OSNOWA
Zakładania państwowych sieci punktów geodezyjnych
Dla praktycznego wykonywania pomiarów geodezyjnych, w celu sporządzenia dokładnych map
obrazujących wszystkie szczegóły terenu, niezmiernie ważne jest wyznaczenie na powierzchni Ziemi sieci
punktów o znanych współrzędnych, czyli punktów o określonym położeniu w stosunku do bieguna,
równika, południka przyjętego za zerowy oraz wysokości nad poziom przyjęty za zerowy.
Dla nawiązywania pomiarów szczegółowych konieczne jest posiadanie gęstej sieci punktów geodezyjnych o
określonych współrzędnych sytuacyjnych i wysokościowych. Jest to możliwe tylko wówczas, jeżeli zostało
wykonane wyznaczenie kształtu i wielkości globu ziemskiego -określenie parametrów elementów elipsoidy
ziemskiej.
W celu sytuacyjnego określenia położenia punktów zakładano sieci triangulacyjne oraz poligonizacji
precyzyjnej, a do wyznaczania wysokości punktów (reperów) - sieci niwelacji precyzyjnej. Sieć
triangulacyjna składa się z szeregu trójkątów, przylegających do siebie i tworzących wspólną konstrukcję.
Połączone ze sobą trójkąty mogły tworzyć różne figury złożone, jak: czworobok geodezyjny, pojedynczy
łańcuch trójkątów, łańcuch czworoboków, podwójny łańcuch trójkątów, wieniec triangulacyjny (zamknięty
pojedynczy lub podwójny łańcuch trójkątów lub czworoboków), sieć wieńcową (zespół przylegających do
siebie wieńców).
W zależności od wielkości pokrytego terenu rozróżniano sieci triangulacyjne:
1. państwowe, zakładane na obszarze całego kraju lub jego dużej części,
2. oraz sieci lokalne, zakładane na niewielkich obszarach, np. na terenach miast czy w dolinach rzek. W celu
wyznaczenia położenia punktów sieci triangulacyjnej (wierzchołków trójkątów) wykonywano pomiary
wszystkich kątów w trójkątach oraz pomiary długości niektórych, oddalonych od siebie, wybranych boków.
Klasyczna państwowa sieć triangulacyjna składała się zwykle z tzw. czterech rzędów.
Pierwszy rząd stanowiły trójkąty o bokach długości 25-50 km. Najpierw zakładano sieć wieńcową w
postaci łańcuchów trójkątów wzdłuż południków i równoleżników, w odległościach około 150-200 km.
Następnie na obszarach ograniczonych łańcuchami zakładano sieć powierzchniową, powiązaną z
łańcuchami założonymi w pierwszej kolejności. W miejscach łączenia się łańcuchów zakładano sieci bazowe
i punkty Laplace'a, które stanowiły szkielet usztywniający sieć.
W nawiązaniu do punktów pierwszego rzędu zakładano sieć drugiego rzędu o bokach długości 12-15 km.
Trzecim rzędem były nawiązane do punktów poprzednich rzędów sieci trójkątów o bokach długości 6-9 km.
Punkty czwartego rzędu zakładano w miejscach, gdzie brakowało punktów osnowy, przy czym przeważnie
określano ich położenie za pomocą tzw. wcięć.
Po II wojnie światowej zaistniała potrzeba pokrycia całego kraju jednolitą siecią triangulacyjną. Konieczność
szybkiego przeprowadzenia robót spowodowała, że odstąpiono od realizacji klasycznej sieci
czterorzędowej.
W pierwszym etapie założono sieć wielkotrójkątową, składającą się z trójkątów o długości boków około 25
km, w części jako sieć powierzchniową, a w części jako sieć wieńcową, składającą się z podwójnych
łańcuchów.
Wykonano pomiary astronomiczne, grawimetryczne i geodezyjne. Sieć ta nosi nazwę sieci astronomiczno-
geodezyjnej (SAG).
W drugim etapie założono i dowiązano do poprzedniej sieć małotrójkątową (powierzchniową), składającą
sięz trójkątów o długości boków około 8 km. Sieć ta nosi nazwę sieci wypełniającej (SW).
Kolejnym zagęszczeniem sieci były zakładane ze względu na istniejące miejscowe potrzeby ciągi
poligonizacji precyzyjnej.
Sposób uzyskiwania współrzędnych punktów sieci geodezyjnych metodami triangulacji ma już jedynie
historyczne znaczenie.
Wprowadzenie w ostatnich latach nowej techniki wykonywania pomiarów geodezyjnych - pozwoliło na
wykonanie nowych pomiarów kształtu i wielkości Ziemi.
Europejski naziemny układ odniesienia - określapołożenie i wysokość punktów w jednolitym dla Europy
układzie współrzędnych - ETRF'89 (European Terrestrial ReferenceFrama1989).
Układ ten powstał z pewnej modyfikacji ogólnoświatowego układuITRF (International Terrestrial Reference
System) - geocentrycznego globalnego układu współrzędnych.
Modyfikacja układu ITRF dla Europy została spowodowana niestabilnością współrzędnych, wyrażonych w
tym ogólnoświatowym układzie, które mogąsię zmieniać do 2-3 cm rocznie, a spowodowane to jest
ruchami tektonicznymi skorupy ziemskiej.
Europa położona na sztywnej płycie kontynentalnej jest wewnętrznie stabilna - wzajemne położenie
punktów nie podlega tak silnym zmianom.
Przyjęto, że układ europejski będzie związany z kontynentem i że będzie określony przez dane układu ITRF z
1989 roku, stąd liczba 89 przy skrócie ETRF. W tym europejskim układzie odniesienia zastosowano elipsoidę
GRS'80.
Polska przystąpiła do systemu EUREF w 1991 roku.
W 1992 roku w Polsce wyznaczono 11 punktów sieci EUREF (EUREF-POL) równomiernie rozłożonych na
terenie kraju. Punkty te zostały włączone do europejskiej sieci rzędu zerowego.
Sieć ta przy wykorzystywaniu do celów gospodarczych okazałaby się zbyt rzadka i dlatego musiała być
przez poszczególne kraje w kolejnych latach dogęszczana. Również w Polsce, na podstawie sieci zerowej
(pierwszych 11 punktów), stworzono sieć pierwszego rzędu, która ma obecnie 356 punktów (POLREF)
Krajową zintegrowana sieć geodezyjną stanowią:
- sieć zerowego rzędu (polski fragment sieci EUREF), zwany EUREF-POL, składająca sięz 11 punktów o
odległościach między punktami rzędu 250-300 km.
- krajowa sieć zintegrowana pierwszego rzędu POLREF, o odległościach między punktami od 20 do 25 km.
Ogółem sieć ta składa się z 356punktów, które zostały nawiązane do sieci EUREF-POL
Państwowy system odniesienia tworzą
geodezyjny układ odniesienia,
układ wysokości, w którym wyznacza się wysokości punktów względem przyjętego poziomu powierzchni
odniesienia (średniego poziomu Morza Bałtyckiego w Zatoce Fińskiej, wyznaczonego dla mareografu w
Kronsztadzie koło Sankt Petersburga),
układ współrzędnych płaskich prostokątnych, oznaczony symbolem "2000", stosowany w pracach
geodezyjnych i kartograficznych, związanych z wykonywaniem mapy zasadniczej (skala 1: 500  1: 5 000),
układ współrzędnych płaskich prostokątnych, oznaczony symbolem "1992", stosowany w mapach o skali
1:10 000 i skalach mniejszych.
Osnowę geodezyjną, zgodnie z instrukcją techniczna G-1 i G-2, tworzy usystematyzowany zbiór punktów
geodezyjnych w terenie (na jej powierzchni lub płytko pod nią), odpowiednio utrwalonych (najczęściej
znakami geodezyjnymi), dla których określono matematycznie ich wzajemne położenie i dokładność
usytuowania w obowiązującym systemie odniesień przestrzennych.
Wyróżnia się:
osnowę poziomą, w której położenie punktów na powierzchni określają ich współrzędne geodezyjne (B, L
na elipsoidzie lub x,y na płaszczyz
nie),
osnowę wysokościową, w której wysokości punktów (H) zostają określone względem przyjętego poziomu
odniesienia,
osnowę dwufunkcyjną, w której położenie punktów określone zostało w sposób odpowiadający zarówno
osnowie poziomej, jak i wysokościowej.
Ze względu na sposób tworzenia osnowy dzieli się na:
klasyczne,
satelitarne.
Ze względu na role i znaczenie dla prac geodezyjnych, osnowy geodezyjne dzielimy na:
osnowy podstawowe,
osnowy szczegółowe,
osnowy pomiarowe.
klasyfikacja poziomej osmowe geodezja
1. Podstawowa
2. Szczegółowa
3. Pomiarowa
Podstawowa i szczegółowa pozioma osnowa geodezyjna dzieli się na trzy klasy oznaczane cyframi
rzymskimi.
Punkty osnowy pomiarowej nie są dzielone na klasy.
osnowa podstawowa
Początkowo technologią do zakładania poziomej osnowy podstawowej była triangulacja polegająca na
wyznaczeniu współrzędnych punktów tworzących układy trójkątów.
Klasyfikacja poziomej osnowy geodezyjnej
Obecnie pozioma osnowa podstawowa stanowi w całości l klasę jest zbiorem punktów, na który składają
się jednolicie opracowane następujące sieci:
" sieć geodezyjna pomierzona techniką satelitarną GPS, tworząca część europejskiej sieci EUREF na
obszarze Polski (EUREF-POL), złożona z 11 punktów, nazywana siecią rzędu zerowego,
" sieć geodezyjna, pomierzona techniką satelitarną GPS, zagęszczająca sieć EUREF-POL, zwana POLREF,
" sieci: astronomiczno-geodezyjna (SAG), wypełniająca (SW) i punktów pośrednich (PP), wyrównane do
punktów sieci POLREF.
Osnowa podstawowa jest zbiorem punktów geodezyjnych wyznaczanych w poszczególnych sieciach w
celu:
badania kształtu i wymiarów Ziemi,
nawiązania i wyrównania osnów szczegółowych w państwowym układzie współrzędnych i państwowym
układzie wysokości.
Osnowa szczegółowa jest nawiązana do osnowy podstawowej i stanowi jej zagęszczenie wypełniając oczka
wewnątrz sieci podstawowej. Długość boków wynosi od kilku kilometrów do kilkuset metrów.
Osnowa szczegółowa dzieli sięna klasy II i III
Osnowę szczegółową II klasy stanowi zbiór punktów będących rozwinięciem osnowy I klasy, które zakłada
się w celu nawiązania osnowy III klasy oraz zwiększenia liczby wysokodokładnych punktów geodezyjnych,
wykorzystywanych do różnorodnych prac geodezyjnych i obronnych
Osnowę szczegółową III klasy stanowi zbiór punktów będących rozwinięciem osnowy I i II klasy, służących
do nawiązywania osnowy pomiarowej i wykonywania szczegółowych pomiarów geodezyjnych.
Przeznaczenie osnowy szczegółowej:
1. Nawiązanie pomiarów sytuacyjno  wysokościowych dla wykonania map wielkoskalowych
 2. Nawiązania i wyrównania osnowy pomiarowej
3. Nawiązanie pomiarów sytuacyjnych: nowych uzupełniających i realizacyjnych (wynoszenie projektów na
grunt)
Stopień zagęszczenia osnowy szczegółowej:
1. II klasy (łącznie z punktami I klasy):
- 1 punkt na ok. 0.8km2 na terenach intensywnie zainwestowanych
- 1 punkt na 1-2km2 na terenach rolnych
- 1 punkt na 12km2 na terenach zwartych kompleksów leśnych
2. III klasy (łącznie z punktami I i II klasy):
- 1 punkt na ok. 10-20 ha na terenach intensywnie zainwestowanych
- 1 punkt na 20-50 ha na terenach rolnych
- 1 punkt na 50-120 ha na terenach zwartych kompleksów leśnych
Kryterium dokładnościowe osnowy szczegółowej:
I. II klasy
1. Średni błąd położenia punktu Mp < 0.05m - II
2. Średni błąd położenia punktu Mp < 0.03m  IIs
II. III klasy
1. Średni błąd położenia punktu Mp < 0.10m - III
2. Średni błąd położenia punktu Mp < 0.07m  IIIs
Sieci osnowy geodezyjnej zakładane technikami satelitarnymi oznaczamy: IIs,IIIs.
Osnowy pomiarowe są zbiorami punktów geodezyjnych wyznaczanych w poszczególnych sieciach w
celu:
oparcia pomiarów sytuacyjnych i rzez
by terenu,
wyznaczania projektów na gruncie
wykonywania pomiarów realizacyjnych przy obsłudze inwestycji,
badania i określania przemieszczeń obiektów budowlanych i podłoża gruntowego.
Osnowa Wysokościowa
Osnowa wysokościowa to zbiór punktów, których wysokości zostały określone względem przyjętego
poziomu odniesienia z błędem ich wyznaczenia.
Osnowa wysokościowa dzieli się na:
1. osnowę podstawową:
- I klasy (śr. bł. niwelacji po wyrównaniu mniejszy od +/-1mm/km),
- II klasy (śr. bł. niwelacji po wyrównaniu mniejszy od +/-2mm/km),
2.osnowęszczegółową:
- III klasy (śr. bł. niwelacji po wyrównaniu mniejszy od +/-4mm/km),
- IV klasy (śr. bł. niwelacji po wyrównaniu mniejszy od +/-10mm/km)
3.pomiarową  bez klasyfikacji (śr. bł. niwelacji po wyrównaniu mniejszy od +/-20mm/km)
Podstawowa osnowa wysokościowa:
- służy do nawiązania osnowy szczegółowej
- służy do celów badawczych
Szczegółową osnowę wysokościową zakłada się w celu:
- pomiaru elementów naziemnych i podziemnych sieci uzbrojenia
- pomiaru budowli i urządzeń technicznych o trwałej konstrukcji oraz budowli ziemnych i podziemnych,
obsługi geodezyjnej inwestycji przemysłowych
- nawiązania wysokościowej osnowy pomiarowej przy pomiarze rzez
by terenu metodami niwelacji
powierzchniowej
Pomiarową osnowa wysokościową cechuje:
- brak stabilizacji
- jednorodność
 brak podziału na klasy
standardowe cechy geodezyjnych osnów geodezyjnych
wyszczególnienie Punkty nawiązania Średni błąd niwelacji Średni błąd wysokości
(po wyrównaniu) punktu
I podstawowa - 1mm/km -
II podstawowa I klasa 2mm/km -
III szczegółowa I i II klasa 4mm/km d"0,01 m
IV szczegółowa I - III klasa 10mm/km d"0,02 m
Pomiarowa I - IV klasa 20mm/km d"0,10 m
Punkty poziomych osnów I-III klasy powinny mieć wyznaczone wysokości z dokładnością odpowiednią dla
punktów pomiarowej osnowy wysokościowej.
Dwufunkcyjna osnowa geodezyjna
Osnowa dwufunkcyjna oznacza, że jej punkty mają zarówno współrzędne płaskie, jak i wysokościowe.
Nie wprowadzono oddzielnej klasyfikacji dla tych osnów.
Punkty tych osnów klasyfikuje się osobno jako punkty osnowy poziomej i osnowy wysokościowej.
Punkt osnowy dwufunkcyjnej może być jednocześnie zakwalifikowany do różnych klas osnów poziomej i
wysokościowej.
Jeżeli punkty osnowy w zakresie obu funkcji zaliczane są do osnowy pomiarowej, to osnowę taką nazywa
się osnową sytuacyjno- wysokościową.
stabilizacja punktów: