Andrzej Sztando, Interwencjonizm samorządowy - obszary i instrumenty oddziaływania samorządu terytorialnego na gospodar-
kę lokalną. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wroc. nr 785, Wrocław
1998, s. 125-134.
Andrzej Sztando luty 1998 r.
Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu
Wydział Gospodarki Regionalnej i Turystyki w Jeleniej Górze
58-500 Jelenia Góra, ul. Nowowiejska 3
e-mail: [e-mail] web: www.sztando.com
tel. [phone], (0) (0/75) 6437922
Interwencjonizm samorządowy - obszary i instrumenty oddziaływania samorządu teryto-
rialnego na gospodarkę lokalną
Zgodnie z obowiązującymi w literaturze przedmiotu ustaleniami pojęcie interwencjo-
nizmu odnosi się do czynnego oddziaływania państwa na gospodarkę narodową. W dojrza-
łych strukturach demokratycznych działalność ta opiera się nie na koniunkturalno-
politycznym i krótkowzrocznym ingerowaniu w system gospodarczy lecz na strategicznym a
więc synergicznym i długofalowym współdziałaniu rynku z uzupełniającą go działalnością
państwa. Rozwiązywania najistotniejszych problemów gospodarczych nie można bowiem
pozostawiać w wyłącznej gestii, cennych i fundamentalnych z systemowego punktu widzenia
lecz obarczonych znanymi i bezdyskusyjnymi wadami, mechanizmów samoregulacyjnych. Z
tego powodu dawno już na plan dalszy przeniesiono merytoryczne dyskusje nad rolą państwa
w gospodarce rynkowej koncentrując się dziś na rodzajach i metodach oddziaływań.
Tak rozumiany interwencjonizm prezentowany jest najczęściej jako domena władz
centralnych. Wydaje się jednak, że obraz ten jest zubożony co najmniej o jeden, rzadko pod-
noszony w teorii przedmiotu, element, jakim jest oddziaływanie władz lokalnych na gminne
struktury przedsiębiorczości. Począwszy od dnia wejścia w życie ustawy o samorządzie tery-
torialnym, której zasadniczym celem była decentralizacja władzy i zastąpienie dominującego
w poprzednim systemie rozwoju sektorowego nową logiką rozwoju terytorialnego, władze te
stały się nowym podmiotem interwencji w swobodę mechanizmów rynkowych. Prowadząc
bowiem politykę rozwoju lokalnego oddziaływują one bezpośrednio lub pośrednio na struktu-
rę, tempo i kierunki ewolucji, zlokalizowanej na terenie gminy, a nawet poza nią, zbiorowości
podmiotów gospodarczych. Pojawiła się tu zatem zupełnie nowa w polskiej rzeczywistości
gospodarczej kategoria oddziaływań, którą określić można mianem interwencjonizmu samo-
rządowego.
Przyjęcie właśnie takiego określenia opiera się na analizie podobieństwa przyczyn, pa-
lety instrumentalnej i skutków interwencjonizmu charakterystycznego dla władz centralnych z
cechami oddziaływania samorządu terytorialnego na sfery przedsiębiorczości. Po pierwsze
zasadnicza część podstawowych problemów jakie stoją zarówno przed całą gospodarką jak i
1
Andrzej Sztando, Interwencjonizm samorządowy - obszary i instrumenty oddziaływania samorządu terytorialnego na gospodar-
kę lokalną. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wroc. nr 785, Wrocław
1998, s. 125-134.
jej gminnym wycinkiem posiada charakter długofalowy. Nie można wobec tego liczyć na ich
samodzielne, pożądane rozwiązanie w ramach praw i struktur rynkowych. Wady popytowo 
podażowego mechanizmu kreującego tzw.  niewidzialną rękę rynku wynikają tak w pań-
stwie jak i gminie z jego nieoptymalnych zachowań w sferze kosztownych przedsięwzięć
obarczonych znacznym ryzykiem1. Cytując wielokrotnie stawiany za interwencjonizmem
argument sprowadzający się do twierdzenia, iż rynki nie stanowią jedynej płaszczyzny inte-
rakcji uczestników podaży i popytu a owe interakcje nie przebiegają momentalnie, dostrzec
można jego aktualność również na poziomie gminy. Wreszcie, proste rozwiązania rynkowe
tak w skali kraju jak i gminy bardzo często pozostają w sprzeczności nie tylko z aktualnymi
preferencjami i wartościami społecznymi ale również z perspektywicznymi zamierzeniami
rozwojowymi tak często dziś wyrażanymi w strategiach rozwoju lokalnego.
Interwencjonizm samorządowy podobnie jak centralny opiera się na ustawowo zagwa-
rantowanych prawach podmiotowych. Pozwalają one posługiwać się wspólnocie samorządo-
wej zestawem narzędzi oddziaływania na struktury gospodarcze gminy. Są to przede wszyst-
kim narzędzia regulujące uwarunkowania w zakresie gospodarki przestrzennej, ochrony śro-
dowiska, infrastruktury technicznej i pozostałych aspektów lokalnych usług publicznych, po-
datków i opłat lokalnych, handlu a także dostępności wykorzystania mienia komunalnego2.
Podkreślić tu należy, że instrumenty te zostały powierzone lokalnemu szczeblowi samorządu
terytorialnego jako narzędzia służące do realizacji tzw. zadań własnych. Aktywna postawa
władz lokalnych wielu gmin owocuje jednak dodatkową, lecz bardzo istotną grupą instrumen-
talną. W jej skład wchodzą narzędzia regulujące strukturę stosunków na miejscowym rynku
pracy, ograniczające stojące przed sferą przedsiębiorczości bariery organizacyjne, kwalifika-
cyjne i majątkowe, wspierające polifunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz narzędzia
składające się na marketing gminny. W ramach tej grupy znajdują się również wyjątkowo
specyficzne i skomplikowane narzędzia takie jak współdziałanie strategiczne władz lokalnych
z dominującym podmiotem gospodarczym lub/i z podmiotem zarządzającym zlokalizowaną
na terenie gminy specjalną strefą ekonomiczną.
O ile podstawowym celem interwencjonizmu rządowego jest tworzenie makroeko-
nomicznych warunków dla pożądanego rozwoju całej gospodarki narodowej o tyle inter-
wencjonizm samorządowy zmierza do osłabienia niedomagań lokalnych rynków i korygo-
1
Por. Fabiańska K., Rokita J., Przedsiębiorczość, ryzyko, struktury, Warszawa 1991, s. 49.
2
Mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków
oraz mienie innych komunalnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw.
2
Andrzej Sztando, Interwencjonizm samorządowy - obszary i instrumenty oddziaływania samorządu terytorialnego na gospodar-
kę lokalną. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wroc. nr 785, Wrocław
1998, s. 125-134.
wania krótkookresowych, negatywnych dostosowań strukturalnych na tych rynkach w kie-
runku długofalowej ścieżki restrukturyzacji i dynamicznego rozwoju3. Szeroko rozumiany
rozwój gminy jest bowiem procesem wewnętrznej ewolucji struktury funkcjonalnej oraz
interakcji pomiędzy tą strukturą a strukturą zagospodarowania. Ewolucja ta obarczona jest
przy tym ryzykiem utraty racjonalnych proporcji pomiędzy poszczególnymi składnikami
struktury funkcjonalnej, a także między potrzebami danej funkcji a wydolnością zagospoda-
rowania. Pojawienie się tych niedostosowań jest określane w literaturze jako  moment kry-
tyczny rozwoju lokalnego. Zamierzonym w związku z tym skutkiem interwencjonizmu
samorządowego jest wykreowane bezpiecznej z długookresowego punktu widzenia struktury
funkcjonalnej gminy a także perspektyw wzrostu globalnych dochodów mieszkańców i bu-
dżetu gminy, rozwoju przedsiębiorczości oraz zapewnienie racjonalnego wykorzystania za-
sobów środowiskowych. Rozpoczęty w 1990 roku proces decentralizacji władzy musi być
traktowany jako proces decentralizacji interwencjonizmu państwa a jego nowy gminny wy-
miar musi nosić miano interwencjonizmu samorządowego. Warto w związku z tym pokusić
się o próbę jednoznacznego zdefiniowania tego pojęcia. I tak, interwencjonizm samorządo-
wy można określić jako kompleks oddziaływań władz gminy realizowanych przy pomocy
określonej palety instrumentów i metod determinujących decyzje wewnętrznych (lokalnych)
i zewnętrznych (zlokalizowanych poza obszarem gminy) podmiotów gospodarczych i in-
nych jednostek związanych z działalnością gospodarczą, z dodatkiem pewnej ilości decyzji
administracyjnych i alokacyjnych o charakterze bezpośrednim, zmierzających do wprowa-
dzenia i utrzymania gminy na ścieżce racjonalnego rozwoju lokalnego.
Przedstawiona wyżej definicja zawiera charakterystykę celu podstawowego interwen-
cjonizmu samorządowego. Jest nim oddziaływanie na decyzje podmiotów gospodarczych w
celu wprowadzenia i utrzymania gminy na ścieżce racjonalnego rozwoju lokalnego. Celowi
temu, w praktyce podporządkowane są cele, których realizacja warunkuje osiągnięcie celu
podstawowego. Są to zatem cele operacyjne, do których można zaliczyć:
" Rozwój istniejących struktur przedsiębiorczości.
" Wykreowanie aktywności zamieszkałej w gminie ludności w zakresie podejmo-
wania działalności gospodarczej typu  small biznes .
3
Por. Patrzałek L., Funkcje ekonomiczne samorządu terytorialnego w okresie transformacji systemowej w Pol-
sce, Prace naukowe nr 714 AE we Wrocławiu, Wrocław 1996, s. 129 i dalsze.
3
Andrzej Sztando, Interwencjonizm samorządowy - obszary i instrumenty oddziaływania samorządu terytorialnego na gospodar-
kę lokalną. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wroc. nr 785, Wrocław
1998, s. 125-134.
" Pozyskanie inwestycji zewnętrznych4.
" Racjonalna eksploatacja zasobów środowiska naturalnego5.
" Wykorzystanie tzw.  majątku niechcianego stanowiącego własność gminy lub
lokalnych podmiotów gospodarczych.
" Utrzymanie istniejących i stworzenie nowych miejsc pracy.
Poza strukturą celów interwencjonizmu wyróżnić można również obszary, na których
odbywają się działania podejmowane przez władze lokalne. Mamy tu do czynienia z obsza-
rami poczynań związanych z lokalnymi usługami publicznymi, lokalną polityką gospodarczą
oraz lokalną polityką przestrzenną i ekologiczną. Systematyka ta opiera się w zasadzie o
kryterium instrumentalne. Zarówno pierwszy jak i trzeci obszar grupują bowiem instrumenty
pod pewnym względem jednorodne. W ramach obszaru usług publicznych zawarte są in-
strumenty kształtujące rodzajową, przestrzenną i finansową dostępność ściśle określonej
grupy elementów infrastruktury technicznej a także strukturę organizacyjną i własnościową
podmiotów z tą infrastrukturą związanych. Obszar lokalnej polityki przestrzennej i ekolo-
gicznej mieści prawne narzędzia kształtowania ładu przestrzennego oraz finansowo  praw-
ne narzędzia kreowania systemu eksploatacji i sanacji zasobów środowiska naturalnego.
Polityka gospodarcza obejmuje natomiast szersze pod względem rodzajowym spektrum na-
rzędziowe. Swoje miejsce znajdują tu mechanizmy wpływu finansowego a także mechani-
zmy informacyjne, koordynacyjne, negocjacyjne i organizacyjne.
Istnieje zatem możliwość przyporządkowania każdego z instrumentów do przedsta-
wionych obszarów. Z drugiej strony każdy z instrumentów może służyć osiąganiu poszcze-
gólnych celów operacyjnych interwencjonizmu samorządowego. Ten dualny układ pozwala
na stworzenie macierzy prezentującej przynależność poszczególnych narzędzi do danego
obszaru interwencjonizmu samorządowego oraz ich związek z celami operacyjnymi tego
interwencjonizmu6. Prezentuje ją tablica nr 1.
4
Pod pojęciem inwestycji zewnętrznych należy rozumieć inwestycje podejmowane na terenie gminy przez pod-
mioty zlokalizowane dotychczas poza jej granicami.
5
Racjonalna eksploatacja zasobów środowiska naturalnego polega na odnajdywaniu punktu akceptowalnej przez
społeczność równowagi pomiędzy koniecznością wykorzystywania zasobów przyrody a obowiązkiem ochrony
jej poszczególnych elementów przed degradacją lub/i ich sanacji.
6
Por. A. Sztando, Strategia rozwoju gospodarczego gminy jako element lokalnego otoczenia przedsiębiorstwa.
W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce, Prace Naukowe AE we Wrocławiu nr 755, Wrocław 1997 r.
4
Andrzej Sztando, Interwencjonizm samorządowy - obszary i instrumenty oddziaływania samorządu terytorialnego na gospodar-
kę lokalną. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wroc. nr 785, Wrocław
1998, s. 125-134.
W zasadzie biorąc pod uwagę wszechzwiązek zjawisk istniałaby możliwość znale-
zienia powiązań pomiędzy niemalże każdym z instrumentów a każdym z celów. Jednak zda-
niem autora niniejszego opracowania zabieg taki mija się z celem. Istotne jest bowiem wy-
różnienie tych związków bezpośrednich i pośrednich, które opierają się na niepodważalnym
i popartym praktycznymi doświadczeniami związku przyczynowo-skutkowym. Tam gdzie
trudno znalez
ć wyraz
ną ścieżkę przekształceń różnorodnych struktur społecznych lub/i go-
spodarczych, która rozpoczyna się zastosowaniem instrumentu a kończy efektem w postaci
niezaprzeczalnego zbliżenia się do osiągnięcia celu operacyjnego lub ścieżka ta jest obar-
czona dużą niepewnością ciągłości wstawiono znak  - . Nie można jednak z góry wyklu-
czyć, iż w indywidualnych, wyjątkowych przypadkach pominięte w tablicy związki pomię-
dzy instrumentami a celami operacyjnymi będą aktywne.
W tablicy wyróżniono dwa rodzaje związków  związki bezpośrednie, oznaczone
znakiem  x oraz związki pośrednie oznaczone znakiem  o . Przypisane instrumentom
przymioty bezpośredniego lub pośredniego związku (wpływu) czyli dodatkowe ich cechy
nie mogą być jednoznacznie dla nich wszystkich zdefiniowane. Wynika to z dużego zróżni-
cowania charakteru poszczególnych narzędzi. Wystarczy tu przykładowo wskazać iż, jak
bardzo różni się mechanizm wpływu na sfery przedsiębiorczości instrumentów finansowych
od wpływu instrumentów korygujących niedostosowania struktur popytu i podaży na rynku
pracy. Bezpośredniość lub pośredniość wpływu danego instrumentu jest zatem elementem
charakterystycznym dla niego samego. Mogą i oczywiście istnieją w tym zakresie podobień-
stwa a nawet dalece idące zbieżności ale nie jest najprawdopodobniej możliwe stworzenie
jednoznacznej definicji bezpośredniego (pośredniego) oddziaływania instrumentów na reali-
zację celów operacyjnych interwencjonizmu, która byłaby adekwatna w stosunku do pełnego
spektrum narzędziowego jakim dziś posługują się władze lokalne7.
7
Tezy tej nie należy jednak mylić z zagadnieniem kształtowania typologii instrumentów z punktu widzenia ich
bezpośredniego lub pośredniego wpływu na same przedsiębiorstwa.
5
Andrzej Sztando, Interwencjonizm samorządowy - obszary i instrumenty oddziaływania samorządu terytorialnego na gospodarkę lokalną. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Nauko-
we Akademii Ekonomicznej we Wroc. nr 785, Wrocław 1998, s. 125-134.
Tablica nr 1.
Narzędzia obszary i cele interwencjonizmu samorządowego.
Cele operacyjne interwencjonizmu samorządowego
Utrzymanie Wykreowanie aktywności Racjonalna
istniejących i Rozwój istnieją- ludności w zakresie po- Pozyskanie Wykorzystanie eksploatacja
Instrumenty interwencjonizmu samorządowego
stworzenie cych struktur dejmowania działalności inwestycji tzw.  majątku zasobów
nowych przedsiębiorczości gospodarczej -  small biz- zewnętrznych niechcianego środowiska
miejsc pracy nes naturalnego
Sterowanie dostępnością (ilością, jakością i lokalizacją) usług infra-
strukturalnych8. o x x x o o
Ustalanie systemów stawek opłat za korzystanie z usług infrastruktu-
o x x x o o
ralnych.
System wywozu i utylizacji nieczystości stałych. o x - x - x
Stosowanie poszczególnych form prywatyzacji usług komunalnych. o ox o o - -
Podejmowanie wspólnych z podmiotami gospodarczymi przedsięwzięć
w zakresie budowy lub modernizacji sieci infrastrukturalnej9. ox x o ox o -
Stosowanie prostych i krótkotrwałych procedur związanych z udostęp-
nianiem usług infrastrukturalnych. o x x x o -
8
Chodzi tu o usługi, których świadczenie przez gminę wchodzi w zakres jej ustawowych zadań własnych.
9
Inicjatywy takie mogą dotyczyć również sieci infrastruktury nie związanej z realizacją zadań własnych gminy.
6
zmu samorz
ą
dowego
Obszary interwencjoni-
O
BSZAR LOKALNYCH USA
UG PUBLICZNYCH
Andrzej Sztando, Interwencjonizm samorządowy - obszary i instrumenty oddziaływania samorządu terytorialnego na gospodarkę lokalną. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Nauko-
we Akademii Ekonomicznej we Wroc. nr 785, Wrocław 1998, s. 125-134.
Cele operacyjne interwencjonizmu samorządowego
Utrzymanie Wykreowanie aktywności Racjonalna
istniejących i Rozwój istnieją- ludności w zakresie po- Pozyskanie Wykorzystanie eksploatacja
Instrumenty interwencjonizmu samorządowego
stworzenie cych struktur dejmowania działalności inwestycji tzw.  majątku zasobów
nowych przedsiębiorczości gospodarczej -  small biz- zewnętrznych niechcianego środowiska
miejsc pracy nes naturalnego
Ustalanie wysokości stawek podatków od nieruchomości i od posiada-
o x x x o -
nia środków transportu.
Ustalanie wysokości opłat lokalnych. o x x x o o
Ustalanie wysokości podatku rolnego10. o o o o - -
Ustalanie wysokości opłat za wykorzystywanie mienia komunalnego. o x x x x -
Strategiczne współdziałanie z dominującym podmiotem gospodarczym. ox ox - o o x
Osiągnięcie decyzji o ustanowieniu specjalnej strefy ekonomicznej. o x o x o o
Stosowanie narzędzi z zakresu zewnętrznego i wewnętrznego marketin-
o x ox x x o
gu gminnego.
Kreowanie instytucji wspierających lokalną przedsiębiorczość11. o x x - o -
Organizowanie i prawidłowe prowadzenie bezpośrednich negocjacji z
o x - x x o
potencjalnymi inwestorami wewnętrznymi i zewnętrznymi.
Zorganizowanie gminnej strefy intensywnego rozwoju przedsiębiorczo-
o x x x x o
ści.
10
Chodzi tu o obniżanie ustalonych przez Prezesa GUS cen skupu żyta będących podstawą do naliczania tego podatku.
11
Inkubatorów przedsiębiorczości, funduszy gwarancyjnych, kapitałów ryzyka, funduszy  equity loans , instytucji pośrednictwa kapitałowego, fundacji inicjatyw społeczno 
ekonomicznych, centrów promocji przedsiębiorczości, itp.
7
zmu samorz
ą
dowego
Obszary interwencjoni-
O
BSZAR LOKALNEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ
Andrzej Sztando, Interwencjonizm samorządowy - obszary i instrumenty oddziaływania samorządu terytorialnego na gospodarkę lokalną. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Nauko-
we Akademii Ekonomicznej we Wroc. nr 785, Wrocław 1998, s. 125-134.
Cele operacyjne interwencjonizmu samorządowego
Utrzymanie Wykreowanie aktywności Racjonalna
istniejących i Rozwój istnieją- ludności w zakresie po- Pozyskanie Wykorzystanie eksploatacja
Instrumenty interwencjonizmu samorządowego
stworzenie cych struktur dejmowania działalności inwestycji tzw.  majątku zasobów
nowych przedsiębiorczości gospodarczej -  small biz- zewnętrznych niechcianego środowiska
miejsc pracy nes naturalnego
Organizowanie przedsięwzięć instytucjonalnych w celu restrukturyzacji
o o o o - -
lokalnego rynku pracy12
Organizowanie prac interwencyjnych w ramach działań przedsiębiorstw
x o o o - -
komunalnych.
Wpływ na kierunki kształcenia podmiotów szkolnictwa ponadpodstaw. o o o o - -
Decyzje administracyjne i polityka koncesji. o x x x o x
Plan zagospodarowania przestrzennego  tworzenie i wykorzystanie. o x x x o x
Polityka ekologiczna w stosunku do istniejącej sfery przedsiębiorczości o x - x - x
Ekologiczne kryteria oceny nowych przedsięwzięć inwestycyjnych o x - x - x
Wykorzystanie środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Go-
spodarki Wodnej. o x - x - x
y
ródło: Opracowanie własne.
12
Tworzenie (we współpracy z RUP) lub/i wspomaganie powstawania instytucji typu: ośrodki szkoleń i zmiany kwalifikacji, centra pracy, kluby pracy, itp.
8
zmu samorz
ą
dowego
Obszary interwencjoni-
GOSPODARCZEJ
STRZENNEJ I EKOLOGICZNEJ
O
BSZAR LOKALNEJ POLITYKI PRZE-
O
BSZAR LOKALNEJ POLITYKI
Andrzej Sztando, Interwencjonizm samorządowy - obszary i instrumenty oddziaływania samorządu terytorialnego na gospodar-
kę lokalną. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wroc. nr 785, Wrocław
1998, s. 125-134.
Umieszczone w tablicy nr 1 oznaczenia posiadają w wielu wypadkach charakter fa-
kultatywny. Oznacza to, że istnienie związku pomiędzy zastosowaniem instrumentu a jego
wpływem na zbliżenie się do danego celu jest zależne od konkretnych jego właściwości
oraz od wielu charakterystycznych dla danej gminy obiektywnych czynników zewnętrz-
nych o charakterze zarówno gospodarczym jak i społecznym, spośród których jako jeden z
najważniejszych należy wymienić strukturę funkcjonalną gminy. Przykładowo zorganizo-
wanie gminnej strefy intensywnego rozwoju przedsiębiorczości umożliwia spożytkowanie
nie użytkowanego majątku trwałego tylko wtedy gdy jego składniki zlokalizowane są na
terenie strefy a zmiany wysokości podatku rolnego wpływają na kondycję firm bazujących
na lokalnych produktach rolnych tylko wtedy gdy takie firmy na terenie gminy się znajdują
i gdy ich uzależnienie od lokalnych zasobów jest istotne.
Konstrukcja tablicy jest konsekwencją konfrontacji wiedzy pochodzącej z dwóch róż-
nych dziedzin ekonomii tzn. z nauk związanych z gospodarką samorządową i rozwojem lo-
kalnym oraz ekonomiką przedsiębiorstwa. Jest również próbą usystematyzowania wciąż jesz-
cze nowych, nie do końca rozpoznanych realnych procesów gospodarczych zachodzących w
dualnym układzie: samorząd gminy  podmiot gospodarczy. Autor wychodzi z założenia, iż
podejmowanie badań w obszarze zetknięcia kategorii rozwoju lokalnego i gospodarki lokalnej
ze sferą przedsiębiorczości jest istotne nie tylko ze względu na aktualne teoretyczne oraz
praktyczne potrzeby w tym zakresie. Funkcjonująca począwszy od 1990 roku gospodarka
samorządowa jest wciąż nie zakończonym eksperymentem. Do dnia dzisiejszego uruchomio-
ny został bowiem jedynie pierwszy jego etap polegający na wprowadzeniu samorządu lokal-
nego. Wkrótce pojawi się jednak w Polsce subregionalny szczebel rozwoju terytorialnego i
konieczna będzie konstrukcja charakterystycznej dla niego bazy narzędziowej i proceduralnej,
która niewątpliwie stanie się zapleczem budowy kategorii subregionalnych działań interwen-
cyjnych realizowanych w ramach powiatowej polityki gospodarczej. Zgromadzona już wie-
dza w zakresie gminnego interwencjonizmu samorządowego pozwala sądzić, że co najmniej
część doświadczeń zdobytych w ramach prac badawczych i wdrożeniowych prowadzonych
na poziomie gminnym będzie mogła zostać spożytkowana w procesie konstrukcji charaktery-
stycznej dla niego palety instrumentalnej i metodologicznej. Z tego też powodu konieczne są
zatem dalsze badania stanu istniejącego dziś w zakresie gminnej polityki gospodarczej i in-
terwencjonizmu samorządowego. Chodzi tu przede wszystkim o to aby uniknąć niepotrzeb-
nych błędów a powielać pozytywne, zdobyte dzięki nim doświadczenia.
9
Andrzej Sztando, Interwencjonizm samorządowy - obszary i instrumenty oddziaływania samorządu terytorialnego na gospodar-
kę lokalną. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wroc. nr 785, Wrocław
1998, s. 125-134.
Podsumowując poruszoną w niniejszym opracowaniu problematykę należy stwierdzić,
iż praktyczne doświadczenia związane ze stosowaniem, we wszystkich obszarach interwen-
cjonizmu samorządowego, narzędzi oddziaływania gospodarczego, wskazują na konieczność
ich stosowania w sposób kompleksowy. Jest to bowiem najsprawniejsza forma spożytkowania
tkwiącego w nich potencjału. Ponadto taki sposób postępowania pozwala na osiągnięcie tzw.
efektów synergicznych i mnożnikowych. Możliwe i istotne jest zatem określenie i zbadanie
zarówno rodzajów procedur kompleksowego stosowania narzędzi realizacji interwencjonizmu
samorządowego jak i praktycznej skuteczności tych procedur.
10