokojach. O Bielenie wapnem używane jest jako pierwsza warstwa na świeży tynk.
Emulsje składają się ze spoiwa, zawierającego oleje, żywice, żywice syntetyczne, jak również pigmenty, które emulgują przy zmieszaniu ich z wodą. Substancje te wymieszane są jako drobne kropelki lub nie łączące się ze sobą kuleczki. Farby emulsyjne kupuje się w stanie gotowym i rozrzedza przez mieszanie, tak że odpada dodawanie wody. Przy pracy nie występują potem żadne zacieki czy zgrubienia! Zaleca się stosowanie bieli z innymi kolorami; przez mieszanie z bielą powstają jaśniejsze odcienie. Oczywiście można też dodawać do farb barwników, by uzyskać pożądany efekt.
Farby lateksowe składają się z żywicy syntetycznej jako spoiwa i barwników, po zespojeniu z podłożem mogą one być zmywane, szorowane i czyszczone szczotkami. W przeciwieństwie do innych farb te błyszczą na ścianie i suficie. Przy ich stosowaniu należy dokładnie przeczytać sposób użycia, gdyż ła-
40
two wsiąkliwe podłoża muszą być z reguły uprzednio odpowiednio przygotowane. Zwykle podany jest środek do gruntowania. Pierwsza warstwa nakładana jest cienko, druga grubiej. Również farby lateksowe dają się łatwo mieszać.
Zazwyczaj mamy do czynienia z obydwoma rodzajami farb; farby akryiowe wybieramy, gdy chodzi o większą świetlistość. Farby klejowe, jako stosunkowo nietrwałe, nie są dziś stosowane, używa się ich warunkowo, tylko do powierzchni mniej narażonych na zanieczyszczenie.
Malowanie na starych tapetach o chropowatej fakturze możliwe jest przede wszystkim za pomocą farb emulsyjnych, jednakże uprzednio trzeba podkleić tapetę w miejscach, gdzie odstaje, wygładzić lekko postrzępione złącza klockiem lub papierem ściernym. Farba nie powinna zawierać zbyt dużo wody, by nie przemoczyła tapety i nie spowodowała jej odlepienia. Normalną praktyką jest nawet dwukrotne malowanie, ostatecznie jest potem łatwiej tapetę usunąć.
2.3. Malowanie ścian i sufitów
Złego przygotowania podłoża nie można potem w żaden sposób odrobić podczas malowania. Dotyczy to nie tylko opracowywania ściany, ale także wielu innych czynności.
SPOSÓB POSTĘPOWANIA JEST NASTĘPUJĄCY:
Należy spróbować, czy kolor farby jest właściwy. W tym celu mieszamy najpierw czystą farbę, a potem dodajemy do niej biel. Mieszankę tę dokładnie opisujemy, by można było ją odtworzyć. Następnie nanosimy farbę na kawałek chropowatej tapety.
41Dopiero gdy farba jest sucha można właściwie ocenić jej odcień. Niektóre farby po wyschnięciu stają się jaśniejsze, inne ciemniejsze. Suszenie można przyspieszyć suszarką. Można też wykorzystać ten czas na wyłożenie i przykrycie mebli i podłogi arkuszami papieru, gazetami i folią.
Przed użyciem należy farbę dokładnie wymieszać. W przeciwnym razie efektem będą plamy i pasy na ścianach. Praca ta jest mniej męcząca, gdy użyje się do niej wiertarki z "mieszadłem".
Malowanie zaczynamy od kątów w pomieszczeniu; używamy wtedy pędzla płaskiego. Jeśli nie chcemy używać drabiny, zaopatrujemy się po prostu w odpowiedni wysięgnik. Gdy sufit i ściany różnią się kolorem, jako pierwszy malujemy sufit. Przecież nie chcemy, aby ściana została pokryta kleksami!

Urządzenie do mieszania przy użyciu wiertarki
Farby i lakiery można uczynić bardziej "gładkimi" na dwa sposoby. Po pierwsze przez dodatek środków rozpuszczających, co jednak obniża zdolność tężenia, po drugie zaś przez silne mieszanie.
W tym celu nabywa się w punktach sprzedaży materiałów budowlanych mieszadło, ale może to być także stalowy pręt okrągły o średnicy 8 mm, wygięty w trójkąt. W ten sposób można mieszać o wiele dokładniej niż ręcznie.
.. ."wgnie ścian i sufitów
ffdTścianyi sufit malowane są rńżrwmi farbami, a przy tym hclmy dokładnie opracować trzeba używać pędzla pa-
o fay odrobinie sprytu można za nomocą węższei strony szer-szeao pędzla osiągnąć dokładnef9 rozgraniczenie pomiędzy źriana i sufitem.
?3 Gdy gotowe jest już rozgram-
3czenie, płaskim pędzlem wy-gtadzikiem rnalowac można nas o szerokości ok. 1/2 m.
4 Dla dużych powierzchni najle: oszyjest wałek. Z reguły naS-Wrw maluje się po przekątnych, a w drugiej warstwie równolegle do układu ścian.

Przy malowaniu sufitu wałek należy dobrze obetrzeć o siatkę wówczas łatwiej się go toczy. I tutaj znanie3 utfwia pracę długi trzo nek zamocowanydo wałka. Jeśli łączymy różne kolory w je^ P�Sm czeniu oczywiście najpierw trzeba opracować płaswm pędzlem brzeg sufitu.
Zaoobieaanie nieszczęśliwym wypadkom jest za-wsze sPpSnajważniejsi. Drabina s^udtowa - a więc normalna drabina, jakiej używa się w domu - jest
43
42bezpieczniejsza od "konstrukcji" ze stołów i krzeseł! Przy odpowiednio wysokiej drabinie można się zawsze przytrzymać jedną ręką.
Czy sufity należy malować wielokrotnie?
Jeśli na skutek przykładania wałka powstają nierówności, pojawia się to pytanie. Większą powierzchnię łatwo jest potem drugi raz przeciągnąć wałkiem by te przejścia wyrównać.
Również w przypadku ścian najpierw maluje się narożniki pomieszczenia. Następnie przesuwa się wałek z góry do dołu. Nierówności wyrównuje się w kolejnym etapie pracy. Dla pewności lepiej jest jeszcze raz dodatkowo przejechać wałkiem z farbą od góry do do-
Jeśli tony podstawowe miesza się przy gruntowaniu z 20% bieli, otrzymuje się taki stopień przykrywal-ności, że malowanie dwukrotne w zupełności wystarczy. Przeciągnięcie powierzchni malowanych emulsją warstwą lakieru bezbarwnego daje efekt połysku, ate przy stosunkowo dużej wilgotności powietrza powoduje to skraplanie się pary na ścianie.
Kontury i wzory mogą być łatwo zaznaczane na powierzchni ołówkiem. Za pomocą kawałka gąbki i patyka można skonstruować przyrząd, którym będzie się malować na ścianie wzory. Potrzebny też będzie płaski pędzel.
Należy zwracać uwagę na wiele rzeczy - przede wszystkim zaś na sposób przygotowania farby, jako że w zależności od producenta jej skład może się różnic. Naturalnie należy także obliczyć powierzchnię dla której kupuje się farbę. Zawsze lepiej jest nabyć jej trochę więcej!
Nie należy kłaść farby zbyt cienko, bo w efekcie zachodzi konieczność nanoszenia wielu warstw. Do
44
pędzle po użyciu należy gruntownie oczyścić. Potrzebne są dwa pojemniki: jeden na wodę do lakierów wodnych i emulsji, a drugi na specjalny rozpuszczalnik do lakierów o spoiwach organicznych. Pędzle, zamocowane na drucie, zanurzone zostają na odpowiednią głębokość. Rozpuszczalniki organiczne należy przykryć - w tym celu dopasowuje się kawałek szkła, którym przytyka się pojemnik. Przy dostępie powietrza rozpuszczalniki organiczne łatwo ulegają eksplozji!
farby, którą malujemy sufit można dodać najwyżej 1/10 wody, w innych przypadkach 1/5.
Proszę nie zapomnieć o wyczyszczeniu przyborów po malowaniu. Używany wałek, pędzel i pozostałe przybory myje się wodą. Gdy farby odporne na wodę raz już wyschną, to można je potem usunąć jedynie środkami do czyszczenia pędzli. Raz zaniedbany przyrząd nie będzie mógł posłużyć do dalszych robót.
2.4. Przygotowanie powierzchni do tapetowania
Wyrównanie podłoża omówione już zostało przy pracach poprzedzających malowanie.
Powtórzmy i przypomnijmy rzeczy najważniejsze
(T) Należy zmyć farby klejowe, mocno trzymające się farby wodne mogą zostać pokryte tapetą. Należy zlikwidować rysy, dziury, plamy tłuste i z atramentu. Po-
45wierzchnie pokryte farbą olejną i lakierem należy przetrzeć mieszaniną jednej części płynnego amoniaku z 10 częściami wody i potem spłukać wodą.
U] Stare tapety należy poddać próbie, jako że ich anilinowe barwniki mogą łatwo przenikać na powierzchnię nowej tapety. Tapety chropowate należy zerwać, gładkie, mocno się trzymające, można zostawić. Środki do klejenia tapet powodują, że woda szybciej przenika tapetę i klej się rozpuszcza; należy dodawać te środki do wody w zalecanych proporcjach. [T] W przypadku tapet wodoodpornych nieprzepuszczalną ich powierzchnię należy zetrzeć szczotką drucianą lub ściernicą, by woda mogła dostać się do warstwy z klejem. Niektóre wiertarki wyposażone są w specjalne szczotki druciane z dodatkowym uchwytem. Hy Włączniki i gniazdka wtykowe mają obudowę i pokrywę; pokrywę tę należy odkręcić, zaś obudowę z częścią elektryczną przykryć. Do tego wystarczy gruby papier. Przy puszkach rozdzielczych należy zainstalować popularne dzisiaj wieczka z tworzyw sztucznych.
Na tym kończy się przygotowanie powierzchni. Jeśli chcemy mieć mniej pracy przy następnym tapetowaniu, należy jeszcze nałożyć specjalną powłokę "Strip - Grund". Powierzchnia ściany powlekana jest przed tapetowaniem specjalną błoną, która powoduje, iż klej nie może wniknąć głęboko. W ten sposób nawet po latach, bez użycia wody i dodatkowej pracy można tę błonę po prostu ściągnąć - a tapetę razem z nią.
46
2.5. Tapety i klej do tapet
Przystępujemy do wyboru tapety - chodzić tutaj będzie nie o gust czy odpowiedni wzór, ale o łatwość opracowania:
Drobne wzory słomkowe są łatwiejsze do opracowania niż duże wzory kwiatowe. W tym drugim wypadku należy dodatkowo zwracać uwagę na prawidłowe połączenie brzegów! Niektóre tapety mają zresztą już gotowy ucięty brzeg i opakowanie foliowane - odpada wówczas cięcie.
Tapety klejowe mają na tylnej stronie warstwę kleju, przed tapetowaniem należy je jedynie zwilżyć wodą. ...
Drogie tapety są wykonane z mocniejszego papieru i przy użyciu lepszych farb, analogicznie rzecz się ma z tapetami winylowymi, welurowymi, tekstylnymi i metalicznymi. Od współdziałania wielu czynników zależeć będzie, czy zapewniona zostanie na dłuższy czas trwałość kolorów, czy można tapetę czyścić, wycierać i zmywać. Odpowiednie oznaczenia na tapetach są gwarancją tych właściwości.
O Każda rolka ma stempel producenta; bardzo ważne jest, by wszystkie rolki wytworzone były w tej samej serii produkcyjnej. Jest to najlepsze zabezpieczenie przed różnicą koloru.
O By klej prawidłowo rozpuścić i przygotować, należy rozrobiony zostawić przez noc w plastikowym wiadrze. Naczynie blaszane mogłoby zardzewieć! Należy postępować zgodnie z instrukcją.
Zwiększanie termo izolacji pomieszczenia za pomocą tapety
Tapety "spodnie" składają się z piankowego poli-styrolu, filcu wełnianego z włóknami lub innego cien-
47W zależności od rodzaju wzoru potrzebować bę. dziemy różnej ilości rolek tapety do danego pomie-szczenią. Najlepiej jest zmierzyć pokój, a sprzedawca pomoże przy obliczaniu. Podobnie bę. dzie z innymi materiałami, takimi jak środki do zdejmowania tapet i kleje. Ciężkie tapety wymagają lepiej trzymającego kleju niż lekkie. Odpowiednie właściwości można osiągnąć zarówno przez dobór kleju, jak i proporcje zmieszania z wodą; kładąc lekkie tapety stosujemy więcej wody, ciężkie - mniej.
kiego materiału termoizolującego. Tego rodzaju arku sze przykleja się na styk, przy czym ścianę smaruj się klejem i do niej dociska się warstwę izolatora. Mo gą wystąpić nieznaczne nierówności. Jednakże po wierzchnia jest na tyle miękka, że daje się nacisną palcem. Po jednodniowym suszeniu opracowuje sii styki i przykleja tapetę "wierzchnią".
2.6. Tapetowanie ścian
Teraz kolejno przycina się na stole do tapetowa nia rolki - jedną po drugiej. Stół ustawiony jest ni środku pokoju, pod nim wiadro z klejem, nóż do przy cinania i linijka; przygotowane są również calówka nożyczki i ołówek. Pierwsza rolka podłożona jest ni stole wzorem do góry. Po zmierzeniu łącznej wysoko ści pomieszczenia docina się pierwszy arkusz.
Należy przy tym pamiętać:
Cięcie nożycami jest bardzo pracochłonne." Lepj< jest, gdy ma się do dyspozycji metalową szynę \ nóż wymienialnym ostrzu. Przy zachowaniu określonyd
48
relacji (odległość, po której na tapecie powtarza się wzór) arkusze muszą być ułożone dokładnie jeden obok drugiego, by ucinać właściwą ich długość.
Nad wiadrem, w którym znajduje się klej, należy zamocować drut, można na nim otrzepywać lub odkładać pędzel albo szczotkę do nanoszenia kleju. Arkusze tapety układa się teraz tylną stroną do góry, przy tym powinny one wystawać 1 - 2 cm poza krawędź
stołu.
Teraz należy nasmarować arkusz tapety przez środek wzdłuż. Należy przy tym uważać, by nie pojawiło się tam żadne ciało obce lub fałdy. Następnie rozprowadza się klej od środka do zewnątrz aż brzegi arkusza będą dokładnie pokryte klejem. Następnie należy tak zawinąć arkusz wzdłuż do środka, by jedna jego połowa była sfałdowana.
Jeśli brzegi arkusza "prostują się", należy je wywinąć jeszcze raz. Teraz można już pozostałą część arkusza rozłożyć na stole i nasmarować. Ten drugi koniec tapety układa się tak, żeby zachodził ok. 5 cm na
Używamy pędzla ławkowca lub pędzla do lakierowania. Ocieranie o krawędź pojemnika zawsze powoduje zabrudzenie. Rozpinamy więc drut w poprzek wiadra. W ten sposób łatwo jest uwolnić pędzel od zbędnego kleju czy zbyt dużej ilości farby. W ten sposób powlekana powierzchnia będzie zawsze pokryta równomiernie.

49
Arkusze tapety rozłożone są na stole, rolowanie się arkusza na końcach likwidujemy wywijając go w drugą stronę. Kawałki tapety leżą tylną stroną ku górze, nieco wystając poza brzeg stołu, aby nie wybrudzić go klejem. Następnie tapetę smaruje się klejem wzdłuż. Dodatkowo potem wykonuje się jeszcze poprzeczne ruchy pędzlem, tak by cała powierzchnia była wysmarowana równomiernie.
pierwszą fałdę. Górny koniec tapety należy nieco obetrzeć, by nie pobrudzić klejem sufitu.Tapeta musi teraz trochę "nasiąknąć", jednak tylko tak długo, jak długo smaruje się klejem następny kawałek. W dotyku jest ona wówczas na zewnątrz nieco zimna i wilgotna. Za pomocą pionu przy większym oknie zaznacza się kredą bądź ołówkiem pionowy brzeg ściany. Na tym etap przygotowania zostaje zakończony.
Do wyznaczonej w pionie linii brzegowej dokłada się teraz pierwszy arkusz tapety tak, żeby odwinięty górny brzeg tapety wypadł na styku ściany z sufitem.
50

Składanie nasmarowanej klejem tapety
Gdy spodnią stronę tapety smaruje się klejem, zawija się fałdę przy brzegu na ok. 30 cm; druga fałda ma ok. 60 cm długości. Wywija się takie fałdy tak długo, aż tapeta do końca pokryta zostanie klejem. Po wysmarowaniu całości zwija się arkusz w analogiczny sposób. Ostatnie 30 cm zakłada się do tyłu. Można teraz przenosić arkusze na ręku bez niebezpieczeństwa ich pobrudzenia. Poza tym mogą one "nasiąkać", dzięki czemu lepiej się je kładzie.
Tapetę wygładza się następnie szczotką od środka ku brzegom. Pomiędzy ścianą i sufitem zaznacza się nożyczkami linię brzegową, potem odciąga się lekko tapetę od ściany i przycina odpowiednio do tej linii.
Górny brzeg tapety ponownie nakleja się i wygładza i tak samo postępuje się przy przycinaniu brzegu dolnego. Jeśli nastąpi przy tym zabrudzenie klejem, można je usunąć wilgotną gąbką. Podobnie postępuje się przy parapetach okiennych, framugach i innych "przeszkodach". Należy tapetę przycisnąć szczotką, zaznaczyć styk, odlepić, dociąć i potem ponownie przycisnąć miękką szczotką i wygładzić; w ten sposób dopasowuje się tapety.
Przy tapetowaniu kątów mierzy się powierzchnię dokładając jeden centymetr. Następnie smaruje się cały arkusz, składa się go razem wzdłuż przez całą szerokość, a potem rozcina używając nożyc. Po nało-
51żeniu na ścianę i wygładzeniu szczotką, arkusz przecina się, dopasowując go od góry i dołu.
Odstający kawałek arkusza przykłada się w rogu, dociskając od góry ku dołowi. Przy tym drugą częsc rozciętego arkusza przykleja się po drugiej stronie kąta Następnie odcina się odstające resztki. Za pomocą

Wyznaczanie kierunku pionowego ,
1. Najprościej jest używać pionu i zaznaczać ołówkiem właściwą linię.
2. Jest to możliwe również przy użyciu poziomicy, jednakże pion jest dokładniejszy. Poziomicę należy bardzo staranie przystawić i zaznaczać kierunek. Ma ona tę przewagę, że może być przykładana bezpośrednio do łat, drewna profilowanego oraz paneli.
52
pionu sprawdza się, czy arkusz został położony prawidłowo. Przy zaprezentowanym tutaj sposobie postępowania wszystkie rodzaje wzorów można dopasować bardzo dokładnie.
2.7. Tapetowanie sufitów
Również sufity powinny być oczyszczone w sposób opisany powyżej - w przeciwnym razie tapeta nie będzie się trzymała; poza tym na suficie każdą nierówność widać wyraźniej niż na ścianie.
Na sufit z reguły kładzie się tapety przeznaczone później do malowania. Można tu również stosować tapety jednobarwne i z małym wzorem, należy się jednak wystrzegać tapet z dużymi wzorami.
Uprzednie wysmarowanie sufitu rozrzedzonym klejem znacznie ułatwia pracę; na tylną stronę tapety stosujemy klej "sztywny" (mniejsza ilość wody, rozrobiony na gęsto). Tapeta powinna nasiąkać krótko.
By nie rzucały się zbytnio w oczy zbywające końcówki tapety należy tapetować w kierunku padającego światła. Tylko z uwagi na "cięcia wzoru" można odstąpić od tej zasady i tapetować poprzecznie w stosunku do okna.
Pierwszy arkusz oznaczyć można sznurkiem, kredą lub węglem drzewnym. Arkusze przygotowuje się i smaruje klejem analogicznie jak te, których używamy do ścian. Tyle, że arkusz zwija się w ok. 30 cm fałdy, które następnie ułożone zostaną ponad papierową rolką. W ten sposób łatwiej jest arkusz nakładać i dociskać.
Fałdy będą rozwijane stopniowo, a tapeta dociskana będzie szczotką. Kant w narożniku zaznacza się nożyczkami i odpowiednio przycina.
Przy doprowadzeniach prądu elektrycznego na suficie nacina się krzyż, a potem przycina się tapetę
53




Przenoszenie tapety i dopasowywanie jej do sufitu
1. Złożoną nasiąkniętą tapetę łatwo przenosi się na ręku.
2. Po wyznaczeniu pionem kierunku tak dokładamy tapetę do ściany, że założony arkusz dokładnie przylega do sufitu. Takie przyłożenie nie powoduje wybrudzenia sufitu klejem.
3. Jeśli arkusz dobrze leży, dociskamy go do ściany szczotką lub czystą ściereczką. Tapeta nie może być pofałdowana ani też mieć pęcherzyków powietrza.
4. Kant między ścianą i sufitem zaznacza się nożyczkami.
5. Tapetę lekko odciąga się od ściany, przycina nożyczkami w miejscu zaznaczonym, a następnie ponownie wygładza szczotką.
wokół wejścia do lampy. Lampy z łatwością można ściągać; to znacznie ułatwia tapetowanie. Jednakże należy sprawdzić, czy w przewodach rzeczywiście nie ma napięcia!
54
Szczególnie ważne jest podłoże, na którym będziemy stawać - należy je dobrze sprawdzić pod względem bezpieczeństwa. W żadnym miejscu nie powinno tam być chwiejnych desek i pustych przestrzeni. Należy sobie stworzyć całkowicie bezpieczny warsztat pracy.
Inną sprawą będzie zapewnienie sobie pomocnika; będzie on przytrzymywał zwinięty arkusz tapety podczas przyklejania jego początku, a potem całości na sufit. Fachowcy zdają się tutaj na inny system.
Tapetowanie sufitów i wnęk
1. Prosta konstrukcja, która podtrzymywana będzie przez pomocnika, może bardzo ułatwić tapetowanie sufitu. Pod złożoną w fałdy tapetę podkłada się wałek, który przytrzymuje się miotłą. Teraz spokojnie można kawałek po kawałku pobierać do tapetowania szczotką.
2. Rury najpierw okleja się paskiem tapety, a potem umieszcza z obydwu ich stron odpowiednio docięte kawałki.
3. Tapeta ścienna tak przycinana jest do wnęki, by można ją było założyć na ok. 3 cm. Przylegająca do wnęki obcięta na odpowiednią szerokość tapeta zostaje następnie doklejona na miejsce.

55Smarują sufit na szerokość arkusza, a potem po prostu rozwijają arkusz na suficie. Do tego trzeba jednak trochę zręczności.
2.8. Szczególne rodzaje tapetowania
Bardzo często z tapetowaniem łączy się prace malarskie. Sufit jest malowany, a ściana tapetowana. Albo też tapetowane są nie wszystkie ściany. Często rozmaite "kłopotliwe" powierzchnie lakieruje się albo pokrywa odpowiednią tapetą.
Przy drzwiach nakleja się arkusz tapety o pełnej szerokości, następnie nacina się go przy kątach framugi, wygładza na zewnętrznym jej brzegu i odpowiednio dopasowuje. Odstające kawałki wygładza się szczotką i ucina ostrym nożem.
Przy wyłącznikach światła albo nacina się na krzyż, albo też bezpośrednio wycina się zaokrąglenie, a potem przyśrubowuje kontakt.
Opracowanie wyłącznika światła przy tapetowaniu
Naturalnie można tapetować ponad kontaktem, a następnie naciąć po przekątnych i dopasować brzegi. Wada tej metody: pracochłonność i potem dużo czyszczenia. O wiele lepie] jest odkręcić obudowę wyłącznika światła i otwór ten przykryć dla bezpieczeństwa kartonikiem. Po tapetowaniu naciąć krążek, a obudowę ponownie przyśrubować. Należy jednak wyłączyć bezpieczniki, sprawdzając, czy zrobiło się to właściwie! Trzeba się też upewnić, że nikt bez naszej wiedzy nie wkręci bezpieczników - klej jest bardzo dobrym przewodnikiem!


Przy kominkach i powierzchniach przylegających do siebie pod pewnym kątem można wykorzystać ścinki tapety, jeśli tylko daje się je dopasować wzorem. Przy mocno eksponowanych narożach nakleja się tapetę podwójnie, zawinięcie pierwszego kawałka tapety można wysunąć ok. 5 cm poza kant narożnika, a następnie nakleić na to jej drugi kawałek.
Tapety klejowe, zgodnie z instrukcją, umieszcza się pierwotnie w pojemniku z wodą. Przy nakładaniu można je jeszcze nieco przesuwać. Dociska się je podobnie jak inne tapety, za pomocą szczotki, natomiast przy brzegach można pracować także wałkiem do styków.
Winylowe okładziny ścienne są zmywalne i odporne na działanie światła. Są wytwarzane z podłożem gąbkowym, papierowym lub też na tkaninie. Nie przepuszczają wprawdzie wody, ale ulegają działaniu pary. Gdy ściany są porowate, należy je uprzednio pokryć zagęszczonym klejem. Arkusze przycina się i przykleja podobnie jak w wypadku innych tapet.
Cienkie płytki ozdobne mogą być przyklejane do ścian tak jak tapety. Mogą one być wykonane z korka, tkanin, filców oraz groszkowanych lub piankowych tworzyw syntetycznych. Zostaną one omówione w części poświęconej ozdabianiu ścian i sufitów (por. s. 180) Przy okazji prac malarskich i tapetowania powinniśmy się przede wszystkim zająć naprawami.
2.9. Renowacja powierzchni ścian ? i sufitów
Nie zawsze uszkodzenia tapety są tak znaczne, że konieczne jest jej zmienianie.
W razie wystąpienia plam środek do ich usuwania powinien zostać wypróbowany na jakimś mniej widocznym miejscu, by sprawdzić, czy nie odbarwi tapety.
57
56Jeśli tak się stanie, można jeszcze wypróbować inne środki, jeśli zaś i to nie da oczekiwanego efektu, należy odstąpić od czyszczenia.
Jeżeli tapeta jest zmywalna, należy ją oczyścić wodą i środkiem do mycia, wykonując ruchy od dołu ku górze, jako że na wilgotnej tapecie nie tworzą się ślady od pryskania wodą.
Jeśli plam nie udaje się usunąć lub też po zmyciu wystąpią one znowu, można po prostu dolepić w ich miejsce pasujący kawałek tapety.
W tym celu wycina się z rolki zapasowej skrawek, który jest wyraźnie większy od plamy. Następnie brzeg wyciera się lekko ściernicą, ponieważ gładkie cięcia odrywałyby się.
Miejsca z uszkodzeniem - może to być również dziura - są tak opracowane, że pomiędzy takim miejscem i łatą pozostawia się dość dużo materiału. Oczywiście wzór na części przyklejonej musi dokładnie odpowiadać temu z tapety na ścianie! Gdy to sprawdzimy, tak opracowuje się ten kawałek, aby jego pasek brzegowy był o połowę cieńszy. Nanosi się teraz klej i czeka kilka minut; pozwala się tapecie nasiąknąć - następnie nakłada się łatkę, wygładzając ją od wewnątrz ku brzegom.
Tapety winylowe, z muślinów, juty albo z innych tkanin nie nadają się do cięcia nożem. Nożyczkami wycinamy tutaj kawałek, który jest nieco większy niż ten, jakiego będziemy potrzebować. Następnie dopasowujemy go wzorem przez przyłożenie do starej tapety, a potem tniemy przez obydwie warstwy. Stary kawałek usuwamy, a nowy, dobrze nasmarowany klejem, dociskamy.
Przez naprężenia powstające przy suszeniu, w wyniku zbyt długiego czekania przy naklejaniu lub po prostu z powodu zbyt małej ilości kleju, mogą powstawać miejsca niedoklejenia albo pęcherze powietrza.
58
Tuszowanie dziur w tapetach, skuteczne zwłaszcza w wypadku tapet winylowych
1 Dziurę w tapecie "oczyszcza-' my", ucięte części należy usunąć.
2 Przycinamy odpowiednio duży ' kawałek tapety i tak go nakładamy, żeby wzory dokładnie się ze sobą zgadzały.
3 Nożem wycinamy kwadrat lub ' prostokąt, przy czym cięcie przeprowadzamy przez obydwie warstwy tapety.
4. Usuwamy zbędne kawałki tapety, przygotowujemy podłoże i na spodnią część dociętej łaty nanosimy klej. Następnie dokładnie przyklejamy ten kawałek.
Jeśli pracę tę wykonamy starannie, usterka widoczna będzie jedynie przy dokładnym wpatrywaniu się.

Można je nie tylko widzieć, ale nawet czuć przy dotyku.
Wówczas postępuje się w sposób następujący: napełnia się klejem strzykawkę, wkłuwa się ją w środek pęcherza, a w pustych miejscach rozprowadza się klej. Gdy papier dobrze nasiąknie klejem, miejsce uszkodzenia wygładza się wałkiem, zawsze w kierunku od wewnątrz ku brzegom.
Jeśli nie mamy strzykawki, pęcherzyki nacina się na krzyż. Za pomocą pędzelka nakłada się klej na tyl-
59

Usuwanie pęcherzyków powietrza spod tapety
Strzykawkę (1) napełniamy do połowy klejem do tapet i wkłuwamy w środek pęcherzyka powietrza. Gdy papier nasiąknie już klejem, przyciskamy tapetę delikatnie palcami i miejsce to wygładzamy od wewnątrz na boki. Usterka nie powinna być już potem zauważalna.
ną stronę odchylonej tapety i wygładza się miejsce wałkiem.
Odstające styki tapety delikatnie poszerza się nożem, tapetę odchyla się, smaruje klejem i wygładza
wałkiem.
Gdy chce się tapetować za grzejnikami centralnego ogrzewania, tapetę nakłada się normalnie, od góry do dołu, za kaloryfer wkładając odpowiednio przycięte kawałki. Można je potem docisnąć pędzlem.
Tutaj należałoby się jednak zastanowić, czy nie zaoszczędziłoby się jednak wiele ciepła instalując za kaloryferem folię odbijającą. Powoduje ona odbijanie się promieniowania, pomaga w szybszym ogrzaniu pomieszczenia i zaoszczędzeniu energii. Folie takie nabyć można w sklepach z tapetami oraz materiałami budowlanymi, nakłada się je tak, jak normalną tapetę.
3. Lakierowanie drzwi, okien, schodów
Po uporaniu się z odnawianiem ścian i sufitów stajemy wobec nowych problemów:
O Czy drzwi pasują do nowej tapety, czy nie brakuje
czegoś oknom, czy ramy i ościeżnice nie są szare i
odrapane z lakieru?
O Czy na podłogach parkietowych są jakieś ubytki?
O Czy nie należałoby pomalować schodów?
O A może wszystko powinno być bardziej kolorowe?
Nie ma obawy - prace lakiernicze są o wiele prostsze niż malowanie ścian i tapetowanie.
3.1. Wybór właściwego lakieru
Lakierowanie może być oczywiście tylko tak dobre, jak dobry jest użyty w tym celu lakier. A w tym wypadku wybór będzie niezwykle trudny.
Na początek jeszcze pewna ważna informacja. W przypadku pomieszczenia ogrzewanego, zwłaszcza z centralnym ogrzewaniem, nie jest konieczne stosowanie środków do konserwacji drewna. Jeśli właściwie dobierze się drewno, będzie się ono konserwowało wystarczająco dobrze samo Tak więc odpada tu już cała debata na temat trujących lub mniej trujących środków do konserwacji._________
60
61Stosować można następujące lakiery:
Q] Lakiery alkidowe i akrylowe są podstawowymi lakierami z żywicami syntetycznymi. W sprzedaży są zarówno lakiery przeźroczyste, jak i kolorowe, a więc zabarwione przez dodanie pigmentu. Około cztery godziny po naniesieniu na powierzchnię stają się one py-łosuche, po jednym dniu i nocy są już utrwalone. Tworzą na drewnie, metalu i innych materiałach piękną, trwałą powierzchnię. Są one Jhixotropowe", tzn. również na powierzchniach pionowych przy malowaniu nie tworzą się zacieki. Przed użyciem galaretowatą masę tych lakierów należy tak długo mieszać, aż stanie się płynna. Do malowania drewna używa się lakierów, które dzięki odpowiednim dodatkom będą umożliwiały wyparowanie pochłoniętej uprzednio wilgoci.
[T] Lakiery nitrocelulozowe (zwane również nitro, NC) schną znacznie szybciej niż te dotychczas wymienione. Łatwo się nimi pracuje i uzyskuje się piękne powierzchnie. W zależności od dodatków mogą być bardzo trwałe - nawet samochody odnawia się tego rodzaju lakierami. Podobnie jak lakiery na żywicach syntetycznych mają one jednak pewną zasadniczą wadę: ich rozcieńczalniki składają się z rozpuszczalników organicznych, które zanieczyszczają środowisko. Około 1/3 zużytej ilości pozostaje na powierzchni, reszta ulatnia się.
\T\ Lakiery wodne nie mają tej wady. Ich rozpuszczalnik i rozcieńczalnik zawiera wodę; na dzisiejszym etapie rozwoju daje się nimi już dobrze pracować. Jednakże do ich wyschnięcia potrzeba nieco więcej czasu. Również po ich użyciu powierzchnie stają się trwałe.
[T] Politury tworzą najbardziej odporne powierzchnie. Miesza się je z dwóch składników, do atmosfery oddają mniejszą ilość rozpuszczalników. Istnieją także go-
62
Lakiery sprawdza się pod względem: zapachu

koloru


płynności gęstości czasu rozprowadzania
'-<<*.
pyłosuchości
'"trwałości": lakier musi , dać się oderwać jako wiórki bądź też zdrapać jako proszek.
Sprawdzanie lakierów
Lakiery rozpoznaje się po kolorze, zapachu, jak rowmez po stopniu ich płynności. W krótkim czasie lakier powinien dać się dobrze rozprowadzić i stawać się pyłosuchy. Obciążyć lakierowaną powierzchnię, bądź - jak w przypadku parkietu - przechodzić po mej można dopiero wówczas, gdy lakier daje się usunąć w postaci wiórków albo zdrapać jako proszek. Gdy obciąży się go zbyt wcześnie, cała praca może pójść na marne. Co wówczas zrobić? Zeszlifowac powierzchnię na gładko i ponownie polakierować.
towe pojemniki z politurami, których nie trzeba uprzednio mieszać, jednak trwałość preparatów.z tych puszek jest mała. Należy zwracać uwagę na datę
63
?y^jfc, 4 .^^^^^^^^^
produkcji! Politury twardnieją w pojemniku od zewnątrz do wewnątrz. Nie należy ich stosować tam, gdzie z podłoża powinna z powrotem wyparować woda. Są one wówczas zbyt grube i pod ich warstwą gromadziłaby się wilgoć.
\j\ Impregnaty olejno-żywiczne lub laka impregnująca są to lakiery olejne, które wytwarzają powierzchnie lśniące. Gdy np. zniszczone są schody nanosi się na nie po prostu te impregnaty, przez co powstaje powierzchnia odporna na stąpanie. To samo odnosi się oczywiście do podłóg.
Ważne jest by, jeśli to możliwe, zawsze stosować ten sam lakier, który używany był poprzednio. Chyba że tamten się nie sprawdził i trzeba go całkowicie usunąć.
silny opór arzeciw dyfuzji pary wodnej

woda
1
�
0
i
bariera przepuszczania pary
1 | przeciw ^ dyfuzji pary \wodnej
ciepło


para

woda
tworzenie się / pęcherzy f
i
para
T
Dlaczego lakier na oknach tworzy pęcherze?
Para z ciepłego powietrza w pomieszczeniu zamkniętym spiętrza się przy chłodzie na dworze pod lakierem od strony zewnętrznej. Tworzą się skupiska wody, które rozluźniają spojenie lakieru z drewnem, a pod wpływem ciepła wiosennego powstają pęcherze. Te z kolei pęcznieją, przedostaje się do nich woda i uszkodzenie gotowe. Przeciwdziałanie: strona wewnętrzna musi być zawsze malowana lakierem bardziej odpornym na parę niż strona zewnętrzna.
Różne rodzaje opracowywania powierzchni drewnianych
1 Lakiery przeźroczyste wsiąkają ' nłęboko w drewno i powodują
małą odporność na działanie wilgoci.
2 Lakiery przezroczyste grubopo-włokowe tworzą grubsze warstwy powierzchniowe, nie wnikają tak głęboko w drewno, ale również przepuszczają jeszcze parę.
3. Powierzchnia pokryta lakierem może być uprzednio zagruntowana.
W porównaniu z lakierami przeźroczystymi warstwa taka jest grubsza i nie przepuszcza tak łatwo pary wodnej.
W zależności od potrzeb powinno się dokonać wyboru pomiędzy dużą odpornością powierzchni na działanie warunków atmosferycznych i obciążenia mechaniczne, a z drugiej strony przepuszczalnością pary wodnej, która to cecha zapobiegnie odpadaniu lakieru i tworzeniu się pęcherzy. Odporność na działanie pary powinny wykazywać wszystkie środki stosowane do konserwacji powierzchni.

powierzchnia

drewno
para wodna
64
Ale - i w tym wypadku należy uważać! W wewnętrznym pomieszczeniu nie można stosować żadnych kryjących powłok konserwujących drewno; nie powinny one także dostać się do tych pomieszczeń przez przypadek. Dlatego należy bar-jzo uważać podczas zakupów!_________________
QQ Lakiery przeźroczyste grubopowłokowe składają się z pigmentowanych o'3jów, do których dodano barwniki i inne substancje. Tworzą one piękne powie-
65rzchnie, które dają się potem łatwo malować ponownie.
Q] Lakiery przeźroczyste cienkopowłokowe głęboko wnikają w drewno i pozwalają na uwidocznienie jego struktury. Tutaj po roku lub dwóch zaleca się zazwyczaj ponowne opracowanie. Obydwa te rodzaje lakierów - cienko- i grubopowłokowy lakier przeźroczysty -w pomieszczeniach wewnętrznych stanowią wystarczającą powierzchnię ochronną; stosuje się je do boazerii, drzwi i innych powierzchni.
A więc zreasumujmy: należy rozróżnić lakierowanie powierzchni wewnętrznych i zewnętrznych. No i oczywiście pamiętajmy o tym, że wiele lakierów nadaje się do różnego rodzaju podłoża (drewno, metal). Inne zaś stosuje się tylko do niektórych.
promieniowanie ultrafioletowe (UV) przenika światłood-porną warstwę lakieru i jest w absorberze lub w białym pigmencie przekształcane w ciepło.
O.T3
* *

i'-

1?
a t
1 warstwa lakieru

t �
� e


& a �
n*

\
*

r- promieniowanie widzialne dla człowieka przepuszczane jest aż do powierzchni drewna.
Neutralizacja promieniowania ultrafioletowego przez pigmenty w lakierach syntetycznych i przeźroczystych
Podczas gdy w pomieszczeniu wewnętrznym do ochrony przeć żółknięciem lub szarzeniem wystarczają pigmenty ( "absorbery"), które przez nas postrzegane są jako przeźroczyste, do lakierów przeźroczystych muszą być dodawane np. pigmenty, które "zasłonią" widok struktury drewna. W ten sposób uzyska się znacznie wyższą trwałość warstwy powierzchniowej, dzięki czemu nie będzie konieczne częste odnawianie.
66
3.2. Usuwanie starych warstw lakieru
Zniszczona stara farba musi zostać usunięta, jednak zawsze będą miejsca, gdzie trzyma się ona mocniej. Te miejsca trzeba zdrapywać szpachlą, w przeciwnym razie powierzchnia po odnowieniu nie byłaby gładka. Jak więc można usunąć starą farbę?
Oto kilka możliwości:
\T\ Wziąć klocek do szlifowania i papier ścierny i zeskrobać starą farbę. Jest to pracochłonne i niezbyt wskazane ze względów zdrowotnych.
Przy zeskrobywaniu posłużyć się można skroba-
kiem, który po jednej stronie ma zęby, po drugiej zaś jest gładki. Taka praca jest jednak męcząca i nieprzyjemna.
[3] Przy przypalaniu powierzchnia lakieru jest ogrzewana i następnie podważana za pomocą szpachelki. Do tego potrzebna będzie dmuchawa żarowo-powie-trzna lub palnik do lutowania. Często jednak przeprowadzający remont powodują w ten sposób pożar w swoim domu, zarówno bowiem lakier, jak i drewno świetnie się palą!
Przedstawione tu metody nie są w pełni zadawalające.
Inna metoda - czyszczenia chemicznego - opiera się wprawdzie również na materiałach szkodliwych dla zdrowia, jest jednak lepsza niż wymienione powyżej.
Do czyszczenia chemicznego potrzebne są:
U] Środek do usuwania lakieru, taki, jaki dostępny jest w handlu - środek alkaliczny do farb i lakierów olejnych, a rozpuszczający do powierzchni krytych
67
Czyszczenie chemiczne i ponowne malowanie powierzchni drewnianej
1. Stare lakiery i farby olejne pokrywamy zgodnie z instrukcją odpowiednim środkiem chemicznym i czekamy aż lakier utworzy pęcherze. Uwaga - należy używać okularów ochronnych i rękawiczek!
2. Pofałdowaną masę zdrapujemy szpachelką lub drapakiem, potem dopracowujemy jeszcze eweniualnie szczotką drucianą lub papierem ściernym.
3. Resztki farb zmywamy rozpuszczalnikiem, wygładzamy, oczyszczamy zagłębienia.
4. Następnie malujemy odpowiednio dobranym nowym lakierem, matyną lub lakierem przeźroczystym.
Tego rodzaju prace należy wykonywać w bardzo dobrze wietrzonym pomieszczeniu, a najlepiej na zewnątrz, zawsze jednak w masce ochraniającej twarz, ponieważ przy takiej czynności powstają gazy trujące.
inaczej. Wyjątek: twarde, a więc nierozpuszczalne, wzmacniane lakiery, które weszły w użycie dopiero w ostatnich latach. Trzeba je zdrapywać. [z] Szeroki i wąski drapak, którym rozmiękczona masa będzie ściągana. Szydło pomocne będzie przy docieraniu do niedostępnych kątów. Szczotką drucianą. trzeba będzie potem jeszcze dodatkowo zdrapywać, by na koniec wygładzić powierzchnię papierem ściernym.
\t\ Do ochrony własnej potrzebne będą: szeroki fartuch, ochronne nakrycie na ramiona, specjalne obuwie, dobrze dopasowane okulary oraz maska na twarz, a więc kawałek tkaniny, by osłonić usta i nos.
68
Do tego jeszcze wiele świeżego powietrza - najlepiej pracuje się na zewnątrz, na otwartym powietrzu bądź też przy otwartym oknie.
Środek do usuwania farby nanosimy za pomocą pędzla (zgodnie z instrukcją należy wcześniej dobrze wstrząsnąć pojemnikiem). Często trzeba nanosić ten środek dwukrotnie, aby wreszcie po około 10 minutach powstały pęcherzyki powietrza i fałdki, które świadczą o rozluźnieniu się zespojenia warstwy lakieru z podłożem.
Powstają przy tym drażniące opary, stąd ogromna rola wietrzenia. Starą warstwę lakieru odrywamy za pomocą szpachelki i zbieramy do pojemnika. Zbyt ostre narzędzia mogą uszkodzić wrażliwe powierzchnie - lepiej jest ponownie nałożyć środek do usuwania farby niż zbyt gwałtownie zdrapywać.
Za pomocą szczotki drucianej usuwa się następnie resztki farby ze szczelin, a śrubokrętem bądź innym ostrym przedmiotem czyścimy kąty. W przypadku drewna czynności te należy niekiedy powtarzać (jeszcze raz nałożyć środek do usuwania farby), aż wreszcie ukaże się piękna, nie lakierowana powierzchnia.
Taką powierzchnię przed ponownym zakonserwowaniem można jeszcze odnowić.
Uwaga: przy wrażliwych gatunkach drewna, których naturalny wygląd ma być zachowany zalecana jest ostrożność - środek czyszczący może zmienić odcień drewna!
3.3. Przygotowanie podłoża pokrytego starym lakierem
Dowiedzieliśmy się już, w jaki sposób warstwy lakieru mogą zostać całkowicie usunięte. Jednak często warstwy takie na metalach, drewnie czy innych materiałach mogą być jeszcze dobrze zachowane i mieć
69

tylko nieznaczne uszkodzenia. W tym wypadku możliwe jest uzyskanie nowej zdolności zespojenia farby przez właściwe zeszlifownie podłoża. Miejsca z uszkodzeniami muszą zostać wyrównane.
Stare lakiery olejne można usuwać roztworem 10 części wody i 1 części amoniaku: mając do czynienia z drewnem należy zachować ostrożność - płyn ten może przez nie zauważoną rysę szybko dostać się w głąb drewna i uszkodzić je.
Lepsze byłoby szlifowanie papierem ściernym o grubości ziarna 150. Przez ścieranie uzyskuje się dobrze przyjmujący farbę grunt. Jeśli nie mamy odpowiedniego sprzętu technicznego, należy szlifować z klockiem w ręce, często zmieniając papier ścierny, przez co będzie on zawsze odpowiednio ostry.

Szlifierka bez kabla z akumulatorem (1)
Urządzenia do szybkiego ładowania (2) ładują akumulator z reguły już w ciągu godziny. Prosta i szybka wymiana ściernic, prędkość do 22 tys. drgań na minutę, niezależność od połączenia kablowego z siecią to-w połączeniu z wysokim efektem szlifowania - te zalety, które mogą nas przekonać.
70
Za pomocą szlifierki prace postępują znacznie szybciej. W tym wypadku papier ścierny umieszcza się na płytce, która po uruchomieniu urządzenia wibruje. Najpierw używa się grubości ziarna 60, a potem wyrównuje się papierem o ziarnie drobniejszym, lekko przesuwając go po podłożu. Pracę tę wykonuje szlifierka. I tutaj zużyty papier musi po krótkim czasie zostać wymieniony na nowy.
W przypadku lakierów nierozpuszczalnych sprzęt taki jest niezastąpiony. W miejscach dużych uszkodzeń lakier trzeba całkowicie zeszlifować.
3.4. Przygotowanie metalu do lakierowania
Istnieją dwie możliwości: po pierwsze - przygotowanie podłoża przez opracowanie chemiczne, po drugie - wyrównanie starych warstw lakieru przez zeszlifowanie.
Zacznijmy od tego ostatniego.
Przy lakierownaiu metalu o zniszczonej powłoce należy wziąć pod uwagę następujące rzeczy:
O Należy usunąć rdzę, najlepiej za pomocą obrotowej szczotki drucianej zamocowanej do wiertarki. O Czyszczenie - powierzchnia musi być zawsze sucha - przeprowadzamy za pomocą ściernicy. Również w tym wypadku można szlifować używając nasadki do wiertarki, aż do pojawienia się gładkiego metalu.
O Antykorozyjne gruntowanie wykonujemy dokładnie za pomocą pędzla. Środek do usuwania rdzy należy stosować ostrożnie, lepsze jest szlifowanie.
71

O Tlenki ołowiowe jako podkład są najbardziej trwałe, ale trujące. Szybko schnie mieszanka z żywicą syntetyczną.
O Duże dziury szpachluje się dwuskładnikową szpa-chlówką. Po jej stwardnieniu szlifuje się ją na gładko.
Przygotowaną odpowiednio powierzchnię spryskuje się lub maluje jedną lub dwiema warstwami. Łagodne przejścia i dobry podkład zapewniać nam będzie ostrożne doszlifowywanie drobnym papierem ściernym na wilgotno.
Większe dziury, zwłaszcza zaś te na wylot, wyrównuje się włóknem szklanym, jak również poliestrem lub żywicą syntetyczną.
W tym wypadku postępuje się następująco:
Najpierw należy powierzchnię wyczyścić, względnie wyszlifować tak, jak to opisano uprzednio. Jeśli teraz ukaże się dziura na wylot, to wkłada się pod nią specjalną płytkę. Płytka powinna być uprzednio pokryta woskiem, by można ją było potem wyjąć.
Teraz zgodnie z zalecanymi proporcjami miesza się materiał do gruntowania z utwardzaczem i nanosi go ostrożnie na uszkodzone miejsce. Przy tym szczególnie dokładnie należy opracowywać brzegi, bv osiągnąć dobre zespojenie masy z podłożem.
Do wilgotnej jeszcze masy wprowadza się docięty kawałek z włókna szklanego, może być również zastosowana tkanina z nierdzewnej stali, bądź zagruntowana płytka metalowa.
Miejsce to, a także jego tylną stronę, zagruntowu-je się, a następnie usuwa podkładkę i zeszlifowuje resztki wosku. Zamiast włókna szklanego może być również zastosowana tkanina z nierdzewnej stali bądź zagruntowana płytka metalowa.
72
3.5. Gruntowanie podłoża przy malowaniu elementów drewnianych
Bez względu na to, czy powierzchnia drewniana nozostaje naturalna, czy też jest zabejcowana zawsze będzie posiadała pewne drobne usterki, które nrzeszkadzają podczas lakierowania. To samo dotyczy sklejek, płyt pilśniowych i innych podobnych materiałów organicznych.

MfflFRWffl
lakier

podkład bariera z podkia
du powierzchnia y
substancje za-/ czwarte w ^drewnie i
Tworzenie warstwy ochronnej na powierzchniach drewnianych
Przy przygotowywaniu drewna, np. przez bejcowanie lub wybielanie, mogą wydzielać się gazy i ciecze, które spowodują wystąpienie w lakierze pęcherzy powietrznych (1) (podobnie działające substancje mogą być zawarte w drewnie). W następstwie tego lakier staje się mętny a na powierzchni nierówny. Cienka warstwa lakieru poli-turowego, użyta jako bariera, zapobiega wydobywaniu s/ę wewnętrznych składników drewna, przeciwdziała też reagowaniu lakieru z drewnianym podłożem.
73Przy przygotowywaniu podkładu postępuje się w sposób następujący:
O Drewno musi być suche; w żadnym miejscu nie może być wyczuwalna wilgoć. Następnie uszkodzone miejsca badamy i w zależności od ich rodzaju odpowiednio wydrapujemy. Dotyczy to miejsc z żywicą, tłustych plam i miejsc, które nie dają się pokryć lakierem.
O Sęki trzeba usunąć. Można je np. przewiercić i zastąpić dostępnymi w handlu kołkami. W tym celu dobiera się odpowiednie wiertło. Jeśli nie jest ich wiele, to można je również wyciąć, a na ich miejsce wkleić odpowiednio dopasowany kawałek drewna. O Rysy także należy tuszować. Wykleja się je wiórkami z klejem (PVAC). Gdy wykona się już te prace, powierzchnię w miejscach uszkodzeń "zakleja" się jeszcze gotowym kitem do drewna (kit nanosi się szpa-chelką).
O Kit do drewna można sporządzić z drewnianego pyłu wiórkowego zmieszanego z odrobiną lakieru nitrocelulozowego. Gdy naprawia się jedynie powierzchnię zewnętrzną lakierowania, można dobrać lakier o właściwym kolorze lub go odpowiednio zabarwić. O Gdy powierzchnia jest utwardzona, szlifuje się ją najpierw szorstkim papierem ściernym, a następnie drobniejszym, np. o grubości ziarna 100 i 180. Przy tym może się okazać konieczne ponowne kitowanie. Gdy potem oczyści się tę powierzchnię szczoteczką i przetrze szmatką, jest ona przygotowana do dalszego opracowywania.
74
3.6. Usuwanie drobnych uszkodzeń na meblach i sprzętach :
wyposażenia wewnętrznego
Małe uszkodzenia, rysy, odpryski i zadrapania, zdarzają się na meblach nieustannie, czyniąc je mniej doskonałymi. Bywa również, że powierzchnie mebli tracą połysk. Oczywiście do naprawy tego rodzaju uszkodzeń potrzebne będą dodatkowe przybory.
Środki do konserwacji mebli
Szmatka (1) ze starej bielizny potrzebna będzie do czyszczenia i polerowania, będzie ona używana często także łącznie z klockiem szlifującym (2). Do usuwania uszkodzeń przydadzą się klocki filcowe i papiery ścierne o różnej grubości (3). Rozpuszczalnikami korygującymi (4) można będzie oczyścić szczególnie zabrudzone miejsca. Woski do nart (5) są potrzebne do tego, by np. szuflady i inne ruchome części mogły gładko się przesuwać -"dobrze chodzić".

75O Trzeba postarać się o laski wosku oraz szelak w kolorze mebla i odcieniach nieco zbliżonych, paletę z farbami wodnymi, puszkę specjalnego lakieru, którym można odnawiać powierzchnie nitroelulozowe. Pędzel, lutownicę i inne konieczne rzeczy już Państwo posiadacie.
A oto sposoby usuwania różnorodnych usterek:
O Jeśli na meblu pojawiły się miejsca wklęsłe, należy wziąć wilgotną szmatkę i żelazko; za pomocą ciepła i wilgoci można takie miejsce z powrotem "wydźwignąć". Należy jednak postępować ostrożnie, żeby nie przypalić powierzchni! Gdy potem spryska się tę powierzchnię odrobiną lakieru, uszkodzenie nie powinno być już widoczne.
O Jeśli na meblu są zadrapania, to należy najpierw ustalić, czy zachowany na nim lakier jest rozpuszczalny, czy też nie. Można to sprawdzić watką zamoczoną w rozpuszczalniku. W wypadku lakierów rozpuszczalnych należy po prostu ostrożnie "zmatowić" powierzchnię, a potem spryskać lakierem nitro.


Tuszowanie miejsc uszkodzonych na lakierowanych powierzchniach drewnianych
Miękki wosk wyrabia się palcami i wciska w miejsce usterki drewnianą lub metalową szpachelką. Pokrycie matyną lub spryskiwanie lakierem kończy opracowywanie uszkodzenia. Wosk dostępny jest w różnych kolorach, które dadzą się mieszać.
76



Przybory do naprawy lakierowanych powierzchni drewnianych za pomocą miękkich wosków
Oprócz miękkich wosków do przygotowania tych powierzchni potrzebne będzie dłuto (z nakładkami ochronnymi na brzeszczot) (1), które ostrzyć się będzie osełką o jednym boku szorstkim, a drugim delikatniejszym (2). Za pomocą cykliny będziemy wygładzać zacieki (gromadzące się krople), zgrubienia i zmarszczki, jak również innego rodzaju nierówności (3). Szczotką drucianą (4) będziemy tak wydrapywać uszkodzone miejsca, by uzyskać jednakową strukturę powierzchni. Miękki wosk będzie opracowywany za pomocą szpa-chelki z twardego drewna (5). Do szlifowania konieczne są klocek, papier ścierny i wiórki stalowe (6). Na koniec naniesiona warstwa (czego nie pokazano) spryskana zostanie matyną.
Na lakierach nierozpuszczalnych szlifuje się takie miejsca drobnym papierem ściernym i również spryskuje lakierem.
O Głębsze dziury wypełnia się woskiem w kolorze zbliżonym do oryginalnego. Przycina się jego mały kawałek i wyrabia kciukiem i palcem wskazującym. Właściwą barwę uzyskać można przez zmieszanie różnokolorowych wosków. Wyrobioną kuleczkę wciska
77się teraz szpachelką w dziurę i dopasowuje, odkładając nadmiar wosku z powrotem na laskę. Powierzchnia jest następnie spryskiwana lakierem nitro. O Szelak jest twardszy, topi się go po prostu lutownicą. Również i tutaj możliwe są mieszaniny barwne. Roztopioną masę wkrapla się w uszkodzone miejsce, jej nadmiar usuwa się za pomocą dłuta. Również w tym wypadku spryskuje się powierzchnię bezosado-wym lakierem. Takie lakiery nie tworzą dodatkowych zgrubień, stosując je uzyskuje się powierzchnię bez widocznych przejść.
Drobne niedoskonałości koloru zamalowuje się po prostu farbkami akwarelowymi, spryskując je potem bezosadowym lakierem. Jeśli cała powierzchnia stała się szara i nieefektowna, można próbować odnowić ją odszarzaczem w sprayu, by uzyskać w ten sposób dawny blask. Po spryskaniu powierzchni podłoże staje się najczęściej z powrotem jasne.

Praca z laską szelaku przy naprawianiu powierzchni drewnianych
Potrzebować będziemy lutownicy (1), za pomocą której płynny szelak kapał będzie na uszkodzone miejsce (2). W przedstawionym przypadku na narożu sporządzono "formę" z taśmy klejącej. Kolor nanosi się za pomocą sztyftu do retuszowania, właściwe struktury uzyskać można pracując bokiem dłuta.
78



7
Przybory malarskie do odnawiania powierzchni drewnianych
Najprostsza paleta (1) i farby akwarelowe, jak również właściwy pędzel (2) zupełnie wystarczą. Specjalne sztyfty do retuszowania kupić można we wszystkich niemal kolorach (3). Akwarele muszą być pokryte lakierem bezbarwnym lub matyną (4); przedmioty jedno-barwne można spryskiwać bezpośrednio farbą z pojemnika.
W przypadku znacznych ubytków stosować trzeba dwuskładnikowy kit, który tworzy dobry podkład. Po oszlifowaniu jego powierzchnię "podmalowujemy" i spryskujemy bezosadowym lakierem. W ten sposób można samodzielnie usuwać uszkodzenia. Jednak konieczne są przy tym wytrwałość i dokładność.
Laika często zdumiewa, jak dużo czasu potrzebuje doświadczony fachowiec, by tego rodzaju prace wykonać. Ten ostatni wie jednak, że bez systematyczności i celowego, przemyślanego postępowania, często w ostatnim momencie zaprzepaszcza się całą dotychczasową pracę, jeśli popełni się choćby tylko jeden mały błąd. W przypadku powierzchni jest to bardziej wyraźne niż gdzie indziej. Jeśli częściej ma się do czynienia z tego rodzaju pracami, można nabyć w sklepie z artykułami stolarskimi odpowiednio dobrany zestaw specjalnych materiałów do naprawy mebli.
793.7. Lakierowanie podłóg,
schodów, drzwi wewnętrznych
Zapoznaliśmy się już z metodami odnawiania i naprawiania wszelkiego rodzaju powierzchni.
A jak należy postępować, gdy chcemy p o -lakierować całkiem "zdrowe" powierzchnie?
Lakiery nierozpuszczalne mogą być bez przeszkód stosowane na rozpuszczalne, odwrotna sytuacja może stwarzać problemy. Nawet fachowiec wypróbuje tutaj najpierw, jak znoszą się nawzajem ten stary i ten nowy lakier.
Na mniej widoczne, wyszlifowane miejsce nakłada się warstwę lakieru. Po kilku dniach wypróbowuje się, czy powłoka dobrze się trzyma i czy pojawiły się jakieś problemy. Jeśli tak, to w podobny sposób wypróbowywać będzie można inne lakiery. We wszystkich wypadkach dla polepszenia przyczepności konieczne jest dokładne wygładzenie przez wyszlifowanie starej powierzchni.
A teraz omówimy lakierowanie poszczególnych elementów budowlanych:
Podłogi, przede wszystkim zaś parkiet, mogą być opracowywane w dwojaki sposób: [i] Po pierwsze, za pomocą lakierów "tworzących błony", które są nierozpuszczalne. Poznaje się ten lakier po owej "błonie", czyli warstwie powłoki, która wyraźnie odgranicza się od podłoża, cechuje się dużą odpornością, ale przy przeciążeniu może gdzieniegdzie odpryskiwać. Uszkodzone powierzchnie muszą
80
być po właściwym odnowieniu (jak to zostało omówione na s. 69) i wyszlifowaniu pokryte politurami lub lakierami odpornymi na kwasy. Uwaga: tego rodzaju lakiery dopiero po kilku dniach uzyskują właściwą trwałość, pozwalającą na ich obciążanie. [T] Impregnaty nie tworzą błon. Poznaje się je po tym, że drewno wprawdzie jest nasycone, ale nie ma żadnej powierzchniowej warstwy. Tak więc nie może tu wystąpić ani odpryskiwanie, ani uszkodzenie błony. Przed zastosowaniem impregnatów należy powierzchnię gruntownie oczyścić, krótko wyszlifować - tylko w celu właściwego oczyszczenia i na nowo zaimpregno-wać. Można to przeprowadzać m.in. przy użyciu pędzla; również tutaj potrzebne będą okulary i rękawice ochronne.
Schody opracowuje się w podobny sposób. I one mogą być pokryte impregnatami lub lakierami tworzącymi błony. Gdy wybierze się lakierowanie, trzeba się nastawić na powtórzenie tej czynności. Kolejność prac pozostaje ta sama; tyle tylko, że należy postępować
Zarówno podczas malowania podłóg, schodów, jak i drzwi należy zadbać, by pomieszczenie, w którym pracujemy było suche, wystarczająco nagrzane, wolne od kurzu. Lakier staje się nieco ocieplony, dzięki czemu łatwiej się go wówczas rozprowadza. Maluje się pędzlem płaskim, o szerokości ok. 5 cm; powinien on być czysty. Nie może być na nim ani rozpuszczalnika, ani żadnych zanieczyszczeń, przede wszystkim zaś wody. Przed użyciem pędzel należy dobrze "przewalcować", tak by wypadła obluzowana szczecina i by nie zanieczyścić nią powierzchni. Malować należy pociągnięciami prowadzonymi w głównym kierunku, a poprawiać poprzecznie w stosunku do niego. Poprzeczne pociągnięcia pędzla służą wygładzeniu nierówności.
81jeszcze dokładniej, niż w przypadku podłóg, ponieważ schody są bardziej widoczne niż podłogi. Jak naprawić skrzypiące schody lub zniszczone od chodzenia stopnie, wyjaśnione zostanie w innym miejscu, (por. s. 109).
Drzwi wewnętrzne należy wyjąć i ułożyć na dwóch podpórkach, ponieważ płasko leżące drzwi odnawia się i maluje łatwiej niż pionowe. Przygotowanie i dobór lakieru są takie same, jak przy innych podłożach i schodach; po wygładzeniu i ewentualnym usunięciu usterek należy drzwi pomalować.
3.8. Lakierowanie okien i drzwi zewnętrznych
Dotychczas omówione zostały czynności związane z malowaniem i lakierowaniem w pomieszczeniach zamkniętych. W takim przypadku obie powierzchnie -po obydwu stronach - są równomiernie narażone. Inaczej rzecz się ma z drzwiami zewnętrznymi - należą do tej grupy także drzwi balkonowe. Podstawowe warunki ulegają tutaj zmianie; jeśli nie ma się tego na uwadze, może dojść do wielu szkód. Dlatego - również dla laików - na początek trochę fizyki budowlanej.
W zimie w pomieszczeniach zamkniętych jest cieplej niż na zewnątrz. Zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz powietrze zawiera parę wodną. Ciepłe powietrze wytworzyć może wysokie ciśnienie pary; będzie ono wówczas parło od wewnątrz na zewnątrz. To oznacza, że strumień pary stale - przynajmniej w półroczu zimowym - wydobywa się z wnętrza na zewnątrz, np. przez drewniane elementy okien. Gdyprze-
82
pływ pary wodnej zostanie powstrzymany, a sama para zostanie ochłodzona, kondensuje się ona pod postacią wody, a drewno staje się wilgotne. Następstwem tego są grzybica i gnicie drewna. To oznacza innymi słowy, że jeśli zewnętrzna warstwa lakieru w większym stopniu niż wewnętrzna nie przepuszcza pary, to para albo będzie tę warstwę wypychała, albo spowoduje powstanie pęknięć w drewnie. Na zewnątrz lakier zacznie się złuszczać.
Oczywiście znaleziono środek zaradczy - produkuje się lakiery, które działają "wentylująco". Powodują one, iż woda nie gromadzi się w formie płynnej, ale wydostaje się pod postacią pary. Jeśli używa się in-

bariera przeciw "parze (hamulec)
para wodna
matyna lub lakier
wentylacja

LII
6
J
o-1

?o

? ?


�;fr
0-

0

vkondensat I (skroplona para wodna) o-! lakier przeźroczysty
Sposób prawidłowo (z lewej) i nieprawidłowo (z prawej) opracowanej stolarki okiennej
Matyna, lakier bezbarwny lub inny lakier "wentylujący", to jest pozwalający na swobodny przepływ pary na powierzchnię, zapobiega przenikaniu wody w formie płynnej. Para wodna przez wentylację może być skutecznie odprowadzana. W drugim przypadku na ścianie zbudowano rodzaj zapory przeciw parze lub przynajmniej element hamujący jej przepływ, na co osadzono stolarkę bez wentylacji. Na takiej zimnej powierzchni para wodna kondensuje się pod postacią wody powodując zarówno nasiąkanie powierzchni ściany, jak i drewna. Każda "naprawa" bez usunięcia tej usterki konstrukcyjnej w krótkim czasie spowoduje wystąpienie szkód. Należy więc zamontować przynajmniej łatę z wentylacją pod profilowanymi częściami stolarki.
83N/erglasung - normalne prze szklenie izolujące
tama cieplna (termoizolacja)

światło dzienne promieniowanie krótkofalowe

strona zewnętrzna
wartość g zysk energii
warstwa chroniąca prżetf stratą ciepła ;
promieniowanie cieplne

wnętrze
nych lakierów, to efektem jest gromadzenie się wilgoci, złuszczanie farby i grzybica. Po wewnętrznej stronie okien lub drzwi lakier powinien mniej przepuszczać parę, po zewnętrznej zaś powinien być z kolei mniej "szczelny".
Do drewna z drzew tropikalnych używać się będzie po wewnętrznej stronie okien lakierów tworzących błony, na zewnątrz zaś lakieru przeźroczystego.
Lakierowanie drzwi zewnętrznych i okien nie różni się w sposób istotny od innych robót związanych z lakierowaniem drewna. Okien oczywiście nie wyciąga się z futryn. Mocno się trzymające warstwy farby po odpowiednim przygotowaniu można pozostawić, jeśli zaś są mocno uszkodzone, należy je usunąć. Ostatecznie będzie się powierzchnię wyrównywać, gruntować na nowo i lakierować.
W przypadku okien uszczelnień nie maluje się; szklane powierzchnie mogą zostać zaklejone, by przy okazji i ich nie "pomalować", i by powstał właściwy odstęp. Można w tym celu posłużyć się taśmą klejącą. Jak uszczelnia się okna i drzwi, jak je można ozdobić, pokażemy Państwu w innym miejscu (por. s. 95).
Działanie barier i warstw termoizolujących
Szklenie izolujące ma wiele zalet, nic więc dziwnego, że Jest
metodą coraz bardziej popularną.
Umożliwia, w większym stopniu niż proste przeszklenie, utrzymanie ciepła w pomieszczeniu. Taką izolację można jeszcze ulepszyć przez wprowadzenie dodatkowej warstwy termoizolującej. Prosto nakładane folie nadają się do tych celów tylko warunkowo; szkła z warstwą termoizolującą natomiast, w przeciwieństwie do normalnego szkła izolującego, powodują większy przepływ ciepła słonecznego do wnętrza i mniejsze wydostawanie się ciepła na zewnątrz. A może zainstalujecie sobie Państwo okno, które przepuszcza promieniowanie ultrafioletowe i przy którym można się nawet w zimie opalać? Naprawy nie zawsze muszą polegać na przywróceniu do stanu pierwotnego.
85Pozostaje do omówienia ostatni już problem - malowanie elementów usytuowanych na wolnym powietrzu.
3.9. Lakierowanie zewnętrznych elementów architektonicznych z metalu i drewna
Jeśli ma się na zewnątrz jakiś wartościowy element architektoniczny należy go właściwie konserwować. W wypadku metalu, przede wszystkim zaś stali, najpewniejsze będzie ocynkowanie. Jest ono wprawdzie drogie i może być przeprowadzone jedynie przez specjalne przedsiębiorstwo z odpowiednim sprzętem, jednakże jest ono przy tym najtrwalsze.
Jeśli chodzi o naprawy albo o malowanie, nie wymagające tego typu zabiegów, to z częściami metalowymi postępuje się tak, jak przy naprawach w pomieszczeniach zamkniętych.
Różnica polega jednak na materiale. Musi on być koniecznie dostosowany do używania na wolnym powietrzu. Żywice, pigmenty i inne składniki muszą odpowiadać tym wysokim wymogom, by mogły tworzyć podkład i powłokę kryjącą.
Inaczej zabieramy się do opracowywania drewna. W tym wypadku nawet najlepszy lakier położony na zewnątrz nie zapobiegnie temu, że z czasem woda przeniknie do drewna także pod warstwą błony.
Mówiąc krótko:
W wypadku elementów architektonicznych znajdujących się na zewnątrz lakiery, które tworzą błony pozwalają zachować naturalne piękno drewna (tzw. lakiery bezbarwne), z czasem jednak ulegają miejscowemu zniszczeniu i złuszczają się. Wygląda to bardzo
86
nieestetycznie, ponieważ obok zdrowych miejsc jeszcze bardziej zauważalne stają się pęcherze, rysy, plamy.
Zasadniczo odnoszą się te spostrzeżenia także do lakierów pigmentowanych tworzących błony. Tutaj pozostanie tylko jedna możliwość - drewno należy chemicznie oczyścić, stary lakier usunąć, po oczyszczeniu i przygotowaniu powierzchnię pomalować na nowo odpowiednim lakierem przeźroczystym, najlepiej
Opary rozpuszczalników powodują:

niebezpieczeństwo wybuchu
Rozpuszczalniki organiczne lakierów, klejów i środków czyszczących nie są zupełnie bezpieczne. Długotrwały kontakt z dużą ich ilością może powodować bóle głowy, nudności, omdlenia, osłabienie funkcji fizycznych, jak również biegunkę. Nie należy też zapominać o dużym niebezpieczeństwie eksplozji i pożarów, które mogą doprowadzić do znacznych szkód.
87grubopowłokowym. Jednak i w tym wypadku piękno ma swoją cenę: zależnie od jakości i narażenia na zniszczenie drewno trzeba będzie w ciągu 1 -3 lat ponownie malować. Należy wybierać lakiery przeźroczyste z odpowiednią ilością pigmentu. Ograniczają one dostęp światła ultrafioletowego do drewnianego podłoża i zwiększają jego trwałość.
Rada dla "domowego majsterkowicza":
Była tu już mowa o tym, że zarówno laik, jak i profesjonalista muszą wykonywać wszystkie czynności niezwykle dokładnie. To samo dotyczy znajomości materiałów. Tylko wówczas, gdy zastosujemy materiał najbardziej się do danych prac nadający, mamy szansę osiągnąć przy naprawie równie dobre rezultaty, jak fachowiec. Dlatego owa "znajomość materiałów" jest nie do uniknienia, nawet gdy nie mamy ambicji bycia specjalistami.
Zajmijmy się jeszcze jednym istotnym problemem - mianowicie substancjami trującymi: ten problem jest szczególnie aktualny, gdy ma się do czynienia ze
Dlatego też kładziemy te trucizny tylko tam, gdzie nie mamy z nimi bezpośredniej styczności. W pomieszczeniu zamkniętym nie stosujemy żadnych środków do konserwacji drewna; tylko w rzadkich przypadkach może to być konieczne; na zewnątrz stosujemy je tylko w takim miejscu, gdzie nie mają z nim kontaktu ani ludzie, ani zwierzęta. Tak więc do mebli ogrodowych nadają się tylko lakiery barwne i przeźroczyste bez środków konserwujących, środki te stosować będziemy natomiast np. do słupów naziemnych. W handlu nabyć można dobre pigmentowane lakiery przeźroczyste, które ograniczają ryzyko do minimum.
88
środkami do konserwacji drewna. Również materiały naturalne wydzielają trucizny, odnosi się to nie tylko do środków chemicznych. Różni ludzie reagują na te trucizny z różną wrażliwością.
Również stosunkowo "bezpieczne" środki do konserwacji drewna mogą wywołać u wielu osób ciężkie stany alergiczne.
894. Naprawa mebli i drobnych elementów architektonicznych
Ściany i sufity zostały już wymalowane. Jak tapetować, jak malować i jak naprawiać metale, drewno i inne materiały, jak odnawiać powierzchnie - wszystko to już omówiliśmy: mamy więc za sobą lwią część remontu domu!
Zabierzmy się teraz stopniowo do "drobiazgów", czyli tego wszystkiego, co jest nieszczelne, skrzypi, kołacze, co nam przeszkadza. Instalacje wodno-kana-lizacyjne, elektryczne, chroniące przed utratą ciepła, dźwiękoszczelne i regulatory wilgotności chcemy z tych rozważań wyłączyć i omówić je nieć^r później (por. s. 95) Zaczniemy od drzwi wejściowych i będziemy przemierzali mieszkanie krok po kroku.
4.1. Co robić, gdy drzwi klekocą, chwieją się lub są krzywo osadzone
Niemożność dokładnego zamknięcia drzwi może mieć konkretne przyczyny: mogą być wyrwane zawiasy, spaczone ościeżnice lub też całkiem po prostu drzwi mogą być niewłaściwie osadzone, a zamek źle zamontowany. Najpierw badamy dokładnie takie drzwi, a potem postępujemy systematycznie. Wystarczą do tego normalne narzędzia.
90
Dodatkowo potrzebować będziecie Państwo kilka kawałków drewna, trochę kleju (PVAC) i odpowiednie materiały uszczelniające, jeśli pomiędzy drzwiami a futryną jest za dużo "powietrza".
Montowanie nowych zawiasów
Należy sprawdzić stronę montowania zawiasów! Drzwi mogą mieć wwiercone zawiasy (okucie wkręca się wówczas po prostu w otwór) lub też zawiasy przykręcane; wówczas taki zawias przykręca się śrubami w odpowiednie miejsca.
Przypadek 1.:
Gdy zawias wwiercany jest wyrwany u dołu lub u góry. Najpierw wyjmujemy drzwi z futryn i odstawiamy je na bok. Uszkodzony zawias usuwamy z drzwi i z futryny.
Teraz istnieją dwie możliwości:
\J\ Kupujemy zestaw zawiasów, przy których kołki do osadzania w otworach są nieco grubsze od poprzednich. Wówczas, gdy "podwierci" się odpowiednio dobranym wiertłem, można zawiasy po prostu przyśrubować. Będą one mocno osadzone.
U] Nie chcemy żadnego nowego zawiasu. Wobec tego delikatnie sztukujemy otwory wklejanymi kawałkami drewna po uprzednim nasmarowaniu ich klejem. Po utrwaleniu (w ciągu kilku godzin) ponownie wierci się otwory i przyśrubowuje okucia.
Jeśli mamy resztkę żywicy syntetycznej (np. poliestrowej) i odrobinę włókna szklanego, to wciskamy tę przygotowaną zgodnie z recepturą masę do wwierconego otworu i umieszczamy w nim kołek tu, gdzie przypada wiercenie. Powinien on być nieco cieńszy
91niż gwintowanie okucia. Po utrwaleniu (około 1 dzień) ponownie wiercimy i przyśrubowujemy. Jeśli "zapomnimy" o kołku, możemy mieć pewne kłopoty, gdy będziemy wiercić w żywicy i włóknie szklanym.
Przypadek 2.:
Drzwi mają zawiasy, które umocowuje się śrubami. Wówczas należy je pieczołowicie wykręcić i zastąpić nieco dłuższymi i grubszymi. Jeśli nie pasują do otworów i zagłębień okucia, potrzebne jest dodatkowe nawiercanie. Z reguły to wystarcza. Gdy uszkodzenia są zbyt duże, należy, jak to już wyżej opisano, uzupełnić przez doklejenie lub nadlewanie żywicą syntetycz-. Wymaga to większych nakładów.
Ważne:
Takie postępowanie przy zamocowywaniu odnosi się - odpowiednio - do wszystkich rodzajów okuć. Wszystko jedno, czy chodzić będzie o drzwi, czy o inne umocnienia lub instalowanie złączy na śrubach; trzeba będzie bądź to instalować mocniejsze śruby, bądź sztukować wiercone otwory metodą doklejania lub nadlewania żywicą syntetyczną! W wypadku okuć mebli często będziemy mieli do czynienia z tego rodzaju naprawą.
Dopasowywanie spaczonych drzwi
Drzwi klekocą, ponieważ się spaczyły. Z reguły częściowo usuwa się tę usterkę, gdy zawias osadzi się wystarczająco mocno we właściwym miejscu. Podczas przykręcania należy sprawdzić, czy w fugach (odstępach między drzwiami i futryną) w każdym miejscu jest jednakowo duża odległość.
Drzwi mogą być też spaczone na szerokość. Wtedy najłatwiej jest to wyrównać, gdy wprawi się naokoło w fugę gąbkę uszczelniającą z klejem.
92
Dopasowywanie zamków
Od strony zamykającej należy sprawdzić, czy zamek jest dobrze zamontowany. Gdy tak nie jest, należy odkręcić blachę zamku, wykleić sztukując otwory, a potem ponownie przykręcić po odpowiednim dopasowaniu.
Przy dużych drzwiach do szafy powinno się przemyśleć, czy nie wymienić zamków. Zamki typu "Pas-quil" posiadają pręty poprowadzone aż do górnej i dolnej krawędzi drzwi; za pomocą haka na dole i u góry można osadzać drzwi w obramieniach. Jednakże miejsce otworów na zamek w obydwu przypadkach powinno być to samo.
Często wystarczy jedynie wyznaczyć na nowo miejsce umieszczenia blachy zamka. Kładziemy na nią miękki papier, przyklejamy go taśmą klejącą i próbujemy zamknąć drzwi. Od razu będziemy mogli rozpoznać, gdzie należy podpiłować, by zamek ponownie mógł spełniać swą funkcję.
4.2. Naprawa drzwi zewnętrznych w domu i mieszkaniu
Często nie podoba się nam już zewnętrzna strona drzwi. Wówczas trzeba je na nowo polakierować, co już omówiono (por. s. 82) lub obić, co jeszcze zostanie przedstawione (por. s. 194). Niekiedy w grę wchodzą inne prace:
Montowanie automatu do zamykania drzwi
Nikt nie powinien zostawiać drzwi otwartych. Lepsze od przeklinania jest po prostu zamontowanie automatu do zamykania drzwi.
93Mamy sporo możliwości: >v fj
[7] Najprostszy automat do zamykania drzwi, który pasuje również do wąskich futryn w blokach. VJ\ Automat ze sprężyną do ciężkich drzwi. |T| Automat z systemem podwójnych zawiasów do otwierania drzwi o 180�.
[7] Automaty obrotowe, które odznaczają się dużą trwałością.
[JJ Dla ciężkich drzwi automaty hydrauliczne, które na krótko pozostawiają drzwi otwarte, zanim je ostatecznie zamkną.
Proszę przyjrzeć się w odpowiednich sklepach tego rodzaju automatom, są one tam zamontowane na wzór; można je więc na miejscu wypróbować. Montaż jest prosty. Są one przykręcane śrubami i dopasowywane regulatorem. Zazwyczaj możliwa jest również regulacja siły zamykania.
Instalacja łańcuchów i rygli zabezpieczających
Dobieramy odpowiednie typy i przykręcamy śrubami. Sprzęty dobrej jakości mają takie systemy, że za ich pomocą można przy montowaniu postępować w prosty sposób. Wszystkie potrzebne elementy są dołączone do urządzenia.
Szczególnym powodzeniem cieszą się amerykańskie rygle zabezpieczające, przy których - jak się to widzi na filmach - rygiel zakładany jest poprzecznie na drzwi i przytrzymywany przez metalowe konstrukcje zamocowane w ścianie. Tego rodzaju system zapewnia znaczny stopień zabezpieczenia pomieszczenia.
Zamki do drzwi
Montując nowe zamki otwory na nie nawiercamy, dłutujemy i tak przygotowujemy, by osiągnąć wysoki stopień zabezpieczenia przed włamaniem. Nacinanie,
94
nawiercanie, dłutowanie (w zależności od typu zamka) tego rodzaju czynności wykonać można z łatwością narzędziami z naszego zestawu.
Zakładanie większych skrzynek na listy
Stare drzwi mają często skrzynkę na listy, która jest zbyt mała do dzisiejszych formatów. Potrzebować będziemy skrzynki z wieczkiem zewnętrznym i pojemnikiem, jeśli nie chcemy podnosić listów bezpośrednio z podłogi.
Oprócz zwykłych narzędzi potrzebna nam będzie poziomica i otwornica, wystarczy taka do obróbki ręcznej (jakkolwiek otwornica elektryczna jest sprzętem, który często może być przydatny).
I Należy zaznaczyć otwór do wrzucania listów, nawiercić w rogach otwory i wyciąć je piłą otwornica. Następnie na zewnątrz przyśrubować wieczko skrzynki, a wewnątrz pojemnik. Drzwi można ulepszać i zabezpieczać na różne sposoby. Wystarczy mieć oczy otwarte, żeby zobaczyć wiele możliwości i źródeł inspiracji. W ramach tej książki omówiono szczegółowo tylko niektóre czynności, z uwagi na szczupłość miejsca wiele dobrych rozwiązań można tutaj było jedynie zasygnalizować. Fachowca poznaje się po tym, że potrafi przejmować cudze doświadczenia, robić coś samodzielnie, a także podpatrywać.
4.3. Uszczelnianie drzwi
Nieszczelne drzwi powodują nie tylko nieprzyjemny ciąg powietrza, ale także stratę dużej ilości ciepła. Drzwi mają dwie powierzchnie, przy których można je uszczelniać: 1) połączenie między murem i futryną, 2) szczelinę między futryną i ościeżami.
95Znamy proste metody uszczelniania drzwi.
Q] Jeśli futryna źle przylega do ściany, powinno się przed malowaniem zdjąć osłaniającą ją framugę. W ten sposób dostaniemy się pomiędzy wewnętrzną futrynę i mur, do tych szpar, które należy wypełnić włóknem szklanym. W końcu zakłada się framugę, zagłębia się bolce, kituje dziury. Przy małych uszkodzeniach wystarczy często dodatkowe obicie futryn listewkami. Po obu stronach dookoła należy zainstalować ciasno osadzone cienkie listewki, które potem lakierujemy.
[7] Drzwi wejściowe uszczelnia się często elastycznymi i plastycznymi masami. Te jednak, nawet przy odpowiednim ich zastosowaniu, z biegiem czasu mogą pękać z uwagi na zbytnie przeciążenie. Tworzą się wtedy otwory i zarysowania, które przepuszczają ciąg powietrza. Wtedy fugi należy wydrapać i wypełnić elastyczną masą uszczelniającą. W tym celu nabywa się pojemniki z gotowym już materiałem, przewiązane u góry sznurkiem. Z nich wyciska się tę masę. Typy tego rodzaju materiałów są różne, stąd należy ich używać dokładnie zgodnie z instrukcją; może zaistnieć konieczność uprzedniego malowania. [7] Uszczelnienia pomiędzy futryną i blatem drzwi po obu stronach i od góry można uzyskać w ten sposób, że przyśrubowuje się do futryny listwy uszczelniające. Są one w sprzedaży w wielu formatach - najczęściej w postaci taśmy, która równocześnie z zahamowaniem przepływu powietrza zapewnia termoizolację i dźwiękoszczelność. Jeśli zamocowane listwy przeszkadzają, należy pożyczyć frezarkę i wyżłobić rowek na uszczelnienie w drzwiach. To jednak wymaga trochę praktyki i zręczności.
[7] Również na spodzie, w dolnej części drzwi, można założyć warstwę uszczelniającą. Przyśrubowuje się ją po prostu od dołu, tak żeby przesuwała się po pod-
96



Uszczelnianie dolnej krawędzi drzwi
1. Uszczelnianie śrubowe na żłobek i występ - pozostaje szczelina.
2. Uszczelnianie z elastycznych profili gumowych - w tym wypadku na drzwiach należy naciąć rowek wpustowy.
3. Pasy filtrowe jako gładkie uszczelnienie z wypustką, która nie wymaga już oparcia na występie w podłodze.
Za pomocą jednego z tych uszczelnień można nie tylko zapobiec ciągowi powietrza, ale także znacznie polepszyć dźwiękoszczelność i termoizolację.
łodze albo też instaluje się ją na drzwiach w rowkach. W tym celu należy wyfrezować w spodnim brzegu drzwi rowek. Do tego świetnie nadaje się frez do uszczelniania; jeśli się go nie posiada, należy ostrożnie pracować precyzyjną piłą, a potem dłutem. Przed podjęciem prac dokonuje się przy tym wyboru, które z czynności wymagają więcej nakładu pracy: skrócenie drzwi, by założyć uszczelnienie przykręcane śrubami, czy też wykonanie rowków.
Te rysunki przedstawiają podstawowe sposoby uszczelniania - należy się zorientować, które z nich dostępne są w sprzedaży.
Przykręcane śrubami uszczelnienie w profilu drzwi każdego rodzaju
Profil z tworzywa sztucznego lub aluminium, o nie rzucającym się w oczy kolorze, stanowi oprawę dla uszczelnienia, które może być założone w ciągu kilku minut.

97Godny wzmianki jest również stoper do drzwi, który powoduje, że drzwi nie uderzają w ścianę lub mebel. Odbój taki kupuje się wraz z potrzebnymi częściami, a następnie wierci się w odpowiednim miejscu wiertłem do twardego metalu otwór o stosownej wielkości. W nim instaluje się kołek, przykręca się śrubą i nakłada odbój.
4.4. Uszczelnianie okien
Okno ma trzy płaszczyzny do uszczelniania: * ?
1. Między ramą i murem,
2. Między ramą i skrzydłem,
3. Między szybą i skrzydłem. . ,.j. - ,
Należy pamiętać, że szklane drzwi opracowuje się tak, jak okna w punkcie 3. Właśnie przy przepuszczających światło drzwiach do pokoju dochodzi często do nieprzyjemnego klekotania szkła, gdy brak jest prawidłowego wewnętrznego uszczelnienia pomiędzy szybą i blatem drzwi albo też gdy kit stwardniał i wykruszył się. Do okien nie można przyśrubowywać listewek uszczelniających.
Możliwe są dwa rodzaje uszczelnienia:
\T\ Elastyczne masy uszczelniające to substancje chemiczne, które wskutek zachodzących w nich reakcji twardnieją pod wpływem wilgoci z powietrza lub tlenu atmosferycznego, tworząc jako uszczelkę gumo-wo-elastyczną masę. Substancje tego typu wyciskamy ze specjalnych pojemników w przygotowany uprzednio wpust.
(T) Masy uszczelniające są dostępne również jako pasy na papierze ochronnym kładzione warstwami o grubości od 2 do 4 mm. Mają między innymi tę zaletę,
98
że można je wprowadzać do wrębu, potem założyć szybę, potem znowu tę taśmę, a następnie przykręcić listwę przykrywającą.
Przy oknach z tworzyw sztucznych używa się elastycznych profili, także z tworzyw syntetycznych, kładzionych między szybę i ramę, jednakże powinniśmy ich używać tylko całkowicie zgodnie z instrukcją.
Przy uszczelnianiu "domowy majsterkowicz" dysponuje następującymi możliwościami:
Q] Gdy pomiędzy murem budynku a tynkiem ściany wystąpią nieszczelności, należy zbadać, czy na zewnętrznej i wewnętrznej stronie są pęknięcia i miejsca otwarte. Trzeba je wydrapać i wprowadzić w nie masę uszczelniającą. W zależności od podłoża konieczne
Naprawy okien
1. Uszczelnianie połączenia ościeżnicy z partią ściany.
2. i 5. Zakładanie bądź odnawianie uszczelnień pomiędzy framugą i skrzydłem.
3. i 4. Ponowne kitowanie partii między skrzydłem i szybą.
6. Naprawa styku ramy z parapetem okiennym.
7. Odnawianie odprowadzania wody deszczowej i usytuowanej pod nim warstwy ochronnej.
8. Usuwanie usterek w lakierowaniu, ewentualnie ponowne malowanie.

�
99jest odpowiednie przygotowanie - nałożenie warstwy wstępnej, spoiwa zwiększającego przyczepność.
[T| We wrębie, a więc pomiędzy ościeżnicą i skrzydłem, mogą być przyklejone albo samoprzylepne pasy gąbki albo - tu potrzebna będzie frezarka elektryczna - umocowane w żłobku uszczelnienie z tworzywa sztucznego. To ostatnie instaluje się przy wrębie. Wykonywanie rowków wymaga wielkiej dokładności, jeśli chce się, by okno było po tej naprawie rzeczywiście szczelne. Dla początkujących czynności te mogą okazać się zbyt trudne.
Inaczej jest znowu przy uszczelnianiu powierzchni
pomiędzy szybą i ramą okienną. W tym wypadku masy uszczelniające twardnieją, stają się na zewnątrz i od wewnątrz kruche i częściowo odpadają. Należy je usunąć delikatnie małym dłutem i zastąpić nową masą uszczelniającą. Trzeba ją dokładnie rozprowadzić na styku powierzchni.
[TJ Gdy klekocą szyby w przeszklonych drzwiach, należy z jednej strony zdjąć listewkę przytrzymującą. Za pomocą dłuta wsuniętego w szczelinę podważamy i unosimy tę listewkę. Następnie zdejmujemy szybę. Po dokładnym oczyszczeniu zakładamy (po odjęciu papieru) masę uszczelniającą z pasków papieru ochronnego, mocując ją ciasno przy górnej krawędzi. Na to przychodzi potem szkło. Teraz zakładamy, również ciasno przy górnej krawędzi, taką samą taśmową masę uszczelniającą na listewkę przytrzymującą, którą następnie dociskamy do drzwi. Po stwardnieniu masy przeszklenie nie tylko trzyma się mocno, ale dodatkowo nie przepuszcza ciągu powietrza.
Gdy masy uszczelniające zostaną założone, a pomalowane i naprawione drzwi i okna wyglądają jak nowe, nie należy zapominać o zawiasach. Są one "słabym punktem" niejednego mieszkania. Raz zanie-
100
dbane, nie dadzą się naprawić lub też można je naprawić tylko z wielkim trudem, nawet będąc fachowcem. Jeżeli jednak są one regularnie dobrze oliwione, przy wszystkich ruchomych częściach, ich trwałość zostaje wielokrotnie przedłużona.
4.5. Zakładanie urządzeń , wentylacyjnych r-
Uszczelnianie okien i drzwi prowadzi nie tylko do oszczędności energii, ciepła czy izolacji akustycznej. Takie środki likwidują lub znacznie zmniejszają wymianę wilgotności pomiędzy wnętrzem i stroną zewnętrzną. Dlatego też choć w jednym miejscu powinno następować prawdziwe odsysanie, np. poprzez system wentylacyjny odprowadzający parę z kuchni. W innym wypadku konieczne są urządzenia do wentylacji grawitacyjnej i mechanicznej w oknie lub oknach. Nie da się ich jednak zainstalować w oknach starych -tutaj możliwa jest jedynie wymiana okien.
W pomieszczeniach z centralnym ogrzewaniem i nawilżaczami powietrza w zimie obserwuje się relatywny wzrost wilgotności. Dlatego urządzenie z otworami nawiewowymi w łazience jest energooszczędne i poprawia klimat.
Montowanie tego urządzenia w drzwiach do łazienki:
Najpierw mierzymy szerokość drzwi, by stwierdzić, jakie mogą być maksymalne wymiary urządzenia. Dopiero teraz będziemy mogli je kupić (może być wykonane również z tworzywa sztucznego, szkodliwość dla środowiska nie jest tutaj duża). Urządzenie to składa się z dwóch elementów - wewnętrznego i zewnętrznego.
101Instalowane w drzwiach do łazienki urządzenie z otworami nawiewowymi ma obudowę i wkład. Ta pierwsza powinna dokładnie przykrywać surowe nacięcia na drzwiach. Struktura zewnętrzna drugiej części wypełni miejsce montażu. Należy umieszczać ją niezbyt blisko brzegów, by nie mogła uszkodzić nośnych części drzwi. Teraz będziemy nawiercać otwory w narożach i wycinać prostokąt. Do tego doskonale nadaje się piła grzbietnica, jeśli oczywiście nie mamy do dyspozycji piły elektrycznej. Na zakończenie części montujemy i wzajemnie ze sobą skręcamy. Ta prosta praca umożliwia wymianę powietrza w pomieszczeniach mieszkalnych.
4.6. Montowanie i naprawa urządzeń uzupełniających
Elementy architektoniczne i meble mogą być bardzo różne, w jeszcze większym stopniu odnosi się to do urządzeń uzupełniających.
Mamy tu na myśli ramy obrazów, lustra, karnisze, pasy do żaluzji, automaty do rozsuwania markiz i jeszcze wiele innych rzeczy. W zależności od ich rodzaju następują dalsze różnice. W tym miejscu przedstawione zostaną tylko najczęstsze typy napraw i możliwości montażu. Zakładanie luster
Lustra nie służą jedynie do przeglądania się w nich, ale stanowią istotny element kształtowania architektury wnętrza. Mogą wydłużać pomieszczenia, wzmacniać oświetlenie, zmieniać optykę.
Jak należy je zakładać?
Jeśli nie mamy zbyt wiele miejsca, to po prostu przylepiamy lustro do drzwi. Jednakże jego tylna strona musi odznaczać się dużą przyczepnością, podob-
102
nie zresztą jak powierzchnia, na którą zostanie ono naklejone. Stosuje się przy tym specjalne dwustronne taśmy do przyklejania luster, które nie powinny likwidować przyczepności powierzchni. Połóżcie Państwo na podłodze lub - gdy lustro będzie zakładane wyżej - na-taborecie listwę i wypróbujcie najpierw, czy lustro jest dobrze osadzone dopiero wówczas należy przy-kleić taśmy i docisnąć do nich lustro. Nie istnieje tu możliwość korekty! Należy jednak kupić do lustra specjalną taśmę, jako że dwustronnie klejone taśmy do dywanów nie są w tym wypadku wystarczające.
Przewody elektryczne pod listwami podłogowymi
Przewody elektryczne mogą być umieszczane pod listwami podłogowymi. W tym celu potrzebne będą odpowiednie listwy z tworzywa sztucznego bądź drewniane, które w tylnej części zaopatrzone będą w rowki.
Kabel z wtyczką lub gniazdkiem kładzie się w szczelinę, z przodu na listwie na wysokości wyżłobienia u góry należy nawiercić otwory i wyciąć dziurki tam, gdzie potem potrzebne będzie wyprowadzenie prądu. Jest to jedna z niewielu prac przy elektryczności, którą może wykonać nawet laik.
Wieszanie szafek lub obrazów .. .
Dzisiaj już odchodzi się od wykonywania ścian z materiałów twardych. Ponieważ na regałach z książkami spoczywa szczególnie duży ciężar, ich zawieszenie musi być bardzo mocne. Pozostaje więc tutaj jedynie użycie kołków.
Minęły już czasy pracochłonnego wkręcania kołków poprzez wykonywanie otworu w ścianie powolnymi ruchami wkrętła. Przy tej metodzie otwór często okazuje się zbyt duży i trzeba go wypełniać szpa-
103



1. Z. .. ~
1
�' ' ? o ? . � ? o .�'..., ? � � � o-. . ?.
�?�:--.-.;o-i
o ? ? � ? ł
�. �?�?��??.)?
X
lii!
im


o �.' 'o.'. � -F-o- o �[

Ji
Stosowanie plastikowych kołków
1. Przy użyciu łaty kątowej wiercimy w ścianie otwór, w którym umieszczony zostanie kotek.
2. W kołku montujemy wkręt do drewna, który rozszerza kołek i powoduje jego wczepianie się. Gdy wywiercimy większe otwory, to przy założeniu łat zyskamy większe pole manewru. Dzięki wczepieniu w beton połączenie za pomocą kołka zyskuje dużą trwałość.
chlówką. W przeciwnym razie kołki nie miałyby wystarczająco dużej przyczepności.
Za pomocą wiertarki udarowej można będzie pracować dokładniej, wiercenie uzyska idealny wymiar. Otwory wierci się zazwyczaj nieco głębiej niż wymaga tego długość kołka. Kołek wkłada się ostrożnie na taką głębokość, by jego wlot pokrył się z powierzchnią podłoża. Musi on być mocno osadzony w otworze, nie może dać się luźno obracać. Gdy przykręcony zostanie wkręt, kołek rozdziela się i wczepia się trwale w materiał ściany. W zależności od podłoża stosujemy wkręty z różnego rodzaju kołkami, które montowane są według rysunku.
104
W sklepach nabyć można osłonki do wkrętów idealne do różnych celów:
O Kołki miedziane, gdy wymagana jest wysoka odporność na ciągnienie.
O Kołki przetyczkowe, gdy np. powinny zostać przewiercone łaty, a dopiero potem kołek ma być osadzony w murze.
O Kołki do pustaków, przy zastosowaniu których siły odpierające ciągnienie rozłożone są na kilka poprzeczek.
O Kołki do lekkiego betonu, dające się trwale zamontować w murach lekkich elementów architektonicznych.
O Kołki łuskowe, do mocowania ram oraz montażu w stałych odstępach i wiele jeszcze innych rodzajów kołków.
Wszystkie typy kołków zakładamy jednakowo: najpierw zaznacza się miejsce ich umieszczenia, na przykład za pomocą poziomicy, potem nawierca się otwory, wkłada kołki, wprowadza w nie wkręty i przy-śrubowuje.

Łączenie dwóch płytek w przypadku, gdy tylna strona jednej z nich nie jest dostępna
1. W wywierconym uprzednio otworze umieszcza się kolek i wkręt.
2. Przy montowaniu wkrętu kołek jest tak poruszany, że jego ząbki napinają się i dopiero wówczas wkręt jest dobrze osadzony. Powstaje mocne połączenie.

s
\ \
s
i
s
S
s
s s
s
105KLEJENIE USZKODZONYCH CZĘŚCI MEBLI
Takie czynności wykonywać trzeba bardzo często. Czasem oderwie się brzeg mebla, innym razem zaś rozklei się krzesło.
Uszkodzona krawędź mebla
Jeśli cały kant się odrywa, "pomagamy" mu w tym. Wówczas dokładnie czyścimy powierzchnię kantu i całości, usuwając resztki starego kleju. Następnie nakładamy klej kontaktowy - na obydwu sklejanych częściach. Gdy klej podeschnie tak, że przy dotykaniu palec się już nie przyczepia, przyklejamy oderwany kant z powrotem na powierzchnię mebla. Następnie obstukujemy to miejsce młotkiem i klockiem z osłoną z tkaniny. Powstaje w ten sposób trwałe połączenie. Jeśli uszkodzony brzeg nie daje się całkowicie oderwać, opisane czynności przeprowadzamy tylko w miejscu usterki.
Klejenie części drewnianych za pomocą sznurka
Rzeczą ważną jest, by po sklejeniu zgadzały się wszystkie narożniki. W największym stopniu dotyczy to tych kątów, przy których np. ma być założona działająca bez zarzutu szuflada. Dlatego też taką formę należy wzmocnić dwoma patykami, które skrzyżują się na środku. Narożniki obłożymy dla ochrony grubymi kartonami, a przez całą tę część przeciągniemy sznurek, przewiązując go węzłem. Będziemy tak długo kręcić krępulcem, aż uzyskamy właściwe naprężenie sznurka.

"Pierwsza pomoc" dla uszkodzonych krzeseł
Nóg stołowych klej kontaktowy nie złączyłby w sposób trwały. Dlatego należy się zaopatrzyć w klej biały (PVAC), który sprzedawany jest w butelkach do wyciskania. Po ostrożnym odbiciu poszczególnych części (gdy niektóre z nich jeszcze się trzymają, należy wstrzyknąć do szczeliny z klejem zastrzyk z alkoholu), i oczyszczeniu miejsca połączenia, gniazda i wręby należy dobrze posmarować klejem. Po krótkim czasie "nasiąkania" należy ponownie złączyć części w całość. W celu wzmocnienia i przytrzymania można zastosować ściski stolarskie, jeśli się zaś ich nie ma, linę naprężoną krępulcem.
Gdy wręby i złącza są nadłamane lub w jakikolwiek sposób uszkodzone, odpowiednią stabilność uzyskać można za pomocą kołków do drewna; długim wiertłem 6 mm nawierca się z zewnątrz złącze kołkowe, najlepiej w dwóch lub trzech miejscach, na to nakłada się klej - zarówno do otworów, jak i na kołki, które się wbija. Przycina się je tak, by "pasowały" do drewna, ewentualnie nakleja się na nie pas forniru, szlifuje i podbarwia, a następnie lakieruje. Powstaje w ten sposób trwałe połączenie.
106
Analogiczne postępowanie jest odpowiednie również w wypadku szuflady czy innej części mebla. Poszczególne czynności są tutaj podobne.
Wyrównanie wysokości nóg krzeseł
Za pomocą klina ustala się, o jaką wysokość należałoby tę usterkę wyrównać. Z płytki forniru lub drewna wycinamy pasujący kawałek i przykręcamy go śrubami. Śruby przykrywamy filcem, by zapobiec drapaniu. W ten sposób można również "podwyższać" sto-ły, krzesła itd.

107Usuwanie zawadzających kantów przy użyciu szyny profilowej
Wykładziny dywanowe mają zazwyczaj luźne brzegi, które się strzępią, tak że miejsca ich przyklejenia mogą się obluzować. Następstwem tego mogą być nieszczęśliwe wypadki o szczególnie groźnych konsekwencjach dla osób starszych. Podobnie jest tu, gdzie kawałki wykładziny stykają się ze sobą: w tym wypadku warto zastosować szyny łączące z metalu lub z tworzywa sztucznego (naklejane, przybijane gwoździami lub przyśrubowywane).
Samoprzylepne szyny profilowe mają pasy kleju: należy jedynie usunąć papier ochronny. Jednakże podłoże trzeba uprzednio oczyścić dobrym środkiem czyszczącym, a potem także wygładzić.
Przylepne szyny profilowe należy przymocowywać klejem kontaktowym. Podłoże czyści się i wygładza, podstawę szyny także. Następnie nanosi się klej, po wyschnięciu spoiwa (przy dotykaniu nie powinien już być wyczuwalny efekt lepkości) szyny nakłada się i mocno dociska.
Przybijać można je za pomocą sztyftów stalowych, gdy podłoże jest drewniane, to znaczy wykonane z desek lub parkietu. Sztyfty wprowadza się za śruba ??- ,; �
profil PVC
kryta dywanem podłoga
Zakładanie profilu
... który chroni brzeg schodów i przytrzymuje krawędź dywanu. Wykładzina zostaje przyklejona do stopnia schodów, a górny jego brzeg przycięty. Po przyśrubowaniu profilu będzie się on mocno Stopień trzymał.
108

profil zawijany przed założeniem wykładziny
śruba

r^_L miejsce na wykładzinę
stopień
profil zawijany śruba
z

wykładzina dywanowa
stopień
Profil zawijany do zamocowania wykładziny nie tylko na brzegach schodów
Profil zawijany przykręca się śrubami, wykładzinę dokleja się, a następnie równomiernie dociska się ten profil za pomoc drewna. Brzeg taki jest dobrze zamocowany i nie powinien się wysuwać.
pomocą młotka; muszą to być sztyfty stalowe, jako że gwoździe w twardym drewnie mogą się łatwo wyginać.
Przykręcać śrubami będzie się wówczas, gdy podłoże okaże się zbyt twarde. Kładzie się wtedy szynę, zaznacza się punktakiem (jeżeli używa się go również przy innych wierceniach) i wierci się wiertarką udarową otwory, w których osadza się kołki i przykręca wkręty. Główki wkrętów muszą być dokładnie dopasowane, by nikt się nie skaleczył. Główki o gniazdach krzyżowych są lepsze od tych z podłużnym wrąbkiem.
4.7. Naprawa schodów
Macie Państwo stare, piękne schody. Z biegiem lat drewno zużyło się, schody skrzypią przy każdym kroku. Sąwychodzone i nieładne. Pojawia się pytanie: wymienić czy unowocześnić? Ani jedno, ani drugie, jako że usterki można stosunkowo łatwo usunąć.
109Mamy do zrobienia następujące rzeczy:
Q] Kupujemy otwornicę, napiłowujemy przedni brzeg stopni o dwa centymetry i część tę delikatnie odcinamy. Potem zaopatrujemy się w wyheblowane listewki z twardego drewna, odpowiadające grubością wysokości stopnia schodów plus 5 mm, zaokrąglone dwustronnie na jednej powierzchni. [7] Zamawiamy u rzemieślnika, bądź sami docinamy, kawałki sklejki o grubości 5 mm, odpowiadające opracowywanym stopniom. Przygotowane uprzednio zaokrąglone listwy przykręcamy do przedniej części stopni tak, by wystawały 5 mm ku górze. Śruby zostają zagłębione i wyszpachlowane. |j] Teraz należy wydeptaną i zużytą powierzchnię stopnia tak wyszpachlować dobrą masą szpachlówko-wą z żywicy syntetycznej, żeby zachowała w stosunku do przedniej listwy odstęp 5 mm. Po stwardnięciu ma-
... szpachlówka z żywicy wykładzina Profl1 syntetycznej dywanowa
1/
sklejka /
śruba

gwóźdź
podkładka z filcu stopień
Naprawa mocno wydeptanych stopni schodów
Przedni brzeg odcięty zostaje za pomocą pity - otwornicy, zamiast niego przykręca się i przykleja uprzednio dopasowaną listwę. Wy-chodzone części stopni wypełnia się szpachlówka z żywicy syntetycznej, równoległa do posadzki powierzchnia stopnia przykryta zostaje sklejką. Na to nakleja się teraz wykładzinę, naciągając ją na przedni brzeg i dodatkowo wzmacniając. Rozwiązanie to jest pracochłonne, ale efekt jest bardzo dobry.
110
sklejka parkiet szpachlówka
listwa profilowa kotek

stary stopień
Naprawa wydeptanych stopni schodów
Przednia część zostaje spiłowana i zastąpiona zamocowaną kołkami listwą profilową. Po wyszpachlowaniu wydeptanych miejsc nakleja się płyty ze sklejki. Na to nakłada się gotowy parkiet lub nakleja dywan.
sklejka szpachlówka parkiet
listwa profilowa

-podkładka pod ? spodnią część stopnia "przyśrubowanie^
Prostszy sposób naprawy wychodzonych schodów
Ponad spodnią częścią stopnia nacina się jego powierzchnię zewnętrzną. Następnie do tej spodniej części dokleja się listwę profilową, przyśrubowując ją do części górnej. Po wyszpachlowaniu wydeptanej powierzchni przykleja się warstwę ze sklejki, na którą zakłada się parkiet lub dywan.
sy kładziemy i dokręcamy płyty ze sklejki, śruby zagłębiamy i szpachlujemy.
[Tj Schody mają ponownie dawną formę, listwy i płyty są dobrze wygładzone. Teraz przyklejamy chodniki, które do spodniej strony stopnia są jeszcze dodatkowo przykręcone śrubami. Chodniki przykryją ślady remontu. Schody są znów jak nowe.
111sklejka szpachlówka parkiet

Klejenie wydeptanych schodów na pióro i wpust
Wydeptane schody zostają z przodu spiłowane, a po założeniu pióra dokleja się listwę. Po wyszpachlowaniu powierzchni dokleja się jeszcze warstwę ze sklejki, na którą układa się parkiet lub wykładzinę dywanową.
6 mm - fornir
wierzchnie dublowanie

doklejona listwa
Odnawianie zewnętrznej i spodniej części stopnia mocno zużytych schodów
Przód zewnętrznej części stopnia zostaje spiłowany. Wydeptane powierzchnie schodów opracowuje się za pomocą dłuta, doklejając w to miejsce dublowanie z wpustem. Na stopień nakleja się fornir grubości 6 mm, uprzednio wyszlifowany, albo płytę ze sklejki. Na zakończenie zakłada się listwę, wszystko wygładza i lakieruje. Tak opracowane schody nie różnią się potem niczym od nowych.
112
[T] Jeśli chcemy mieć ponownie stopnie drewniane postępujemy analogicznie, ale o wiele staranniej. Rysunki pokażą dalsze możliwości. Jeśli chce się uniknąć śladów przyśrubowywania, należy kleić zamiast przykręcania. Sztyfty stalowe nie pozostawiają wyraźnych śladów.
Co należy zrobić, gdy schody skrzypią?
Zalecane są dwa sposoby - odpowiednie dla różnych typów schodów:
[7] Otwarte schody są tak skonstruowane, że mają stopnie składające się jedynie z dwóch powierzchni ułożonych w stosunku do siebie prostopadle, są w nich prześwity. Przy tego rodzaju schodach przyśrubo-wuje się górną część stopni do deski licującej.za pomocą klinów z twardego drewna, przy czym jedna strona tych klinów smarowana jest dodatkowo substancją klejącą, by klin nie mógł wypaść. Drewno nie będzie się już o siebie ocierać i schody przestaną skrzypieć.
przyśrubowanie do deski licującej
Przeciwdziałanie skrzypieniu schodów
Usytuowane prostopadle do siebie części stopnia, stopnica i pod-stopnica, są połączone śrubami. Dodatkowo część górną przykręca się do deski licującej schodów. Za pomocą wąskiego klina, wysmarowanego na spodzie klejem, przykrywa się śruby. Wystającą część klina spiłowuje się płatnicą.


klin
przyśrubowanie na styku stolarki klin
stopień
śruba lico
113
listwa
?^; pionowe lico stopnia 7^
ramię dźwigni
drewno napinające
Klinowanie skrzypiących stopni schodów
W "obluzowane" miejsca zakłada się "wąskie" kliny z twardego drewna, wysmarowane po jednej stronie klejem. Wystający kawałek klina odcina się płatnicą. Schody przestają skrzypieć, ponieważ żadne luźne części już się o siebie nie ocierają.
kołek _J__
nieszczelne miejsce, zlikwidowane przez przykręcenie śruby


powierzchnia ocierania się elementów
śruba
Skrzypienie poziomej powierzchni drewnianych stopni (stopnicy) może być w prosty sposób usunięte, jeśli się ją właściwie przykręci do podstawy. Wkręt może zostać zamaskowany dublowaniem na kołku. Jednakże miejsce takie mimo wszystko jest widoczne, więc rozwiązanie to można zastosować wówczas, gdy potem dodatkowo rozłoży się na schodach wykładzinę dywanową.
114
Przyśrubowanie skrzypiącej podstopnicy
Na dolny stopień kładzie się drewno napinające, przy użyciu dźwigni podnosi się stopnicę usytuowanego powyżej stopnia. Następnie na styku tych dwóch usytuowanych w stosunku do siebie prostopadle części stopnia, stopnicy i podstopnicy, przykleja się drewno kątowe, tak je przyśrubowując, żeby było mocno zespojone z obydwoma elementami.

przyklejona
i dokręcona listwa
podstopnicą o zaokrąglonym brzegu
Likwidowanie skrzypienia podstopnicy
W kąt na styku stolarki wkleja się i przykręca listwę, która likwiduje ocieranie się o siebie elementów stopnia, a przez to także jego skrzypienie.
115
środek pieniący
wypełnienie
pianka
Usuwanie "hałasów" powstających przy chodzeniu po schodach zamkniętych z każdej strony
W środku stopnia nawierca się otwory, przez które podłoże schodów wypełnione zostanie syntetyczną pianką. Pianka rozprzestrzenia się i skleja wszystkie części. Nie mogą się one już więcej o siebie ocierać - skrzypienie ustaje; nie będą już także występować "dźwięki dudniące" powstające wskutek odbicia podczas stąpania.
|T| Schody zamknięte mają nie tylko drewnianą spodnią część, ale również przykrycie od strony tylnej. W tym wypadku w najmniej widocznych miejscach przy skrzypiących szczelinach wiercimy otwory i wypełniamy je syntetyczną pianką (pianka montażowa, dostępna na rynku materiałów budowlanych). Tworzywo to ma bardzo dobre własności klejące i trwale łączy elementy drewniane. Schody przestają skrzypieć.
116
4.8. Co robić, gdy w meblu lub desce zagnieździ się kornik lub inny szkodnik?
W codziennym życu towarzyszą nam różne zwierzęta. Mogą to być złote rybki, ale również pająki, myszy czy rozmaite "robaki" (korniki, kołatki /anobium puntatum/, mrówki, kleszcze).
Co możemy przedsięwziąć w ramach napraw domowych, gdy szkodniki niszczą nasz dom, mieszkanie i meble?
Z reguły trzeba sięgnąć po radę fachowca. W poszczególnych przypadkach, np. gdy silne korniki powoli, ale skutecznie niszczą nam balustradę domu,
CT) ro

Anobia larwa
(Anobium striatum 01.)

E
B \4\
E
E
T 1 I 1
E
-2.0

Lf)
o_
n ffT

I
di r i
chodniki
Owady, larwy i chodniki anobii, popularnie zwanej kołatkiem domowym
Ten owad, zwłaszcza zaś jego larwa, może się utrzymać również w normalnym klimacie naszych pomieszczeń mieszkalnych. Jego obecność odkrywa się poprzez pył z drewna, który pojawia się w niewielkich kupkach. Larwy zwalczamy w taki sposób, że w co dziesiąty otwór wstrzykujemy za pomocą strzykawki odpowiedni środek trujący. Mebel należy przy tym owinąć w folię i na długi okres pozostawić w nie używanym pokoju, po zdjęciu folii trzeba będzie jeszcze długo wietrzyć. ? . .,.;, ,._4 . :ii, ��-� ji\
117bez wątpienia kuracja z gorącym powietrzem jest ekonomicznym i ekologicznie właściwym środkiem. Doświadczony, prawdziwy fachowiec, gdyby potem nieuniknione okazało się zastosowanie trucizn, użyje ich tylko tyle, ile koniecznie potrzeba.
Co przedsięwziąć, gdyby przyszło nam mieszkać w mocno już "nadgryzionym" przez kornika czy kołatka domu? Czy zakładać truciznę i samemu narażać się na niebezpieczeństwo zatrucia? Niestety, pogląd, jakoby wiele trucizn, które zabijają insekty i grzyby, oszczędzało człowieka, okazał się błędny. Może więc lepiej byłoby pogodzić się ze stukaniem kołatka, zwłaszcza gdy jesteśmy pewni, że budy-nek i tak nas "przeżyje"._______________________
Mimo to pewne środki należałoby wziąć pod uwagę:
S Jeśli posiadamy mebel, z którego z powodu owa-w lub glistnicy sypią się trociny, powinno się zastosować zastrzyki z wypróbowanego środka ochronnego, by przepędzić kołatka. Środek ów, zgodnie z instrukcją, wstrzykuje się po prostu w otwory wylotowe. [7] Jeśli chce się wzmocnić działanie środka, należy go wstrzykiwać w co dziesiąty otwór wylotowy, a pozostałe zamknąć woskiem o odpowiednio dobranym kolorze. Następnie zawijamy mebel w folię, zaklejamy taśmą klejącą i pozostawiamy tak na tydzień. [T| Jeśli nie chce się nam zadać sobie tyle trudu, to umieszczamy mebel w plastikowym worku, wkładając do worka miseczkę z parującym środkiem ochronnym. Trucizna wsiąka potem stopniowo w mebel. Eksperyment taki należy przeprowadzać w nie zamieszkanym przez dłuższy czas pomieszczeniu, ponieważ ulatniające się trucizny mogą osiadać na tynku i szkodzić zdrowiu domowników.
118
\T\ Plaga mrówek w starych domach może być bardzo dokuczliwa. Stosowanie tutaj chemikaliów jest problematyczne; zazwyczaj ktoś jest na nie uczulony. Skuteczniejsze, aczkolwiek niezwykle pracochłonne, jest zamknięcie insektom dostępu.
Pewna babcia znalazła gniazdo i potraktowała je gorącą wodą. Po wielu podejściach w końcu to poskutkowało - mrówki były martwe, reszta wyprowadziła się.
Ta ostatnia metoda, jako biologiczna, poza mrówkami (czy osami) nie zaszkodzi nikomu, chyba, że się ktoś przy tym poparzy. Ale zabijać mrówki? Tego rodzaju rada może nie każdego zadowolić. Wielokrotne zaklejanie wszystkich otworów wylotowych zaprawą cementową również bywa skuteczne. Ale proszę nie stosować w tym celu materiałów celulozowych. Z nich te "bestie" budują sobie potem gniazda, a i zjadają to z przyjemnością.
4.9. Zakładanie i naprawa zasłon i rolet
Wystrój okna przeszedł w ostatnich czasach szczególne zmiany.
Teraz stosujemy nie tylko znane od dawna zasłony, ale również rolety, różnego rodzaju instalacje chroniące przed słońcem, markizy przy oknach balkonowych - często z wszelkimi dodatkami w rodzaju czujników światła, ciemności, naturalnie wyposażone w napęd elektryczny. Tak daleko nie zamierzamy sięgać. Zajmiemy się jedynie drobnymi usterkami, które mogą okazać się uciążliwe.
119WYMIANA PASÓW PRZY ROLETACH
Przeprowadzone w porę odnowienie pasów do rolet zapobiega późniejszemu dużemu nakładowi pracy, gdy wszystko od początku trzeba rozpinać i układać.
Należy postąpić w sposób następujący:
Odkręcić ostrożnie śruby mocujące przy brzegu rolety i zdjąć płytę pokrywy. Jeśli jest ona wytapeto-wana, to należy naciąć tapetę na krawędziach. Należy teraz dobrze się przyjrzeć, jak jest założony ten stary pas. Może być przykręcony śrubami, ale także zawieszony pętelką na haczyku. Nowy pas będziemy również przykręcać śrubami albo zawieszać.
Należy zwracać uwagę na kierunek zwijania. Przed zamocowaniem pasa na stałe musi zostać napięta sprężyna w rolecie lub też trzeba stworzyć naprężenie przeciw sile sprężyny. Koniec pasa napina się potem specjalnym zaczepem na wałku.
Następnie składamy obudowę rolety, a urządzenie wypróbowujemy, sprawdzając, czy wszystko dobrze funkcjonuje. W zależności od okoliczności naprężenie regulujemy. Na koniec skręcamy obudowę śrubami. Analogicznie postąpimy z wszelkiego rodzaju żaluzjami.
Zakładanie szyn profilowych
Szyny profilowe, karnisze z drewna, tworzyw sztucznych czy metalu, przymocowuje się kołkami. Szynę w tym celu należy przewiercić, wiercąc równocześnie odpowiednio głęboki otwór w podłożu. Następnie do otworu wprowadza się kołek z wkrętem tak głęboko, żeby górny brzeg kołka wypadał między profilem a sufitem.
120
Po odkręceniu śruby kołek wczepia się w sufit, główka wkrętu jest na tyle duża i o takim kształcie, że leży płasko na profilu.
Gdy przyłoży się szynę, pierwszy kołek dokręca się na środku, jeszcze raz wyrównuje się jej położenie, a potem wkręca się kołki na końcach. Jeśli zamocujemy szynę w ten sposób, można będzie bez trudu nawiercić i zainstalować pozostałe kołki.
Montaż rolet
Z jednej strony możliwość zaglądania nam do okien z ulicy lub z innych mieszkań może dotkliwie nam przeszkadzać, wówczas instalujemy rolety, z drugiej jednak strony często już zainstalowane wymagać będą naprawy. Rolety obracają się na resorowanym pręcie. Pręty mają różne długości, należy zdjąć pokrywę przy lewym pręcie, dociąć sobie ów pręt na pożądaną długość i z powrotem założyć pokrywę. W przypadku szerokich okien używać się będzie kilku rolet. Gdy docina się materiał na roletę, powinien on być o około 30 cm dłuższy niż wysokość okna, tak aby zawsze na pręcie zostało kilka warstw.
Rolety zamocowane są sztyftami lub klamrami o maksymalnej długości 4 mm. Oba uchwyty mogą być zamocowane kołkami zarówno na ścianie, jak i na suficie.
Materiał zwija się zawsze w kierunku pomieszczenia, a nie okna.
Przy zakładaniu rolety sprężynę napina się tak długo, aż rolowanie przebiegać będzie bez trudu.
Wieszanie rolet sznurkowych
Rolety sznurkowe zakładane są podobnie. Składają się one z materiału rolującego, do którego w re-
121gularnych odstępach po obu stronach przyszyte są kółka. W kółka te wewleczono sznurki.
U góry i na dole instaluje się listwy, które utrzymują system. Górna listwa przymocowana jest do ściany lub sufitu za pomocą kołków z wkrętami.
Za pomocą dwóch sznurków podnosi się rolety które układają się pod sufitem w fałdy.
Gałka lub uchwyt na framudze okiennej umożliwiają odłożenie sznurków względnie ich przywiązanie.
Omówiliśmy już, jak odnawia się ściany, sufity, wyposażenie mieszkania, drzwi i okna. Chcemy teraz zająć się pewnym nieprzyjemnym, a często występującym problemem.
122
5. Naprawy instalacji
Jest wiele typów instalacji: od doprowadzeń wody pitnej, rur i zaworów, poprzez ujęcia wody w kuchni, łazience i innych pomieszczeniach, prysznice i termy, aż do odpływu. Do tego dochodzą jeszcze instalacje gazowe i elektryczne oraz cafy szereg problemów z różnego rodzaju ogrzewaniem.
Przy dotychczas omawianych naprawach problem bezpieczeczeństwa sprowadzał się do tego, że nikt nie powinien był spaść z drabiny i zranić się, ale także żadna z połączonych raz części nie powinna była odpaść. Przy pracach instalacyjnych zagrożenie jest większe - może nawet być śmiertelne. Nawet dobrym fachowcom może się zdarzyć, że przez niefortunną zamianę dwóch kabli narażą życie wielu ludzi; o ileż nie-bezpieczniejsze może być postępowanie laika! Będziemy musieli tutaj starannie wyjaśnić, na co możemy sobie pozwolić, a na co nie.
5.1. Naprawa doprowadzenia wody pitnej
W ramach "napraw domowych" oczywiście nie wymieniamy rur, nie zakładamy nowych podłączeń ani nie przeprowadzamy innych robót instalacyjnych. Do tego potrzebna jest obszerna fachowa wiedza, której nie możemy przekazać w naszym "przyspieszonym kursie". Pod pewnym względem byłoby to nawet niebezpieczne - nie tylko dlatego, że ktoś mógłby ulec ciężkim obrażeniom, ale także z punktu widzenia mo-
123żliwych awarii: przeciekająca z powodu nieprawidłowego zamontowania rura może spowodować poważne szkody, często na wielu piętrach i w wielu mieszkaniach. Tym, co pozostaje w granicach możliwości każdego, jest właściwie jedynie wymiana uszczelek w zaworach. Zawory, zwane również kurkami w kranach - są różnorodne i zróżnicowane pod względem konstrukcji, w związku z czym nie można tutaj dać żadnej uniwersalnej "recepty". Pomimo to omówimy ogólne zasady postępowania z cieknącym kranem.
Dokręcanie muterki trzpienia
Gdy spomiędzy trzpienia kurka i główki wycieka woda, należy postąpić w sposób następujący:
Kurek bez zakręcania dopływu wody, odkręca się najdalej, jak to tylko jest możliwe. Następnie za pomocą śrubokręta odkręca się nakrętkę mocującą pokrętło.
Za pomocą klucza do śrub, używając ręcznika jako ochrony w wypadku uszkodzenia, odkręca się główkę ściągając ją razem z pokrętłem. Teraz kluczem do śrub dokręca się o pół obrotu sześciokątną muterkę na odsłoniętym trzpieniu zaworu, nie używając zbyt dużej siły.
Teraz nasadza się prowizorycznie pokrętło i sprawdza, czy daje się ono lekko przekręcać i czy już nie wycieka woda. Jeśli tak właśnie jest, można główkę założyć i zamocować prawidłowo pokrętło.
Gdy zakręcanie kranu idzie zbyt ciężko, muterkę można lekko poluzować. Jeśli zaś wciąż cieknie woda, muterkę trzpienia należy podkręcić do góry, a do dławika wcisnąć pakuły uszczelniające. Następnie powtarza się opisaną wyżej próbę.
124
Naprawa kurków w kranach
1. Poniżej wypływu wody zamyka się zawór zabiezpieczający; jeśli takiego nie ma, należy zamknąć doprowadzenie wody do mieszkania.
2. Przy pokrętle zaworu zdejmuje się nakrętkę mocującą wraz ze znajdującą się pod nią śrubą. Pokrętło należy zdjąć. Śrubki mocujące często usytuowane bywają również z boków.
3. Zdjęcie pokrętła umożliwia przyjrzenie się przyśrubowaniu dławika.
4. Dławik często daje się uszczelnić przez podkręcenie, jeśli to się nie udaje, należy odkręcić śrubę i założyć materiał uszczelniający.
5. Za pomocą szmaty i obcęgów do rur zdejmuje się lub odkręca części zaworu.
6. Należy zdjąć nakrętkę mocującą uszczelkę zaworu, uszczelkę tę wymienić, a nakrętkę z powrotem założyć. Skręcenie zaworu następuje przez wykonanie poszczególnych czynności w kolejności odwrotnej.
Naprawa uszczelnień zaworów odcinających dopływ wody
Zawory skonstruowane są różnorako. Często pod-krętło podtrzymywane jest jedną śrubą mocującą od góry. Wówczas za pomocą śrubokręta delikatnie usuwa się osłonkę i odkręca śrubę.
Jak należy postąpić przy wymianie uszczelnień zaworu lub kurka?
Najpierw zamyka się dopływ wody przy górnym zaworze. Przy zaworze wylotowym rury zostają opróż-
125

nione. Dopiero wówczas uszczelka, która umieszczona jest przy zamkniętym zaworze na grzybku, może zostać wymieniona.
Za pomocą klucza do śrub - stosując ochronę z tkaniny - odkręcamy i zdejmujemy górny korpus zaworu.
Teraz mamy już dostęp do miejsca z uszczelką; widzimy, że uszczelka przymocowana jest do grzybka małą nakrętką. Grzybek przytrzymuje się obcęgami, a kluczem odkręca się muterkę.
Zdejmujemy uszczelkę, a w jej miejsce zakładamy nową. Muterkę przymocowujemy z powrotem dokładnie, ale nie za mocno. Jej gwinty można łatwo naoliwić.
Ręką dokręcamy górny korpus zaworu, następnie zaś poprawiamy kluczem. Zawór należy wypróbować i w razie potrzeby dokręcić muterkę trzpienia.
W ogólnych założeniach naprawa wszystkich zaworów instalacji wodno-kanalizacyjnych przebiega w podobny sposób. Odnosi się to zarówno do nowoczesnych zaworów czerpalnych, mieszanych, odcinających dopływ wody, jak i innych.
Naprawa płuczki (spłuczki) ustępowej
Jeśli w zbiorniku płuczki stale spływa woda, należy postąpić w sposób następujący:
Przed naprawą należy zakręcić wodę albo podciągnąć pływak tak wysoko, żeby dopływ wody był powstrzymany. Niektóre zawory mają specjalne śruby, za pomocą których można zamknąć dopływ wody.
Pokrywa płuczki zamocowana jest jedynie klamrami, daje się więc łatwo zdjąć. Po lewej stronie widzimy teraz zawór dopływowy połączony prętem z pływakiem. Gdy pływak podniesiony jest wysoko ku górze, woda nie może już wpływać, nawet jeśli się go odsta-
126
wi. W środku znajduje się dzwon lub trzpień spustowy płuczki, zaopatrzony w uszczelkę.
Dzwon płuczki odczepiamy z ramienia dźwigni i wyciągamy. W jego dolnej części znajduje się stara uszczelka, umieszczona w rowku. Wyciąga się ją i zakłada się w jej miejsce nową. Musi ona nie tylko dokładnie pasować, ale również być dobrze nasadzona.
W ten sposób właściwie mamy załatwioną sprawę wymiany uszczelnienia. Teraz już tylko wypróbowuje-my, czy wszystko jest w porządku. Kwestią kłopotliwą jest jedynie to, by dostać prawidłową uszczelkę, proszę kupować zawsze o kilka sztuk więcej; są to wydatki groszowe. Ma się wówczas nie tylko zapas w razie potrzeby, ale jeszcze wzór, gdy konieczne stanie się założenie nowej uszczelki.
Jeśli zawór, przez który woda dopływa, nie jest sprawny, należy całkowicie zamknąć dopływ wody.
Z uwagi na różne rodzaje konstrukcji, zaleca się następujące postępowanie:
Należy odkręcić ostrożnie część po części, ponumerować je i naszkicować prawidłowe ich ułożenie.
Jeśli części lub uszczelki nie są typowe, należy je zabrać ze sobą do sklepu jako wzór. Jeśli się takie posiada, to należy zamontować z powrotem zawór, stosując kolejność odwrotną do poprzedniej.
Właściwie przy wszelkiego rodzaju trudnych czynnościach należałoby postąpić w taki sposób. Można dzięki temu zaoszczędzić wiele pracy i nerwów! O Poza tym: pływak w zbiorniku płuczki ma regulowaną wysokość. Do każdorazowego spłukiwania nie potrzeba tak wielu litrów wody; proszę to po prostu wypróbować! Jeszcze jedna rada: jeśli go Państwo nie macie, to rozejrzyjcie się za specjalnym "urządzeniem do oszczędzania wody", które może być zamontowane do wzoru bądź trzpienia płuczki. W zależności
127od wielkości rodziny można w ten sposób zaoszczędzić około 10 do 20 kubików wody rocznie. To mogłoby się - w zależności od ceny wody - już opłacać.
Odwapnianie rur, zaworów i innych części
Odwapnianie rur, zaworów itp. jest konieczne dlatego, że potem, gdy woda podgrzewa się do ponad 55 �C, odkłada się "kamień wodny". Do tego momentu niewidoczne, rozpuszczone w wodzie sole, osadzają się i twardnieją. To zdarza się również w wypadku kurków; przede wszystkim jednak w prysznicach, gdzie na główce sitka odkłada się więcej wapna, co zmniejsza strumień wody w prysznicu.
Rada: Proszę przygotować gorącą kąpiel octową i zamoczyć w niej części z wapiennym osadem. Po kilku godzinacgh proszę je wyczyścić szczotką i zanurzyć w nowej kąpieli octowej. Jest to lepsze niż wciskanie do dziurek gwoździ (grozi uszkodzeniem wylotu wykonanego np. z chromu). Główki prysznica można potem wymienić, jeśli tylko starych nie daje się już naprawić lub też jeśli nie jesteśmy ze starego prysznica zadowoleni.
Postępowanie jest w tym wypadku stosunkowo proste:
Główka prysznica przymocowana jest do węża za pomocą "muterki wylotowej". Odkręca się ją przy użyciu obcęgów do prac wodno-kanalizacyjnych. Można następnie pójść do sklepu z wężem prysznica lub z nim samym i dobrać część najlepiej pasującą W razie konieczności trzeba się będzie również zadowolić samą muterką wylotową.
128
Poza tym - należy ze sobą zabierać do sklepu także zatyczki ("korki") do wanny lub zlewu. Używane do ich wyrobu materiały syntetyczne przy zetknięciu się z określonymi substancjami, mają tę właściwość, że twardnieją bądź nawet zmniejszają się. Przekonacie się Państwo, że nowe korki będą miafy obwód o ok. 1 mm większy niż te stare.
5.2. Czyszczenie zapchanego
odpływu Bn
Nie należy od razu sięgać do ciężkich chemikaliów, ani usuwać tej usterki za pomocą mocno działających kwasów czy zasad! To może się źle skończyć. Tego rodzaju substancje nie tylko mocno zanieczyszczają środowisko, mogą także uszkodzić metale, powierzchnie emaliowane lub uszczelki! W takich okolicznościach może dojść do bardzo kosztownych napraw!
Inne metody są mniej szkodliwe i bardziej efektywne.
Używanie przyssawki przepychacza
Bierze się wilgotną szmatkę, zatyka gruntownie odpływ i wypełnia się zlewozmywak bądź umywalkę do połowy wodą.
Przy dostępie powietrza metoda ta nie funkcjonuje - wówczas spręża się i naciska powietrze, a nie wodę. Powietrze działa na zasadzie poduszki. Przy użyciu ciśnienia wody można za pomocą przepychacza bezpośrednio zlikwidować awarię, na zasadzie działania ciśnienia i podciśnienia.
Gdy się to udało, i woda spływa, trzeba gruntownie spłukać urządzenie wodą, by rurę rzeczywiście udrożnić i oczyścić.
129Otwieranie i czyszczenie syfonu kanalizacyjnego
Jeśli nie przywróci się swobodnego przepływu wody za pomocą przepychacza, trzeba otworzyć znajdujący się pod umywalką syfon.
Przy tym należy postępować w sposób ?'*
następujący:
O Najpierw pod syfonem umieszczamy puste wiadro, do którego będzie mogła ściekać woda. Syfon w najniższej jego części posiada korek rewizyjny albo też owa dolna część, wygięcie zwane osadnikiem, daje się odkręcić.
O Za pomocą obcęgów do rur można odkręcić mu-terkę przy zamknięciu wodnym i wyjąć korek rewizyjny albo też zdjąć osadnik.
O Grubsze nieczystości można po prostu wyjąć łyżką, resztę oczyścić szczotką do butelek.
Przepychanie za pomocą spirali czyszczącej
Po zastosowaniu powyższej metody istnieją znowu dwie możliwości: albo woda spływa, albo wciąż jeszcze nie spływa.
W tym ostatnim wypadku należy sięgnąć po bardziej radykalny środek:
O Wetknąć do rury spiralę z drutu i tak nią kręcić, by przepchać nieczystości.
O Należy dostawać się do rury tak długo i tak głęboko, aż wreszcie uzyska się przepływ.
Czyszczenie odpływów przy muszli klozetowej
O W żadnym wypadku nie można nieczystości usuniętych ze zlewu wrzucić do muszli klozetowej, której odpływ jest trudniejszy do przeczyszczenia.
130
Podstawowe możliwości czyszczenia odpływu umywalki
1. Pod kolankiem w odpływie znajduje się osadnik, w którym odkłada się brud, a także drobne części. Tę metalową lub plastikową część czyścimy szmatką, odkręcając pojemnik za pomocą obcęgów do prac wodnokanalizacyjnych i opróżniając go. Należy podstawić wiadro!
2. W tym wypadku zamiast osadnika odkręca się i opróżnia zamknięcie wodne.
3. Przy zastosowaniu korka rewizyjnego nie trzeba na tym odcinku odkręcać połączeń, jest on też pewniejszym zabezpieczeniem przed wypływem wo-
dy-

O Można spróbowć użyć przepychacza. Jednakże powinien on mieć ponad przyssawką okrągłą metalową płytkę, żeby przyssawka nie mogła się obracać podczas ruchów do góry i na dół. O Jeśli to nic nie pomaga, pewną szansę daje jeszcze spirala z drutu. Ostrożnie wsuwamy ją do otwartego wlotu przewodu odprowadzającego, a przy tym
131stale nią obracamy. Oczywiście tylko wówczas, jeśli jest tam wlot otwarty, jako że muszle skonstruowane mogą być różnie.
Jeśli to wszystko nie zadziała, pozostaje jedynie hydraulik. Musi on wówczas usunąć przeszkodę z rury-
5.3. Naprawa centralnego ogrzewania
Jeśli jest się najemcą lokalu, nie powinno się naprawiać centralnego ogrzewania. Jest to obowiązek właściciela lub administratora. Nawet gdy ma się ogrzewanie etażowe, przedkłada się w wypadku awarii umowę o dozorze nad nim.
Ale o pewnych niewielkich pracach naprawczych warto przynajmniej mieć pojęcie.
Odpowietrzanie kaloryferów
Odpowietrzanie kaloryferów konieczne jest wówczas, gdy zaczynają "hałasować" albo też jeśli po prostu nie są odpowiednio dobrze nagrzewane.
O Ponieważ przy ogrzewaniu zawsze uwalnia się powietrze bądź mieszanina gazów, żebra kaloryfera mogą stale wypełniać się powietrzem, które trzeba będzie odprowadzać.
O W górnej części kaloryferów znajdują się śruby odpowietrzające, które otwiera się przeciwnie do zaworów grzejnika.
O Po otworzeniu zaworu pod ciśnieniem może wydostawać się nie tylko powietrze, ale i zimna woda. Dlatego zawsze należy mieć przygotowaną miskę lub wiadro.
132
Jeśli z zaworu odprowadzającego powietrze wydostaje się tylko woda, to zakręca się go do momentu, w którym nie będzie już wypływać ani jedna kropla. O Delikatnego gwintu zaworu nie można zbytnio nadwerężać, bo łatwo go uszkodzić. Wówczas konieczna stałaby się jego kompletna wymiana. Jeśli taki przypadek nastąpił, należy zawór odkręcić kluczem do śrub i wymienić, przy czym trzeba uważać, by nie zabrakło tam uszczelki.
Jeśli nie jesteśmy fachowcem, lepiej nie wykonujmy przy ogrzewaniu żadnych prac poza odpowietrzaniem. Z reguły więcej można stracić niż zyskać.
Wyjątek: Jeśli ktoś bawił się wyłącznikami i zaworami, powinien umieć doprowadzić je do stanu wyjściowego.
Można posłużyć się tutaj instrukcją obsługi, można też uprzednio naszkicować, jak dane wskaźniki i wyłączniki są ustawione, gdy sprzęt jest w porządku. Taki szkic pomaga szybko i pewnie przywrócić stan "pierwotny". Często wystarczy tylko wciśnięcie automatycznego bezpiecznika. Jeśli zostanie on jednak ponownie wybity, należy powiadomić fachowca.
Termoizolacja we wnękach kaloryferowych
W jednej jeszcze dziedzinie nawet laik może dokonać usprawnień: w zakresie niepotrzebnego promieniowania grzejnika na ścianę.
Należy przy tym zwrócić uwagę na następujące rzeczy:
Wnęka kaloryferowa jest jednym z najsłabszych punktów w termoizolacji domu. W tym miejscu bowiem ściana jest cieńsza.
133Jeśli na ścianę za kaloryferem przyklejona zostanie lustrzana folia aluminiowa, odbija ona ciepło i pokój jest szybciej nagrzany, do utrzymania właściwej temperatury zużywa się mniej energii.
Jeszcze korzystniej jest zainstalować wraz z folią aluminiową warstwę twardej pianki, uzyskuje się bowiem w ten sposób lepszą termoizolację. Jednak warstwa ta może być tylko tak gruba, żeby pomiędzy ścianą i grzejnikiem utrzymana została przerwa na około 5 cm.
5.4. Wymiana elementów oświetlenia
O pojęciach "naprawa" i "odnawianie" już powiedzieliśmy, gdy chodzi zaś o sprawę bezpieczeństwa, przedstawione dotychczas uwagi są nadal obowiązujące. Kwestia ochrony przed nieszczęśliwym wypadkiem będzie mieć zawsze pierwszeństwo przed usunięciem usterki!
Przy wymianie elementów oświetlenia należy zachować szczególną ostrożność. Zagrożenie wypadkami może być dwojakie: po pierwsze szkody mogą być spowodowane przez zwarcie, po drugie można np. spaść z drabiny albo też - co byłoby jeszcze gorsze -zdarzą się obydwie te rzeczy naraz.
Wymiana żarówek
Nawet wymiana zwykłej żarówki może okazać się niebezpieczna.
Dlatego najpierw należy odciąć dopływ prądu do urządzenia. W przypadku lampy stołowej wyciągamy wtyczkę z gniazdka, przy lampie sufitowej bądź kinkietach wykręcamy lub wyłączamy bezpieczniki.
134
Dopiero wówczas można bezpiecznie wymienić żarówkę. Warto używać przy tym ścierki lub innego kawałka tkaniny: z jednej strony lampa może być jeszcze gorąca, z drugiej zaś używając ścierki nie pozostawimy żadnych tłustych plam.
Nie należy wkręcać żarówek mocniejszych niż używane poprzednio.
Pobór mocy prądu określić można po oznakowaniu przy lampie lub na stelażu - np. 60W. Jeśli założy się zbyt mocną żarówkę, może to spowodować przegrzanie kabla i innych części elektrycznych, a w rezultacie doprowadzić do zwarcia.
Należy zwracać uwagę na wydzielanie przez lampę ciepła; przy silnych żarówkach może ono być tak duże, że otoczenie zaczyna się palić. W ten sposób może powstać wiele szkód.
Jeśli żarówka w lampie jest widoczna na zewnątrz, należy wybrać przy wymianie żarówkę z matowego szkła. Lampy kryptonowe wypełnione są gazem szlachetnym i są mniejsze. Specjalne żarówki posiadają trwałość znacznie większą od zwykłych i mogą wprowadzać znaczne oszczędności w zużyciu energii elektrycznej.
Gdy podczas wykręcania żarówki rozbije się szkło lub też już wcześniej zostało ono rozbite, to wówczas gwint żarówki ujmuje się izolowanymi, zabezpieczonymi szpiczastymi obcęgami i wykręca się go w lewo.
Wymiana starterów w świetlówkach
Innym rodzajem lamp są świetlówki. Dzisiaj można już dostać takie, które wkręcone mogą być do normalnej oprawki (E 27); oszczędzają około 75% energii i mają pięciokrotnie dłuższą trwałość niż normalna żarówka.
Dla standardowych świetlówek potrzebne są jednakże specjalne instalacje.
135Co należy wiedzieć o świetlówkach:
[7J Świetlówki wydzielają bardzo małe ilości ciepła, potrzebują jednak własnego "startera". Służy on do zainicjowania i do ograniczania przepływu prądu w układzie wyładowczym. Istnieją startery normalne i startery przyspieszone z bezpiecznikami, redukujące czas zapalenia o połowę. "Brzęczące" startery wyjmuje się przez wykręcenie, a następnie wymienia. \J] By wyjąć samą lampę, wykonuje się nią jedną czwartą obrotu, a następnie wyciąga sieją. Często, by dostać się do startera, trzeba wcześniej wyjąć lampę.
Problem bezpieczników
Bezpieczniki - o ile nie wymieniło się ich jeszcze na automatyczne - należy wymieniać. Specjalne wkładki zapobiegają wkręcaniu zbyt mocnych korków. Należy odkręcić oprawkę, wymienić umieszczony w jej środku bezpiecznik i całość z powrotem wkręcić.
Z reguły stosuje się jednak już dzisiaj nowoczesne bezpieczniki, w których trzeba jedynie wcisnąć lub przychylić wyłącznik.
Uwaga:
Część "elektryczna" tej książki początkowo planowana była jako znacznie obszerniejsza. Jednak wspólnie z konsultantami-fachowcami doszliśmy do wniosku, że opisywanie specjalistycznych prac elektrycznych w poradniku domowym byłoby nieodpowiedzialne. To samo odnosi się do Państwa: próba podjęcia się tego rodzaju prac i ich wykonywanie obciąża Państwa odpowiedzialnością za ich konsekwencje! Wzywajcie więc fachowca albo oddawajcie do naprawy uszkodzony sprzęt. Ostatecznie jest to lepsze i tańsze oraz uwalnia od ryzyka związanego z pracami przy elektryczności.
136
Byłoby jednak błędem stałe wciskanie wyłącznika, gdy bezpiecznik zostanie wybity. Wskazuje on bowiem na przeciążenie sieci elektrycznej, należy więc najpierw usunąć przyczynę. I w tym wypadku z reguły bywamy już bezradni - potrzebna jest pomoc fachowca.
5.5. Konserwacja urządzeń gazowych
Nieustannie słyszy się o nieszczęśliwych wypadkach, które spowodowane zostały przez ulatniający się gaz. Dlatego też już na początku wyjaśnimy sobie rzecz podstawową: wymiana uszczelek termostatów i roboty przy sieci gazociągowej to prace, które należy zostawić fachowcom! Nam pozostaje stosownie do stanu rzeczy czekać i rozpoznać niebezpieczeństwa, na jakie poszczególne urządzenia mogą nas narazić.
Nowoczesne piece gazowe posiadają bezpieczniki, .dzięki czemu po wygaśnięciu płomienia gaz nie może się już ulatniać. Stare piece takich bezpieczników nie mają; jako że przebudowa nie jest tutaj możliwa, piece takie są ryzykowne. Nowoczesne piece są odpowiednie do wszelkiego rodzaju gazów.
Bezpieczniki składają się zazwyczaj z termoele-mentów: gdy przyciska się wyłącznik przez około minutę, powoduje się ich dostateczne nagrzanie, przy wygaśnięciu płomienia bezpiecznik znowu się połączy i zamknie zawór.
Takie połączenie powodują także wyłączniki pieca; gdy się je przekręci, zawór zostaje zamknięty. Palniki i ich pokrywy dają się łatwo podnieść i oczyścić.
137Pomimo wyłącznika fachowiec powinien piec zapalić i odpowiednio wyregulować, by osiągnąć maksimum bezpieczeństwa.
Palniki i ich pokrywy czyści się wilgotną szmatką, a jeśli to konieczne, także szczotką. Również włókna stalowe i drobny papier ścierny bywają przydatne, podobnie jak płyny i środki czyszczące.
Termostaty piekarników sprawdza się poprzez włączenie tych urządzeń na około 10 minut, nastawiając je na największe grzanie. Płomień powinien być wówczas również duży. Gdy przekręci się wyłącznik na najmniejszy ogień, efekt powinien być widoczny natychmiast. Jeśli występują jakieś zakłócenia, należy wezwać fachowca.
Eksplozje gazowe mają dużą siłę niszczenia. Jeśli poczuje się gaz, nie powinno się używać żadnych wyłączników, należy otworzyć wszystkie okna oraz wezwać pomoc korzystając z najbliższego telefonu (ale nie ze znajdującego się w tym samym pomieszczeniu, z uwagi na niebezpieczeństwo zaiskrzenia!).
5.6. Naprawa okładzin !
ceramicznych w kuchni i w łazience
Gdy łazienka lub kuchnia wyłożone są kafelkami, podczas wszelkiego rodzaju napraw bądź przez nieuwagę można je uszkodzić.
Przy likwidacji tego rodzaju uszkodzeń postępuje się w sposób następujący:
O Gdy na ścianie uszkodzona jest tylko jedna płytka, a w zapasie mamy identyczną, należy najpierw wyjąć tę uszkodzoną, posługując się przy tym dłutem i młotkiem.
138
O Potem usuwamy znajdujący się pod spodem klej do okładzin, sięgając niezbyt głęboko, jako że zagłębienie, które będzie nam tutaj potrzebne, może mieć najwyżej 10 mm grubości.
O W plastikowym naczyniu, zgodnie z instrukcją, rozrobić należy klej i wysmarować nim zagłębienie za pomocą szpachelki.
Klej nanosimy także na tylną stronę płytki ceramicznej - łącznie więc powinno się go użyć tyle, by płytka usytuowana była na równi z otaczającą ją powierzchnią ściany.
O Teraz należy płytkę docisnąć (wystarczy "siła pięści"). Gdy da się za dużo zaprawy lub kleju, uderzenia w niczym nie pomogą - najwyżej pęknie płytka. O Dopiero gdy klej (zgodnie ze wskazówkami producenta) w pełni stwardnieje, fugi wypełnia się masą o pożądanym przez nas kolorze. Fugi wypełnia się wzdłużnie, a resztki masy zmywa się z płytek gąbką, używając dużej ilości wody.
Kto postępuje w taki sposób, uzyskuje piękny efekt; po pewnym czasie naprawianego miejsca nie można już rozpoznać.
W podobny sposób powinno się postąpić, gdy do wymiany kwalifikują się uszkodzone płytki okładziny podłogowej albo też popękany kamień naturalny. Przy małej ich ilości nie będziemy z reguły używać zwykłego cementu, lecz klej lub zaprawę do zagłębień.
Do polerowania okładziny podłogowej można użyć kawałka drewna.
Ważne na przyszłość: należy zawsze kupować o kilka płytek więcej; nigdy nie wiadomo, czy potem będzie jeszcze można dostać identyczne.
1395.7. Uszczelnianie instalacji
Urządzenia łazienkowe i toalety powinny być przy ścianach i w miejscach ich osadzenia dobrze uszczelnione, w przeciwnym bowiem razie woda przedostaje się w szczeliny i powoduje osadzanie się pleśni.
W takich miejscach zwykle już po krótkim czasie występują usterki, ponieważ różne substancje mają zróżnicowaną zdolność wydzielania ciepła. Z uwagi na tę ich właściwość powstają pęknięcia. Podobny problem omawialiśmy w rozdziałach o oknach i drzwiach. Masy uszczelniające o odpowiednich własnościach można nabyć w handlu w różnych kolorach, sprzedawane są one w tubkach.
Przy uszczelnianiu postępujemy według następujących zasad (dotyczy szczelin o maksymalnej szerokości 8-20 mm):
O Uszkodzone masy uszczelniające należy dokładnie wyjąć, a miejsce oczyścić szczotką. Przy porowatym podłożu konieczne będzie gruntowanie, podkład. O Głębokie szczeliny wypełniać się będzie odpowiednimi materiałami np. pianką poliuretanową. Masa szczelinowa nie powinna w żadnym wypadku przyczepić się do podłogi: w tym celu wycinamy z folii polietylenowej pasek o odpowiedniej szerokości i kładziemy go tam dla osłony.
O Po takich przygotowaniach w pojemniku ze środkiem uszczelniającym odcinamy "dziubek", pojemnik umieszczamy w wyciskaczu. Początkowo wypełniamy małe szczeliny, potem zaś po powiększeniu otworu przez wykonanie dodatkowego nacięcia, zabieramy się do tych szerszych. -
140
O Teraz zabezpiecza się szczeliny po obydwu stronach karbowaną taśmą. Oczywiście nie powinno się po nich chodzić. Wanny, podłączenia toaletowe itp. spłukuje się dookoła. Takie zabezpieczenie potrzebne jest ze wszystkich stron, nie tylko z tych bezpośrednio widocznych.
O Świeżą masę uszczelniającą wygładzamy palcami przy użycu niewielkiej ilości wody mydlanej, następnie zdejmujemy pasy taśmy papierowej. Nawet jeśli stykają się ze sobą materiały tego samego rodzaju, np. kafelki, powinno się dokładnie opracować szczelinę pomiędzy nimi.
Zanim masy uszczelniające całkiem stwardnieją może minąć kilka dni. Najbliższe zadanie polega więc na znalezieniu właściwego przykrycia czy innego środka ochronnego; w handlu jest wiele różnych przedmiotów, których zastosowanie można tutaj wziąć pod uwagę. Nie należy też za wszelką cenę wycierać masy z zabrudzonych miejsc, gdy jest ona jeszcze w stanie plastyczno-płynnym; po zakończeniu reakcji utwardzających brudne miejsca można dokładnie oczyścić nożem lub szpachelką.
5.8. Izolacja termiczna i akustyczna rur
Długość rur w instalacjach i ich niewystarczająca izolacja powodują przy doprowadzeniu ciepłej wody znaczne straty energii. Ma to miejsce przede wszystkim wówczas, gdy instalacja poprowadzona jest bezpośrednio przy ścianach i przez nie ogrzewane, lub słabo ogrzewane, pomieszczenia. W wypadku instalacji zimnej wody izolacja nie stanowi ochrony przed zamarznięciem, ale przed osadzaniem się skro-
141plonej pary, która przez nadmierne nawilżanie spowodować może szkody. Ciepłe powietrze zawiera dużo pary wodnej, która mogłaby kondensować się na rurach.
Rury można izolować prostymi środkami - po pierwsze materiał izolujący owija się i mocuje wokół rury, po drugie zaś do ochrony przed stratą ciepła doskonale nadają się gotowe izolacje, dostępne w handlu. Te materiały pomagają również w tłumieniu hałasu; dźwięk odbija się w nich tak długo, aż ów hałas przemieni się w energię cieplną i już nie przeszkadza. Poza krótkimi otwartymi rurami izolowanymi w sprzedaży dostępne są również "wężowe", długości 30 m, które mogą być cięte według potrzeb.
Rury i ich kawałki są bądź to wklejane w szczelinę, bądź też zaślepiane specjalną taśmą. Stosowane są również bezszczelinowe połączenia piankowe oraz mankiety z włókna mineralnego, stanowiące rodzaj przypinanej osłony z PCV.
Coraz bardziej popularne staje się piankowe wypełnienie pomiędzy rurami centralnego ogrzewania. W tym wypadku powierzchniowa osłona służy zarówno izolacji termicznej, jak i akustycznej.
5.9. Konserwacja instalacji
Przy centralnym ogrzewaniu etażowym bądź też przy instalacjach opracowywanych na indywidualne zlecenie można zawrzeć po dostawie i montażu umowę o konserwację; z reguły raz w roku przychodzi wówczas specjalista i sprawdza urządzenia, uzupełnia i wymienia zużyte części.
Zarówno dla klientów, jak i dla przedsiębiorstwa układ taki jest opłacalny; pojedyncza wizyta, np. w wypadku awarii ogrzewania kosztuje znacznie więcej niż
142
regularny dozór. To oznacza, że umowa o konserwację pozostaje najlepszą formą dbania o tego rodzaju urządzenia.
Ale mimo to, pozostaje nam jeszcze wiele do zrobienia:
O Dlaczego nie wymienić raz w roku uszczelek przy zaworach i płuczkach (por. s. 123) - wszystkich za jednym zamachem! Tylko raz rozpakowujemy wówczas narzędzia, tylko raz starać się będziemy o potrzebne drobne części; potem przez rok nie będzie już kapało z żadnego kranu. Zróbmy to łącznie z generalnymi porządkami!
O Dlaczego by nie przepompowywać regularnie za pomocą przyssawki przepychacza wszystkich odpływów, skoro i tak muszą one kiedyś zostać przeczyszczone (por. s. 129). Potem już instalacje wodno-kana-lizacyjne na pewno nie będą tak zapchane, by trzeba było sprowadzać "ciężki sprzęt" i fachowca. O Dlaczego nie odpowietrzać wszystkich kaloryferów regularnie w sezonie grzewczym (por. s.132)? Trochę wysiłku, ale za to wszystkie pomieszczenia będą ciepłe, a kaloryfery zyskają pełną sprawność. Nakład czasu będzie mniejszy, gdy będziemy pracować "seryjnie".
O Dlaczego nie przeznaczyć raz w roku kilku godzin na ulepszenie wszystkich uszczelnień za jednym zamachem, przy drzwiach, oknach, w łazience i kuchni, w ubikacji (por. s. 98)? Rozpoczęta tubką masy uszczelniającej wysycha i twardnieje, jeśli nie zużyje się jej od razu do końca.
O Dlaczego nie odwapnić wszystkich pryszniców i innych zagrożonych osadem urządzeń - wszystkich naraz, aby nie denerwować się potem, gdy prysznic ledwie cieknie (por. s.129)?
143O Dlaczego by nie zmienić co trzy lata węża gumowego w pralce automatycznej, zanim się zepsuje i spowoduje zalanie mieszkania (por. s.172)?
Jest wiele takich "dlaczego", które należałoby rozważyć. Proszę sporządzić dla własnego mieszkania indywidualną, służącą tylko Państwu listę kontrolną, według której będzie można przy porządkach wiosennych przeprowadzić tego rodzaju prace konserwatorskie.
Do tego konieczne jest planowanie, pewien system porządkowania. Tutaj omówione zostały jedynie instalacje. Ale w mieszkaniach jest jeszcze wiele takich obszarów, gdzie potrzebna jest stała konserwacja. Porządek może zaoszczędzić wiele czasu, zarówno przy przygotowywaniu i przeprowadzaniu napraw, jak też przy profilaktyce i ochronie przed nieszczęśliwym wypadkiem.
Czy nie opłaciłoby się jednak trochę nad tym pomyśleć?
144
6. Usuwanie plam i drobnych usterek
Problem napraw domowych, które mogą zostać przeprowadzone we własnym zakresie, obejmuje także wywabianie plam i usuwanie drobnych usterek. Już omawiając malowanie i tapetowanie ścian i sufitów poruszyliśmy problem uszkodzeń, zadrapań, rys i dziur (por. s. 145), (podobnie zresztą jak w części poświęconej lakierowaniu (por. s. 61).
Pozostaje jeszcze wiele takich "drobnych" czynności w innych dziedzinach, np. odnawianie dywanów, usuwanie plam na skórze, tkaninach, pokrowcach i innych materiałach, w końcu zaś problem - niemały zresztą- używania właściwych środków czyszczących.
6.1. Likwidacja dziur wypalonych w wykładzinach dywanowych
Warto mieć w domu zapasowe kawałki każdej wykładziny. Podłoga może zostać uszkodzona z wielu przyczyn, zapobiegliwość na pewno się opłaci.
Do naprawy wypalonych dziur potrzebne będzie specjalne narzędzie - sztanca do wbijania otworów, zwana również przebijakiem.
Kolejność czynności jest następująca:
[JJ Bierzemy przebijak i przy użyciu kawałka drewna jako podłoża wybijamy z zapasowego fragmentu wykładziny odpowiedni kawałek. Należy przy tym dopilnować, by wycięty materiał odpowiadał wielkością dziurze.
145iii
{J} Za pomocą tej samej sztancy wybijamy ostrożnie w miejscu uszkodzenia identyczną część. Należy przy tym możliwie jak najbardziej naprężyć dywan. Wybitą część usuwamy.
[T] W powstały otwór ostrożnie wprowadzamy klej kontaktowy, smarując nim również spodnią część łaty. H Gdy klej odpowiednio zgęstnieje, wstawiamy i przyklejamy łatę. Oczywiście należy zwrócić uwagę na bieg ściegu, by nie zakłócić wzoru dywanu.
Przy wzorze istotne są również kolory. Naturalnie wycinamy łaty w tych samych odcieniach.
Większe uszkodzenia opracowuje się w sposób następujący:
Kładziemy na wykładzinę zapasowy kawałek, jeśli materiał jest wzorzysty, dopasowujemy dokładnie układ wzoru - a w każdym razie bieg nici. Kawałek mocno przypinamy szpilkami.
Nożem do dywanów - trzyma się go pionowo, by cięcie było właściwie dopasowane - wyrzyna-my w obydwu powierzchniach odpowiedni wycinek. Tak uzyskaną łatę przykładamy do miejsca uszkodzenia.
Za pomocą śrubokręta bądź dłuta unosimy ostrożnie dywan i usuwamy szpachelką resztki kleju z jego podłoża.
W miejsce uszkodzenia, od strony podłoża, nanosimy klej kontaktowy i czekamy, aż zgęstnieje. Gdy przy dotyku nie odczuwa się już lepkości, możemy ostrożnie dopasować łatę.
Należy uważać, by włosie dywanu lub łaty nie dostało się w strefę klejenia. Jeśli praca ta zostanie dobrze przeprowadzona, miejsce uszkodzenia nie będzie już widoczne.
146
6.2. Usuwanie plam z rdzy
Żelazo, w połączeniu np. z kwasami garbnikowymi drewna, tworzy ciemnoniebieskie plamy, które mogą spowodować, iż cenny mebel stanie się bezwartościowy.
Ale również sama rdza może doprowadzić do pojawienia się nieładnych plam.
W zależności od sytuacji będziemy usuwać
za pomocą następujących środków: "?
O Po usunięciu zardzewiałych lub rdzewiejących części stosujemy kwas cytrynowy, a jeśli plama nie znika, próbujemy zadziałać rozcieńczoną solą szcza-wikową(uwaga: środek trujący!) Należy uważać, by nawet najmniejsze cząstki zardzewiałe nie dostały się na drewno dębowe. Mogłyby to być np. wiórki, które powstały podczas szlifowania żelaza taśmami szlifierskimi. Jeśli dostanie się tam woda, każda cząstka pozostawi czarną plamę! O Gdy rdza pojawi się tylko w szczelinach muru, znaczy to, że w zaprawie było żelazo. Zaprawę taką należy głęboko wydrapać, następnie trzeba ją zastąpić zaprawą nie zawierającą żelaza. Przy jakiejkolwiek innej metodzie plamy pojawią się ponownie - podobnie zresztą, jak w przypadku pozostawienia zardzewiałego gwoździa.
O Rdza na ścianach i sufitach pochodzić może również od żelaznych prętów uzbrojenia. Ponieważ rdza ma objętość większą niż żelazo i przez to wykazuje większą tendencję do rozprzestrzeniania się, odpadający tynk musi zostać odbity dłutem, części zardzewiałe należy wyszlifować lub opracować dmuchawką piaskową, a potem pomalować minią. Po kolejnym po-
147kryciu zaprawą cementową mur zostanie na nowo otynkowany.
O Rdzawe plamy na tkaninach usuwa się trzema środkami: materiały białe, wełnę i jedwab czyści się kwaskiem cytrynowym, a następnie pierze się je. Aksamit, plusze syntetyczne i materiały delikatne, jak również takie, których się nie pierze, naciera się najpierw spirytusem mydlanym, potem kwaskiem cytrynowym, a na koniec czystym spirytusem.
Jeśli wszystko to nie pomaga, rozcieńcza się kwas szczawiowy (u w a g a, trujący!) i nakłada go; następnie czeka się chwilę, by mógł zadziałać, po czym spłukuje się go, a tkaninę pierze w dużej ilości wody. Metoda ta jest szczególnie skuteczna w wypadku dywanów i tapicerki. Woda ciepła jest tu bardziej skuteczna niż zimna.
Z plamami wywołanymi przez inne metale postępujemy jak z plamami z rdzy; najpierw należy przede wszystkim usunąć przyczynę lub też ją odizolować (co możliwe jest np. przez pomalowanie po uprzednim oszlifowaniu). Przebarwienia usuwa się za pomocą substancji, która powodować będzie redukcję tlenku lub innego związku. Nawet fachowiec będzie tu musiał wykonać wiele prób.
6.3. Plamy na pokryciach ścian i podłóg
Gdy na zasłonę lub dywan wylana zostanie szklanka barwnego płynu lub też zdarzy się inne tego typu nieszczęście, należy tak szybko i dokładnie, jak to tylko jest możliwe, zebrać płyn za pomocą szmatki - posuwając się od brzegów ku środkowi.
148
Można tu użyć także gąbki, chusteczki chigienicz-nej lub innego wsiąkliwego materiału. Nie należy tego miejsca szorować ani też nalewać na nie wody, trzeba zaczekać, aż plama zostanie w możliwie największym stopniu pozbawiona cieczy, która ją spowodowała.
I
Następnie należy spróbować następujących metod:
Bierzemy czystą wodę mineralną, wlewamy ją na pjamę, czekamy, by mogła zadziałać, a potem wchłaniamy ją w gąbkę lub szmatkę. Często już to wystarczy, by plamę usunąć.
Jeśli jednak plama pozostaje, mieszamy w naczyńku troszkę proszku do prania z octem. W roztworze tym zanurzamy miękką szczoteczkę i czyścimy nią plamę wzdłuż i w poprzek. To skutkuje nieomal we wszystkich przypadkach.
Jeśli jednak nadal plama jest nieco widoczna, dajemy na nią trochę pianki do golenia, a potem szorujemy poplamione miejsce szczoteczką maczaną w rozcieńczonym occie (w każdym razie w taki sposób usuwać się będzie plamy z długopisu); zawsze spłukujemy dużą ilością wody.
Sól pomaga w wypadku plam z czerwonego wina - wsypuje się ją na wilgotną plamę, czeka się aż zadziała, a potem zmywa się to miejsce szamponem. W taki sposób na pewno pozbędziemy się też plam z miodu i marmolady.
Benzyna czyszcząca (uwaga, niebezpieczeństwo pożaru!) dobra jest do wszystkiego, co się w niej rozpuszcza. Wosk należy najpierw zdrapać, a potem dopiero resztki rozpuszczać. Również plamy z kleju usuwa się w ten sposób.
149Guma do żucia spowodować może okropne plamy; proszę zawsze poczekać, aż ona stwardnieje! Następnie należy na to miejsce położyć kostkę lodu. Wówczas możliwe stanie się usunięcie gumy nożem. Jeszcze lepszy byłby "spray" do zamrażania z domowej apteczki.
' Miejsca nacisku mebli mogą przygnieść włosie dywanu. Wówczas kładziemy tam szmatkę i używając żelazka wytwarzamy dużą ilość pary, prasując delikatnie wgnieciony kawałek. Włosie musi potem zostać dokładnie wyszczotkowane.
Jeśli po wyczyszczeniu dywanu na mokro nieopatrznie postawiliśmy na nim meble z rur stalowych i efektem są rdzawe plamy, można je wywabić rozcieńczoną solą szczawikową (trująca!).
Do tej pory omówione tutaj zostały środki, które, poza solą szczawikową, zaliczane mogą być jeszcze do nieszkodliwych dla środowiska. Przyjrzyjmy się teraz, jakie inne domowe środki stosować można do wywabiania wszelkiego rodzaju plam.
6.4. Naturalne środki do wywabiania plam
"Ostre" środki do wywabiania plam powodują często więcej szkód niż sama plama. Rozsądek nakazuje więc najpierw wypróbować metody "łagodne", zanim sięgnie się po tę "ciężką artylerię"
Zajmijmy się więc takimi "babcinymi" środkami:
Q] Za pomocą chleba czyścimy nawet cenne obrazy; tkaniny i inne powierzchnie pocierać się będzie miękkim chlebem; w ten sposób usunąć można kurz, brud, a nawet sadzę.
150
jj] Masło, margaryna, oleje i kremy doskonale nada-wają się do usuwania plam ze smoły. Rozprowadzamy je nie smarując plamy zbyt obficie, tak aby można je było potem bez trudu zdjąć. Następnie przemywamy to miejsce acetonem lub benzyną czyszczącą.
yp Kwaśne mleko lub maślanka są doskonałym środ-lem rozmiękczającym przy plamach z owoców lub innych plamach kolorowych. Trzeba jednak potem spłukiwać powierzchnię dużą ilością zimnej wody! Serwatka pomaga likwidować plamy z białka kurzego; skuteczne jest tu także zwykłe mleko.
\J\ Ocet zapobiega bledniędu kolorowych farb i odświeża intensywność barw. Środki ługowe, takie jak płynny amoniak, będą potem neutralizować jego działanie. Ocet lub koncentrat octowy używane są rozcieńczone, dodaje się je również do wody przy płukaniu prania.
[T| Sok z rabarbaru zawiera kwas szczawiowy, który jest bardzo silnym środkiem, stosowanym przede wszystkim do wywabiania plam z rdzy. Czysty kwas szczawiowy należy przechowywać pod zamknięciem, ponieważ jest trujący. Rabarbar jest za to nieszkodliwy, ale nie zawsze można go mieć pod ręką.
\J\ Spirytus oraz inne wysokoprocentowe alkohole stosuje się w stanie czystym, a nie w postaci denaturatu. Wódka czysta jest tutaj także odpowiednia. Środki te są najlepszymi rozpuszczalnikami do resztek mydła, wszelkiego rodzaju żywic i tłuszczu.
[7] Kwaśny winian potasu nadaje się świetnie do usuwania plam z owoców i roślin, a także z atramentu. Jak w przypadku każdego innego kwasu musimy dokładnie spłukiwać powierzchnię wodą, ponieważ nawet nieznaczne resztki mogą po pewnym czasie podziałać żrąco.
151DO Sok bądź kwasek cytrynowy jest najmniej szkodliwym, a nie mniej skutecznym kwasem. Można nim czyścić nawet ręce i twarz. Wystarczy połówka cytryny.
[j] Terpentyna jest doskonałym rozpuszczalnikiem dla smoły, farb i żywic. Jest jednak łatwopalna i działa tak silnie, że delikatne tkaniny mogą pod jej wpływem wyblaknąć; należy zawsze najpierw przeprowadzić próbne czyszczenie na mniej widocznym miejscu.
[10] Płynny amoniak jest środkiem żrącym, który może być używany tylko w stanie rozcieńczonym. Jest bardzo skuteczny, ale powinno się go stosować jedynie na wolnym powietrzu! Do jego neutralizacji służy ocet.
[Ti] Mydło, zwłaszcza zaś piana mydlana, działa skutecznie przede wszystkim wówczas, gdy doda się nieco płynnego amoniaku. Należy pamiętać, by czyszczone w ten sposób miejsce obficie spłukać potem wodą
[12] Boraks jednocześnie czyści i wybiela. Takie działanie mają jednak także sól, słońce, kwasek cytrynowy, nie są one przy tym tak żrące, jak boraks. Boraks zrobił ostatnio furorę jako środek do biologicznej konserwacji drewna.
To, czy użyjemy chemicznego środka do wywabiania plam, zgodnie z recepturą, czy też sięgniemy po środki naturalne, pozostawiamy Państwa decyzji. Proszę zawsze pamiętać o tym, że wiele wywabiaczy do plam - również tych polecanych jako "naturalne" -zawiera różnego rodzaju trucizny.
152
6.5. Zasady wywabiania plam w pomieszczeniach mieszkalnych
Załóżmy, że kupujecie Państwo wywabiacz do plam, który stosuje się do wszystkich rodzajów powierzchni. Należałoby się zastanowić, czy środek taki nie wydziela oparów szkodliwych dla zdrowia. Zawsze należy najpierw poznać składniki zawarte w preparatach, a potem dopiero krytycznie zastanowić się nad tym, który z nich najlepiej nadaje się do naszych celów.
Stosując środki uniwersalne, jak zresztą i wszystkie inne - należy sprawdzić, czy one same nie spowodują uszkodzenia lub co gorsza nawet zniszczenia materiału, który ma zostać oczyszczony. Próba na mniej widocznym miejscu będzie zawsze niezbędna, o ile nie chcemy "wpaść z deszczu pod rynnę".
Brud na ścianach i drewnie oraz na innego rodzaju materiałach próbujemy najpierw usuwać za pomocą niealkalicznych i łagodnych środków i płynów do czyszczenia oraz zmywania. Środki takie nie niszczą skóry rąk, pozwolą też zaoszczędzić wiele pracy. Na powierzchni nie ma potem żadnych widocznych obrzeży ani zacieków.
Jeśli to nie poskutkuje, w zależności od materiału stosować będziemy drobny papier ścierny lub wiórki stalowe, umożliwiające dokładne wyczyszczenie powierzchni. Można tutaj zastosować także silniejsze środki, takie jak benzyna, terpentyna czy nawet trujący trójchloroetylen lub perchloroetylen; w tym wypadku warto jest uprzednio przeprowadzić gdzieś w mniej widocznym miejscu test.
Żrąco działają również rozpuszczające tłuszcz i wosk środki alkaliczne, takie jak soda i amoniak. Za-
153nim użyje się tych środków, należy rozważyć jakąś inną metodę; gdy mamy do czynienia z trudną do wywabienia plamą należy na nią nalepić odpowiednim klejem folię, by w ten sposób plamę odizolować. Teraz można ją będzie nakryć stosownymi materiałami, bez obawy, że będzie prześwitywać.
Ściany mogą być pokryte wykwitami soli; w takim wypadku należałoby zasięgnąć rady specjalisty; fachowiec rozpozna bowiem przyczynę wykwitu i poleci odpowiedni dla danego miejsca środek neutralizujący. Środkiem tym należy pomalować ścianę dwa lub trzy razy przy czym pomiędzy kolejnymi malowaniami należy zostawić odpowiedno dużo czasu na wietrzenie.
Przez zastosowanie niewłaściwego materiału do wypełniania fug, na kafelkach powstać mogą rozmazy z cementu. W celu ich usunięcia nabywamy odpowiedni preparat, który po przygotowaniu nanosimy na podłoże - tak długo, aż rozmazy w końcu znikną. Przed smarowaniem i po skończeniu pracy należy podłoże gruntownie spłukać wodą.
Plamy na kamieniu naturalnym, jak również na wszelkiego rodzaju łupkach, terakotach, kamieniu sztucznym i płytkach ceramicznych, można usuwać przy użyciu specjalnych wosków do kamienia, po uprzednim wymyciu ich domowym środkiem czyszczącym. Warstwa wosku zapobiega tworzeniu się nowych plam, jest ona szczególnie dobrą ochroną przed płynami.
Gips i stiuk, gdy nie można ich pomalować, bardzo trudno dają się oczyścić. Zazwyczaj pomaga tutaj szorowanie sztywną szczotką i polerowanie drobnym papierem ściernym. Jednakże należy przy tym bardzo uważać, by nie powstały żadne zarysowania; te metody skutkują jedynie przy plamach powierzchniowych. Gdy zaś przebarwienie sięgnęło w głąb, pomaga zazwyczaj już tylko skucie i założenie nowej powierzchni.
154
Plamy na parkiecie, okładzinach syntetycznych, linoleum lub nawet na korku, najpierw zdrapuje się drapakiem, a potem zmywa wilgotną szmatką. Dopiero wówczas nałożyć można pastę do podłogi; w ten sposób zlikwidować można wiele plam. Powierzchnię poleruje się następnie froterką mechaniczną lub ręcznie.
6.6. Usuwanie szkód wynikłych , z wilgoci i pleśni
Uszkodzenia spowodowane wilgocią:
Załóżmy, że uszczelniliśmy dobrze okna i drzwi; że w rezultacie izolacja termiczna i akustyczna pomieszczenia jest dobra, ale nie pomyśleliśmy o tym, by zainstalować wentylację mechaniczną bądź też zmienić przyzwyczajenia w zakresie wietrzenia mieszkania. W następstwie tego na zewnątrz wydostawać się może znacznie mniej pary wodnej.
Względna wilgotność powietrza stopniowo wzrasta aż wreszcie, w najchłodniejszym miejscu pokoju, woda skrapla się i osadza na ścianach. Z reguły dzieje się tak w narożnikach, one najszybciej padają ofiarą tego zjawiska. Pojawia się wówczas pleśń, która zmienia zabarwienie powierzchni.
O Najpierw naturalnie musi zostać wykryta przyczyną uszkodzenia.Potem recepta jest prosta: wietrzyć, wietrzyć i jeszcze raz wietrzyć! Narożnik, lub też jakieś inne miejsce, gdzie skropliła się para, musi wyschnąć. Właściwie przed ponownym wystąpieniem plam z wilgoci można skutecznie zabezpieczyć się tylko, jeśli - niezależnie od wietrzenia - zainstaluje się zewnętrzną izolację termiczną. Z reguły jednak zakładanie izolacji nie wchodzi w grę, gdyż jest to zbyt skomplikowane i za drogie.
155Również wewnętrzna izolacja termiczna ma pewne minusy. Powoduje, że ściana nie nagrzewa się, lecz pozostaje zimna, dlatego od strony zewnętrznej powinna zostać zainstalowana bariera "powstrzymująca" parę, np. folia. Zazwyczaj jest to dość kłopotliwe, ponieważ z powodu jednego narożnika trzeba założyć taką izolację na co najmniej dwóch ścianach.
O Tym, co pozostaje, jest unikanie szkód przez zmianę nawyków. Kto nie założy sobie żadnej mechanicznej wentylacji, która w określonym czasie i przy przekroczeniu określonej względnej wilgotności powietrza uruchamiać będzie wietrzenie automatyczne, ten będzie musiał przeprowadzać to równie regularnie w sposób tradycyjny, to jest "ręcznie".
Jakie środki należy przedsięwziąć w wypadku wystąpienia grzyba? Gdy tynk jest już zagrzybiony i zaczyna się sypać, należy go skuć. Wszystkie warstwy zajęte przez grzyb, muszą zostać zdjęte. Następnie oczyszczone miejsce spryskuje się środkiem przeciw grzybicy, pozostawia się je do wyschnięcia, a na koniec ponownie zakłada się tynk.
Pleśń
Rzeczywiście - niemały problem - a zaczęło się od niepozornej, małej plamki...
Z reguły przypadek pojawienia się pleśni nie jest wynikiem jednej, dającej się określić przyczyny, lecz całego łańcuchowego związku przyczynowo-skutko-wego: osadzenie się skroplonej pary wodnej, zasianie się pleśni, jej, rozprzestrzenianie się, przebarwienie powierzchni. Środki zapobiegawcze nie różnią się od tych stosowanych w wypadku grzyba.
156
I
I
Wietrzenie i suszenie to jedyne metody, które w ostateczności mogą przynieść pomoc, gdy odpada możliwość dobrej izolacji zewnętrznej. Nawet bardzo silna kuracja chemiczna nie da pożądanego efektu, jeśli nie zostanie przerwane stałe osadzanie się skroplonej pary.
6.7. Plamy na powierzchniach skórzanych
Ze skóry wykonane są nie tylko elementy ubioru, ale także pokrycia drogich kompletów wypoczynkowych. Skóra jest dziś tą "najlepszą z najlepszych" i pozostaje, można tak powiedzieć, pod "szczególną ochroną domową"!
Należy zadbać o to, by nie była przetrzymywana w zbyt wilgotnych pomieszczeniach: i ona może bowiem zapleśnieć.
Na co należy zwrócić szczególną uwagę:
[Tj Meble skórzane należy regularnie wycierać z kurzu czystą i miękką szmatką. Jeśli istnieje potrzeba usunięcia plam, szmatkę nawilżamy, ale w żadnym wypadku nie moczymy.
U\ Jeśli brudu nie daje się łatwo usunąć, trzeba będzie zastosować specjalny środek. Zawsze jednak środek taki wypróbowujemy najpierw na mniej widocznym miejscu!
\t} Następnie wycieramy mebel miękką, suchą i czystą ściereczką. Suszymy go na powietrzu, przy niezbyt wysokich temperaturach. [7] Skóra z czasem nabiera patyny; nie są to żadne przebarwienia i plamy, ale "szacowny odcień starości". Nie ma tutaj nic do czyszczenia.
157
\T\ Przez impregnację skór welurowych uzyskuje się odporność na wodę i na wczepianie się brudu. Późniejsza dodatkowa impregnacja jest skutecznym środkiem chroniącym przed zabrudzeniem. [7] Raz lub dwa razy do roku tapicerkę skórzaną należy wyczyścić specjalnym środkiem pielęgnującym. Tłuste plamy po wyczyszczeniu pociera się miękką szczotką gumową.
\J\ Gładkich powierzchni skórzanych nigdy nie powinno się pokrywać tłuszczem, olejem, pastą do butów lub woskiem froterskim i pastą do podłogi. Producent zwykle zaleca wypróbowany środek, który odpowiada przebiegowi procesu garbowania.
Droższe meble skórzane są bardzo delikatne; nie "czują się" dobrze w zbyt wilgotnym lub zbyt suchym klimacie pomieszczenia. Jeśli już kupujecie Państwo bardzo drogi zestaw mebli skórzanych, to pielęgnujcie je potem starannie i gruntownie. Jest to z pewnością jedyna gwarancja utrzymania tych wyrobów w dobrej "formie".
Omówiliśmy już wiele rodzajów plam; mimo wszystko jednak wywabianie plam pozostaje wiedzą niezgłębioną. Nawet przy tak dużym doświadczeniu trzeba jeszcze będzie wiele rzeczy ponownie wypróbować.
6.8. Plamy na tkaninach
Dzisiejsze tkaniny i powierzchnie nie składają się z materiałów jednorodnych, lecz z pewnej ogromnie trudnej do rozpoznania mieszaniny najróżniejszych naturalnych i syntetycznych włókien.
158
Co przede wszystkim powinno się doradzić, gdy wystąpią różnego rodzaju zabrudzenia, a rodzaju tkaniny nie daje się łatwo określić?
Proszę zastosować łagodny środek czyszczący w postaci piany, który nawilża jedynie w nieznacznym stopniu i po którym nie trzeba już prać ani płukać; należy pokryć nim całą powierzchnię.
Większość plam wówczas zniknie, usunięte zostaną ślady wgniecenia, a kolory zaczną lśnić. Proszę jednak używać czystej i nie pozostawiającej włókien ściereczki.
Utrzymujące się na tkaninie plamy lepiej pozostawić, jeśli tylko będziecie Państwo mogli się z tym pogodzić. Ktoś obcy nie będzie ich dostrzegać, tylko Państwo jesteście na nie wyczuleni.
Gdyby zaś jakiś środek do usuwania plam nałożony został jedynie na miejsca wyplamione, z reguły pozostanie wokół niego zauważalna obwódka. Ją także należy spokojnie pozostawić.
Po usunięciu wszystkich pojedynczych plamek proszę jeszcze raz nałożyć suchą piankę na całą czyszczoną powierzchnię, usunie ona wówczas większość powstałych przy czyszczeniu obwódek.
W wypadku tkaniny, skóry i politury mebli należy unikać nadgorliwości przy czyszczeniu - łatwo można przy tym wyrządzić nieodwracalne szkody. Nie żądajcie więc Państwo ani od siebie, ani od Waszego poradnika rzeczy niemożliwych!
ABC wywabiania plam
Oto zestawienie najistotniejszych pfzycżyfl powstawania plam i sposobów ich usuwania: r
159
Przyczyna wystąpienia plamy
środek lub sposób czyszczenia (za każdym razem należy stosować tylko jeden z nich)
Alkohol
Letnia woda, ciepłe ługi mydlinowe, rozpuszczalnik do spirytusu winnego, rozcieńczony amoniak;
Krew
Letni roztwór wody ze środkiem piorącym, rozcieńczony amoniak, zimna woda z boraksem;
Piwo
Rozcieńczony ocet, spirytus winny, amoniak, ciepła woda z mydłem, letnia kąpiel w środku piorącym;
Plamy wypalone
Kwasek cytrynowy, mieszanina wody i spirytusu, woda z boraksem;
Cola
Letnia woda z łagodnym środkiem piorącym;
Jajko
Letnia woda z łagodnym środkiem piorącym, zimna woda słona, mocno rozcieńczony amoniak, piana mydlana;
Farba
Czysta terpentyna, rozpuszczalnik lub woda z odpowiednim wywabiaczem do plam;
Tłuszcz
Rozpuszczalnik benzynowy, wywabiacz do plam, rozcieńczony spirytus;
Sok owocowy
Letnia kąpiel z dodatkiem proszku do prania;
Jarzyny
Rozpuszczalnik boraksowy, ciepła woda z mydlinami, kwasek cytrynowy, woda z odpowiednim proszkiem do prania;
Trawa
Sok cytrynowy, spirytus winny, rozcieńczony amoniak;
160
Żywice
Alkohol, spirytus, terpentyna, spirytus winny (masło dla neutralizacji), spirytus mydlany;
Kawa
Mydło benzynowe, potem ciepła woda;
Kakao
Letnia kąpiel w odpowiednim środku piorącym;
Guma do żucia
Rozpuszczalnik benzynowy, wywabiacz do plam, przedtem zamrażacz lub kostka lodu, które spowodują wykruszenie się gumy;
Stearyna
Wydrapać, resztę zetrzeć rozpuszczalnikiem benzynowym;
Klej
Zdrapać, następnie rozpuszczalnik benzynowy, spirytus, woda mydlana, środki piorące, woda z octem - w zależności od rodzaju kleju;
Długopis
Benzyna, benzol (trzeć od zewnątrz do środka);
Tran rybi
Kwaśny winian potasu, roztwór sody krystalicznej, potem przetrzeć octem;
Lakier
Terpentyna;
Likier
Czysty alkohol, następnie kąpiel w odpowiednim środku piorącym;
Pomadka do ust
Benzyna, roztwór 1 części spirytusu z 2 częściami wody;
Mleko
Rozpuszczalnik benzynowy, potem kąpiel w odpowiednim środku piorącym;
Kawa mleczna
Rozcieńczony amoniak i woda z solą;
Majonez
Woda, spirytus, spirytus winny;
161I
I
Lakier do paznokci
Aceton (uwaga: rozpuszcza włókna syntetyczne!);
Plamy z owoców
Letnia kąpiel w odpowiednim środku piorącym;
Smoła
Alkohol, spirytus, spirytus mydlany, terpentyna;
Rdza
Rozcieńczona sól szczawikowa, zmyć potem wodą;
Sadza
Najpierw benzyna, potem mydło rdzeniowe, potem ciepła woda;
Śmietana
Rozpuszczalnik benzynowy i ciepła kąpiel w środku piorącym;
Lody
Ciepła woda, rozcieńczony spirytus, amoniak;
Musztarda
Ciepła woda, spirytus, spirytus winny;
Sosy
Rozpuszczalnik benzynowy, kąpiel w odpowiednim środku piorącym;
Pasta do butów
Rozpuszczalnik benzynowy, woda z odpowiednim środkiem piorącym;
Pleśń
Amoniak, sól, woda, kwas szczawiowy, natron (soda oczyszczona), terpentyna;
Kwasy
Dużo wody, natron - amoniak, woda z octem, boraks;
Czekolada
Zdrapać, następnie czysta woda, boraks, spirytus winny, kwasek cytrynowy;
Pot
Ciepła woda z octem, kąpiel w odpowiednim środku piorącym;
162
Kurz
Oczyścić szczotką, resztę zetrzeć wodą z dodatkiem amoniaku;
Tytoń
Gliceryna, spirytus, spirytus winny, sok cytrynowy, alkohol, woda mydlana;
Herbata
Spirytus winny, boraks, gliceryna;
Lepik
Zetrzeć ciepłym spirytusem;
Atrament
Kwasek cytrynowy, rozcieńczony spirytus, neutralizować potem amoniakiem;
Mocz
Roztwór sody z czystą wodą;
Miejsca osmolone
Sól, kwas cytrynowy, kwas octowy, boraks, alkohol;
Ptasie odchody
Ciepła woda, dobrze spłukać;
Wosk
Zdrapać, następnie rozpuszczalnik ben-zynowy.spirytus;
Woda (zacieki)
Rozcieńczony amoniak lub ocet;
Wino
Sól, sok cytrynowy, woda, rozcieńczony amoniak;
Cukier
Woda destylowana, woda z cytryną.
Wełna, jedwab, aksamit, materiały kolorowe i białe - na ogół nie zdajemy sobie sprawy z jaką różnorodnością tkanin mamy na co dzień do czynienia.
Wywabianie z nich plam jest nieraz tak ekscytujące, jak dobry kryminał!
1636.9. Czy środki chemiczne są niebezpieczne
Czy to, co oferuje nam przemysł chemiczny w istocie jest takie "zbrodnicze"?
Najlepiej jest obejrzeć sobie dokładnie skład środków czyszczących i wywabiaczy plam, które kupujemy jako produkty gotowe:
[JJ Do dywanów stosowane będą środki typu "spray" bądź szampony, przy tym pojedyncze plamy należy czyścić szczególnie dokładnie. Zawierać one będą m.in. alkohol, drobno zmieloną mączkę drzewną lub substancje nieorganiczne, jak również tensydy. Te ostatnie mogą wywoływać uczulenie. Nagłe wymioty, podrażnienie błony śluzowej i pobyt w szpitalu - wszystko to może być wynikiem uczulenia, jeśli nie zażyje się odpowiedniej odtrutki! Małe dzieci są bardziej wrażliwe; przy wielkim sprzątaniu proszę ich nie wpuszczać do danego pomieszczenia, jak również nie pozwalać im raczkować po świeżo oczyszczonym dywanie.
Te środki mają zawsze działanie uboczne, nawet wówczas, gdy stosuje się je zgodnie ze wskazaniami. Odnosi się to zwłaszcza do płynnych wywabiaczy plam. Skóra może zostać odtłuszczona, a błona śluzowa podrażniona. Ze szczególną rezerwą należy odnosić się do rozpuszczalników zawierających chlor. Do tego dochodzi jeszcze fakt, że większa część tych trujących substancji ulatnia się do atmosfery, a pozostała część do ścieków!
Przezorny zawsze ubezpieczony - poza tym w przeciwnym razie dzieci ponownie szybko zabrudzą ten dywan. Proszę więc wstrzymać się z czyszcze-
164
niem do momentu, w którym będą one umiały przynajmniej biegać. Odkurzanie również bywa skuteczne. [T] Środki do wywabiania plam składają się zazwy-
czaj z emulsji utworzonych z wody, mydła i rozpuszczalników organicznych, takich jak benzyna, terpentyna itp.
[3] W skład past do usuwania plam wchodzi sproszkowana celuloza lub tlenek magnezu. Środki typu "spray" zawierają dodatkowo węglowodany fluoru, jj] Ptyny do wywabiania plam są mieszaniną rozpuszczalników organicznych, do których dodano węglowodory chloru, takich jak trójchloroetylen lub perchlo-roetylen.
W ostatnich latach przemysł przestał stosować te najbardziej szkodliwe substancje; również tutaj wzrasta świadomość ekologiczna. W większości wypadków można sobie poradzić stosując ciepłą wodę, ocet, sól, płynny amoniak, alkohol, terpentynę, boraks i inne mniej niebezpieczne substancje. Również producenci coraz częściej ograniczają się do tych środków - nie tylko z uwagi na miłość do natury: coraz częściej również do materiałów naturalnych dodaje się odznaczające się dużą wrażliwością włókna syntetyczne. Te z kolei, przy niewłaściwym zastosowaniu rozpuszczalników organicznych mogą ulec znacznemu uszkodzeniu, w ekstremalnych przypadkach nawet porozpuszczeniu.
1657. Czyszczenie i pielęgnacja sprzętu gospodarstwa domowego
W codziennym życiu towarzyszy nam wiele urządzeń ułatwiających wykonywanie rutynowych czynności, pozwalających zaoszczędzić czas i minimalizujących wysiłek związany z prowadzeniem domu. W ostatnich latach jednym z istotnych kryteriów przy doborze sprzętu stała się sprawa oszczędności energii elektrycznej. Nie mniej ważna jest kwestia bezpieczeństwa, ale tu wiele zależy od użytkownika. Również o tym, czy poszczególne urządzenia będą służyły długo i bezawaryjnie w dużej mierze decyduje nasz stosunek do nich.
7.1. Użytkowanie
sprzętu technicznego
Pamiętajmy o następujących zasadach:
[7] Kupujemy tylko taki sprzęt, który został sprawdzony pod względem bezpieczeństwa. Na przykład dla niemieckiego sprzętu elektronicznego oznacza to, że na etykietce typizującej powinien znajdować się znak VDE albo też GS. Znaki te są gwarancją bezpieczeństwa mechanicznego i elektronicznego.
166
DVE Znak jakości Związku Niemieckich Elektrotechników (Ver-band der Deutschen Bektrote-chiker), oznaczający, że sprzęt jest bezpieczny.

GS Znak oznaczający mechaniczne bepieczeństwo zgodne z prawem ochrony maszyn i urządzeń: sprawdzono pod względem bezpieczeństwa (Gepriifte Sicher-heit).

DIN-DVGW Ten znak oznacza, że sprzęt skonstruowany został w oparciu o normy DIN, jest to znak próby Niemieckiego Związku Ga-zo-Wodociągowego (Deutscher Ve-rein des Gasund Wasserfaches) gwarantujący wysoki standard urządzenia.

!-DVGW�
DIN-DVGW GS Sprzęty z taką kombinacją znaków spełniają wszelkie wymogi bezpieczeństwa.
167\T\ Instrukcja obsługi ma za zadanie zapobiegać popełnianiu błędów, które prowadzić mogą do niepotrzebnych napraw. Instrukcję należy dokładnie przestudiować, manipulowanie przy obsłudze należy przećwiczyć, by uniknąć jakichś zakłóceń. rrn Bezpieczniki, podłączenia elektryczne, wtyczki i
gniazdka powinny być w idealnym stanie. Nieosłonięte druty i pęknięte gniazdka są śmiertelnie niebezpieczne. Powinny być naprawiane przez fachowca. Proszę nigdy samodzielnie nie podejmować się naprawy sprzętu elektrycznego!
Zanim oczyścicie Państwo urządzenie elektrycz-
ne, powinniście zawsze najpierw Wyjąć wtyczkę z gniazdka. Proszę nigdy nie zanurzać urządzeń elektrycznych w wodzie, mogłaby ona przedostać się do wyłącznika i przy ponownym uruchomieniu nastąpiłoby zwarcie.
[7] Nigdy nie naprawiamy samodzielnie urządzeń gazowych. Gdy pojawia się zapach gazu, należy natychmiast wygasić wszystkie palniki, otworzyć drzwi i okna, nie zapalać żadnego otwartego płomienia, nie dotykać żadnych wyłączników elektrycznych, nie wyciągać żadnej wtyczki i w żadnym razie nie palić! Proszę natychmiast zakręcić wszystkie zawory, przede wszystkim zaś te w piwnicy.
7.2. Czyszczenie pieców kuchennych
Będziemy mieć do czynienia z dwoma typami tych urządzeń: piecami elektrycznymi i gazowymi. W obydwu wypadkach istnieje jeszcze cały szereg wariantów. Do czyszczenia nadają się dwa obszary - po pierwsze płytki do gotowania, po drugie zaś piekarnik.
168
Płytki do gotowania odlewane z żelaza należy chronić przed korozją i rdzą- gdy jakaś potrawa wykipi, należy je oczyścić łagodnym środkiem czyszczącym; po wyschnięciu (płytkę na krótko włączyć!) można polerować wazeliną. Uwaga: wiele środków do pielęgnacji czernieje przy zetknięciu z grafitem!
Ceramiczne płytki do gotowania czyścimy podobnie, następnie zaś wycieramy do sucha czystą szmatką. Używa się tu także środków do czyszczenia metali szlachetnych.
Piekarniki mogą być przystosowane do �
samoczyszczenia na dwa różne sposoby:
p] Przy metodzie pirolitycznej piekarnik ogrzany zostaje do ok. 500�C. Powstające przy tym spaliny wprowadzane są na gorącą spiralę, pary utleniają się. Pozostały kurz wyciera się potem wilgotną ściereczką. Przy tej metodzie najpierw blokuje się drzwiczki piekarnika, z uwagi na powstawanie wysokiej temperatury piekarniki takie pokryte są specjalną emulsją, również pozostałe części mają specjalne zabezpieczenia. Przebieg czyszczenia następuje automatycznie. Piece wyposażone w ten piekarnik są droższe od innych. [T] Przy metodzie katalitycznej specjalna emalia powoduje, że odpryski tłuszczu ulegają utlenieniu. Rozległe zabrudzenia należy potem jeszcze czyścić
Spray do czyszczenia piekarnika uwalnia szkodliwe opary. Osoba stosująca preparat powinna robić to w rękawiczkach gumowych i okularach ochronnych, przede wszystkim zaś nie powinna wdychać oparów. O tym, czy należy stosować rozmiękczanie i czyszczenie proszkiem do szorowania metodą prababci, każdy powinien zadecydować sam.
169ręcznie - ale łatwo przy,tym można zniweczyć działanie katalityczne emalii. Ścianki wewnętrzne piekarnika mogą zostać wymienione.
7.3. Likwidacja zapachów: okapy wentylacyjne
Opary kuchenne zawierają substancje zapachowe, tłuszcz i parę wodną, które mogą osadzać się na meblach i ścianach.
Aby nie być już dłużej narażonym na "woń kuchenną", możecie Państwo dokonać wyboru pomiędzy dwoma rodzajami okapów wentylacyjnych:
(T] Urządzenia wentylacyjne odprowadzające powietrze mają bezpośrednie wyjście na zewnątrz, które poprowadzone jest przez mur. Filtr przeciwtłuszczowy zapobiega zabrudzeniu samego urządzenia, kanału wentylacyjnego i ściany. Niekorzystne jest to, że ogrzane powietrze odtransportowane zostaje na zewnątrz i w ten sposób następuje strata energii. Taka sama ilość powietrza musi byc doprowadzona kanałem wentylacyjnym, po czym musi zostać ponownie ogrzana. W wypadku instalacji odprowadzających powietrze mogą wystąpić kłopoty z uszczelnianiem, a także osadzanie się pary wodnej w obrębie muru i okapu. Klapa zatrzaskowa, w połączeniu z izolacją termiczną, zapobiega gromadzeniu się wilgoci.
[T| Urządzenia z obiegiem filtrującym przeprowadzają powietrze przez filtry przeciw/tłuszczowe oraz filtry z aktywnym węglem, które powinny wiązać zapachy. Następnie powietrze jest z powrotem wprowadzane do pomieszczenia.
170
ponowne doprowadzenie powietrza do kuchni
filtr ttusz- _
czowo-
zapachowy
wyprowadzanie powietrza na zewnątrz

Dwa podstawowe typy kuchennych okapów wentylacyjnych
Podczas gdy na rysunku z lewej następuje tylko filtrujący obieg powietrza, na prawo przedstawiony jest typ z odprowadzeniem powietrza na zewnątrz. Przeprowadzona w porę wymiana filtrów jest konieczna już z tego względu, że umożliwia uniknięcie silnego zabrudzenia, które w przeciwnym razie trudne jest do usunięcia.
Obydwa typy urządzeń wyposażone są w wentylatory wprowadzające powietrze w ruch. Niekorzystne w wypadku sprzętów z obiegiem filtrującym jest to, że absorbowane substancje zapachowe ponownie się uwalniają już w temperaturze ok. 40 �C - a wentylator wdmuchuje je wówczas do kuchni.
W obydwu tych typach filtry tłuszczowe muszą być przemywane letnią wodą z odpowiednim płynem. Filtry z aktywnym węglem należy wymieniać po około 4 miesiącach od daty produkcji.
1717.4. Czyszczenie i pielęgnacja lodówek i zamrażarek
Wszelkiego rodzaju chłodziarki wymagają regularnej pielęgnacji.
Pielęgnacja i czyszczenie lodówki:
Jako że przy każdorazowym otwarciu lodówki do jej wnętrza dostaje się ciepłe powietrze z parą wodną, owa nadmierna wilgoć podczas chłodzenia ulega skropleniu, na ścianach zamrażalnika pojawia się warstwa szronu, która osłabia efekt chłodzenia.
Odmrażanie ręczne. Po wyłączeniu agregatora lodówki temperatura w jej wnętrzu podnosi się, warstwa szronu na parowniku zaczyna topnieć, woda kapie do pojemnika, który może zostać opróżniony ręcznie.
Przy półautomatycznym rozmrażaniu wszystko przebiega podobnie, tyle tylko, że po rozmrożeniu urządzenie samo się włącza i przez to gwarantuje większe bezpieczeństwo.
Odmrażanie automatyczne możliwe jest tylko w sprzętach z parownikiem umieszczonym w ścianie tylnej. Warstwa szronu topnieje w przerwach pomiędzy włączaniem się lodówki, woda za pomocą rurki odprowadzana jest do pojemnika znajdującego się w tyle lodówki. Stąd woda wyparowuje - albo w sposób naturalny, albo też przyspieszony - przez elektryczne podgrzanie.
Chłodziarko-zamrażarki (z dwoma parownikami) mają najczęściej taki system odmrażania, że chłodziarka odmraża się automatycznie, a zamrażarka musi być rozmrażana ręcznie.
Bakterie, które pojawiają się także w temperaturze lodówek - muszą być regularnie zwalczane. Wnętrza lodówki powinno się przemywać wodą z płynem, a po-
172
tem dokładnie osuszyć, jako że każda wilgoć osadzać się będzie jako szron na parowniku. Ze względów bezpieczeństwa należy uprzednio wyjąć wtyczkę z gniazdka. Kompresor i skraplacz regularnie czyścimy z kurzu, obudowę zewnętrzną zaś przecieramy wilgotną szmatką. Jeśli w urządzeniu znajduje się pochłaniacz zapachów, to ów filtr z aktywnym węglem i krzemem należy od czasu do czasu, zgodnie ze wskazaniami producenta, regenerować w piekarniku. Tylko wówczas może spełniać swoje zadanie przez dłuższy okres.
Pielęgnacja i czyszczenie zamrażarek
Również chłodnie i zamrażarki od czasu do czasu trzeba wyczyścić.
Zamrożona żywność zostaje przy tym przełożona, warstwa szronu jest po prostu zeskrobywana, bez wyłączania urządzenia. Gdy raz lub dwa razy do roku przeprowadza się "generalne porządki", najpierw włącza się urządzenie na 12 godzin na najwyższe obroty, następnie wyciąga się zamrożoną żywność i zawija ją grubo w papier gazetowy. Wyciąga się wtyczkę z gniazdka, a urządzenie myje się ciepłą wodą. Jeśli nie ma systemu odprowadzania topniejącej wody, należy wybierać ją szmatką. Dopiero po dokładnym wysuszeniu urządzenie zostaje ponownie włączone, przy ok. -15 �C zamrożoną żywność wkładamy z powrotem do zamrażarki.
7.5. Konserwacja i pielęgnacja urządzeń do zmywania naczyń
Ponieważ zbyt twarda woda powoduje, że wewnątrz zmywarki i na naczyniach pozostaje osad, począwszy od drugiego stopnia twardości woda podda-
173wana jest zmiękczaniu. Urządzenie do zmiękczania zainstalowane jest w systemie doprowadzającym wodę, pomiędzy zaworem dopływu, a komorą do zmywania. Należące do niego wymieniacze jonów składają się z żywic syntetycznych, w których jony sodu mogą zostać zastąpione innymi (dzieje się tak w masie filtru z jonami wapnia i magnezu, które powodują twardość wody).
Wymieniacze jonów muszą być od czasu do czasu regenerowane przez rozpuszczanie soli sodowych; jony magnezu i wapnia zostają wówczas wypłukane.
Dobrze wyregulowana zmywarka do naczyń, z czynnymi wymieniaczami jonów, czyści się wewnątrz samoczynnie - aż po sitko i uszczelnienie drzwiczek. Trzeba tylko regularnie uzupełniać środek do mycia i sól regenerującą.
7.6. Konserwacja i pielęgnacja pralek
Pralki są proste do pielęgnacji, jednak to one mogą spowodować najgorsze (wodne) szkody w domu. Toteż należy od czasu do czasu oczyścić pojemni-czek na proszek do prania, czyszczone muszą być również sitka.
Po praniu otwiera się drzwiczki, aby bęben mógł wyschnąć. W ten spsób unika się powstawania nieprzyjemnych zapachów. Oszczędza się także materiał uszczelniający. To samo odnosi się do zakręcania zaworu doprowadzającego wodę, który zamykamy po każdym praniu.
Wąż doprowadzający wodę należy sprawdzić przynajmniej raz do roku (ewentualne pęknięcia, mniejsza przepustowość).
174
Konserwowanie suszarki do bielizny
Suszarka do bielizny wyposażona jest w sitka do zbierania włókien, które należy regularnie czyścić. W przeciwnym razie hamują przepływ powietrza i suszenie zostaje zakłócone. Włókna tworzą się już wcześniej, a przez ciąg powietrza przy suszeniu są one jedynie rozdmuchiwane. Samo urządzenie czyści się za pomocą łagodnego środka czyszczącego.
7.7. Proste metody czyszczenia metali - od A do Z
O rdzy, która jest przyczyną różnych szkód, była mowa już wcześniej. W tym miejscu zostanie podjęty problem "codziennego" czyszczenia metali w gospodarstwie domowym.
Armatura
Daje się dobrze i szybko oczyścić za pomocą domowych środków czyszczących, osady wapienne usuwa się stosując płyn do mycia naczyń.
Armatura chromowana
Wyciera się ją miękką szmatką, skropioną spirytusem.
Biżuteria
Zanurzyć w wodzie, do której dodało się kilka kropel amoniaku. Lepiej jeszcze działają środki do czyszczenia protez zębowych.
Cyna
Wytrzeć liśćmi kapusty lub skrzypu polnego. Zawiesina z kredy pławionej i spirytusu może tutaj posłużyć również do polerowania.
175I
Grynszpan
Tworzący się na stopach metali usuwamy za pomocą octu, następnie płuczemy przedmiot i polerujemy.
Miedź
Czyści się ją roztworem wody z amoniakiem, następnie zaś suszy, poleruje i zapuszcza środkiem do konserwacji miedzi.
Obrączki
Czyści się je pastą do zębów lub środkiem do czyszczenia protez zębowych rozcieńczonym w szklance. Następnie płucze się i wyciera do sucha.
Powierzchnie stalowe
Czyści się je octem bądź spirytusem. Odnosi się to również do grzałek nurkowych.
Siatki przeciw muchom
Czyści się je szczotką - inaczej się nie da. Często zalecana tutaj wazelina powoduje tylko mocniejsze osadzanie się pyłów.
Srebrne sztućce
Włożyć do garnka z gotującą wodą, nałożyć na to folię aluminiową. Wyjąć, wytrzeć i gotowe. Równie skuteczne jest włożenie do kwaśnego mleka, a następnie wypłukanie.
Świeczniki
Nie wolno ich czyścić nożem, jeśli są oblepione woskiem. Wosk bądź to rozpuszcza się terpentyną, bądź - jeszcze lepiej - wkłada się świeczniki do lodówki, po czym wosk sam odpada.
Zawiasy drzwiowe
Pokrywa się je cienką warstwą lakieru caponowego.
Żelazko
W żelazku wytwarzającym parę gromadzić się będą osady wapienne, które można usuwać roztworem wody z octem w proporcjach 1:1. Należy wypełnić nim pojemnik na wodę, doprowadzić do odparowania płynu, wyłączyć, pozostawić na godzinę, opróżnić i napełnić czystą wodą. Na zewnątrz żelazko czyści sie środkiem do polerowania metalu (nadaje się do tego również pasta do zębów).
176
7.8. Środki pomocne przy
sprzątaniu kuchni, łazienki i pomieszczeń roboczych w domu
Chemiczne środki czyszczące stosowane w gospodarstwie domowym nie są na ogół obojętne dla zdrowia, a szkodzą także środowisku naturalnemu. Zużywamy ich bardzo dużo - np. na statystycznego Niemca przypada niemal 50 kg rocznie.
Być może jest to właśnie ta ilość, która spowodować może szkody. Każdy środek, który w małych ilościach jest niegroźny, w dużych przeciwnie, podziałać może nawet śmiertelnie.
Tak więc powinniśmy dozować środki czystości dokładnie według wskazań producenta. Powinniśmy też być bardziej krytyczni przy ich doborze.
Oto "zestaw środków czystości" dla Państwa gospodarstwa domowego, w którym znalazły się stosunkowo nieszkodliwe, ekologiczne i tanie środki:
177[7] Zawierający tensydy preparat w formie łagodnego środka czystości do różnych celów, np. szare mydło lub płyn do mycia naczyń.
\J} Proszek szorujący pomocny przy czyszczeniu ręcznym.
U\ Rozcieńczony koncentrat octu do odwapniania, usuwania plam wapiennych i czyszczenia WC. (T| Spirytus bez pirydyny, skażony najwyżej petrolete-rem, przy użyciu którego usuwamy kłopotliwe plamy, a także myjemy szyby i lustra.
Stosując te środki w normalnych warunkach można uzyskać zupełnie dobre efekty. ,: o
7.9. Środki do czyszczenia urządzeń sanitarnych
Środki do czyszczenia urządzeń sanitarnych mają z reguły silne działanie zasadowe i mogą zawierać chlor, naturalnie w formie związanej. Podczas ich używania chlor stale się uwalnia, działając wybielająco i dezynfekujące
Chlor jednak działa na substancje organiczne, np. lakier na drewnie lub samo drewno, na skórę, błonę śluzową i oczy człowieka. Już samo to kryje w sobie zagrożenie.
Mimo wszystko, bardzo trudno jest czasem usunąć ciężkie zabrudzenia. Cóż zrobi wówczas pracowita gospodyni lub pilny pan domu? Mając jeszcze inny środek pod ręką nie zawahają się go użyć. Jeśli w rezultacie zasadowy środek do czyszczenia urządzeń sanitarnych zostanie zmieszany z kwaśnym środkiem do czyszczenia WC, toaleta w sekundę zamieniona zostanie w fabrykę trujących gazów: uwolniony zostanie silny żrący chlor!
178
Ten jeden przykład ilustruje już problem stosowania ostrych środków czyszczących. Świadomy i odpowiedzialny producent umieści wprawdzie z pewnością na opakowaniu odpowiednie ostrzeżenie, któż jednak będzie to czytać dokładnie?
Środki czystości są aktywnymi chemikaliami - w przeciwnym razie nie spełniałyby swojej funkcji. Mają tę właściwość, że reagują z innymi substancjami, uwalniając i likwidując albo też doprowadzając do stanu, w którym możliwe będzie ich usunięcie.
Lista przykładów mówiących o tym, co też mogłoby się zdarzyć, gdyby różne preparaty były (w sposób niedopuszczalny) mieszane, może być wydłużana w nieskończoność. Pojedynczy środek z pewnością uda się nam opanować, ale wiele naraz powodować będzie reakcje, których nawet profesor chemii nie jest w stanie jednoznacznie przewidzieć!
Nasza rada: jeśli z różnych powodów nie będą Państwo chcieli zrezygnować z chemikaliów, proszę uważnie czytać sposób ich użycia. I nie mieszać różnych preparatów!
Lepiej nie doprowadzać do tego, że po wykonaniu prostej czynności przy porządkach sami będziemy potrzebować "generalnej naprawy" w szpitalu! Przezorność jest najlepszym rozwiązaniem. I jeszcze jedno -silne środki czystości powinny być przechowywane poza zasięgiem dzieci, najlepiej w zamkniętej szafce.
1791
8. Trwałe ozdabianie ścian, sufitów
?

Któż by tego nie chciał - mieć raz na zawsze święty spokój ze ścianami, sufitami i podłogami, z malowaniem, tapetowaniem itp.? Umożliwiające to metody odnawiania - włączając w to izolację termiczną i akustyczną - możliwe są we wszystkich częściach mieszkania! Warto się zdecydować na te radykalne rozwiązania zwłaszcza wtedy, gdy w ten sposób mogą zostać wyrównane krzywe i wybrzuszone ściany.
8.1. Płytki dekoracyjne na ścianach i sufitach
Płytki dekoracyjne mogą być wykonane z różnego rodzaju materiałów:
Korek Jest to materiał dekoracyjny, a przy tym
dobry izolator akustyczny.
Płytki z włókna Mogą być białe, szkieletowane, dziurko-
miękkiego wane, fakturowane.
Płytki z two- Są one wykonane z tworzyw syntetycz-
rzyw pianko- nych, mogą mieć formę reliefów.
wych
Włókna twarde Jest ono tłoczone i dziurkowane.
Płytki wiórowe Pokryte są szlachetnym fornirem lub tkaniną.
180
Przy zakładaniu płytek należy przestrzegać następujących zasad:
O Przy płytkach fakturowanych trzeba zwracać uwagę na układ wzoru, podobnie jak przy fornirze na układ słojów.
O Stosownie do wielkości poszczególnych elementów należy sporządzić plan ich rozmieszczenia na ścianach i suficie. Jeśli chce się pokryć nimi cały sufit, rząd z "resztówkami" należy zaplanować od strony źródła światła.
O Jeśli chce się montować jedynie całe płytki, trzeba zostawić na suficie pas wolny, który potem będzie się malować lub tapetować. W przypadku ściany płytki docinane przypadać będą blisko podłogi - w ostatnim rzędzie.
O Podłoże należy uprzednio przygotować, usuwając tapety, stare warstwy farby i zniszczone powłoki kryjące. Niekiedy konieczne jest nałożenie warstwy tynku. W przypadku sufitów ich punkt środkowy wyznacza się za pomocą sznurka - rozpinając go wzdłuż i wszerz w formie krzyża.
O Na ścianę, sufit albo na tylną stronę płytki nakłada się odpowiedni klej (sprzedawca dobiera go do rodzaju płytki), płytkę przystawia się na około 4 cm przed miejscem przeznaczenia, a potem sieją nakłada. O Ślady dociskania retuszowane będą za pomocą wałka z jagnięciej sierści. Inną, prostszą metodą będzie nanoszenie kleju zębatą szpachelką - w zależności od wielkości zębów dozować się będzie ilość substancji klejącej.
O W celu równomiernego rozkładania płytek pracujemy od środka na zewnątrz. W ten sposób dochodzimy aż do rzędu brzegowego - tu, gdzie to możliwe, wyróżnionego innym kolorem - albo też do pasa, w którym "końcówki" muszą zostać odpowiednio docięte.
1
181W tym ostatnim wypadku płytki "zarysowuje się"-to jest zaznacza za pomocą ołówka - a następnie do-cina nożem. Wszelkie nierówności przykryje ozdobny profil, który przyklejamy na zakończenie do kątów.
O Opracowując kąt pionowy - pomiędzy sufitem i dwoma ścianami profil przycinamy na gierowaniu* po-trójnie. Proszę wypróbować to najpierw na resztkach; gdy już opanuje się ten manewr, nie będzie to stanowiło żadnej trudności. Należy pamiętać o tym, by najpierw przycinać ozdobny profil sufitowy, a potem docinać profil ścienny. Jeśli będziemy pracować bardzo starannie i czysto, unikniemy potrzeby zakładania w narożnikach ścian ozdobnych profili.
Opisaną metodę przyklejania można zastosować jedynie wtedy, gdy ściany są jednolite i gładkie, jeśli nie mają żadnych wybrzuszeń i wklęsłości. W przeciwnym razie konieczne stanie się założenie od spodu łat.
8.2. Zakładanie łat na ścianę
Za pomocą łat można wyrównać na ścianie i suficie zauważalne krzywizny. Poza tym dzięki nim pomiędzy ścianą i okładziną dekoracyjną powstaje warstwa powietrza, co poprawia izolację termiczną i akustyczną. Sposób postępowania różnicujemy w zależności od tego, czy profile zakładane będą poziomo, czy też pionowo.
Przy poziomym zakładaniu profili zakładać się będzie i przykręcać łaty pionowe - 30 x 20 mm. Wystarczy tutaj jedna.
* gierowanie - kąt przy złączniu części drewnianych lub metalowych, pod którym stykają się poszczególne płaszczyzny, załamanie.
182
W takim wypadku otwór w ścianie przewierca się przez łatę, a przy jej zakładaniu używa się wkrętów z kołkami.
Przy pionowym montowaniu profili łaty zakładamy poziomo, zostawiając szczelinę, która przez układ przemienny łat, umożliwia przepływ powietrza między ścianą i profilami.
Za pomocą poziomicy oznaczamy rozmieszczenie łat. Najpierw zakładamy je z przodu pionowo, następnie zgodnie z ruchem wskazówek zegara u góry i na prawo, jak również na dole. Gdy ściana jest nierówna, rozluźnia się nieco śruby, a pomiędzy ścianę i łatę kładzie sie pas sklejki lub też po prostu drewna, po czym przykręca się śrubę ponownie.
Zasada zakładania boazerii z dodatkową wenętrzną termo-izolacją
Warstwa termoizolująca została tutaj założona bezpośrednio na ścianie, przy czym chroni ją substancja stanowiąca barierę dla pary. Doprowadzenie powietrza od tyłu zapewnia usuwanie mogącej się tu skraplać pary wodnej. Bez takiej strefy przepływu powietrza może dojść do powstawania grzybicy. Wówczas naprawa musi polegać na wymianie całej konstrukcji.

zakończenie przy suficie
cokół odpowietrzający
183W ten sposób za pomocą łat uzyskaliśmy pionowo ustawiony kąt prosty. Długość śrub zależeć będzie od nierówności, które chcemy zatuszować. Obok podłączeń elektrycznych i innych miejsc wymagających "umocnień" założone zostaną dodatkowe łaty - dokładnie dopasowane, rozlokowane równo w jednej li-
nii
mi.

prawidtowa_o
konstrukcja nieprawidłowa
nasiąkanie wilgocią
boazeria poprzeczna
Prawidłowa i nieprawidłowa konstrukcja boazerii w pomieszczeniach wilgotnych
Deski profilowe są tak założone na zapewniających wietrzenie od tyłu kontrłatach, że żadne pryskanie nie powoduje osiadania wody. W przeciwnym razie szybko wystąpiłyby tutaj szkody wynikłe z wilgoci, a co za tym idzie konieczne stałyby się prace naprawcze.
184
"Kontrłatowanie" powstaje wówczas, gdy przeprowadzone zostanie kładzenie łat w drugim kierunku. Jest ono wtedy celowe, gdy np. w łazienkach tylna strona okładziny musi mieć bardzo dobry dostęp powietrza. Taki system kładzenia łat w drugim kierunku wymaga wprawdzie nieco więcej miejsca, ale jest skuteczny. Łaty przykręcamy śrubami.

powie-
T*y- trza (prędkość '??? 0,1-0,2 m/s)
t
/> ukośne ścięcia
ułatwiające odpływ wody
podwójny system) łat
listwa ochronna
boazeria podłużna
Pionowe układanie boazerii w pomieszczeniach wilgotnych
Kontrłaty zapewniają nieprzerwaną cyrkulację powietrza, ukośne ścięcia zapobiegają osadzaniu się wody na naczółkach drewna i jej wsiąkaniu. Błędnie założone deski należy "prześrubować", inne metody powodują tylko ponowne pojawienie się szkód.
185
konstrukcja błędna
niebezpieczeństwo nasiąknięcia wilgocią
dobrze opracowany montaż przez zawieszenie
W pomieszczeniach wilgotnych, takich jak łazienki, idealnie jest móc zawiesić deski boazerii tak, by dawało się kontrolować podłoże i w razie potrzeby wysuszyć je. Przy tym system zawieszania musi być tak skonstruowany, by nie tworzyły się zastoje wodne.
8.3. Zakładanie paneli
Tylko przy bardzo dobrych i równych ścianach można sobie pozwolić na przyklejanie paneli bezpośrednio do ściany. Lepsze jest jednakże ułożenie łat, które umożliwiać będzie dopływ powietrza od spodu. Panele są to płyty ze sklejki lub innego materiału, zaopatrzone we wręby i pióra, dostępne są w sprzedaży z gotową już powierzchnią.
Zakładanie paneli
Po docięciu paneli na długość czyścimy jej brzeg. Na łaty nakładamy klej, zawsze na powierzchni odpowiadającej jednemu tylko polu. Klej należy gładko rozprowadzić.
186
Za pomocą klocka układamy płytkę tak, by wrąb dokładnie pokrywał się z piórem. W przypadku zastosowania kleju kontaktowego konieczne będzie lekkie przyciskanie i ponowne odciąganie po to, aby do kleju dostało się powietrze i by mógł zgęstnieć.
Przy klejach kontaktowych po około 8 minutach będzie trzeba zespajane elementy dokładnie obstu-kać. Jeśli stosujemy inne kleje odpowietrzanie nie jest konieczne; obstukuje się tutaj od razu, osadzając elementy mocno we wrębach.
Oczywiście do obstukiwania używamy podkładki i młotka ze szmatką, aby nie spowodować przy tym uszkodzeń. Powierzchnie lakierowane i pokryte maty-ną są bardzo delikatne.
Wyprowadzenia dla instalacji elektrycznych zaznaczamy jeszcze przed klejeniem, a w punktach narożnych nawiercamy otwory. Potem można je będzie łatwo wyciąć otwornicą.
Nie powinno się prowadzić paneli bezpośrednio od podłogi do sufitu. Lepiej jest pozostawić odstęp o szerokości ok. 1 cm.
Z jednej strony bowiem taki odstający cieniowany wrąb jest ładniejszy, z drugiej zaś umożliwi swobodny przepływ powietrza.
8.4. Okładziny ścienne z tkanin i folii
Wielkie powierzchnie drewniane, jakie można uzyskać przy użyciu paneli, nie będą odpowiadały każdemu.
Można bowiem nie chcieć żyć w "drewnianej szkatułce", ale jednocześnie też nie chcieć malować i tapetować. Pokrywanie ścian materiałami i różnego rodzaju tkaninami ma długą tradycję.
187Dzisiaj stosowane są następujące rodzaje okładzin ściennych:
O Rzadkie płótno jutowe, o strukturze grubowłókni-stej, dostępne jest w handlu w wielu kolorach i przy tym jest stosunkowo niedrogie. O Suknem pokrzywkowym nazywa się jednobarwny materiał wełniany, można go nabyć w postaci naturalnej lub też w poręczniejszych bardzo szerokich belach.
O Również filc dekoracyjny sprzedawany jest w szerokich belach, produkowany jest w wielu odcieniach. O Materiałami na zasłony mogą być różne tkaniny. Gdy chce się je zastosować jako okładziny ścienne, nie można wybierać tych cienkich i przeźroczystych.
Tkaniny z włókien syntetycznych dają się łatwo czyścić i posiadają różnego rodzaju fakturę.


Ściany można nie tylko całkowicie pokrywać tkaniną, przy dużych powierzchniach można też stosować jako dekorację materiał rozpięty na ramie. Ramę taką wycina się grzbietnicą, trwałość połączeń zapewniają kołki. Do klejenia stosuje się odpowiednio dobrany klej. Ramę rozkłada się na rozłożony i prosto naciągnięty materiał, który przymocowuje się do niej ćwiekami. W ścianie zakłada się na kotkach cztery haki, na których na oczkach instaluje się tę dekorację. Tego rodzaju tkanina stanowi znaczną izolację akustyczną.
Konstruowanie ramy do rozpięcia tkaniny
Oczywiście tego rodzaju rama może być - bez konieczności wzajemnych połączeń między drewnem - przykręcona do podłoża śrubami. Potem jednak trzeba zbić tę konstrukcję przy brzegu gwoździkami, co wcale nie jest łatwe. Lepiej jest przygotować odpowiednio dopasowaną ramę (1), z połączeniami między deskami na narożach (2) i w miejscach wzmocnienia (3), w tym przypadku użyto kotków do drewna. Połączenia przykryte zostają listwą brzegową (4); jest to konieczne wówczas, gdy gwoździe wyciągnie się po stronie czołowej lub też gdy w miejscach połączeń (5) zamontuje się zaślepienia fug. Można tutaj zastosować również ruchome zamknięcia, które pozwolą na zdjęcie i wypranie tkaniny.

�
�


188
Modnymi tkaninami wzorzystymi szybko można się znudzić, podczas gdy jednobarwne, skomponowane ewentualnie z obrazami, tworzą dobre tło, przez co można stale modyfikować wnętrze. Również materiał można przykleić jak tapetę, jednakże w tym celu ściany muszą być gładkie i odpowiednio przygotowane.
Wszelkie nierówności odbiłyby się na tkaninie. Tapetowanie tkaniną przerasta z reguły możliwości amatora. Ściany zazwyczaj nie są równe i bez wad. W takich wypadkach zaleca się stosowanie całkowicie płaskich ozdób z tkanin rozpiętych na konstrukcji szkieletowej. Konstrukcję tę sporządza się tak, jak łatę (por. s. 194), zakładając ją jednak dookoła na całą
189ścianę, przy czym tu, gdzie potem będziemy chcieli np. zawiesić obraz, należy zainstalować pionowe "podpory". Podpory te należy wykonać z cieńszych łat, tak by nie odznaczały się na tkaninie.
Przybijać będzie się ten szeroki bryt (lub już zszyte razem bryty) za pomocą specjalnych ćwieków (małych gwoździków z szerokimi główkami), zawsze zaczynając od środka. Aby z tyłu, za tkaniną, nie było całkowitej "pustki", można w tych samych polach założyć płyty z tworzyw piankowych, które stanowią nie tylko,dobrą izolację akustyczną, ale i termiczną.
Ściana z tkaniną ozdobną zawsze będzie posiadać zdolność wygłaszania dźwięków, będzie tłumić hałas w pomieszczeniach, a więc będzie go przejmować. Tak więc warto zastanowić się nad takim rozwiązaniem.
Najpierw mocujemy tkaninę we wszystkich czterech narożach, by wyznaczyć w każdym boku środek. Następnie dokładnie na środku jednego z boków, przybijamy gwóźdź. Kolejny wbijamy na tej samej wysokości po przeciwnej stronie. Przy tym po obu stro-
Kolejność przytwierdzania gwoździków przy rozpinaniu tkaniny na ramie lub płycie
W naszym przykładzie wzorcowym z częściami ramy sklejona została, w celu wzmocnienia, płyta paździerzowa, która usztywnia połączenia. Analogicznie postąpi się zarówno przy ramach, jak i wszelkiego rodzaju płytkach. Ważne jest, by za pomocą klocka szlifującego z papierem ściernym "stępić" brzeg na zewnątrz i na narożach, ostre brzegi powodują szybkie niszczenie tkaniny.

190
nach bieg włókna musi być jednakowy. Najlepiej można to sprawdzić poziomicą. Dopiero potem przybija się gwoździe na narożach, u góry, a następnie u dołu. W taki sposób materiał łatwo będzie można rozpiąć, a jeśli będzie to konieczne, bez problemu będziemy mogli skorygować bieg włókien. Z filcem przebiega to wszystko znacznie łatwiej, ponieważ materiał ten nie ma ukierunkowanego biegu włókien. Tkaninę przypinamy na zmianę. Przy górnym brzegu po lewej i po prawej stronie, wychodząc od środka. Podobnie postępujemy przypinając brzeg dolny.
Przy krawędziach bocznych należy zwracać uwagę, by tkanina nie wyciągała się. Główki gwoździ przykrywamy listwami do tapet, o odpowiednio dobranym kolorze.
Bezpośrednie mocowanie na ścianie jest wprawdzie pracochłonną, ale za to tanią metodą.
Inne metody są łatwiejsze, a oto jedna z nich:
Dzielimy ścianę na równe powierzchnie i na złączach szwów oraz na brzegach zakładamy łaty; przy okazji łatwo będzie można zamaskować nierówności. Łaty mocujemy na kołkach, tak, jak to już zostało omówione.
Wybieramy materiał oraz kolor listew wykończeniowych - albo ciemniejszy, albo też jaśniejszy od materiału. W zależności od upodobań listwy mogą być szersze lub węższe. Jako płytek używamy przyciętych na grubość 8 mm płyt paździerzowych, natomiast jako listew wykończeniowych profili do płyt dekoracyjnych.
Profile przybijamy lub przyśrubowujemy tak, by gwoździe (lub śruby) nie były na nich widoczne. W pustych polach sztyftami stalowymi przybijamy płyty z tworzyw piankowych w celu termoizolacji.
Zeszlifowujemy nieco brzegi na płycie paździe-rzowej, tak by powstało tam zagłębienie na ok. 2 mm.
191Następnie rozkładamy bryty materiału "właściwą" stroną ku dołowi, używając jako podłoża dużego stołu lub płyty pilśniowej.
Na to położona zostanie płyta przeznaczona na ścianę, przy czym należy zadbać o dokładne ułożenie tkaniny. Po każdej stronie materiał powinien wystawać na ok. 8 cm. Narożniki trzeba będzie odciąć, ale niezbyt daleko, tak by i na narożach brzegi płyty były dobrze obłożone tkaniną.
Następnie za pomocą przyborów do przypinania mocujemy brzegi materiału na tylnej stronie płyty paździerzowej, zaczynając od środka. Przede wszystkim należy dokładnie przypiąć, lub przybić, materiał w miejscach założenia.
Do gotowych płyt, na ich tylnej stronie, przykręca się śruby, które w środku mają główkę, a po obu stronach gwinty. Za pomocą tych śrub możemy ostrożnie przykręcać płytę do łat, by ją przymocować. Nie powinny być widoczne żadne śruby ani gwoździe, trzeba by je było wówczas zasłonić.
Naturalnie do tych czynności można też użyć ramy. Musi ona jednak być stabilna, w przeciwnym razie mogłaby się przekrzywić. Cała praca poszłaby wówczas na marne. Płyty są tańsze, lepsze i bardziej stabilne.
Zamiast gwoździ lub przyczepów można też użyć tutaj zamknięć zatrzaskowych - są to dwa niejednakowe pasy, które łatwo dają się w każdej chwili otworzyć. Można je założyć bezpośrednio na ścianę, jak również na ramę czy płytę. W przypadku, gdy powierzchnie będą musiały często być czyszczone - takie pasy też można prać - będzie to najlepsze rozwiązanie. Często jednak ich zakładanie przekraczać będzie możliwości amatora.
Z foliami postępować się będzie tak samo - jednak znacznie trudniejsze może być ich napinanie, ponieważ ich powierzchnie nie układają się łatwo w
192
Napinanie tkaniny za pomocą metalowych profili klamrowych
Profil taki zostaje docięty na giero-waniu i odpowiednio do rozkładu poszczególnych elementów nalepiony bądź przyśrubowany do podłoża. Graniczące ze sobą bryty układa się (1); naciąga (2) i napręża (3). Takie połączenie często można w dowolnej chwili odpinać. Jeśli napina się jednostronnie, ten aluminiowy profil widoczny będzie przy brzegu (4), co tworzy dodatkową ozdobę. Jest to rozwiązanie tanie dla ścian gładkich i równych; przy ścianach krzywych należy w celu ich wyrównania założyć łaty.



regularne tafle. Lepiej jest dać takie folie pod prasę stolarską, a potem jedynie założyć brzegi, względnie przykleić je. Wówczas powierzchnie nie będą już się marszczyć.
Poza tym istnieje dzisiaj wiele rodzajów płytek - z dekoracją z tworzywa sztucznego na powierzchni, od jednobarwnych po wzorzyste, a nawet takie o fakturze drewna.
Jeśli wybierzemy dobrą imitację powierzchni drewnianej, razem z listwami brzegowymi, które kupuje się w stanie gotowym już wylakierowane, nawet fachowiec nie stwierdzi niemal żadnej różnicy pomiędzy nimi a szlachetnym gatunkiem drewna.
Trudnego klejenia brzegów możemy uniknąć, jeśli kupimy gotowe brzegi drewniane, dopasowane do faktury płyty a następnie przykleimy je i zamocujemy "gierując" (przycinając skośnie wzajemnie dopasowane naroża) na brzegach. Otwory do zamocowania -jak najmniejsze - zostaną po prostu wyszpachlowane.
1938.5. Montaż desek profilowych
Jako podłoża potrzebować będziemy łat, tak jak to już zostało omówione. Mają one być tak założone, by możliwa była wentylacja od spodu. Zwłaszcza przy ścianach zewnętrznych trzeba zostawić od góry i dołu szczelinę, by mogła przebiegać swobodna cyrkulacja powietrza.
Rzecz bardzo istotna: skraplająca się para wodna musi koniecznie mieć możliwość ulotnienia się, w przeciwnym razie za stolarką (także za szafami) tworzyć się będzie hodowla grzybów, która nie tylko niszczy zaatakowany materiał, ale powoduje pojawienie się nieprzyjemnych zapachów.

Obicie drzwi do piwnicy deskami profilowanymi
Stare drzwi zaopatruje się w listwy ramujące i ukośne, pomiędzy które zakłada się płyty termoizolujące. Na te listwy przykręca się śrubami deski profilowane z drewna odpornego na działanie warunków atmosferycznych, które to deski pokrywa się na zewnątrz pig-mentowanym grubopowłokowym lakierem przeźroczystym. W ten sposób niewielkim kosztem poprawimy izolację termiczną i akustyczną, a zakładając przy okazji nowy zamek lepiej zabezpieczymy się przed włamaniem. Gdy chodzi o wygląd do wyboru mamy wiele wariantów.
194
Oto jak należy to wykonać:
p] W przypadku pionowego obijania deskami łaty należy tak założyć, by bez przeszkód funkcjonować mogła wentylacja od spodu. Gwoździe wbijać się będzie we wręby bądź też w specjalne nierdzewne klamry.
\1\ Przy poziomym zakładaniu desek postępuje się podobnie, jednakże w pomieszczeniach wilgotnych, np. w łazienkach, boazeria taka jest bardziej narażona na zniszczenie niż pionowa. Woda dłużej utrzymuje się na występach i przenika do środka drewna. \J\ Jeśli chce się uzyskać lepsze ukształtowanie odstępów pomiędzy deskami, należy zaopatrzyć się w takie, które po obu stronach posiadają wręby. We wręby te wbija się sztyfty mocujące, a następnie wykłada się je pasami dekoracyjnymi o odpowiedniej szerokości. Taka konstrukcja będzie przez to tańsza!
lato : 10-13%

zima przy centralnym ogrzewaniu : 5-8% różnica objętości przy szerokości 100 mm do 2 mm
Przy boazeriach powinno się używać desek o już opracowanych powierzchniach albo też jeszcze przed montażem pokryć je odpowiednim lakierem. Pomiędzy latem i zimą deski profilowe będą przechodzić znaczne ruchy spowodowane ich kurczeniem się i rozszerzaniem. Gdy powierzchnię desek opracowywać się będzie dopiero po montażu, w zimie - jako że centralne ogrzewanie przynosi ze sobą suche powietrze - pokryją się one niezbyt eleganckimi rysami.
195
połączenie narożnika przy użyciu listwy z wrębami
Narożnik boazerii z podwójnie założonymi łatami i z wentylacją od spodu - złącze z listwą z wrębami
Listwa z wrębami może być ukształtowana inaczej; w handlu dostępne są różne jej formy. Świerk jest drewnem tanim i bardzo dobrze nadającym się do pomieszczeń wilgotnych.

konstrukcja narożnika
z cieniowaną fugą między deskami
Opracowanie narożnika przy boazerii profilowej z zachowaniem fugi. i...
... uzyskuje się poprzez zamocowanie listwy pomiędzy deskami. Przy montażu - często jeszcze przed założeniem - skręca się narożną deskę profilową z listwą kątową, a także przykleja się ją. Drugą deskę przykręca się już podczas montowania. Taką konstrukcję można stosować również w stolarce zewnętrznej.
196
W pomieszczeniach o dużej wilgotności zakładać się będzie podwójne łaty; poza tym powinna tu być, tak jak przy płytkach, możliwość zdjęcia stolarki, np. po to, by można było skontrolować podłoże. Jest to istotne przede wszystkim tam, gdzie należy zrezygnować ze środków do konserwacji drewna. Szczegóły takiego zakładania lepiej przedstawią rysunki niż słowa.
8.6. Zakładanie tkanin i płyt na sufity
To, co do tej pory zostało powiedziane o zakładaniu płyt ozdobnych, boazerii i folii, może być w pełni zastosowane do kształtowania powierzchni sufitów. Z pewną jednak różnicą: ciężar ozdób powinien być w tym przypadku mniejszy, a ich założenie niezwykle pewne. Taką możliwość stwarza nam nowoczesna technika stosowania dubli. Mimo to lepiej założyć o jeden dubel więcej, jeśli tylko mamy jakieś wątpliwości.
Warto przeprowadzić tę najprostszą z możliwych prób: przywiesić się z całej siły na każdym z zamocowanych dubli; musi on to wytrzymać, jeśli chcemy być pewni, że sufit utrzyma się na górze i nie spadnie nam na głowę.
Często czytamy w gazetach o tym, że w jakiejś szkole czy w urzędzie oberwał się sufit. To powinno pokazać, jak odpowiedzialnie należy tutaj pracować. Mimo to - z próbą siły - problem ten udaje się opanować.
Zakładanie sufitu podwieszanego jest właściwie zbyt trudne dla amatora. Pod tym pojęciem rozumie się sufit, za pomocą którego np. zbyt wysokie pomieszczenie doprowadza się do wysokości standardowej.
197Przy wyższych pomieszczeniach montować się będzie całą serię specjalnych zwisów z kołkami, umieszczonych na starym suficie. Na tym zawiesza się szkielet ramowy, który utrzymywać będzie nowe płytki lub boazerię. Ale jest to jednak praca dla fachowca.
Jeśli natomiast mamy korytarz szerokości mniejszej niż 2,5 m i pragniemy ukryć rury, armatury i nieregularne sufity możemy bez problemu sami "coś" z tym zrobić.
Proponujemy następujące rozwiązanie:
Za pomocą poziomicy i łaty zaznaczamy po jednej stronie dolny brzeg nowego sufitu, a potem robimy to po drugiej stronie, naokoło w całym pomieszczeniu.

Możliwości zakładania niższego sufitu w pomieszczeniach z rurami i o zbyt wysokich stropach
Z góry jednak należy założyć, że szerokość takiego pomieszczenia nie przekracza 2,5 do 3 m. Większe przekrycie wymaga systemu podpór z belkami tragarzowymi, które utrzymywać będą płyty sufitu (1). Prostsze są jednakże listwy (2), winkle aluminiowe (3) lub profile (5), które przykręca się do ograniczających ścian wkrętami. Za pomocą konstrukcji ramowej, na którą płyty będą nakładane (4) lub naklejane (6), można przekrywać również większe szerokości.
198
Wykonanie narożnika zewnętrznego przy boazerii założonej na podwójnych łatach, z wentylacją od spodu
Za pomocą podobnej listwy można również połączyć boazerię w kącie wewnętrznym.

połączenie narożnika iistwą z piórami

zwyczajnie klejona konstrukcja narożna
Narożnik przy boazerii z wentylacją od spodu
Tutaj zrezygnowano z dodatkowej termoizolacji wewnątrz pomieszczenia. Tego rodzaju boazeria - zakładając użycie właściwego drewna - nadaje się również do łazienek. Można także zaniechać klejenia, ale wówczas tworzy się tam szczelina.
Układ boazerii w łazienkach i w okładzinach zewnętrznych
Podstawowym wymogiem jest to, by woda nie osiadała na czołowych powierzchniach profili. To samo dotyczy całego lica boazerii. Korzystniejszy jest pionowy układ desek. Lepiej jest uniknąć napraw, niż musieć je potem przeprowadzać; dlatego tak istotna jest prawidłowa konstrukcja.


korzystne odprowadzenie wody przy ukośnie ściętych profilach i pionowym układzie desek
199I

.Martwe kąty", do których nie dochodzi powietrze, stwarzają
iistwy układane na przemian zapewniają dobry dostęp powietrza
listwy wydrążone
Układanie na przemian łat do boazerii i paneli
W żadnym razie przy wentylacji od spodu nie powinny powstać "martwe kąty", tworzyłyby się tam skupiska wilgoci i pleśni. Jeśli nie da się wprowadzić podwójnego systemu łat, należy układać listwy na przemian. Również wydrążenie listwy przy użyciu piły taśmowej przynosi pożądany efekt. Szczelina wentylacyjna musi mieć jednak co najmniej 20 mm szerokości.
200
Zalety podwójnego systemu łat przy stolarce na zewnątrz budowli, w łazienkach, jak również w innych pomieszczeniach o dużej wilgotności Zwłaszcza w piwnicy ze ścian wyparowywać będzie pewna ilość wody. Dlatego tak istotną sprawą jest wentylacja od spodu. Przy podwójnym systemie łat każda część stolarki i konstrukcji szkieletowej ma na tyle dobry dostępu powietrza, by nawet po wielu latach przetrwać bez uszkodzeń.

I Podwójny sy-^ |stem łatzapew^" 'nh najlepszą wentylację fasady od spodu.
Następnie zakładamy dookoła listwy tragarzowe z kołkami, których dolna część ma już "gotowe" wykończenia. Listwy te powinny być tylko tak szerokie, by płyty sufitowe, boazerie i ramy można było unieść po jednej stronie i potem założyć na drugą. Szkic wyjaśni, jak to zrobić.
Sztyftami przymocowuje się listwy sufitowe, które zakrywają kołki. Teraz zakładamy przygotowane uprzednio ramy sufitowe z tkaniną, płyty lub deski profilowe. Nie będziemy ich przytwierdzać na stałe, będą instalowane pomiędzy ścianami bez pozostawiania większych szczelin.
Płyty lub ramy z tkaniną muszą być "samonośne". Nadaje się im statycznie takie wymiary, by szerokość ganku lub przedpokoju przykryta została nimi w spo-
Jeszcze jedna dobra rada: warto pozostawić na stronie czołowej i pomiędzy płytkami około jednego centymetra odstępu. Będzie to wyglądać jak wyfa-zowana fuga. Dzięki temu zachowana zostanie cyrkulacja powietrza i będzie mogła ulotnić się nagromadzona skroplona para wodna. W ten sposób uniknie się "zatęchłych" pomieszczeń.
201I
sób pewny. Zaletą tej konstrukcji jest fakt, że takie elementy sufitu mogą być każdorazowo z niewielkim wysiłkiem zdjęte, tak że zawsze ma się dostęp do instalacji.
8.7. Problemy związane *
z termoizolacją
O termoizolacji była mowa, w związku z okładzinami ściennymi, zakładaniem folii za grzejnikiem centralnego ogrzewania (por. s. 141), by uzyskać w ten sposób odbicie promieniowania, a potem przy tapetach i płytach dekoracyjnych, które po stronie tylnej miały materiał termoizolujący (por. s. 141). Warto nadmienić, że dobra termoizolacją stwarza w rezultacie również dobrą izolację akustyczną. Ale o tej będziemy
to =-10"C
tz.: temperatura na zewnątrz

przedziały temperatur
H=f20�C
tw: iemperaturan wewnątrz
202
Przyczyny tworzenia się pleśni w narożnikach pomieszczeń
Przy narożnikach pomieszczeń strumień ciepła ma dogodniejsze warunki przepływu niż przy płaskich powierzchniach ścian. Oznacza to, że w kącie będzie zimniej niż na pozostałych częściach ściany. Jeśli, np. przy gotowaniu lub w sypialni z zamkniętymi oknami, wzrośnie względna wilgotność powietrza w narożnikach osadza się skroplona para wodna, która napełnia je wilgocią. Powstają plamy i tworzy sie pleśń. Środek zaradczy: albo dobra termoizolacją zewnętrzna, albo też wietrzenie, wietrzenie i jeszcze raz wietrzenie, aż powierzchnia muru stanie się sucha! Dopiero wówczas możliwe stanie się trwałe odnowienie narożnika.
nasiąknięcie wilgocią
zimny obszar dachu
tworzenie się lodu

powierzchnia narażona ; na działanie wilgoci
termoizolacją
warstwa hamująca przepływ pary
stolarka
sufit z warstwą tynku
ciepłe pomieszczenie wewnętrzne
Przyczyny występowania plam w następstwie przecieku wody przy drewnianych belkach dachu lub na jego połaciach
Przy tego rodzaju konstrukcjach belki lub szczeliny są często "pomostami cieplnymi", przez które para wodna wędruje z pomieszczenia przez drewno na zewnątrz, gdzie zamarza, tworząc taflę lodu. Gcly tafla ta topi się, woda z powrotem wędruje przez drewno, napełniając w końcu wilgocią sufit i ściany. Środki zaradcze: warstwa powstrzymująca przepływ pary poniżej belki i dodatkowa termoizolacją po stronie zewnętrznej. Jeśli nie przeprowadzi się takiej "terapii" uszkodzenia pojawią się ponownie.
mówić osobno. Przy jednej jeszcze okazji wspomnieliśmy o podobnej sprawie - omawiając uszczelnianie okien i drzwi. Każda przeszkoda w swobodnym przepływie powietrza jest jednocześnie izolacją termiczną i akustyczną.
Czy warto wstawić dodatkową szybę do okna?
Wyjąwszy nieliczne przypadki, należy z tego zrezygnować. Z jednej bowiem strony tego rodzaju rozwiązanie jest kosztowne, z drugiej zaś przekracza ono możliwości amatora. A co jeszcze istotniejsze, jak to się okaże przy kolejnej mroźnej zimie, usprawnienia tego typu i tak nie dorównają nowoczesnym oknom.
203W dziedzinie termoizolacji pozostaje jeszcze do omówienia kwestia uszczelnienia i przebudowy kondygnacji dachu, która pod pewnymi względami należy jeszcze do mieszkania. Z pewnością domowy majster-kowicz może tu wiele zdziałać sam. Jednakże problematyka ta jest tak rozległa, że nie mieści się już w zakresie typowych prac przeprowadzanych przy remontach wykonywanych w domu samodzielnie. Jeśli chcemy się tym zająć, trzeba kupić specjalistyczny podręcznik.
8.8. Ozdabianie ścian i izolacja akustyczna
Nadmiar dźwięków, a wiec hałas, można wytłumić na trzy sposoby:
Q] Przez oddzielenie pomieszczenia masą, a więc ciężkimi strukturami architektonicznymi; [T| Przez założenie specjalnej, składającej się z wielu warstw konstrukcji, która dodatkowo zapewniać będzie izolację akustyczną, podobnie jak założenie na szkielecie z łat boazerii stwarza izolację termiczną; [7] Przez zamontowanie konstrukcji powstrzymujących przepływ fal dźwiękowych przez szczeliny i pęknięcia.
Poza tym istnieją jeszcze dalsze możliwości:
(Tj Dźwięk powstający na powierzchniach (jeśli zostaną one właściwie skonstruowane) może być wytłumiony i przekształcony w ciepło, a więc po prostu "zlikwidowany".
(T| Można wytłumić dźwięk już w momencie jego powstawania, np. dźwięk stąpania wyciszamy rozkłada-
204
jąc miękki i gruby dywan z flauszu, który po prostu absorbuje odgłos kroków.
[JJ Uciążliwy dźwięk roznoszący się przez rury lub instalacje oraz przez konstrukcje sufitowe można wytłumić stosując "szczeliny rozdzielające".
Jak można poprawić izolację akustyczną?
Przyjrzyjmy się metodom, jakie możemy zastosować używając powszechnie dostępnych środków.
Q] Za pomocą masy osiąga się podwyższoną powietrzną izolację akustyczną. Zwiększanie masy pomiędzy pomieszczeniami w mieszkaniu jest problematycznym wyjściem. Słabymi punktami będą tutaj drzwi - zwłaszcza gdy mają duże powierzchnie szklane.
r 7 7 7 '
7
/
/
/
/
/ ,
/ / / / /
/

i



1






HM
MM




;.
--5--
s


- sufit betonowy
tynk
zawieszone profile z blachy
termoizolacja
z waty mineralnej-
konstrukcja
deski profilowe nośna z łat
Hałas może być niezwykle uciążliwy, może stanowić znaczną przeszkodę dla osiągnięcia dobrego duchowego samopoczucia. Szczególnie odnosi się to do stąpania ponad naszymi głowami. Co z tym zrobić? W tym wypadku pomoże jedynie podwieszany sufit. Tutaj przedstawiono podstawową jego zasadę - wykonanie lepiej pozostawić fachowcom.
205
stare drzwi mocno . i trwale podklejone \
nowe drzwi jako konstrukcja nośna
W przypadku drzwi wymagających naprawy istnieją dwie możliwości:
1. Dobieramy - jak to przedstawiono na ilustracji - nowe drzwi i naklejamy na nie te stare jako ozdobę. Postępuje się tak podczas restauracji wielu domów, gdzie stare drzwi posiadają dużą wartość, ale są już mocno zniszczone.
2. Nasze stare drzwi w ich strukturze i materiale są nienaruszone, jednak wyglądają nieładnie. Można wówczas na ich powierzchni po obu stronach przykręcić wkrętami stolarkę, która nie tylko poprawi ich wygląd, ale także stworzy dodatkową izolację termiczną i akustyczną.
{J} Środek zaradczy: Proszę dokupić drugą szybę, je-sli to możliwe, to grubszą od pierwszej. Następnie proszę zdjąć listwy i obłożyć - jak to już raz opisano (por. s. 98) - tę starą szybę kitem taśmowym. Listewkę należy przyciąć tak, by odpowiadała grubości pąsu z kitem i tej drugiej szyby (można ją ewentualnie przedzielić na dwie części). Teraz listewkę tę należy przymocować. W ten sposób powstaje izolacja akustyczna zarówno przez zwiększenie masy, jak i przez wie-lowarstwowość konstrukcji.
y[| Jeśli, np. ze względów statystycznych, można je-ynie nieznacznie zwiększyć masę, decydujemy się na konstrukcję wielowarstwową. Konieczne przy tym środki zaradcze omówione zostały wszędzie tam, gdzie opisywano zakładanie okładzin dekoracyjnych na ścianach - zarówno z tkaniny, jak i z tworzyw pian-
206
kowych lub stolarki (por. s. 187). Metoda ta sprawdza się także przy drzwiach, np. przez ich zdublowanie. \j\ Likwidacja możliwości przenikania dźwięków omówiona została przy okazji uszczelniania okien i drzwi (por. s. 95). Dotyczy to wszystkich elementów architektonicznych. Jednakże uszczelnienie należy przeprowadzić bardzo dokładnie, ponieważ nawet najmniejszy "pomost dźwiękowy" może zaprzepaścić wszystkie inne działania - przez nieszczelne miejsce będzie się przedostawać tyle dźwięków, że inne uszczelnienia działać będą jedynie w ograniczonym zakresie.

Podstawowe zasady tłumienia dźwięków w pomieszczeniach zamkniętych
1. Gładkie, twarde powierzchnie wykazują silne właściwości odbijania fal dźwiękowych, a przez to ich wzmacniania.
2. Powierzchnie mocno porowate są w stanie stłumić niemal każdy dźwięk. Nie dochodzi tutaj niemal do odbicia. Powstaje pomieszczenie "głuche". . ,.,,,..,
3. Płyty z nacięciami i otworami odbijają jedynie częsc fal dźwiękowych, część zaś absorbują. Powstaje pomieszczenie o przyjemnej akustyce.
Poza powierzchniami również ich podłoże ma swój udział w tworzeniu idealnej akustyki. Bez wątpienia jednak założone na łatach płyty z otworami i nacięciami dają tutaj najlepsze efekty.
207[7] Powierzchnie porowate, takie jak tkaniny lub tworzywa piankowe, wygłuszają i "likwidują" dźwięk. Wszystkie przykłady, jakie podawaliśmy przy omawianiu ozdabiania ścian, są skuteczne w zakresie tłumienia hałasu. Zwłaszcza wtedy, gdy płyty lub okładziny nie są instalowane bezpośrednio na ścianie, lecz pod ich powierzchnią pozostawia się jeszcze szczelinę powietrzną i warstwę termoizolującą. Szczególnie dobrze sprawdzają się tutaj perforowane płyty z tworzyw piankowych lub płyty paździerzowe. [T] Hałas tłumi się w momencie jego powstawania, jeśli np. na kamienną posadzkę położy się miękki dywan. Rozchodzenie się dźwięku zostanie zredukowane,
parkiet
płyta wykładzinowa
pasy-wygłuszające odgłosy
stąpania
belki sufitowe
termoizolacja
wypełnienie
podłoże zaślepiające
system łat
system łat z podkładkami
do wyrównywania
krzywizn
płyta gipsowa
Izolacja akustyczna i termiczna przy suficie z belek
Stropy - powyżej ze sklejki, poniżej zaś z płyty gipsowej - połączone są z belkami za pomocą warstw pośrednich; umieszczona po bokach warstwa izolacji powoduje, że żaden dźwięk nie jest dalej przenoszony. Wypełnienie stanowi masę, a także izolację termiczną i akustyczną, warstwa z waty szklanej jeszcze ją wzmacnia. Tego rodzaju konstrukcje mogą być zakładane zarówno od góry-jedynie od strony podłogi - jak też wyłącznie od dołu. Często opłacać się będzie również zdjęcie podłogi jej ponowne założenie, przy jednoczesnym jej odnowieniu i uzupełnieniu.
208


parkiet lub wykładzina
?y sklejka
pasy izolacji bitumicznej system belek
deski między belkami stropu izolacja Jn zaślepienie
Vtaty
\pasy izolacji bitumicznej sklejka z tynkiem z żywicy I syntetycznej
Zakładanie izolacji termicznej i akustycznej na suficie drewnianym
Deski między belkami stropu oraz izolacja powodują, że w środku tej struktury powstaje dobra warstwa ochronna. Pasy izolacji z bitumu na i pod belkami drewnianymi zapobiegają rozchodzeniu się odgłosów stąpania i innych dźwięków. Od dołu zakłada się płytę ze sklejki i tynk z żywicy syntetycznej, od góry zaś, na płytkach ze sklejki, parkiet lub dywan.
jeśli taką część architektoniczną jak kamienna posadzka osadzi się "płynnie", to znaczy oddzieli się ją izolacją akustyczną od wszystkich innych części budowli.
\T\ Powstały już dźwięk trudno jest zredukować po fakcie. Konieczne by tutaj było oddzielenie poszczególnych części architektonicznych, należałoby założyć izolację akustyczną w pomieszczeniach pośrednich. Można jednak złagodzić dźwięk, jeśli przy hałasach z instalacji wodno-kanalizacyjnych i toalet zastosuje się ich owinięcie izolacją - a w wypadku centralnego ogrzewania, gdy odpowietrzymy kaloryfery.
Metody pozbywania się niechcianych dźwięków i hałasu są dość proste, ale nie zawsze udaje się w pełni osiągnąć oczekiwany rezultat.
2098.9. Naprawa podłogi
Załóżmy, że już znudziły się nam wykładziny dywanowe i dla odmiany chcielibyśmy teraz mieć piękny parkiet? Tego rodzaju prace mogą być w całości przeprowadzone także przez majsterkowicza amatora.
Postępujemy w następujący sposób:
Zdejmujemy naokoło listwy przyścienne, tak by podłoga od ściany do ściany tworzyła równomierną powierzchnię. Następnie wyrównujemy miejsca uszkodzenia dywanu (przez cały czas pozostaje on rozłożony) przy użyciu materiału wypełniającego, mogą to być tworzywa bitumiczne, piankowe, mineralne, w ten sposób uzyska się gładką powierzchnię.
Powierzchnię tę przykrywamy teraz matą z filcu, nadaje się do tego również cienka płyta z miękkiego włókna. Na nią nakłada się, zostawiając odstęp brzegowy, cienki gotowy parkiet, zespojony klejem na pióro i wrąb. Taki sposób zakładania parkietu określa się jako "płynny", nie ma tutaj bowiem przyklejania parkietu do podłogi.
Na odstęp brzegowy zakładamy listwy zabezpieczające o szerokości ok.1 cm, w taki sposób, by można je było potem ponownie zdjąć. Teraz należy zakleić szczelinę i jeszcze raz zbić płytkę z płytką lub deskę z deską, by powstała w pełni gładka powierzchnia. Wówczas z powrotem założymy listwy brzegowe, na nowo je przykręcając.
Elementy gotowego parkietu mają powierzchnię już lakierowaną. Z reguły warstwa lakieru jest wystarczająco gruba i trwała. Jeśli mimo to jednak zdecydujemy się na grubszą warstwę, powierzchnię trzeba będzie wygładzić klockiem szlifującym i pokryć lakierem, takim, jaki zalecany jest przez producenta. Nowa warstwa dobrze wówczas połączy się z poprzednią.
210
Drzwi należy dopasować do nowej wysokości posadzki. W tym celu należy je zdjąć, a następnie dociąć i oczyścić, przede wszystkim ich brzegi. Dlaczego wciąż rozkładać dywany na parkiecie, a nie odwrotnie, raz chociaż położyć gotowy parkiet na dywan? Nowoczesne materiały umożliwiają taką zamianę.
Co można zrobić, skrzypi?
gdy drewniana podłoga
Tego rodzaju naprawa wymaga większego nakładu pracy, ale praktycznie zawsze jest skuteczna.
A
mozaika parkietowa klej
/ lekka płyta budowlana z waty /drzewnej, o zamkniętych porach /-papa
JmU U U \J \Ju 2 ^ wypełnienie wyrównujące


folia polietylenowa surowy mur stropu
tynk
Zakładanie nowej podłogi na nierównym stropie z surowego betonu
Folia polietylenowa zapobiega przenikaniu do podłogi pary i wilgoci, np. ze znajdującej się poniżej kuchni. Wypełnienie wyrównujące tworzy gładką powierzchnię. Papa (jak również cienka płyta z wełny drzewnej) stanowią podkład. Na ów podkład zakłada się sklejkę lub też lekkie płyty budowlane z wełny drzewnej, o porach zamkniętych. Następnie przyklejona zostanie mozaika parkietowa lub gotowy parkiet. Powstaje w ten sposób konstrukcja z izolacją termiczną, przede wszystkim zaś z izolacją akustyczną, która będzie łatwa w pielęgnacji i nie będzie wymagać częstych napraw.
211Proponujemy następujące sposoby:
Podłogi skrzypią, gdy drewno ociera się o drewno. By temu zapobiec, bierzemy wiertarkę i długie śruby, następnie przywiercamy poluzowane klepki i przykręcamy je tak, że główka wkrętu jest dość głęboko osadzona, ok. 2 do 3 mm poniżej poziomu posadzki. Często taki środek zaradczy w zupełności wystarcza.
Jeśli podłoga skrzypi miejscami nadal, to na powierzchni w partiach, z których wydobywa się hałas, wiercimy otwory, przez które wprowadzać będziemy piankę montażową wyciskaną z tubki. Pianka ta tak sklei poszczególne części, że nie będą się one o siebie już dłużej ocierać. Stosunkowo nieduże otwory zostaną potem wypełnione pianką lub zasklepione kołkiem.
Jeśli jednocześnie pragniemy uzyskać nową powierzchnię parkietową, zaopatrujemy się w cienkie płytki gotowego parkietu. Przy, użyciu cykliniarki do podłóg, po uprzednim zdjęciu listew brzegowych, szlifujemy podłogę raz poprzecznie i raz wzdłuż - albo też dwa razy po prztkątnych - stosując przy tym gruby papier ścierny. To właśnie z uwagi na tę czynność należy głęboko osadzać wkręty.
Płytki gotowego parkietu kleimy na podłożu, pozostawiając odstęp brzegowy o szerokości 1 cm. Ich powierzchnia będzie uprzednio pomalowana, każdą płytkę przykładać będziemy ok. 3 cm przed miejscem przeznaczenia, następnie będzie się ją układać i ostukiwać. Całą powierzchnię będzie się także ostukiwać, używając do tego drewna z osłoną.
Po skończeniu pracy trzeba będzie ewentualnie ponownie lakierować, by uzyskać jeszcze jedną trwałą warstwę powierzchniową. Gdy założone zostaną listwy brzegowe, układanie posadzki jest gotowe. Tworzy się w ten sposób zwarta płyta, która wewnątrz jest klejona, ale tak, że podłoga zostaje nienaruszona.
212
9. Naprawy i prace " w otoczeniu zewnętrznym mieszkania lub domu
W zależności od rodzaju gospodarstwa domowego i mieszkania, przejścia pomiędzy przestrzenią we-wnątrzną i otoczeniem zewnętrznym są mniej lub bardziej płynne.
Otoczenie zewnętrzne mogą stanowić: balkon, cieplarnia, weranda, basen itp.
Tego rodzaju otoczenie domu czy mieszkania to dla wielu ludzi odwieczne marzenie, treść wszelkich życzeń. Ale nie wszyscy zdają sobie sprawę, ile rzeczy wciąż trzeba naprawiać. Właśnie teraz chcemy się przyjrzeć przynajmniej części związanych z tym czynności. Ale uwaga - jest tego znacznie więcej niż w przypadku normalnego gospodarstwa domowego; przy tym prace w ogrodzie chcemy tutaj pominąć. Pozostaje i tak wystarczająco dużo do zrobienia!
9.1. Jak utrzymać balkon w dobrym stanie
Balkony i okapy dachów należą w ogóle do najbardziej kłopotliwych elementów architektonicznych. Jednym z najczęstszych błędów budowlanych jest wykonanie występów, jakimi są również balkony, bez od-
213powiedniej izolacji. Płyta balkonu przewodzi wówczas, niczym instalacja chłodząca, zimno do wnętrza domu. Z ciepłego i wilgotnego powietrza w pokoju osadza się na tych zimnych częściach skroplona para wodna, która początkowo prowadzi do pojawienia się wilgotnych plam, potem zaś do nasiąknięcia wilgocią całych pomieszczeń. Sufity pokojów pod tym balkonem stają się w okolicy okna wilgotne, wilgoć tworzy się też przy balkonie na wysokości podłogi. Proszę tylko nie próbować naprawiać tego samodzielnie! Z pomocą może przyjść jedynie fachowiec, wykonując obszerną, drogą, obejmującą wszystkie części termoizoiację. To nie jest praca dla amatora.
Przy balkonie powinno się jednak przeprowadzać regularnie, wraz z naprawą drobnych usterek, następujące prace konserwatorskie:
[JJ Co roku należy przeczyścić odpływy, sprawdzić, czy na płytach i kafelkach nie wystąpiły pęknięcia, czy w ścianie czołowej i dolnej części balkonu nie ma uszkodzeń powstałych z wilgoci. Rozpozna się to po odpadaniu okładzin i farby. Jeśli w porę przedsięwzięte zostaną właściwe środki, można takie uszkodzenie przynajmniej utrzymać w pewnych granicach. \j\ Wszystkie szczeliny należy sprawdzić pod kątem uszkodzeń, wszystkie uszczelnienia pod względem ich trwałości. To samo odnosi się do wszystkich przy-ległości, zbrojeń i balustrad. Przede wszystkim skontrolować należy wypełnione masami uszczelniającymi fugi na złączach, jeśli to konieczne, trzeba je będzie odnowić.
Części metalowe należy sprawdzić z uwagi na
I Ul *fc^^M \ ^^i V III ^^ ni ? ^^ w w ^^ p ? *^ ? ^* w ^^ p* ? "^ ? ? ^-^ - -^ ----- - - - j -
niebezpieczeństwo pojawiena się rdzy, która powodować będzie odpryskiwanie lakieru. Jeśli tak się stanie, rdza musi zostać natychmiast skuta i zeszlifowana, a powierzchnia na nowo wylakierowana. To samo doty-
214
czy balustrad balkonowych, które potraktowane muszą zostać odpowiednio do materiału, z jakiego zostały wykonane. Pokryte lakierem przeźroczystym drewno będzie co ok. 2 lata wymagało ponownego wymalowania.
[T| Nie zapominajmy o meblach balkonowych i innych przedmiotach wyposażenia. Wszystko jedno, czy stały one przez zimę na zewnątrz, czy w piwnicy - tkaniny trzeba odnowić, a uszkodzone miejsca pomalować. To samo odnosi się do markizy, której bardziej szkodzi zima wilgotna niż mroźna.
Taka coroczna inspekcja pomoże zaoszczędzić kłopotów, zwłaszcza gdy przeprowadzona zostanie jeszcze w terminie gwarancji na poszczególne prace.
9.2. Okapy dachów
Przy okapie dachu w przekroju spotykają się elementy dachu, ściany i części elewacji. Wszystko to musi być dokładnie uszczelnione, w przeciwnym razie powstać mogą duże szkody.
Wiele elementów wymaga sprawdzenia:
[JJ W przekryciu dachu mogą powstać wgłębienia i szczeliny, uszkodzone mogą też być pojedyncze dachówki. Należy naprawić zwietrzałą zaprawę. Usunąć zabrudzenia i narośle mchu. Oczyścić rynny dachowe.
[I] Przede wszystkim należy sprawdzić drewnianą więźbę dachową, a także części metalowe. W przypadku rdzy konieczna jest natychmiastowa naprawa (malowanie). Wiele osób zapomina, że również ocynkowana blacha co 5 - 6 lat wymaga pomalowania.
215
Prace kontrolne i remontowe przy dachu
1 Czyszczenie i kontrola rynien dachowych.
2-7 Sprawdzanie i remont pokrycia, konstrukcji drewnianej i uszczelnienia okapów dachów.
8 i 9 Kontroli wymagają także donice na kwiaty i balustrady, które ewentualnie trzeba będzie naprawić.
10 - 15 Układanie podłogi z uszczelnieniem, termoizolacją i okładziną, łącznie ze sprawdzeniem odprowadzania wody, które powinno zostać w porę naprawione.
19 Regularnie malujemy przekrycie i szkielet konstrukcyjny.
20 - 22 Należy sprawdzać termoizolację, wentylację i więźbę dachową.
23 - 25 Naprawiać będziemy okna i drzwi - framugi, uszczelnienia, powłoki kryjące i powierzchnie.
26 do 30 Podłogę sprawdza się regularnie z uwagi na niebezpieczeństwo nasiąknięcia wodą; w razie wystąpienia takiego uszkodzenia, należy natychmiast podjąć odpowiednie środki zaradcze.
216

O tym, jak trudne są prace przy budowie i uszczelnianiu kondygnacji dachu, powinien dać wyobrażenie ten rysunek:
Przy nie zabudowanej kondygnacji dachu cyrkulacja powietrza (B) może przebiegać przez cegłę wentylacyjną (AD) i w górnej połaci dachu. Przy dobrej konstrukcji dachowej konieczne są dodatkowo jeszcze dwie cyrkulacje powietrza, z jednej strony pomiędzy łatami więźby [1] i przykryciem [2] oraz folią przeciw topniejącym śniegom [3] (E), a następnie poprzez więźbę [4] i uszczelnienie [5] (F), jak również poza zaporą uszczelniającą [6], w wentylacji od spodu [7] i w oszalowaniu [8] (G). Naprawa wymagałaby sporo pracy!
217fT| Podłoże okapu dachu odpowiada poziomowi osadzenia dachu płaskiego. Należy usuwać wszelkie zabrudzenia i naroślą, sprawdzać, tak jak w wypadku balkonów, płyty i występy. Kanały i kratki ściekowe należy oczyścić, skontrolować ich połączenia. [7] Przy miejscach z zielenią należy usuwać roślinność rosnącą dziko, mogłaby ona uszkodzić uszczelnienia; połączenia i odptywy sprawdza się pod kątem ich funkcjonowania. Miejsca, po których się chodzi, sprawdza się przede wszystkim pod kątem ich bezpieczeństwa.
Okapy dachów łączą się bezpośrednio z ich poła-
ciami. W tym przypadku wszystkie widoczne miejsca powinny być sprawdzane kilka razy do roku, konstrukcja więźby pod kątem szczelności - również z uwagi na topniejący śnieg i wilgoć.
9.3. Konserwacja szklanej architektury
Ogród zimowy - marzenie niemal każdej rodziny - może dla tego, komu przyjdzie go naprawiać i utrzymać w dobrym stanie szybko stać się prawdziwą zmorą. Ma to miejsce zwłaszcza wtedy, gdy projektant i wykonawca nie wywiązali się właściwie z powierzonego im zadania.
Pamiętajmy o następujących zasadach:
|T) Wszystkie powierzchnie trzeba chronić przed zabrudzeniem, a także przed "utrwalaniem" się warstwy kurzu - należy je w porę wyczyścić. Odnosi się to także do glonów i mchu, które pojawiać się będą z uwagi na stałe nawilżanie. Na fundamentach wystąpić mogą wykwity soli, które po wysuszeniu zdrapywać się będzie szczotką.
218
\T\ Okładziny ceramiczne pokryte wapnem czyści się specjalnym środkiem do odwapniania, czyszcząc i naprawiając przy tym znajdujące się pomiędzy nimi fugi. Po wysokich tonach przy obstukiwaniu poznawać będziemy, w którym miejscu płytki zaczynają odpadać. Należy je zdjąć i zainstalować na nowo, opracowując dokładnie fugi.
\T\ W zależności od materiału i rodzaju konstrukcji odpowiednio należy usuwać szkody wynikłe z osadzania się skroplonej pary wodnej w zimie, odnawiać i poprawiać fugi z uszczelnieniami, kitować. Powierzchnie zewnętrzne sprawdza się przede wszystkim w miejscach połączeń, naprawiając je w razie potrzeby. [7] Ruchome części klap, drzwi i innych elementów konstrukcyjnych sprawdza się pod kątem prawidłowego ich funkcjonowania, naoliwiając je i naprawiając w przypadku uszkodzeń. To samo dotyczy urządzeń zacieniających i wentylacyjnych, a zwłaszcza ich części elektronicznych.
[7] Przy czyszczeniu wewnętrznych i zewnętrznych szyb należy sprawdzić fugi na złączach, zakitować uszkodzone miejsca, a profile z tworzyw sztucznych wymienić na nowe. Należy przede wszystkim zwracać uwagę na uszkodzenia
9.4. Wentylacja piwnicy
Do szeroko rozumianego pojęcia mieszkania należy także piwnica, można ją urządzić jako spiżarnię lub - o ile jest odpowiednio obszerna - wykorzystywać jako miejsce do uprawiania sportu, gier, do przyjęć, a często również jako pokój muzyczny (nie dotyczy to oczywiście "komórek przydzielanych mieszkańcom bloków).
Co zrobić jednak, gdy nagle pojawia się wilgoć, jedna z najczęstszych i najgorszych klęsk?
219
Co zrobić z wodą, która zaczyna wsiąkać w mur budowli
1 Ściany zewnętrzne maluje się preparatami, które zapobiegają przenikaniu deszczówki po gwałtownych ulewach albo też umożliwiają odparowanie wody.
2 A co z wodą z pomieszczeń zamkniętych i z instalacji? N^eży je poddać szybkiej naprawie.
3,4,5 i 6 Wody powierzchniowe i płynące strumieniami: w tym przypadku należy rozkopać, drenować i odprowadzić wodę, na ścianę zaś założyć uszczelnienie.
\ 7,8 i 9 Tryskająca do góry woda gmntowa: w tym wypadku nie ma prawie żadnej skutecznej metody na pozbycie się wody z wnętrza piwnicy.

idealna forma doświetlenia, wentylacji i założenia podłogi w pomieszczeniach piwnicznych
"Domowe naprawy" w obrębie piwnicy
1 Rzeczą idealną jest daleko rozciągający się widok z piwnicy na zewnątrz - tak więc należałoby wykonać wykopy. �,.
2 Skarpy należy zabezpieczyć przed ich osuwaniem się. *
3 Spływającą wodę odprowadza w sposób pewny system odwadniający.
4 Ściany należy oczyścić, a uszkodzenia naprawiać. ?,
5 System doprowadzający powietrze od tyłu pod płytami na '., suficie należy skontrolować, sprawdzając, czy nie ma tam miejsc wilgotnych. �
6 Należy stale reperować uszczelnienia i lakier na oknach. :
7 Również przy ścianach należy sprawdzać stan stolarki z wentylacją od spodu.
8 Kontroluje się także miejsca wilgotne na podłodze w piwnicy, naprawiając je w razie potrzeby.
9 Należy zadbać o przyjemny widok z okna piwnicy, jeśli , wykorzystuje się ją jako miejsce spędzania wolnego czasu lub urządzania przyjęć.
220
221Należy wówczas przedsięwziąć następujące działania:
O Najpierw sprawdzamy skąd przedostaje się woda. Mogą być trzy przyczyny:
\T\ Z uwagi na niewłaściwą izolację dochodzi do
skraplania się pary wodnej.
[7] Woda wpływa z zewnątrz przez okna, pęknięcia,
nieszczelnie instalacje, a nawet przez drzwi.
QF] Woda przedostaje się do domu w wyniku zmiany
jej biegu, zwłaszcza zaś poziomu wód gruntowych,
przez podłogę lub przez ścianę.
Właściwie rozwiązaniem wszystkich tych problemów powinien się zająć fachowiec.
Mimo to udzielimy tu pewnych rad: W wypadku osadzania się skroplonej pary wodnej pomaga konsekwentne, regularne wietrzenie. Jeśli woda pojawi się za elementami takimi jak szafki czy okładziny, należy założyć tylną wentylację. Termoi-zolacja nawet dla fachowca będzie trudnym orzechem do zgryzienia.
O Gdy instalacje są nieszczelne lub pojawia się na nich skroplona para wodna, należy je odpowiednio uszczelnić; dodatkowo zakładając także środki termo-izolujące. Ponieważ przypadki uszkodzeń bywają różnorodne, lepiej jest, gdy fachowiec pokaże, jak się to przeprowadza. Przynajmniej w tym zakresie będzie potrzebna jego pomoc.
O Jeśli woda przedostaje się z zewnątrz, należy na zewnątrz wykonać "wykopy" i odprowadzić ją. Również tutaj rzadko obywa się bez większych remontów; np. podwyższenia progu drzwi (w takiej formie, w jakiej robi się to na statkach), co zapobiec ma wilgoci
222
\
powstającej przez wodę gromadzącą się za drzwiami. Często skuteczna będzie zmiana biegu wody i drenaż. O Gdy ściany są popękane, z zewnątrz przez pęknięcia przedostaje się woda, w coraz większej ilości, tak, że konieczne mogą się okazać porządne wykopy, uszczelnianie ścian aż po ławę fundamentów i drenaż. W takich wypadkach nie pomoże już zwykły fachowiec - "złota rączka". Proszę wezwać specjalistę i kazać sobie sporządzić kosztorys! Często bardziej opłacalna będzie rezygnacja z piwnicy.
Być może znajdziecie Państwo kogoś, kto podejmie się zmienić stan wody za pomocą muru, jakiejś metody budowlanej lub stworzenia sztucznego obiegu. Rozwiązanie może nie znaleźć się łatwo. Wykroczyliśmy tutaj daleko poza granice przeprowadzania napraw domowych we własnym zakresie, ale mamy nadzieję, że ta wycieczka była dla Państwa interesująca!
9.5. Naprawa i odnawianie mebli ogrodowych
Warunki atmosferyczne wpływają na stan mebli. W większym stopniu niż szkieletu z drewna i metalu dotyczy to pokryć z tkaniny. Istotne znaczenie ma tutaj zapobieganie szkodom - przede wszystkim dobre wysuszenie przed każdym złożeniem do przechowania. Nity i inne ruchome miejsca z zawiasami należy naoliwić, by nie zaczęły rdzewieć.
Warto sprawdzić meble ogrodowe pod następującymi względami:
[T] Części drewniane i metalowe sprawdza się badając, czy lakier lub inne powłoki kryjące mają zaryso-
223wania i miejsca uszkodzenia. W takich wypadkach należy je zdrapać, zagruntować i ponownie polakiero-wać. Przy lakierach przeźroczystych na drewnie zazwyczaj cały szkielet trzeba lakierować na nowo. [T] Ruchome części należy doprowadzić do takiego stanu, by mogły właściwie spełniać pierwotne funkcje. Obluzowane nity kładzie się na twarde podłoże i ich główkę przyklepuje się obuchem młotka. Śruby należy mocno dokręcić, zardzewiałe zawiasy odkręcić, zeszli-fować, zagruntować i pomalować, a następnie ponownie dokręcić.
[T] Części z materiału należy dokładnie obejrzeć. Je-sfi ich łatanie wymagać będzie zbyt dużego wysiłku, należy je zdjąć rozpruwając stare szwy. W handlu dostępne są odpowiednie zapasowe pokrycia albo też stosownie docięte materiały, o trwałych barwach i dużej odporności na działanie warunków atmosferycznych.
[t] Wymieniane kawałki nierzadko naprężać się będzie na szkielecie za pomocą sznurka, w tym celu drelich na markizy zaopatrzony jest często w roz-miesz- czone w równych odstępach dziurki. Wówczas plastikowym sznurkiem naciągać się będzie materiał w obrębie oczka dziurki i ramy mebla. Jeśli nie mamy do dyspozycji gotowego kompletu z oczkami, szewc może na ciężkiej maszynie do szycia nanieść odpowiednie szwy, zrobić dziurki i osadzić oczka z metalu.
[j] Można również odpowiedni pas tkaniny (wówczas brzegi nie mają już wywiniętych i przeszytych krawędzi) zawinąć bezpośrednio na ramie i przyszyć. Jest to mozolne zajęcie! Najpierw trzeba bowiem te zawijane brzegi "przytwierdzić", to znaczy przypiąć szpilkami, a następnie przyszyć je dużą igłą ściegiem "maszynowym".
\T\ W zależności od konstrukcji mebli konieczne będzie różne postępowanie: krzesła ogrodowe oplecione
224
sznurkami z tworzyw sztucznych będziemy na nowo oplatać sznurkiem, prowadzonym tak, jak ten pierwotny.
Przy leżakach tkaninę będzie niekiedy trzeba mocować za pomocą krótkich mocnych gwoździków. Istnieją także zapasowe pokrycia zaopatrzone w pasy przytrzymujące.
To samo odnosić się będzie do łat służących do naprawy pęknięć.
Przykleja się je na spodniej stronie, przy czym zazwyczaj nie trzeba ich już przyszywać. Jeśli jednak chcecie Państwo być pewni, że łata będzie się trzymać, proszę ją dodatkowo przyszyć gęstym ściegiem "obrzucającym", zamykając uprzednio gęstym szwem także samo pęknięcie.
9.6. Konserwacja i pielęgnacja płotów i ogrodzeń
Ogrodzenia składają się zazwyczaj z elementów betonowych lub murowanych, z płotem względnie bramą lub drzwiami z drewna bądź metalu. Obydwa te główne elementy muszą zostać potraktowane odmiennie. Słupy z drewna i z metalu, przy ich bezpośrednim osadzeniu w ziemi są szczególnie narażone na zniszczenie.
Zwróćmy uwagę na następujące rzeczy:
Q] Niezwykle ważna jest konserwacja części murowanych. Należy uważać, by nawet najmniejsze uszkodzenia zostafy naprawione jeszcze zanim woda przeniknie do muru, zamarznie i zacznie rozpierać szczelinę. Korzenie roślin również wywierają znaczny nacisk; i one mogą rozpierać budulec muru.
225
jT] Fundamenty muru ogrodowego muszą być głębokie na ok. 1 m! W przeciwnym razie poszczególne części "zamarzają"' powstają wówczas pęknięcia i załamania. W tej sytuacji albo będziemy musieli zadowolić się krzywym i popękanym murem, albo też założymy głębsze fundamenty, a więc postawimy mur od nowa. Przy tego rodzaju wadliwym murze wykonywanie ciągłych napraw nie ma żadnego sensu! Q] Jeśli obluzują sie cegły lub górne płytki, starą zaprawę należy skuć ostrożnie aż do surowego muru i kamienia. Za pomocą sznurka ustala się dokładny "bieg" muru i na jego surową powierzchnię nakłada się zaprawę.
RJ Kolejną czynnością będzie ponowne układanie Kamieni, warstwa po warstwie. To samo odnosi się do płytek górnych. Pion i poziom sprawdzamy za pomocą poziomicy. Na koniec starannie opracowujemy fugi, a powierzchnie kamieni przecieramy wilgotną ścierecz-ką.
Części metalowe przy słupach, bramach i innych elementach ogrodzenia, należy pieczołowicie oczyścić z rdzy - najlepiej zeszlifować, odpowiednio zagruntować i polakierować. Często będą one już mocno zaatakowane i stracą wiele ze swej "substancji". Rury, również te czworokątne, można nabyć w takich przekrojach, żeby można było wetknąć jedną w drugą. Proszę wzmocnić słup taką rurą, bądź też okrągłym prętem. Będzie się potem trzymał jeszcze przez wiele lat.
Części drewniane pokrywa się preparatami impregnującymi i lakierami przeźroczystymi, które nie są szkodliwe ani dla roślin, ani dla ludzi. Czynności te omówione zostaną przy konserwacji i odnawianiu per-goli (por. następny rozdział), ponieważ zarówno środki, jak i sposób postępowania są tutaj identyczne.
226
9.7. Konserwacja i naprawa pergoli
Drewno jest surowcem trwałym, tanim i eleganckim, doskonale nadaje się do konstrukcji szkieletowych. Pogląd, jakoby drewno musiało butwieć jest przesądem! Gdy konstrukcja jest tak pomyślana, żeby drewno szybko schło, kiedy zmoczy je deszcz, jeśli powietrze wszędzie ma do niego dostęp, gdy jest ono chłodzone nocą i ogrzewane w ciągu dnia, wówczas nawet przez stulecia, bez stosowania środków chemicznych, przetrwa w stanie nienaruszonym! Należy jedynie "właściwie" i "stosownie do materiału" zaprojektować konstrukcję. Potwierdzają to stare domy wiejskie. Gdy jednak konstrukcja zostanie spartaczona, to nawet chemiczny środek do konserwacji drewna, ze wszystkimi swoimi trującymi właściwościami, nie powstrzyma procesu naturalnego niszczenia.
Oto jak należy postępować:
|T| Pergole, a także płoty ogrodowe i drewniane bramy muszą być tak skonstruowane, by woda w każdym miejscu mogła swobodnie odpływać. Zapewniają to ukośne ścięcia od góry i dołu na słupach i innych częściach płotu. Również górne powierzchnie rygli muszą być usytuowane ukośnie.
\j} Duże znaczenie ma gatunek drewna. Biel sosnowa jest podatna na szkodniki drewna, a świerk nie. Świerki łatwo pokrywa się lakierami pigmentowymi, zyskując w ten sposób inny, pożądany odcień. Q] Części drewniane należy łączyć ze sobą i z innymi materiałami tak, by powietrze mogło przedostawać się pomiędzy złącza i by wilgoć mogła odparowywać. Osiągnąć to można przy użyciu stopek stalowych, w innych zaś miejscach za pomocą podkładek z trwałych pierścieni, wykonanych z tworzyw sztucznych.
227Jeśli zadbamy o to, by drewno użyte zostało do konstrukcji suchych, chłodnych i dobrze wentylowanych, to odpadną wszelkie naprawy. Dotyczy to także części stalowych - wilgoć powoduje korozję. Należy więc zwrócić uwagę na to, by płoty i pergole nie były zbytnio zarośnięte; również rośliny wydzielają wilgoć, utrzymywanie się wilgotnego mikroklimatu przez dłuższy czas doprowadza do poważnych zniszczeń. Jeśli jednak spełnimy te warunki wstępne, odpadną wszelkie naprawy, nawet wówczas, gdy nie będziemy stosować ostrych środków konserwujących. Wystarczy malowanie lakierem przeźroczystym co dwa lub trzy lata, by utrzymać piękno drewna przez dłuższy czas.
9.8. Naprawa werandy i chodników
Płyty chodnikowe, części werandy, krawężniki mogą się obluzować, w betonie zaś tworzyć się mogą pęknięcia i dziury. Przyczyną tego może być osiadanie tych elementów lub też zbyt płaski, płytko zagruntowany cokół, który w zimie będzie zamarzał. Być może do warstwy betonowej użyto zbyt dużo lub zbyt mało cementu, albo pozostałe składniki zostały niewłaściwie dobrane.
Jak należy wówczas postąpić:
Q] Przy wyraźnym osiadaniu chodnika trwałe rozwiązanie osiągnie się jedynie zakładając go na nowo. To samo odnosi się do podłoża werandy. Małe uszkodzenia betonu lub płytek chodnikowych można jednakże usunąć.
[7] Gdy przy betonowych chodnikach stale kruszą s/ę brzegi, należałoby jako odgraniczenie założyć krawężniki, które będą te brzegi osłaniać. Istniejące pęknięcia
228
i dziury w betonie powiększa się za pomocą dłuta do szer. ok. 3 cm, powstałe tak nacięcia muszą mieć nowe, mocne brzegi. Drobne cząstki betonu usuwa się szczotką drucianą.
[Tj Następnie miejsca takie dokładnie zamiata się miotłą, a potem, przy użyciu pędzla, nakłada się emulsję zwiększającą przyczepność. W przypadku blachy jako podłoża, należy sporządzić mieszaninę piasku i cementu w proporcjach 4:1, z dodatkiem środka wiążącego PVA - wypełnia się nią wszystkie szczeliny. Powierzchnie wygładzamy kielnią, zaś zbędną zaprawę usuwamy.
[7J Zniszczone płytki chodnikowe należy wyjąć, następnie ubić zapadnięte podłoże i kielnią wprowadzić zaprawę z 6 części piasku zmieszanych z 1 częścią cementu, całość na koniec wygładzając. Wysokość naprawianego miejsca musi odpowiadać wysokości pozostałych płytek. Nową płytę zakłada się za pomocą metalowych haków, ubijając ją ostrożnie drewnem. \j\ Poziomicą sprawdza się, czy zachowana została właściwa wysokość. Fugi opracowuje się zaprawą z 6 części piasku zmieszanych z 1 częścią cementu. Podobnie postępuje się przy krawężnikach, jeśli jednak nie mamy płytek chodnikowych, ani krawężnikowych o odpowiednich wymiarach, odlewamy je na miejscu, używając specjalnej "formy odlewniczej".
|T| Zaprawa betonowa składa się w tym wypadku z 4 części żwiru i 1 części cementu, wypełnia się nią miejsce po brakującej płytce, powierzchnię wygładza się lub wyprofilowuje tak, jak ukształtowane są pozostałe elementy. Po 48 godzinach utwardzania po nowej płytce będzie można już chodzić.
\T\ Przy zniszczonych brzegach lub krawężnikach stare płytki usuwa się, następnie za pomocą łat lub desek "konstruuje się" formę, którą wzmacnia się cegłami. Pomiędzy obie deski wlewa się beton, a powie-
229rzchnię wygładza się. Ewentualne zaokrąglenia kształtuje się tak, jak wyglądają one przy pozostałych elementach, sprawdzając ich równość za pomocą łaty.
\T\ Przy cegle osadzanej w korycie z piasku postępuje się podobnie. Uszkodzone cegły wyjmuje się i w ich miejsce zakłada się nowe, uzupełniając uprzednio ubytki piasku w podłożu. Można tak założyć również nowe chodniki z cegły. W przypadku zarośniętych gruntów jako podłoża wystarczy warstwa grubszego żwiru na 15 cm i 8 cm warstwa piasku.
System umocnień, nawierzchni na tarasach i ścieżkach może być różny. W przypadku podobnego typu założeń doświadczenia nabyte w związku z jednym materiałem można z reguły zastosować przy następnych. Często również fachowiec będzie się musiał zastanowić, jak odnowić stare podłoże, o którego technice wykonania niewiele da się już dzisiaj powiedzieć.
9.9. Remonty ścian i dachu
Już kilka razy mówiliśmy tutaj o wilgoci wewnątrz i na zewnątrz elementów architektonicznych. Mówiliśmy o zapleśniałych narożnikach w pokoju, o zmurszałej podłodze przy drzwiach na werandę lub balkon, a wreszcie o trudnym do rozwiązania problemie wody przenikającej do piwnicy. Dowiedzieliśmy się, że w tym wypadku potrzebna będzie pomoc fachowca, ale i jemu często pozostanie jedynie kapitulacja. Całe tomy literatury fachowej zajmują się wyłącznie tym tematem. Woda może być wynikiem skraplania się pary, może wyciekać z instalacji w postaci kropli, wydobywać się na powierzchnię z wód gruntowych, wypływać jako wody powierzchniowe z rynien dachów i dróg, spadać w
230
formie ulewnego deszczu lub - co jest szczególnie niebezpieczne - przenikać w głąb z osadzającego się śniegu, powodując za każdym razem ogromne straty.

1 deszcz


chemiczne zanieczyszczeni "_ . powietrza
słońce
lwilgoć mieni się przy 'odparowywaniu
temperatura
wilgoć flhuru

Zasada funkcjonowania zewnętrznie izolowanej ściany ookn-tej drewnem '
Można uniknąć powstawania wilgoci, a nawet tworzenia się lodu W tym celu przed warstwą termoizolującą zakłada się system wentylacji od spodu, wykonany w drewnie. Gdy ta konstrukcja funkcjonuje nienagannie, nie powinno się przy niej majsterkować, np, zamykając dostęp powietrza. W ramach prac wykonywanych we własnym zakresie mieści się tutaj jedynie odnawianie warstwy lakieru na strome zewnętrznej, uszkodzonej działaniem zmiennych warunków atmosferycznych. Używamy lakierów wodoodpornych, ale przepuszczających parę z podłoża.
231W obrębie dachu i ściany kilka miejsc narażonych jest na szczególne niebezpieczeństwo: z jednej strony pokrycie dachu lub lico ściany, zwłaszcza przy oknach i kominie, elementach nawzajem się przenikających, pod połacią dachu, na jego dolnych narożnikach, w obrębie rynien, na stolarce, przy oknach i drzwiach do piwnicy, przy krawędziach fundamentu.
Cóż jeszcze pozostaje do zrobienia w ramach napraw w domu?
Być może utrzymanie w dobrym stanie stolarki, przy czym postępować się będzie analogicznie jak przy konserwacji pergoli. My jednakże pozostawiamy już tę problematykę - dokonując - tak jak już niejednokrotnie - wielu koniecznych cięć, i przechodzimy do spraw nierozdzielnie związanych z naprawą domu, jego konserwacją, utrzymaniem w dobrym stanie i remontem. W tych dziedzinach amator "z fantazją" może wiele dokonać samodzielnie, jednakże powinien uprzednio nabyć podstawową wiedzę z zakresu fizyki budowlanej i techniki wykonywania robót. Wielu nieprofesjonalistom i to się uda. Pozostaje tylko ostatni problem - ochrona przed nieszczęśliwym wypadkiem - i to przy wszelkiego rodzaju czynnościach.
232
10. Zapobieganie nieszczęśliwym
, wypadkom podczas wykonywania napraw domowych
Może trudno w to uwierzyć, ale jest faktem, że wypadki śmiertelne w domu i podczas spędzania wolnego czasu zdarzają się o połowę częściej niż śmiertelne wypadki drogowe i ponad dwa razy częściej niż tego rodzaju wypadki w miejscu pracy! To powinno nam dać wiele do myślenia.
Podsumujmy elementarne zasady domowego "bhp" na własny użytek:
[7] Chwiejne drabiny, ale także nierówności i kable, krzesła i stoły pełniące funkcję drabiny, ślizgające się dywany i gładkie podłogi stanowią największe niebezpieczeństwo.
|T| Absolutnie niezbędne jest utrzymaniejiależytego porządku, używanie bezpiecznego ubrania i obuwia; pierścionki, łańcuszki i bransoletki mogą stanowić szczególne zagrożenie, jeśli się gdzieś zaczepią. Ważne są również nie ślizgające się powierzchnie i podłoża dla dywanów.
233[T] Należy uważać na ręce, twarz, na całe ciało: można się zapalić, pokłuć, pociąć, zmiażdżyć. Przy otwieraniu garnków zwracamy uwagę na parę, nie odstawiamy nieuważnie gorących garnków, przy cięciu proszę mieć na uwadze niebezpieczeństwo skaleczenia się.
[T] Używamy zbyt wielu toksycznych substancji, le-Karstw, niebezpiecznych środków czyszczących. Zdarza się, że wkładamy trucizny do butelek na napoje! Często wynika to wprawdzie z niewiedzy, ale to nie może być usprawiedliwieniem - ofiarami wypadków z tym związanych są najczęściej dzieci. Q] W domu używamy czasem substancji, które zmieszane w niewłaściwych proporcjach wytworzyć mogą trujące opary, grożące tak jak benzyna czy opary rozpuszczalników - eksplozjami i pożarami. Czy w obchodzeniu się z nimi i z opakowaniami typu "spray" zawsze jesteśmy wystarczająco ostrożni? Z uwagi na niebezpieczeństwo eksplozji proszę nigdy nie wylewać resztek tych substancji do zlewu! U\ Kupując sprzęt gospodarstwa domowego zwracajmy uwagę nie tylko na ich cenę i funkcjonalność, ale również na bezpieczeństwo, gwarantowane przez odpowiednie oznaczenia. Nigdy nie próbujmy naprawiać
Jeszcze jedna istotna uwaga: nie obawiajmy się zostania "fanatykiem" bądź "fanatyczką" bezpieczeństwa; może w końcu liczba nieszczęśliwych wypadków w domu zacznie spadać. Każdy wypadek to o jeden wypadek za dużo! Za każdym z nich kryje się tragedia człowieka, jakiejś rodziny; w każdym tkwią cierpienie i ból. Podejmujemy w domu prace, które mają podnosić standard życia, ułatwić codzienną krzątaninę. Na bezmyślność nie ma tutaj miejsca!

1/101
benzyny
20 I oparów benzyny
2000 I mieszaniny oparów benzyny z powietrzem

zapalenie
eksplozja
234
Powstawanie eksplozji w domu
Niewielkie ilości rozpuszczalników - tutaj 1/10 I benzyny (mogą to być również inne rozpuszczalniki, które stosowane są w wywabia-czach plam, lakierach, klejach i wielu innych preparatach) - zwiększają o około 200 razy objętość, stając się oparami, które następnie, gdy wymieszają się ze stukrotną ilością powietrza, pod wpływem iskry zapalają się i potężnie eksplodują. Niespodziewanie uwalnia się ok. 5000 kW energii! W domu należy obchodzić się z rozpuszczalnikamijak najostrożniej.
sprzętów elektrycznych, na których się dobrze nie znamy. Czy zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, gdzie w naszym wypadku leży granica, poza którą należy już sięgać po radę fachowca? \T\ Czy znamy wszystkie słabe punkty naszych sprzętów? Kominków, właściwego doprowadzenia powietrza, urządzeń gazowych? Czy ich dodatkowe zabezpieczenia są rzeczywiście w porządku? Czy np. po każdym praniu zakręcamy doprowadzenie wody do pralki? Czy pracujemy ostrożnie i w pełnej koncen-
235J
tracji i czy świadomi jesteśmy wszystkich niebezpieczeństw?
Nigdzie prawie nie ma tak wielostronnego miejsca pracy jak w domu! Równie różnorodne jak prace domowe są także czynności związane z konserwacją, pielęgnacją i w końcu z naprawami sprzętów. Wiele z nich tutaj omówiono, wiele pozostaje jeszcze do zrobienia. Znaczną część tego, co chcielibyśmy sami naprawić, musimy pozostawić fachowcom. Nie stawiajmy sobie zbyt dużych wymagań i nie przeceniajmy swoich możliwości. Uczmy się od każdego, kto coś potrafi. Przez całe życie człowiek musi pobierać nauki.
?;?-.?(, ?
SPIS TREŚCI
Słowo wstępne..........................................................3
Najczęstsze typy napraw..........................................5
1. Sprzęt i narzędzia do prac remontowo-naprawczych w domu...........................................8
1.1. Narzędzia do pracy w drewnie.......................8
f 1.2. Wiertarka.....................................................18
1.3. Przyrządy malarskie....................................20
1.4. Przyrządy potrzebne do tapetowania..........24
1.5. Narzędzia do naprawy instalacji i środki ochronne......................................................26
1.6. Narzędzia do obróbki metalu.......................27
1.7. Uwaga - napięcie elektryczne......................31
1.8. Inne przydatne narzędzia............................32
1.9. Oszczędności..............................................33
2. Odnawianie ścian i sufitów.............................34
2.1. Podłoże: przygotowanie ścian i sufitów.......34
2.2. Materiały do malowania ścian i sufitów........40
2.3. Malowanie ścian i sufitów............................41
2.4. Przygotowanie powierzchni
do tapetowania.............................................45
2.5. Tapety i klej do tapet....................................47
2.6. Tapetowanie ścian.......................................48
- i 2.7. Tapetowanie sufitów....................................53
2.8. Szczególne rodzaje tapetowania.................56
2.9. Renowacja powierzchni ścian i sufitów........57
3. Lakierowanie drzwi, okien, schodów
i podłóg................................................................61
3.1. Wybór właściwego lakieru...........................61
."?., 3.2. Usuwanie starych warstw lakieru.................67
2363.3. Przygotowanie podłoża pokrytego starym lakierem........................................................69
3.4. Przygotowanie metalu do lakierowania.......71
3.5. Gruntowanie podłoża przy malowaniu elementów drewnianych...............................73
3.6. Usuwanie drobnych uszkodzeń na meblach
i sprzętach wyposażenia wewnętrznego......75
3.7. Lakierowanie podłóg, schodów, drzwi wewnętrznych..............................................80
3.8. Lakierowanie okien i drzwi zewnętrznych....82
3.9. Lakierowanie zewnętrznych elementów architektonicznych z metalu i drewna..........86
4. Naprawa mebli i drobnych elementów architektonicznych......................................................90
4.1. Co robić, gdy drzwi klekocą, chwieją się
lub są krzywo osadzone...............................90
4.2. Naprawa drzwi zewnętrznych w domu
i mieszkaniu.................................................93
4.3. Uszczelnianie drzwi.....................................95
4.4. Uszczelnianie okien.....................................98
4.5. Zakładanie urządzeń wentylacyjnych........101
4.6. Montowanie i naprawa urządzeń uzupełniających..........................................102
4.7. Naprawa schodów.....................................109
4.8. Co robić, gdy w meblu lub desce zagnieździ się kornik lub inny szkodnik?.... 117
4.9. Zakładanie i naprawa zasłon i rolet...........119
5. Naprawy instalacji..........................................123
5.1. Naprawa doprowadzenia wody pitnej........123
5.2. Czyszczenie zapchanego odpływu............129
5.3. Naprawa centralnego ogrzewania.............132
5.4. Wymiana elementów oświetlenia...............134
5.5. Konserwacja urządzeń gazowych.............137
5.6. Naprawa okładzin ceramicznych
w kuchni i włazience..................................138
5.7. Uszczelnianie instalacji..............................140
5.8. Izolacja termiczna i akustyczna rur............141
5.9. Konserwacja instalacji...............................142
6. Usuwanie plam i drobnych usterek..............145
6.1. Likwidacja dziur wypalonych
w wykładzinach dywanowych.....................145
6.2. Usuwanie plam z rdzy................................147
6.3. Plamy na pokryciach ścian i podłóg...........148
6.4. Naturalne środki do wywabiania plam.......150
6.5. Zasady wywabiania plam
w pomieszczeniach mieszkalnych.............153
6.6. Usuwanie szkód wynikłych z wilgoci
i pleśni........................................................155
6.7. Plamy na powierzchniach skórzanych.......157
6.8. Plamy na tkaninach...................................158
6.9.Czy środki chemiczne są niebezpieczne.... 164
7. Czyszczenie i pielęgnacja sprzętu gospodarstwa domowego................................................166
7.1. Użytkowanie sprzętu technicznego...........166
7.2. Czyszczenie pieców kuchennych..............168
7.3. Likwidacja zapachów: okapy wentylacyjne...............................................170
7.4. Czyszczenie i pielęgnacja lodówek
i zamrażarek...............................................172
7.5. Konserwacja i pielęgnacja urządzeń
do zmywania naczyń..................................173
7.6. Konserwacja i pielęgnacja pralek..............174
7.7. Proste metody czyszczenia metali
-od A do...................................................175
7.8. Środki pomocne przy sprzątaniu kuchni, łazienki i pomieszczeń roboczych w domu... 177
7.9. Środki do czyszczenia urządzeń sanitarnych.................................................178
8 Trwałe ozdabianie ścian, sufitów i podłóg180
8.1. Płytki dekoracyjne na ścianach i sufitach .. 1804, j
8.2. Zakładanie łat na ścianę...........................182
8.3. Zakładanie paneli.......................................186
8.4. Okładziny ścienne z tkanin i folii................187
8.5. Montaż desek profilowych.........................194
8.6. Zakładanie tkanin i płyt na sufity................197
8.7. Problemy związane z termoizolacją...........202
8.8. Ozdabianie ścian i izolacja akustyczna.....204
8.9. Naprawa podłogi........................................210
9. Naprawy i prace w otoczeniu zewnętrznym mieszkania lub domu........................................213
9.1. Jak utrzymać balkon w dobrym stanie.......213
9.2. Okapy dachów...........................................215
9.3. Konserwacja szklanej architektury.............218
9.4. Wentylacja piwnicy....................................219
9.5. Naprawa i odnawianie mebli ogrodowych....223
9.6. Konserwacja i pielęgnacja płotów
i ogrodzeń..................................................225
9.7. Konserwacja i naprawa pergoli..................227
9.8. Naprawa werandy i chodników..................228
9.9. Remonty ścian i dachu..............................230
10. Zapobieganie nieszczęśliwym wypadkom podczas wykonywania napraw domowych ....233