SYSTEM UBEZPIECZEC

SPOA
ECZNYCH
Dr hab. Piotr Manikowski, prof. nadzw. UEP
1
Składki
0,67%
3,86%
od 0,67% do 3,86%
28,64%
30,64%
31,3%
33,83%
II filar  7,3%
8%
OFE subkonto
2,92% 4,38%
6,5%
lub 0% lub 7,3%
2
© Piotr Manikowski
UBEZPIECZENIE
CHOROBOWE
3
© Piotr Manikowski
FUNDUSZ CHOROBOWY
ZASIA
EK ZASIA
EK ZASIA
EK
ZASIA
EK
WYRÓWNAWCZY MACIERZYC
SKI OPIEKUC
CZY
CHOROBOWY
Zmniejszona
Czasowa
Opieka nad
Przerwa po
sprawność do
niezdolność do
dzieckiem lub
porodzie i dalszy
pracy
pracy
innym chorym
urlop macierzyński
członkiem
rodziny
ÅšWIADCZENIE
REHABILITACYJNE
Rokowanie
odzyskania
zdolności do pracy
4
© Piotr Manikowski
UBEZPIECZENIE
RENTOWE
5
© Piotr Manikowski
FUNDUSZ RENTOWY
RENTA Z TYT.
RENTA RENTA ZASIA
EK
NIEZDOLNOÅšCI
SZKOLENIOWA RODZINNA POGRZEBOWY
DO PRACY
Niezdolność do
Częściowa lub
Śmierć ubezpie-
Åšwiadczenie po
pracy w
całkowita niezdolność
czonego,
żywicielu rodziny
dotychczasowym
do pracy
emeryta lub
zawodzie
rencisty oraz
członka rodziny
6
© Piotr Manikowski
UBEZPIECZENIE
WYPADKOWE
7
© Piotr Manikowski
FUNDUSZ WYPADKOWY
ÅšWIADCZENIE REHABILITACYJNE
ZASIA
EK CHOROBOWY
RENTA Z TYT. NIEZDOLNOÅšCI
DO PRACY
ZASIA
EK WYRÓWNAWCZY
RENTA RODZINNA
RENTA SZKOLENIOWA
DODATEK PIEL
GNACYJNY
DODATEK DO RENTY
RODZINNEJ
JEDNORAZOWE ODSZKODOWANIE
KOSZTY LECZENIA
DLA CZA
ONKÓW
STOMATOLOGICZNEGO,
RODZINY
SZCZEPIENIA,
ZAOPATRZENIE
DLA UBEZPIECZONEGO
ORTOPEDYCZNE
8
© Piotr Manikowski
1. Podstawowe pojęcia
1.1. Wypadek przy pracy
Nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące
uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
lð podczas lub w zwiÄ…zku z wykonywaniem przez pracownika
zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,
lð podczas lub w zwiÄ…zku z wykonywaniem przez pracownika
czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia,
lð w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w
drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania
obowiÄ…zku wynikajÄ…cego ze stosunku pracy.
Urazem, zgodnie z definicjÄ… zawartÄ… w art. 2 pkt 13 ustawy, jest
uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek
działania czynnika zewnętrznego.
9
© Piotr Manikowski
1. Podstawowe pojęcia
1.1. Wypadek przy pracy
Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do
świadczeń określonych w ustawie, traktowany jest wypadek,
któremu pracownik uległ:
lð w czasie podróży sÅ‚użbowej, w okolicznoÅ›ciach innych niż okreÅ›lone
wyżej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem
pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem
powierzonych mu zadań,
lð podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
lð przy wykonywaniu zadaÅ„ zleconych przez dziaÅ‚ajÄ…ce u pracodawcy
organizacje zwiÄ…zkowe.
Niepracowniczy wypadek przy pracy  wypadek (zgodny w wcześniejszą
definicją), który nastąpił w okresie ubezpieczenia wypadkowego z innych
tytułów niż stosunek pracy, np. podczas: uprawiania sportu w trakcie
zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe czy
10
pełnienia mandatu posła
© Piotr Manikowski
UBEZPIECZENIE
EMERYTALNE
11
© Piotr Manikowski
 Nowy system od 1999
przynależność
obowiÄ…zkowa dobrowolna
I FILAR repartycyjna
kapitałowa
II FILAR (OFE)
III FILAR
Kryteria wyodrębniania poszczególnych filarów nowego systemu emerytalnego
12
© Piotr Manikowski
finansowania
metoda
 Nowy system od 2011
przynależność
obowiÄ…zkowa dobrowolna
I FILAR repartycyjna
II FILAR (subkonto)
kapitałowa
II FILAR (OFE)
III FILAR
Kryteria wyodrębniania poszczególnych filarów nowego systemu emerytalnego
13
© Piotr Manikowski
finansowania
metoda
 Nowy system od 2014
przynależność
obowiÄ…zkowa dobrowolna
I FILAR repartycyjna
II FILAR (subkonto)
kapitałowa
II FILAR (OFE)
III FILAR
Kryteria wyodrębniania poszczególnych filarów nowego systemu emerytalnego
14
© Piotr Manikowski
finansowania
metoda
Filar I
wiek emerytalny
Jedynym warunkiem nabycia prawa do emerytury jest
osiągnięcie minimalnego wieku emerytalnego, który
docelowo ma wynosić co najmniej 67 lat zarówno dla
mężczyzn jak i dla kobiet (w 2040 r.). Ten wiek emerytalny
dotyczy kobiet urodzonych po dniu 30 września 1973 r.
oraz mężczyzn urodzonych po dniu 30 września 1953 r.
Prawo do emerytury według nowych zasad nie jest
uzależnione od udowodnienia określonego minimalnego
okresu ubezpieczenia.
15
© Piotr Manikowski
Filar I
wiek emerytalny
W okresie przejściowym obowiązuje zasada, którą można
streścić następująco: wiek emerytalny wydłużona się o
dodatkowy miesiąc (w odniesieniu do zasad wcześniej
obowiązujących, tj. 60 lub 65 lat) za każdy kolejny
rozpoczęty kwartał opóz
nienia daty urodzin w stosunku do
dnia 31 grudnia 1952 roku dla kobiet lub dnia 31 grudnia
1947 roku dla mężczyzn. Czyli np. wiek emerytalny kobiety
urodzonej w IV kwartale 1964 roku wynosi co najmniej 64
lata, natomiast mężczyzny urodzonego w II kwartale 1951
roku wynosi co najmniej 66 lat i 2 miesiÄ…ce.
16
© Piotr Manikowski
Filar I
wysokość emerytury
Miesięczna wysokość nowej emerytury (E) będzie wynikiem
podzielenia podstawy jej obliczenia przez tzw. średnie dalsze
trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim
ubezpieczony zdecyduje się przejść na emeryturę (G).
Podstawę obliczenia emerytury utworzy kwota składek
zaewidencjono-wanych na indywidualnym koncie
ubezpieczonego (K) do końca miesiąca poprzedzającego
miesiąc, od którego przysługiwać będzie emerytura.
K
E
G
17
© Piotr Manikowski
Filar I
emerytura częściowa
Ubezpieczonym, którzy nie osiągnęli ustawowego właściwego
wieku emerytalnego, przysługuje emerytura częściowa (od
1.1.2013 r.), jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:
lð majÄ… okres skÅ‚adkowy i nieskÅ‚adkowy wynoszÄ…cy co najmniej
35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn;
lð osiÄ…gnÄ™li wiek wynoszÄ…cy co najmniej 62 lata dla kobiet i co
najmniej 65 lat dla mężczyzn.
Wysokość emerytury częściowej wynosi 50% kwoty emerytury
ustalonej zgodnie z zasadami opisanymi powyżej i nie podlega
podwyższeniu do kwoty najniższej emerytury.
18
© Piotr Manikowski
Filar II
II filar systemu emerytalnego stanowiÄ… otwarte fundusze
emerytalne (OFE) oraz subkonta ubezpieczonych w ZUS.
W odróżnieniu od pieniędzy na kontach ubezpieczonych w
ZUS, środki zgromadzone na subkontach oraz w OFE
podlegają dziedziczeniu, podziałowi w razie rozwodu lub
unieważnienia małżeństwa czy ustania wspólności
majątkowej, a także w przypadku śmierci ubezpieczonego.
19
© Piotr Manikowski
Filar II
wysokość emerytury
Miesięczna wysokość emerytury okresowej (Eo) ustalana
jest podobnie jak w filarze I, tzn. jako iloraz kwoty
zgromadzonego kapitału (z OFE i z subkonta) i średniego
dalszego trwania życia (ujednolicone dla obu płci) dla osób w
wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego
ubezpieczonego (G).
KOFE KSUB
Eo
G
20
© Piotr Manikowski
Filar II
wysokość emerytury
Inaczej jednak określana będzie wartość kapitału.
1. Kapitał z OFE oblicza się jako iloczyn sumy jednostek
rozrachunkowych ( kupowanych za składki po potrąceniu opłaty
od składek) na rachunku ubezpieczonego (J) oraz wartości
jednostki rozrachunkowej (Wj) w momencie przejścia na
emeryturÄ™.
KOFE = J * Wj; J = j1 + j2 + j3 +& + jn
ji  kolejne zakupione jednostki rozrachunkowe
2. Kapitał z subkonta to suma zaewidencjonowanych tam i
zwaloryzowanych składek.
21
© Piotr Manikowski
Filar III
Filar III obejmuje trzy kwalifikowane formy, tj. PPE
(pracownicze programy emerytalne  od 1999 r.), IKE
(indywidualne konta emerytalne  od 2004 r.) oraz IKZE
(indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego  od
2012 r.), a także wszystkie inne możliwe formy oszczędzania
na starość (np. ubezpieczenia na życie, lokaty bankowe,
fundusze inwestycyjne, dzieła sztuki, nieruchomości)  liczy
siÄ™ tylko cel tej inwestycji  zabezpieczenie na czas na
emerytury.
22
© Piotr Manikowski
Filar III
PPE
PPE jest formÄ… zorganizowanego, grupowego,
systematycznego oszczędzania na przyszłą emeryturę.
Składki uczestników programu są naliczane i odprowadzane
przez pracodawcę do wybranej instytucji finansowej, które
zajmują się gromadzeniem i zarządzaniem tymi środkami.
Sam pracowniczy program emerytalny jest tylko umowÄ…
(zespołem umów) określającą wzajemne zobowiązania
pracodawcy i pracowników w związku z prowadzeniem przez
pracodawcÄ™ programu.
23
© Piotr Manikowski
Filar III
PPE
Pracodawcy tworzÄ…c pracowniczy program emerytalny
wpłacają na rzecz pracowników składki i korzystają ze
zwolnienia w składce ZUS do wysokości 7% wynagrodzenia
indywidualnego uczestnika. SÄ… one podstawÄ… do gromadzenia
środków na przyszłą emeryturę każdego z pracowników, który
przystąpi do programu. Wyróżnia się 4 formy PPE na
podstawie kryterium instytucji prowadzÄ…cej program:
lð pracowniczy fundusz emerytalny,
lð umowÄ™ z funduszem inwestycyjnym,
lð umowÄ™ grupowego ubezpieczenia na życie z funduszem kapitaÅ‚owym,
lð zarzÄ…dzania zagranicznego.
24
© Piotr Manikowski
Filar III
PPE
PPE tworzony w formie grupowego inwestycyjnego
ubezpieczenia na życie pracowników zawiera oprócz elementu
inwestycyjnego również element ochronny. Zgodnie z
przepisami min. 85% składki podstawowej (lecz nie więcej niż
99% składki podstawowej) jest inwestowane w
ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe z przeznaczeniem na
zabezpieczenie emerytalne pracownika. Pozostała część
składki podstawowej (1-15%) przeznaczana jest na pokrycie
kosztów ochrony ubezpieczeniowej jaka obejmuje wszystkich
uczestników (pracowników) u pracodawcy, który utworzył
pracowniczy program emerytalny.
25
© Piotr Manikowski
Filar III
PPE
W ramach pracowniczego programu emerytalnego
pracodawca przekazuje na rzecz i w imieniu pracowników
którzy przystąpili do pracowniczego programu emerytalnego
dwa rodzaje składek: podstawową (w wysokości do 7%
wynagrodzenia każdego z pracowników, pochodzącą ze
środków pracodawcy) oraz dodatkową (w wysokości
zadeklarowanej dobrowolnie przez danego pracownika,
pochodzÄ…cÄ… z jego wynagrodzenia netto).
26
© Piotr Manikowski
Filar III
IKE
Indywidualne konto emerytalne (IKE) jest rodzajem osobistego
planu emerytalnego, polegajÄ…cego na gromadzeniu
oszczędności w wybranej instytucji finansowej (tylko i
wyłącznie: fundusze inwestycyjne, podmioty prowadzące
działalność maklerską, zakłady ubezpieczeń na życie, banki
oraz powszechne towarzystwa emerytalne i inwestowaniu ich
za pośrednictwem tej instytucji).
27
© Piotr Manikowski
Filar III
IKE
Formy IKE:
1. Wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu
inwestycyjnego
2. Wyodrębniony rachunek papierów wartościowych i
rachunek pieniężny służący do jego obsługi w podmiocie
prowadzącym działalność maklerską,
3. Wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu
kapitałowym.
4. Wyodrębniony rachunek bankowy w banku.
5. Dobrowolny fundusz emerytalny (od 2012).
28
© Piotr Manikowski
Filar III
IKE
lð Prawo do dokonywania wpÅ‚at na IKE przysÅ‚uguje osobie
fizycznej, która ukończyła 16 lat.
lð DeponujÄ…c nasze oszczÄ™dnoÅ›ci na IKE należy liczyć siÄ™ z
konsekwencjami takiego kroku:
1. Środkami zgromadzonymi na IKE nie można swobodnie
dysponować. Generalnie, chcąc zachować prawo do
zwolnienia tych środków z podatku od zysków
kapitałowych, należy je utrzymywać w systemie
emerytalnym do czasu przejścia na emeryturę. Wycofanie
środków oznacz konieczność zapłaty tego podatku.
29
© Piotr Manikowski
Filar III
IKE
2. Istnieje roczny limit środków, które można wprowadzić do
IKE, równy 300% przeciętnego wynagrodzenia w
gospodarce narodowej.
3. Można posiadać jednocześnie tylko jedno aktywne IKE.
30
© Piotr Manikowski
Filar III
IKZE
lð Od 2012 roku funkcjonujÄ… IKZE  Indywidualne Konta
Zabezpieczenia Emerytalnego.
lð IKZE sÄ… pod wieloma wzglÄ™dami podobne do IKE  m.in. można
je prowadzić w tych samych formach co IKE.
lð Do IKZE zastosowanie ma wiÄ™kszość przepisów dla IKE.
lð Podstawowe różnice dotyczÄ… głównie preferencji podatkowych.
Wpłaty na IKZE można odliczać od podstawy opodatkowania (ale
w przyszłości trzeba będzie zapłacić podatek dochodowy  i
nieważne kiedy wycofamy środki, czy na emeryturze, czy
przed). W przypadku IKE kwestia podatku dochodowego nie
występuje.
31
© Piotr Manikowski
Filar III
IKZE
IKZE mogą otwierać osoby 16-letnie osoby fizyczne, które
osiągają dochód z umowy o pracę. Dodatkowo wpłaty na IKZE
mogą być odliczane od podstawy opodatkowania również
przez osoby prowadzące działalność gospodarczą. Nie ma
górnego limitu wieku, w którym możemy założyć IKZE.
Wypłaty  wymagane jest ukończone (zarówno dla kobiet, jak i
mężczyzn) 65 lat oraz konieczność dokonania wpłaty w
przynajmniej 5 latach kalendarzowych.
32
© Piotr Manikowski
Filar III
IKZE
Wypłata z IKZE jest opodatkowana podatkiem dochodowym od
osób fizycznych i może następować w formie jednorazowej
(powiększamy wówczas podstawę opodatkowania za ten rok
kalendarzowy i płacimy podatek według skali progresywnej)
albo w ratach  minimalny okres dla wypłaty w ratach to 10
lat (w takim przypadku firma prowadząca IKZE będzie pobierać
jedynie zaliczki na podatek dochodowy, wg najniższej skali
podatkowej).
Jeżeli wpłaty na IKZE były dokonywane przez mniej niż 10 lat,
wypłata w ratach może być rozłożona na okres równy
okresowi, w jakim dokonywane były wpłaty.
33
© Piotr Manikowski
Filar III
IKZE
Środki z IKZE podlegają dziedziczeniu i nie płacimy od nich
podatku od spadków i darowizn. Spadkobiercy z IKZE będą
zaś musieli zapłacić podatek dochodowy na ogólnych
zasadach (dopisujÄ…c go do podstawy opodatkowania). Z
konieczności zapłacenia podatku zwalnia tylko przeniesienie
środków na własne IZKE, w drodze wypłaty transferowej, czyli
zatrzymanie go w III filarze (podatek dochodowy od tych
środków na IKZE, zapłacimy dopiero wtedy, gdy będziemy
wycofywać środki z własnego IKZE).
34
© Piotr Manikowski