W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Narzędzia mechaniczne
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
15.2
www.skanska.pl/bhp,
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa podczas organizowania i wykonywania prac przenośnymi maszynami
" zawiera wymagania
wynikające z prawa
mechanicznymi, trzymanymi w ręku lub prowadzonymi ręcznie.
i norm polskich
oraz wewnętrznych
Przenośne maszyny mechaniczne, nazywane również narzędziami ręcznymi z napędem
uregulowań Skanska S.A.
mechanicznym, to urządzenia napędzane silnikiem elektrycznym, spalinowym lub
" jest obligatoryjny dla
pneumatycznie, przeznaczone do wykonywania pracy mechanicznej. Są one tak
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
skonstruowane, że silnik i urządzenie tworzą jeden zespół, który można łatwo przenosić na
miejsce pracy i który podczas pracy jest trzymany w ręku lub zawieszony.
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne
praktyki podczas prac.
A. Wymagania ogólne kontrolę strefy niebezpiecznej i kontrolę
kontaktu narzędzia (np. wiertła, tarczy
1. Przenośna maszyna mechaniczna, szlifierskiej) z obrabianym materiałem.
trzymana w ręku lub prowadzona ręcznie, 7. Przenośne maszyny montażowe
powinna spełniać wymagania w zakresie i inne maszyny udarowe powinny być
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, zaprojektowane i wykonane tak, aby
określone w przepisach szczegółowych. energia przekazywana była do elementu
2. W zależności od rodzaju, maszyna powinna uderzanego przez element pośredni
posiadać właściwej wielkości powierzchnię stanowiący część składową urządzenia,
podpierającą oraz liczbę uchwytów a urządzenie zwalniające zapobiegało
i wsporników o odpowiednich wymiarach uderzeniu do czasu, gdy maszyna nie
rozmieszczonych tak, aby zapewniały znajdzie się w prawidłowym położeniu i nie
jej stabilność w przewidzianych przez uzyska odpowiedniego nacisku na materiał
producenta warunkach użytkowania. bazowy (np. młot pneumatyczny).
3. Jeżeli maszyna przenośna posiada 8. Ponadto, w maszynie powinna
uchwyty, których nie można zwolnić być wyeliminowana możliwość
przy jednoczesnym zachowaniu niezamierzonego (przypadkowego)
całkowitego bezpieczeństwa, powinna być zainicjowania uderzenia (np. podczas
wyposażona w ręczne urządzenia sterujące przenoszenia lub z powodu wstrząsu),
uruchamianiem i zatrzymywaniem, a gdyby zaistniała konieczność
rozmieszczone w sposób umożliwiający zainicjowania uderzenia  maszyna
operatorowi posługiwanie się nimi bez powinna umożliwiać zaprogramowanie
zwalniania uchwytów. odpowiedniej kolejności czynności na
4. Uchwyty maszyn przenośnych muszą być urządzeniu zwalniającym i elemencie
zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby sterowniczym.
łatwo było te maszyny uruchomić i zatrzymać. 9. Maszyny powinny być wyposażone
5. Maszyna przenośna powinna być w osłony chroniące przed odpryskami,
tak zaprojektowana, wykonana lub a odpowiednia osłona lub osłony muszą być
wyposażona, aby wyeliminować ryzyko dostarczone przez producenta maszyny.
przypadkowego uruchomienia lub 10. Do każdego egzemplarza maszyny
kontynuowania działania po zwolnieniu przenośnej trzymanej w ręku lub
uchwytów przez operatora. Jeżeli spełnienie prowadzonej ręcznie powinna być
tego wymagania nie jest technicznie dołączona instrukcja obsługi.
możliwe, należy stosować równorzędne 11. Instrukcja obsługi powinna zawierać
środki zabezpieczające. w szczególności:
6. Konstrukcja maszyny przenośnej " ogólne dane, takie jak nazwa i adres
trzymanej w ręku powinna w koniecznych producenta lub kraj pochodzenia,
Wersja 1.0 przypadkach pozwalać na wzrokową oznaczenie maksymalnej prędkości,
Standard 15.2 1
wydajności itp., które powinny być " urazy wywołane cząstkami obrabianego
umieszczone również na narzędziu materiału i narzędzia oraz zapylenie
" objaśnienie symboli lub piktogramów " zagrożenia wibracją i hałasem.
dotyczących bezpieczeństwa pracy
umieszczonych na maszynie (narzędziu) B. Podział i rodzaje narzędzi
" informacje (instrukcję) dotyczące zmechanizowanych
bezpiecznego użytkowania maszyny
(narzędzia), warunków pracy, montażu, 1. W zależności od rodzaju napędu
nastawiania, konserwacji itp. rozróżniamy następujące rodzaje narzędzi
" wskazówki, w jaki sposób maszyny nie zmechanizowanych:
należy używać " z napędem elektrycznym
" wykaz wyposażenia przeznaczonego " z napędem pneumatycznym
do maszyny, osprzętu i wyposażenia " z napędem hydraulicznym
wymiennego, które mogą być " z napędem spalinowym.
stosowane z daną maszyną 2. Najbardziej rozpowszechnione są narzędzia
" informacje bardziej szczegółowe, jak z napędem elektrycznym i pneumatycznym.
np.: o skuteczności działania odciągu 3. W zależności od przeznaczenia rozróżniamy
pyłu (w odniesieniu do wybranych następujące narzędzia zmechanizowane:
maszyn) lub dotyczące osobistego " wiertarki
wyposażenia ochronnego operatora " gwinciarki
(np.:  Należy stosować ochronniki " wkrętarki
słuchu ;  Przed przystąpieniem do " nożyce
naprawy, konserwacji itp. wyjmij " pilarki
wtyczkę z gniazdka ) " wycinarki
" informacje o całkowitej wartości " szlifi
erki
drgań wytwarzanych przez maszynę, " polerki
działających na kończyny górne " skrobaki
operatora  wartości te muszą być " młoty i młotki
albo zmierzone dla danej maszyny, " wibratory i zagęszczarki.
albo ustalone na podstawie pomiarów
wykonanych dla technicznie C. Praca narzędziami ręcznymi z napędem
porównywalnej maszyny. elektrycznym
12. Przenośne maszyny i inne narzędzia ręczne
z napędem mechanicznym powinny 1. Napęd elektryczny sprzętu i narzędzi
być odpowiednio zabezpieczone przed z zasady przystosowany jest do zasilania
przypadkowym dotknięciem części przemysłowym prądem przemiennym
czynnych. o napięciu 380/220 V.
13. Otwory wentylacyjne i inne w obudowach 2. Narzędzia te powinny być dostosowane
powinny być takiej wielkości, by nie mogła do pracy w warunkach, w których istnieje
przez nie przejść kulka o średnicy 6 mm. szczególne zagrożenie porażeniem prądem
14. Przenośne maszyny nie powinny elektrycznym, a zwłaszcza do pracy na
się nadmiernie nagrzewać podczas otwartym terenie.
normalnego użytkowania, a przypadkowa 3. Zasady pracy narzędziami ręcznymi
zmiana nastawienia parametrów i urządzeń z napędem elektrycznym są zawarte
sterujących nie powinna być możliwa. w standardzie szczegółowym
15. Wszystkie przenośne maszyny (narzędzia)  15.3 Elektronarzędzia .
powinny być odporne na działanie wilgoci
występującej w normalnych warunkach. D. Praca narzędziami ręcznymi z napędem
16. Dla wszystkich użytkowanych przenośnych pneumatycznym
maszyn mechanicznych (narzędzi
mechanicznych) należy dokonywać Oceny 1. Narzędzia pneumatyczne są zasilane
Ryzyka dla Zadania, a ich eksploatację sprężonym powietrzem o stabilnym
prowadzić z uwzględnieniem zapisów ciśnieniu wynoszącym od 5 do 10 barów.
zawartych w Instrukcji Bezpiecznego 2. Przed rozpoczęciem pracy pracownik
Wykonywania Robót (IBWR). powinien nałożyć okulary ochronne,
17. Opracowanie IBWR nie jest wymagane dla zwłaszcza gdy istnieje możliwość powstania
konkretnej maszyny przenośnej, lecz dla odprysków, pyłu itp. (Rys. 1).
robót, do wykonywania których są one 3. Końcówki robocze narzędzia powinny
stosowane. być tak umocowane w uchwycie, aby nie
18. Do podstawowych zagrożeń dopuścić do ich wypadnięcia w czasie pracy.
związanych z obsługą ręcznych narzędzi 4. Pneumatyczne narzędzia udarowe (młotki,
zmechanizowanych należy zaliczyć: przecinaki i inne) powinny mieć urządzenia
" niebezpieczeństwo porażenia prądem zabezpieczające przed wypadnięciem
elektrycznym końcówek roboczych podczas pracy.
" urazy spowodowane strumieniem 5. Rozpoczynając pracę należy stopniowo
sprężonego powietrza doprowadzić powietrze do narzędzia,
" urazy spowodowane obrabianym a dopiero po stwierdzeniu jego sprawności
przedmiotem włączyć pełny dopływ powietrza.
" urazy wywołane wirującymi częściami 6. W przypadku stwierdzenia
narzędzia nieprawidłowości w działaniu narzędzia
2
17. Nie wolno odcinać dopływu powietrza
do narzędzia pneumatycznego przez
załamywanie węży.
18. Po przyłączeniu węża należy najpierw go
przedmuchać, zachowując odpowiednie
środki ostrożności, aby usunąć
nagromadzony w nim pył, a potem
przyłączyć narzędzie pneumatyczne.
19. Węże nie powinny przecinać się
z przewodami elektrycznymi pod napięciem,
ani znajdować się w ich pobliżu.
20. Naprawy narzędzi pneumatycznych
powinny być przeprowadzane
w warsztatach serwisowych.
E. Praca narzędziami ręcznymi o napędzie
spalinowym
Rys. 1 Podstawowe środki ochrony przy pracach
1. Przy napełnianiu zbiorników paliwem
z narzędziami
obowiązuje zakaz palenia papierosów
i otwartego ognia oraz wykonywania
należy natychmiast zamknąć dopływ jakichkolwiek czynności, przy których
powietrza do niego. wykonywaniu może wystąpić iskrzenie.
7. Podczas przerw w pracy lub w czasie 2. Paliwo wolno przechowywać tylko
przechodzenia z jednego miejsca na drugie w przystosowanych, szczelnie zamkniętych
należy wyjmować końcówkę narzędzia naczyniach.
z tulei i przechowywać ją oddzielnie. 3. Paliwo można przelewać wyłącznie
8. Podczas wymiany końcówki roboczej za pomocą odpowiednich lejków,
dopływ sprężonego powietrza powinien zapobiegających jego rozlewaniu się, tylko
być zamknięty, aby uniknąć wyrzucenia tulei przy wyłączonym i wystudzonym korpusie
podczas przypadkowego uruchomienia (Rys. 2).
narzędzia. 4. W czasie pracy napędu spalinowego
9. Pracując narzędziem pneumatycznym obsługa powinna zająć stanowiska tak, aby
nie należy opierać łokci o ciało w celu spaliny nie były wyrzucane na stanowisko
zwiększenia docisku narzędzia do robocze, gdyż spaliny pochodnych ropy są
obrabianego przedmiotu. trujące
10. W czasie pracy narzędziem pneumatycznym 5. Na zamkniętych stanowiskach roboczych
nie można prowadzić jego napraw, regulacji należy odprowadzić spaliny na zewnątrz za
lub wymiany części. pomocą węży (Rys. 3).
11. Przy wycinaniu nitów, oczyszczaniu
odlewów itp. czynnościach należy, w celu
ochrony przed odpryskami materiału,
ustawiać ekrany ochronne.
Rys. 2 Prawidłowy sposób
12. Przy dłuższej przerwie w użytkowaniu
uzupełniania paliwa
narzędzia należy odłączyć zasilanie
w narzędziach spalinowych
sprężonym powietrzem.
13. Narzędzia pneumatyczne należy chronić
przed upadkami i uderzeniami oraz przed
zanieczyszczeniami np. błotem, wodą,
piaskiem itp. i konserwować zgodnie
z instrukcją obsługi, a także zwrócić uwagę
na zachowanie dobrego stanu technicznego
przewodów doprowadzających sprężone
Rys. 3 Instalacja wyciągowa dla narzędzi spalinowych
powietrze. stosowanych wewnątrz pomieszczeń zamkniętych
14. W miejscach narażonych na uszkodzenie
6. Powierzchnie, przedmioty i narzędzia
mechaniczne należy używać węży
zabrudzone paliwem należy oczyścić.
zbrojonych.
7. Nie należy stosować maszyn o napędzie
15. Węże powinny być:
spalinowym w pomieszczeniu i rejonach
" mocno przytwierdzone do łącznika
o zagrożeniu pożarowym i wybuchowym.
narzędzia pneumatycznego za pomocą
8. Obsługa napędu spalinowego powinna
zacisków (opaski metalowe)
na stanowisku pracy dostosować się do
" gazoszczelne - w przypadku
przepisów przeciwpożarowych.
stwierdzenia nieszczelności należy
9. W przypadku stwierdzenia przecieków
natychmiast wyłączyć dopływ
w silniku spalinowym należy silnik wyłączyć,
sprężonego powietrza
uznać za uszkodzony i powiadomić
" podgrzewane w ciepłym pomieszczeniu
przełożonego o uszkodzeniu.
 nie wolno ich przedmuchiwać parą.
10. Przechowywanie maszyn z paliwem
16. Przyłączanie i odłączanie węża od
w zbiorniku dopuszczalne jest tylko
głównego przewodu powinno odbywać się
w pomieszczeniach wentylowanych,
przy zamkniętym zaworze powietrza.
Wersja 1.0
Standard 15.2 3
w których niemożliwy jest kontakt 3. Eksploatacji maszyn niesprawnych
oparów paliwa z otwartym ogniem technicznie.
i pomieszczeniach wyposażonych 4. Użytkowania maszyn bez urządzeń
w podstawowy sprzęt ochrony zabezpieczających.
przeciwpożarowej. 5. Przebywania osób postronnych w strefie
11. Jeżeli maszyna ma być nieużywana przez zagrożenia spowodowanej pracą maszyn.
pewien okres (wyznaczony w instrukcji 6. Dokonywania jakichkolwiek zmian
obsługi), należy spuścić paliwo z układu konstrukcyjnych w maszynach.
paliwowego oraz uruchomić silnik do chwili 7. Dokonywania napraw i konserwacji maszyn
samoistnego zatrzymania się. będących w ruchu.
8. Odtłuszczania i czyszczenia powierzchni
F. Zabrania się: maszyn benzyną etylizowaną lub innymi
rozpuszczalnikami.
1. Obsługi maszyn przez osoby nieposiadające 9. Pracy w odzieży roboczej luz
nej, rozpiętej,
stosownych kwalifikacji. postrzępionej, a także bez środków ochrony
2. Eksploatacji maszyn na niestabilnym indywidualnej zalecanych w instrukcji
podłożu, z drabin. producenta.
4