W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Narzędzia ręczne
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
15.1
www.skanska.pl/bhp,
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa podczas stosowania narzędzi ręcznych.
" zawiera wymagania
wynikające z prawa
i norm polskich
Pomimo coraz większego rozwoju techniki i mechanizacji, narzędzia ręczne wciąż należą do
oraz wewnętrznych
podstawowego wyposażenia wielu stanowisk pracy. Praca z ich wykorzystaniem, na pozór
uregulowań Skanska S.A.
łatwa i prosta, wymaga profesjonalnego przygotowania. Ponad 10% wypadków przy
" jest obligatoryjny dla
pracy jest następstwem niewłaściwego stosowania narzędzi ręcznych. Główne przyczyny
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
wypadków podczas pracy z narzędziami ręcznymi to:
" brak porządku na stanowisku pracy
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne " używanie narzędzi w złym stanie technicznych
praktyki podczas prac.
" stosowaniem niedozwolonych metod pracy
" niestosowanie ochron zbiorowych oraz osobistych.
Organizując stanowisko pracy we właściwy sposób oraz stosując prawidłowe metody
pracy można łatwo wyeliminować wiele zagrożeń i w efekcie zapobiec wypadkom.
A. Wstęp 7. Umiejętność posługiwania się narzędziami
ręcznymi pracownik powinien uzyskać
1. Przyrządy i narzędzia do obróbki ręcznej w trybie przygotowania do zawodu.
można podzielić na: 8. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa
" przyrządy do mocowania obrabianych i higieny pracy w związku ze stosowaniem
przedmiotów narzędzi ręcznych odbywa się w trybie
" przyrządy i narzędzia do trasowania określonym w standardzie szczegółowym
" przyrządy i narzędzia do nadawania  18.1 Szkolenia BHP .
żądanego kształtu obrabianym 9. Pracodawca jest zobowiązany zapewnić,
przedmiotom aby stosowane narzędzia ręczne były
" narzędzia do montażu i demontażu. bezpieczne, czego potwierdzeniem
2. Wszystkie narzędzia ręczne należy jest ich ocena  znak B lub CE,
utrzymywać w należytym stanie zgodnie z obowiązującymi przepisami
technicznym. szczegółowymi.
3. Pomieszczenie ślusarni powinno spełniać 10. Za stan techniczny stosowanych narzędzi
wymagania określone w przepisach ręcznych odpowiada pracownik.
szczegółowych oraz polskich normach 11. Narzędzia ręczne wydane pracownikowi do
związane z: pracy stanowią własność Skanska, o ile nie
" wymiarami jest to uregulowane w innych przepisach
" oświetleniem wewnętrznych.
" temperaturą
" wentylacją. B. Stoły ślusarskie
4. Jeśli w jednym pomieszczeniu znajdują
się stanowiska ręcznej oraz mechanicznej 1. Podgrupę narzędzi ręcznych stanowią
obróbki metali to należy je oddzielić narzędzia ślusarskie, używane najczęściej na
przejściem o szerokości nie mniejszej niż stanowisku ślusarskim.
120 cm. 2. Roboty ślusarskie prowadzi się zazwyczaj na
5. Wszystkie czynności wykonywane stołach ślusarskich.
z wykorzystaniem narzędzi ręcznych należy 3. Stoły ślusarskie mogą być jedno  lub
poprzedzić Oceną Ryzyka dla Zadania. wielostanowiskowe.
6. Podczas sporządzania Instrukcji 4. Zaleca się, aby jednostanowiskowy stół
Bezpiecznego Wykonywania Robót (IBWR) ślusarski miał wymiary:
należy uwzględnić wszystkie zagrożenia " długość 100  120 cm
zidentyfikowane w Ocenie Ryzyka dla " szerokość 70  80 cm
Zadania. " wysokość 80  90 cm.
Wersja 1.0
Standard 15.1 1
5. Imadła przy stołach wielostanowiskowych W prawej ręce powinno się trzymać
można rozmieszczać jedno  lub młotek, którym należy uderzać w główkę
dwustronnie. Ich odległość nie powinna być przecinaka.
mniejsza niż 120 cm, przy czym pierwsze 13. Właściwe prowadzenia przecinaka należy
i ostatnie imadło nie może być bliżej bocznej osiągać przez jego odpowiednie pochylenie.
krawędzi stołu niż 60 cm. 14. Planując przecinanie piłką ręczną należy
6. Jeżeli stanowiska ślusarskie usytuowane są wybrać brzeszczot o odpowiedniej długości
naprzeciwko siebie, po obu stronach stołu, oraz uzębieniu.
należy je oddzielić przeciwodpryskową 15. Zaleca się, aby do przecinania
osłoną wykonaną z siatki stalowej bardzo twardych stali, przedmiotów
o wysokości co najmniej 50 cm. cienkościennych lub rur stosować piłki
o drobnym uzębieniu  duża ilość zębów.
C. Ręczne narzędzia ślusarskie Do przecinania metali lekkich lub tworzyw
sztucznych należy używać piłki o grubym
1. Ręczne narzędzia ślusarskie można używać uzębieniu  mała ilość zębów.
na stanowisku stacjonarnym: ślusarnia, 16. Podczas pracy piłką ręczna należy
stół ślusarski lub niestacjonarnym: miejsce wykorzystywać tylko 2/3 brzeszczota, co
Rys. 1 Pas monterski
montażu, wznoszenia ścian, zbrojenia. zapewnia prawidłowe usuwanie wiórów.
2. Wszystkie narzędzia na stanowisku 17. Wybór pilnika odpowiedniego pod
pracy powinny mieć swoje stałe miejsce względem nacięć: krzyżowe, rzędowe
przechowywania np. szuflada stołu i kształtu: płaski, trójkątny, okrągły zależy od
ślusarskiego, pas monterski noszony rodzaju wykonywanej pracy (Rys. 3).
przez pracownika, szafka lub skrzynka 18. Pilnik należy osadzić w trzonku z suchego,
narzędziowa czy pas narzędziowy (Rys. 1). twardego i niełupliwego drewna
3. Do każdej pracy należy używać prawidłowo lub innego materiału o podobnych
dobranego narzędzia ręcznego. właściwościach  tworzywo sztuczne
4. Do najczęściej używanych narzędzi ręcznych stosując zabezpieczenia zapobiegające
zaliczamy: pęknięciu lub wysunięciu się pilnika
" młotki z trzonka.
Rys. 2 Osadzanie bijaka na
" kleszcze, szczypce, obcęgi 19. Do pracy należy używać ostrych
trzonku
" wkrętaki i nieuszkodzonych pilników.
" przecinaki 20. Pilniki należy chronić przed wilgocią, aby nie
" pilniki zardzewiały.
" nożyce 21. Każdorazowo przed użyciem należy pilnik
" piły ręczne sprawdzić, lekko uderzając nim o metalowy
" imadła przedmiot. Charakterystyczny, czysty dz
więk
" siekiery. potwierdza, że nie jest on uszkodzony.
Rys. 3 Wybór odpowiedniego
5. Każde z narzędzi ręcznych wymienionych 22. Przedmioty piłowane należy mocować
pilnika
wyżej ma odrębne cechy i właściwości, w imadle lub w inny sposób zabezpieczający
które należy uwzględnić w trakcie doboru je przed przesuwaniem (Rys. 4).
narzędzi do konkretnej czynności.
6. Młotki powinny być narzędziami
bezpiecznymi oraz wygodnymi w użyciu.
7. Użytkowość młotka zależy głownie od:
" materiału, z jakiego wykonany jest bijak
" kształtu trzonka w jego części chwytnej
 poszerzenie trzonka na końcu
zabezpiecza przez wysuwaniem się
młotka z dłoni
" rodzaju materiału, z jakiego wykonamy
jest trzonek młotka
" przekroju trzonka  dłuższy trzonek
powinien mieć większy przekrój.
8. Obsadzając bijak na trzonku należy go
zabezpieczyć odpowiednio dobranym,
płaskim, stalowym klinem lub stalową
kotwą (Rys. 2).
9. W czasie pracy młotek należy trzymać
Rys. 4 Piłowanie przedmiotów w imadle
w prawej ręce  osoby praworęczne,
23. Zaleca się piłować całą długością pilnika.
w odległości ok. 15  30 mm od końca
24. Wkrętaki (śrubokręty) nie mogą zastępować
trzonka.
innych narzędzi, takich jak: dłuta, przecinaki
10. Prawidłowy przecinak powinien mieć
lub dz
wignie do podważania.
długość 15  20 cm oraz właściwy kąt
25. Zawsze należy używać wkrętaka
ostrza, zależny od obrabianego materiału.
w odpowiednim rozmiarze, o ostrzu
11. Rozklepy powstające na główce przecinaka
pasującym do nacięcia (Rys. 5).
należy systematycznie usuwać poprzez
26. Należy dbać, aby boki ostrza wkrętaka nie
zeszlifowywanie.
były zaokrąglone. Część pracująca wkrętaka
12. W czasie pracy przecinak należy trzymać
Rys. 5 Wkrętak z właściwej
szerokości powinna stanowić linię prostą i dokładnie
w lewej ręce  osoby praworęczne,
prostopadłą do jego osi.
przyciskając go do obrabianego miejsca.
2
27. Jedyną siłą wywieraną na wkrętak powinien D. Ręczne narzędzia stosowane
być nacisk ręki na jego trzonek. Stosowanie w budownictwie
do tego celu obcążek, kluczy lub młotków
jest zabronione. 1. Niezależnie od narzędzi ręcznych
28. Kluczami płaskimi widlastymi należy wymienionych w dziale C, w budownictwie
przykręcać lub odkręcać zgodnie stosuje się narzędzia specjalistyczne,
z kierunkiem ich szczęk. związane z charakterem prowadzonych prac.
29. Klucz ręczny widlasty, oczkowy, nasadowy, 2. Przy robotach murarskich i tynkarskich
sztorcowy należy ciągnąć, a nie pchać. stosowane są m.in. następujące narzędzia
30. Jeśli wyżej wymienione jest niemożliwe, ręczne: kielnie, pace, szpachelki, szpachle,
należy pchać klucz otwartą dłonią, usuwając listwy, łaty murarskie, szpicaki, szpadle,
palce z drogi klucza tak, aby nie dopuścić do łopaty, szufle, łomy i łapki, przesiewaki, sita,
obrażeń w razie nagłego ustąpienia oporu poziomice, wyciskacze do tub, pistolety do
śruby lub zsunięcia się klucza. pian, pędzle, wałki malarskie, mieszadła,
31. Wybierając klucz płaski widlasty wiadra i kastry.
należy zwrócić uwagę, aby luz między 3. Przy robotach zbrojarskich stosowane są
powierzchniami roboczymi jego szczęk m.in. następujące narzędzia ręczne:
i nakrętki nie był większy niż 0,1  0,3 mm. " giętarki ręczne do prętów
32. W czasie pracy kluczem ręcznym nie wolno zbrojeniowych
stosować przedłużaczy, takich jak: rury lub " nożyce dz
wigniowe do cięcia blach
inne klucze. i prętów zbrojeniowych
33. Szczęki kleszczy, szczypiec lub obcążek " cęgi zbrojarskie
muszą mieć ukształtowanie odpowiednie " klucze do wiązania zbrojeń (Rys. 6).
do obrysu chwytanego przedmiotu.
34. Szczypce do obejmowania rur
i przedmiotów o przekroju okrągłym
powinny mieć wewnętrzną powierzchnię
szczęk zaopatrzoną w zęby zapobiegające
obracaniu się ściskanego przedmiotu.
35. Obie części szczypiec nastawnych tzw.
żabek powinny być połączone za pomocą
zabezpieczonej nakrętką śruby, która
stanowi oś obrotu.
36. Wyżej wymieniona śruba powinna dawać
się przekładać, w celu uzyskania większego
lub mniejszego rozwarcia szczęk.
37. Zabronione jest używanie sworznia zamiast
śruby.
38. Nożyce należy dostosowywać do grubości
przecinanego materiału. Nacisk wywierany
ręką na dz
wignię nożyc musi wystarczać do
przecięcia materiału.
Rys. 6 Giętarka ręczna do prętów zbrojeniowych
39. Zabronione jest uderzanie młotkiem
w dz
wignię, w celu zwiększenia nacisku. 4. Wszystkie narzędzia ręczne muszą posiadać
40. Luz pomiędzy ostrzami nożyc nie może być certyfikat bezpieczeństwa, potwierdzający
większy niż 0,1  0,2 mm. zgodność ich wykonania z obowiązującymi
przepisami szczegółowymi w tym zakresie.
Wersja 1.0
Standard 15.1 3