PRYMASI POLSCY OD 1918 ROKU
Edmund Dalbor
Edmund Dalbor (ur. 30 paz
dziernika 1869 w Ostrowie Wlkp., zm. 13 lutego 1926 w Poznaniu) -
kardynał, arcybiskup metropolita poznański i gniez
nieński, prymas Polski.
W 1893 otrzymał święcenia kapłańskie w Rzymie. W 1915 mianowany arcybiskupem, metropolitą
gniez
nieńskim i poznańskim, prymasem Polski. 15 grudnia 1919 kreowany (m.in. wraz z
Aleksandrem Kakowskim) kardynałem-prezbiterem (z kościołem tytularnym Sancti Joannis ante
Portam Latinam) w Rzymie. W 1921 mianowany doktorem honoris causa Uniwersytetu
Warszawskiego oraz lwowskiego, Münsteru.
W rodzinnym Ostrowie Wielkopolskim uhonorowany został ulicą swojego imienia oraz tablicą
pamiątkową na konkatedrze św. Stanisława.
August Hlond
August Hlond SDB (ur. 5 lipca 1881 w Mysłowicach-Brzęczkowicach, zm. 22 paz
dziernika 1948
w Warszawie) - salezjanin, arcybiskup metropolita gniez
nieński i poznański (1926-1946),
arcybiskup metropolita gniez
nieński i warszawski (1946-1948), kardynał, prymas Polski, Sługa
Boży.
Proces beatyfikacyjny trwa od 1992.
Biografia
Drugie dziecko Jana (dróżnika kolejowego) i Marii (z d. Imiel) Hlondów, brat Antoniego i Ignacego
- również salezjanów. Uczeń szkoły salezjańskiej, w 1893 wysłany z niej do Włoch celem
kontynuowania nauki. 13 paz
dziernika 1896 wstąpił do zgromadzenia księży salezjanów i 3
paz
dziernika 1897 złożył śluby zakonne. Studia na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim
zakończył 10 lipca 1900 doktoratem z filozofii i teologii. 15 września 1904 zdał maturę w
Cesarsko-Królewskim Gimnazjum we Lwowie. 17 grudnia 1904 otrzymał tonsurę oraz niższe
święcenia kapłańskie, 18 marca 1905 subdiakonatu, 9 lipca diakonatu, a 23 września święcenia
kapłańskie w Krakowie. W latach 1900-1909 kolejno nauczyciel i kierownik domów salezjańskich
w Oświęcimiu, Krakowie, Przemyślu i Lwowie. W 1919 prowincjał salezjańskiej prowincji
niemiecko-austriacko-węgierskiej w Wiedniu, gdzie poznał Achille Rattiego, póz
niejszego papieża
Piusa XI, który wpłynął na jego póz
niejszÄ… karierÄ™. W 1922 mianowany administratorem
apostolskim w Katowicach, w części diecezji wrocławskiej, przyznanej Polsce w wyniku
plebiscytu.
Po utworzeniu w końcu 1925 diecezji katowickiej mianowany, a 3 stycznia 1926 konsekrowany na
biskupa. 24 czerwca 1926 mianowany arcybiskupem gniez
nieńskim i poznańskim, prymasem przez
papieża Piusa XI, a 20 czerwca 1927 kreowany kardynałem. Jako prymas wiele wysiłku włożył w
organizację Akcji Katolickiej, z centralą w Poznaniu, powstałej w 1930. Brał również udział w
licznych międzynarodowych kongresach eucharystycznych oraz zorganizował w 1927
międzynarodowy kongres misyjny w Poznaniu. W 1932 wraz z ks. Ignacym Posadzym utworzył
Towarzystwo Chrystusowe dla Polonii Zagranicznej. Prezentował ugodowe stanowisko względem
rządu, zarówno przed, jak i po przewrocie majowym, odcinając się zarówno od skrajnej prawicy,
jak i lewicy. Odznaczony w 1932 Orderem Orła Białego.
Sprzeciwiał się planom wprowadzenia prawa małżeńskiego, które wprowadzało świeckie
małżeństwa cywilne i rozwody w całej Polsce (istniały one tylko w zaborze pruskim) - w efekcie
projekt zarzucono, a małżeństwa cywilne i rozwody wprowadzono dopiero w 1947 roku.
W 1936 roku w przededniu pogromu w Przytyku, wystosował list pasterski odczytany w całej
Polsce.
W dniu 10 września 1939 został ranny podczas nalotu na stację kolejową w Siedlcach. 14 września
przekroczył granicę Polski, udając się początkowo do Rumunii. Tam prezydent Mościcki rozważał
jego osobę jako kandydata na prezydenta. Zrezygnował z niej jednak, lecz desygnowany na to
stanowisko Bolesław Wieniawa-Długoszowski chciał powierzyć mu urząd premiera, z czego
prymas zrezygnował.
19 września 1939 przybył do Watykanu. Działał tu na rzecz sprawy polskiej poprzez przemówienia
w watykańskim radiu, udzielając wywiadów prasie oraz wykorzystując swoje wpływy osobiste. W
związku z przygotowaniami Włoch do wojny z Francją musiał opuścić Rzym. Od 9 czerwca 1940
do 6 kwietnia 1943 przebywał w Lourdes, gdzie informował przywódców Zachodu o sytuacji w
okupowanej Polsce.
Zmuszony przez rząd Vichy przeniósł się do opactwa w Hautecombe koło Aix-les-Bains. 3 lutego
1944 aresztowany przez gestapo i internowany w Paryżu, a potem kolejno w klasztorach w Bar-le-
Duc i Wiedenbrück (w Westfalii). W Paryżu byÅ‚ nakÅ‚aniany do podpisania kilku niemieckich odezw
propagandowych skierowanych do Polaków, w zamian za zwolnienie. Propozycje te spotkały się ze
zdecydowaną odmową oraz oskarżeniem Hitlera o spowodowanie tragedii narodu polskiego.
August Hlond sformułował jednocześnie warunki, które w przyszłości określiłyby pojednanie
między narodem polskim a niemieckim, uzależniając je od wyrzeczenia się przez Niemców
zaborczych zamiarów (Drang nach Osten), naprawienia szkód i zajęcia pokojowej postawy wobec
Polski i świata.
Po wyzwoleniu przez Amerykanów udał się do Rzymu, skąd, mimo sprzeciwu rządu w Londynie,
20 lipca 1945 wrócił do Poznania. 4 marca 1946 z jego inspiracji Papież Pius XII rozwiązał
istniejącą od 1821 unię personalną metropolii poznańsko-gniez
nieńskiej i utworzył nową
warszawsko-gniez
nieńską stawiając go na jej czele. Kardynał naznaczył swe urzędowanie
odbudową kościołów Warszawy, powołując w tym celu radę prymasowską. W 8 września 1946 w
Częstochowie poświęcił naród polski Niepokalanemu Sercu Maryi Panny. W 1948 KUL przyznał
mu tytuł doktora honoris causa.
August Hlond został pochowany w podziemiach Archikatedry św. Jana w Warszawie.
Stosunek do Żydów
Wobec potęgujących się nastrojów antysemickich w Polsce drugiej połowy lat trzydziestych,
wystosował 29 lutego 1936 roku list pasterski do wiernych odczytany w całej Polsce, w którym
potępił stosowanie wszelkich form przemocy, wezwał do traktowania Żydów jak bliz
nich i
sąsiadów. Zarzucił jednocześnie części Żydów propagowanie ruchu bolszewickiego, pornografii,
dopuszczanie się oszustw, lichwy i handlu żywym towarem oraz wywieranie ujemnego wpływu na
młodzież katolicką[2].
W 1946 roku po pogromie kieleckim odmówił wyraz
nego potępienia zajść, ale jednocześnie
wystosował list, w którym potępił wszelkie morderstwa. Podkreślił w nim postawę Polaków, którzy
ratowali Żydów z narażeniem życia, a za psucie dobrych stosunków obarczył odpowiedzialnością
żydowskich komunistów. Gdy biskup Teodor Kubina w sposób jednoznaczny potępił pogrom
kielecki, kardynał Hlond był jednym z inicjatorów odezwy episkopatu, która go za to pośrednio
skrytykowała.
Stefan Wyszyński
Stefan Wyszyński (ur. 3 sierpnia 1901 w Zuzeli, zm. 28 maja 1981 w Warszawie)  arcybiskup
metropolita gniez
nieński i warszawski, kardynał, prymas Polski (zwany Prymasem Tysiąclecia).
Sługa Boży Kościoła katolickiego.
Biografia
Dzieciństwo i młodość
Drugie dziecko Stanisława (organisty miejscowego kościoła) i Julianny (z d. Karp) Wyszyńskich,
urodzony 3 sierpnia 1901 r. w Zuzeli nad Bugiem  miejscowości położonej na pograniczu Podlasia
i Mazowsza. W 1910 rodzina przeniosła się do Andrzejewa, gdzie umarła matka. Przed śmiercią
prosiła syna: "Stefan, ubieraj się". Chłopiec chciał założyć palto, myśląc, że matka chce kogoś
zawołać, lecz ona dodała: "Ubieraj się, ale nie tak". Ojciec wytłumaczył mu, że chodziło jej o
ubranie w szatÄ™ duchownÄ…[potrzebne z
ródło]. W latach 1912-1915 uczeń Gimnazjum Górskiego w
Warszawie. Z powodu wojny, w latach 1914-1917 uczęszczał do gimnazjum męskiego im. Piotra
Skargi w A
omży. W latach 1917-1920 uczeń Liceum włocławskiego im. Piusa X (Niższe
Seminarium Duchowne). W latach 1920-1924 kleryk Wyższego Seminarium Duchownego we
Włocławku.
Kapłaństwo
Święcenia kapłańskie przyjął 3 sierpnia 1924, w dniu swoich 23. urodzin, z rąk biskupa Wojciecha
Stanisława Owczarka we włocławskiej bazylice katedralnej. W latach 1925-1929 student Wydziału
Prawa Kanonicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, który ukończył z doktoratem na
temat "Prawa rodziny, Kościoła i państwa do szkoły". W 1931 roku był wikariuszem w Parafii
Świętej Rodziny w Przedczu. Od 1932 pełnił obowiązki redaktora naczelnego miesięcznika
włocławskiego "Ateneum Kapłańskie", kierując jednocześnie sodalicją mariańską, prowadził
chrześcijański uniwersytet robotniczy i działalność społeczno-oświatową w chrześcijańskich
związkach zawodowych. Po wybuchu II wojny światowej z polecenia bpa Michała Kozala ukrywał
się przed gestapo. W okresie powstania warszawskiego kapelan Grupy AK Kampinos (działającej
m.in. w Laskach), oraz szpitala powstańczego pod pseudonimem Radwan III.
Biskupstwo
Po zakończeniu wojny wrócił do Włocławka, gdzie reorganizował seminarium duchowne i pełnił
obowiązki rektora. W 1946 mianowany biskupem lubelskim, a święcenia biskupie otrzymał z rąk
kardynała Augusta Hlonda, prymasa Polski. W swoim herbie biskupim umieścił słowa Soli Deo tzn.
Jedynemu Bogu (służba Bogu samemu przez Maryję była widoczna w jego całym życiu. Zapiski
więzienne zawierają pewną syntezę jego maryjności, której początki sięgają czasu dzieciństwa i
młodości: "Wcześnie  napisał  straciłem matkę rodzoną, która miała szczególne nabożeństwo do
Matki Ostrobramskiej, dokÄ…d jez
dziła z pielgrzymką, jeszcze z Zuzeli. Mój ojciec natomiast ciągnął
zawsze na Jasną Górę. Cześć Matki Bożej w życiu domowym była bardzo rozwinięta. Często
odmawialiśmy wspólnie różaniec w godzinach wieczornych").
Arcybiskupstwo
Po śmierci prymasa Augusta Hlonda w 1948, gdy najpoważniejszy kandydat na jego następcę
biskup łomżyński Stanisław Kostka A
ukomski zginÄ…Å‚ w spowodowanym przez UBP wypadku
samochodowym  Wyszyński niespodziewanie został mianowany arcybiskupem metropolitą
warszawsko-gniez
nieńskim, prymasem Polski. 12 stycznia 1953 na konsystorzu w Rzymie
nominowany kardynałem  członkiem kolegium kardynalskiego przez papieża Piusa XII (jako
jedyny polski kardynał brał udział w czterech konklawe, w 1958 kiedy oddano na niego kilka
głosów i w 1963 był jedynym przedstawicielem Europy Wschodniej).
Porozumienie z władzami komunistycznymi
14 kwietnia 1950 podpisał porozumienie z władzami komunistycznymi w imieniu Episkopatu
Polski (w zamian za zagwarantowanie nauczania religii w szkołach i funkcjonowanie KUL-u polski
kościół uznał granice wschodnie PRL i potępił "bandy reakcyjnego podziemia").
Represje
We wczesnych latach pięćdziesiątych, w okresie napięć między państwem a Kościołem polityka
władz PRL, zależnych od ZSRR, zmierzała do złamania opozycji i wszelkich niezależnych
instytucji, z których jedyną pozostał Kościół katolicki na czele z prymasem. Sprawą zajęło się
Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, powstałe na bazie RBP przy PKWN aresztując go 25
września 1953 w ramach represji komunistów wobec Kościoła katolickiego. Więziony z siostrą
zakonną Marią Leonią Graczyk i ks. Stanisławem Skorodeckim.
Miejsca odosobnienia
" Rywałd (25 września 1953  12 paz
dziernika 1953)
" Stoczek Warmiński (12 paz
dziernika 1953  6 paz
dziernika 1954)
" Prudnik (6 paz
dziernika 1954  27 paz
dziernika 1955)
" Komańcza (27 paz
dziernika 1955  26 paz
dziernika 1956 zwolniony, tutaj 16 maja 1956
napisał tekst Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego)
Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego
Izolowany w klasztorze Sióstr Nazaretanek w Komańczy nie chciał pisać tekstu ślubów. Do ich
powstania przyczyniła się Maria Okońska, dając za przykład św. Pawła, piszącego listy do wiernych
z więzienia. W końcu napisał tekst ślubów narodowych, które miały być odnowieniem królewskich
ślubów lwowskich Jana Kazimierza w ich trzechsetną rocznicę. 26 sierpnia 1956 pielgrzymom (ok.
1 mln) zebranym na Jasnej Górze odczytał je bp Michał Klepacz, pełniący obowiązki
przewodniczÄ…cego Episkopatu Polski.
Normalizacja stosunków z władzami komunistycznymi
W latach 1957-1966 przeprowadził obchody Tysiąclecia Chrztu Polski. W 1958, doprowadził do
obniżenia rangi dyplomatycznej ambasady polskiego rządu emigracyjnego przy Stolicy
Apostolskiej. Uczestniczył w obradach Soboru Watykańskiego II. W 1965 był jednym z inicjatorów
wystosowania orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich. Wspierał działania, posłów
środowisk katolickich (ZNAK, "PAX" i ChSS), w Sejmie PRL. Konsultował z nimi wiele ważnych
decyzji. Władze komunistyczne PRL za rządów Gomułki w ramach represji odmawiały mu
udzielenia paszportu do Włoch. W 1972 dzięki jego długoletnim staraniom Watykan ostatecznie
uznał granice zachodnie PRL i zawiesił stosunki dyplomatyczne z polskimi władzami na emigracji.
W roku 1976 premier Piotr Jaroszewicz złożył Prymasowi życzenia z okazji 75. rocznicy urodzin,
co było próbą poprawy stosunków Państwa z Kościołem po stłumieniu przez władze PRL protestów
robotniczych. W czasie polskiego sierpnia 1980, w trosce o pokój i dobro narodu, ustawicznie
wzywał do rozwagi i odpowiedzialności. W latach 1980-1981 Wyszyński pośredniczył w
rozmowach między władzami PRL, a Solidarnością.
Choroba i śmierć
W połowie marca 1981 ujawniła się w jego organizmie choroba nowotworowa. Mimo starań
lekarzy nie dało się zahamować rozwoju choroby. 16 maja 1981 prymas przyjął sakrament
namaszczenia chorych. Po przyjęciu sakramentu zwrócił się do zebranych przy łóżku, nawiązując
m.in. do zamachu na życie papieża Jana Pawła II, który miał miejsce 13 maja, powiedział:
Uważam, że powinienem dzielić dolę Ojca Świętego, który wprawdzie póz
niej, ale włączył się w
moje cierpienia[1].
22 maja 1981 wystąpił publicznie ostatni raz, otwierając obrady Rady Głównej Episkopatu Polski.
Zmarł sześć dni póz
niej, w czwartek 28 maja, w uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego. W
oficjalnym komunikacie Rady Głównej Episkopatu Polski podano, że przyczyną śmierci był
rozsiany proces nowotworowy jamy brzusznej o wybitnej złośliwości i szybkim postępie[2]. Tego
samego dnia zebrała się Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu i Episkopatu. Przedstawiciele
rządu wręczyli zastępcy przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski kardynałowi
Franciszkowi Macharskiemu list kondolencyjny do Episkopatu od władz państwowych. Na
posiedzeniu Komisji Wspólnej podjęto decyzję o ogłoszeniu żałoby narodowej od 28 do 31 maja.
W dniu śmierci prymasa nadeszła do Polski depesza kondolencyjna od przechodzącego
rehabilitację po zamachu papieża Jana Pawła II. Papież odprawił również mszę za duszę prymasa w
swoim szpitalnym pokoju, zaś w Kościele Najświętszej Maryi Panny na Zatybrzu, tytularnym
kościele zmarłego odprawiona została msza żałobna pod przewodnictwem kardynała Władysława
Rubina. 28 maja wieczorem przeniesiono ciało zmarłego z pałacu arcybiskupów warszawskich przy
ul. Miodowej do kościoła seminaryjnego pw. Wniebowzięcia NMP i św. Józefa Oblubieńca przy
Krakowskim Przedmieściu, gdzie następnie odprawiona została msza żałobna, której przewodniczył
kardynał Macharski.
Uroczystości pogrzebowe
Pogrzeb prymasa, nazywany także królewskim, zgromadził w stolicy tysiące ludzi, zarówno
wierzÄ…cych jak i niewierzÄ…cych.
Uroczystości pogrzebowe, którym przewodniczył Sekretarz Stanu Watykanu kardynał Agostino
Casaroli odbyły się 31 maja. Ceremonia rozpoczęła się liturgią żałobną w kościele seminaryjnym
przy Krakowskim Przedmieściu, z którego następnie ruszył kondukt żałobny z udziałem delegacji
oficjalnych kościelnych i świeckich oraz tłumów ludzi. W delegacji Stolicy Apostolskiej
uczestniczyli: kard. Casaroli, kard. Rubin, abp Luigi Poggi, Nuncjusz Apostolski do Specjalnych
Poruczeń oraz księża prałaci Juliusz Paetz i Janusz Bolonek. Wśród zagranicznych dostojników
kościelnych znalez
li siÄ™, m.in.: kardynaÅ‚owie Joseph Höffner (arcybiskup Kolonii), Roger
Etchegaray (arcybiskup Marsylii), Marco Cé (Patriarcha Wenecji), Tomás Ó Fiaich (arcybiskup
Armagh, prymas Irlandii), John Joseph Krol (arcybiskup Filadelfii), John Patrick Cody (arcybiskup
Chicago), Franz König (arcybiskup Wiednia), László Lékai (arcybiskup Esztergom, prymas
Węgier), Johannes Willebrands (arcybiskup Utrechtu), Frantia
ek Tomáa
ek (arcybiskup Pragi) oraz
Joseph Ratzinger (arcybiskup Monachium i Freising, póz
niejszy papież Benedykt XVI), a także
przedstawiciele innych kościołów chrześcijańskich, m.in.: metropolita warszawski, zwierzchnik
Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego Bazyli, ks. superintendent Kościoła
Ewangelicko-Metodystycznego, przewodniczÄ…cy Polskiej Rady Ekumenicznej Witold
Benedyktowicz, ks. senior diecezji warszawskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego Jan Walter
oraz zwierzchnik Kościoła Polskokatolickiego bp Tadeusz Majewski. Na czele oficjalnej delegacji
władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stał przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński, a
towarzyszyli mu: marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz członkowie Rady Państwa, Rady
Ministrów i inni wysocy urzędnicy państwowi (m. in. Kazimierz Barcikowski, Jerzy Ozdowski,
Mieczysław Rakowski, Józef Czyrek). Na czele delegacji NSZZ "Solidarność" stał przewodniczący
Związku Lech Wałęsa.
Kondukt żałobny doszedł do placu Zwycięstwa, gdzie odbyła się msza święta pod przewodnictwem
kard. Casarolego, który wygłosił przemówienie w języku polskim. Następnie kard. Macharski
odczytał homilię Ojca Świętego Jana Pawła II oraz wygłosił własną homilię. Na zakończenie mszy
przemówienie wygłosił wikariusz kapitulny archidiecezji warszawskiej bp Władysław Miziołek. Z
placu Zwycięstwa kondukt ruszył do bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela. W bazylice
odbyła się ostatnia część ceremonii pogrzebowej. Bp Jerzy Modzelewski odczytał testament,
napisany przez prymasa na Jasnej Górze 15 sierpnia 1969. Trumna z ciałem prymasa została
umieszczona na kamiennym sarkofagu w podziemiach Archikatedry. Po przejściu przed trumną
delegacji oficjalnych, trumnę opuszczono do sarkofagu, nad którym zasunięto płytę z napisem:
Kardynał Stefan Wyszyński Prymas Polski. Przez następne godziny przed sarkofagiem przeszły
tysiące osób chcących oddać ostatni hołd prymasowi.
W 1986 sarkofag prymasa został przeniesiony z Krypty Arcybiskupów w podziemiach do kaplicy
mu poświęconej, znajdującej się w lewej, północnej nawie świątyni. Nad sarkofagiem znajduje się
płyta ilustrująca historię życia prymasa  od seminarium, przez pracę duchownego, walkę w
oddziałach powstańczych aż do spotkania z Karolem Wojtyłą podczas jego ingresu papieskiego.
Kaplica znacznie odróżnia się stylem od pozostałego wnętrza kościoła.
Kalendarium istotnych wydarzeń po śmierci
" 3 lipca 1993 kard. Józef Glemp erygował Instytut Prymasowski Stefana Kardynała
Wyszyńskiego, którego celem jest zabezpieczenie i upowszechnienie dziedzictwa Prymasa
TysiÄ…clecia[3].
" 3 maja 1994 pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego.
" 1998 powołano Fundację Dziedzictwo Stefana Kardynała Wyszyńskiego[4].
" 1 paz
dziernika 1999 w Warszawie przekształcono Akademię Teologii Katolickiej w
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
" W 2000 na ekrany kin wszedł polski film poświęcony życiu i pracy Stefana Wyszyńskiego
pt. "Prymas. Trzy lata z tysiąca" z Andrzejem Sewerynem w roli głównej.
" 25 paz
dziernika 2000 w uznaniu jego zasług przyjęto w Sejmie RP uchwałę następującej
treści: "W setną rocznicę urodzin Kardynała Stefana Wyszyńskiego Sejm Rzeczypospolitej
Polskiej pragnie uczcić tego wielkiego Polaka, kapłana i męża stanu, którego życie i
działalność wpisały się trwale do historii naszej Ojczyzny. Jego nauka, myśl społeczna i
wzór patriotyczny pozostają aktualne i mają szczególne znaczenie dla odrodzenia Trzeciej
Rzeczypospolitej. Oddając hołd i szacunek wybitnemu Polakowi, Sejm Rzeczypospolitej
Polskiej ogłasza rok 2001 Rokiem Kardynała Wyszyńskiego."
" 5 stycznia 2006 powstało Stowarzyszenie Przyjaciół Szkół im. Kard. Stefana
Wyszyńskiego[5].
" 3 maja 2008 roku w trakcie uroczystej mszy świętej za Ojczyznę, nastąpiło odsłonięcie
pamiątkowej tablicy marmurowej i płaskorzez
by z piaskowca z odlewem z brÄ…zu twarzy
papieża Jana Pawła II i kardynała St. Wyszyńskiego w Bazylice Matki Boskiej Anielskiej w
Dąbrowie Górniczej. Całość została ufundowana przez członków oddziału dąbrowskiego
Unii Polityki Realnej. Możliwe to było dzięki pomocy i współpracy ks. kan. A. Stasiaka,
kustosza bazyliki. Odsłonięcie nastąpiło 3 maja. Pretekstem była także 40. rocznica
poświęcenia figury Matki Boskiej Anielskiej przez wielce czcigodnych przypadająca 19
maja, a dokonana w 1968 r.[6][7][8]
" 15 maja 2008 odbyła się I Ogólnopolska Pielgrzymka Szkół im. Kard. Stefana
Wyszyńskiego na Jasną Górę, odtąd powtarzana co roku.
" 2009 powstał spektakl TVP pt. "Prymas w Komańczy" w reż. Pawła Woldana z rolą główną
Olgierda A
ukaszewicza [9].
" 2011 - prawdopodobna data wydania dzienników kardynała Stefana Wyszyńskiego,
zastrzegł sobie, że mają się ukazać 30 lat po jego śmierci.[10]
Proces beatyfikacyjny
" 29 maja 1989 z inicjatywy papieża Jana Pawła II rozpoczął się proces beatyfikacyjny
kardynała Stefana Wyszyńskiego. Od tego momentu przysługuje mu tytuł Sługi Bożego.
" 6 lutego 2001 zakończył się etap diecezjalny procesu beatyfikacyjnego, po czym akta
zostały wysłane do Watykanu. W tym czasie odbyło się 289 sesji, w ramach których
przesłuchano 59 świadków. Watykańska Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych wydała
dekret o ważności procesu beatyfikacyjnego ks. kard. Stefana Wyszyńskiego. Obecnie
postulatorem jest o. dr Zbigniew Suchecki OFMConv[11].
Związki z Karolem Wojtyłą
Miał duży udział w wyborze Karola Wojtyły na papieża. 22 paz
dziernika 1978 uczestniczył w
inauguracji pontyfikatu Jana Pawła II. Przystąpił do homagium, czyli uroczystego złożenia przez
kardynałów hołdu nowemu papieżowi. Gdy prymas Wyszyński całował papieża w pierścień, Jan
Paweł II na znak szacunku dla Wyszyńskiego uniósł się z tronu, ucałował go w rękę i uścisnął.
Jan Paweł II wspomina prymasa w swoim testamencie słowami: "Kiedy w dniu 16 paz
dziernika
1978 konklawe kardynałów wybrało Jana Pawła II, Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński
powiedziaÅ‚ do mnie: «Zadaniem nowego papieża bÄ™dzie wprowadzić KoÅ›ciół w Trzecie
Tysiąclecie. Nie wiem, czy przytaczam to zdanie dosłownie, ale taki z pewnością był sens tego, co
wówczas usłyszałem. Wypowiedział je zaś Człowiek, który przeszedł do historii jako Prymas
Tysiąclecia. Wielki Prymas. Byłem świadkiem Jego posłannictwa, Jego heroicznego zawierzenia.
Jego zmagaÅ„ i Jego zwyciÄ™stwa. «ZwyciÄ™stwo, kiedy przyjdzie, bÄ™dzie to zwyciÄ™stwo przez
Maryję  zwykł był powtarzać Prymas Tysiąclecia słowa Swego Poprzednika kard. Augusta
Hlonda."
Józef Glemp
Józef Glemp (ur. 18 grudnia 1929 w Inowrocławiu)  polski duchowny katolicki, arcybiskup senior
warszawski, prymas senior Polski, kardynał prezbiter.
W latach 1979-1981 biskup warmiński, 1981-1992 arcybiskup metropolita warszawsko-
gniez
nieński, 1992-2006 arcybiskup metropolita warszawski, a od 7 stycznia do 1 kwietnia 2007
administrator apostolski Archidiecezji Warszawskiej, 1981-2009 prymas Polski, 1992-2009 kustosz
relikwii św. Wojciecha w Gniez
nie.
Pełny tytuł: Jego Eminencja Józef Świętego Kościoła Rzymskiego Tytułu Najświętszej Maryi
Panny na Zatybrzu[2] Kardynał Prezbiter Glemp, prymas senior, kawaler Orderu Orła Białego
Życiorys
Urodzony i ochrzczony tego samego dnia. Rodzice Kazimierz Glemp i Salomea z Kośmickich.
Wychowywał się w Rycerzewie. Ukończył cztery klasy szkoły powszechnej w Kościelcu
Kujawskim nim rozpoczęła się II wojna światowa. W czasie okupacji niemieckiej pracował pod
przymusem w niemieckim gospodarstwie rolnym. Od marca 1945 do 1950 uczył się w
Państwowym Gimnazjum i w I Liceum Ogólnokształcącym im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu.
Po zdaniu matury wstąpił do Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gniez
nie,
gdzie odbył dwuletnie studia filozoficzne. Studia teologiczne kontynuował w Arcybiskupim
Seminarium Duchownym w Poznaniu. 25 maja 1956 otrzymał święcenia kapłańskie w Gniez
nie. W
latach 1967-1979 osobisty sekretarz Stefana kardynała Wyszyńskiego, prymasa Polski. 4 marca
1979 mianowany biskupem diecezjalnym warmińskim. 21 kwietnia 1979 otrzymał święcenia
biskupie w Katedrze w Gniez
nie. 7 lipca 1981 mianowany arcybiskupem metropolitÄ… warszawsko-
gniez
nieńskim, a 12 września 1981 prymasem Polski. 2 lutego 1983 podniesiony do godności
kardynała w Rzymie. Od 25 marca 1992 metropolita warszawski (po rozwiązaniu unii personalnej
metropolii warszawskiej i gniez
nieńskiej) i prymas Polski. W latach 1981-2004 przewodniczący
KEP.
W 2004 osiągnął wiek emerytalny 75 lat. Zgodnie z przepisami prawa kościelnego[4] złożył
dymisję z urzędu metropolity warszawskiego, jednak Jan Paweł II przedłużył mu pełnienie tej
funkcji do lipca 2006. Dopiero 6 grudnia 2006, na skutek dwukrotnego fiaska procedury wyboru
następcy kardynała Glempa bp Stanisław Wielgus został ogłoszony metropolitą warszawskim przez
Benedykta XVI i objął urząd 5 stycznia 2007, jednak 7 stycznia po przyjęciu przez Benedykta XVI
rezygnacji abpa Stanisława Wielgusa z funkcji metropolity warszawskiego, kard. Józef Glemp
został mianowany administratorem apostolskim archidiecezji warszawskiej, stając ponownie na jej
czele. Podczas homilii wygłoszonej w czasie mszy, bezpośrednio po rezygnacji abpa Wielgusa,
kardynał Glemp ostro potępił negatywne stanowisko wielu różnych środowisk wobec arcybiskupa,
stanowczo krytykując też postępowanie IPN.
9 czerwca 2007 zrezygnował z funkcji ordynariusza wiernych obrządków: ormiańskiego i
bizantyjsko-słowiańskiego w Polsce, przekazując funkcję arcybiskupowi Kazimierzowi Nyczowi i
biskupowi Zbigniewowi Kiernikowskiemu.
18 grudnia 2009 ukończył 80 lat i tym samym stracił prawo wybierania papieża w konklawe. Tego
samego dnia, zgodnie z decyzją papieża Benedykta XVI zakończył 28-letnią posługę jako
urzędujący prymas Polski. Jego następcą został arcybiskup Henryk Muszyński, obecny metropolita
gniez
nieński. Od tej chwili tytuł prymasa powrócił do gniez
nieńskiej stolicy biskupiej, z którą jest
historycznie związany. Od tego czasu kard. Glempowi przysługuje dożywotni tytuł prymasa
seniora.
Odznaczony m.in. Missio Reconciliationis oraz Orderem Orła Białego, który otrzymał z rąk
prezydenta Lecha Kaczyńskiego.
Krytyka
Kontrowersje oraz krytykÄ™ ze strony prasy (m.in. Trybuny i Tygodnika Powszechnego[5]) i
wiernych wzbudziło zachowanie kardynała Glempa po śmierci Jana Pawła II. Przebywał wówczas z
wizytą duszpasterską wśród Polonii w Argentynie[6], jednak na wieść o śmierci nie przerwał wizyty
i nie wrócił natychmiast do Polski lub Watykanu. Naprędce przeprowadzone badanie opinii
publicznej pokazało, że 79 procent ankietowanych popierało szybki powrót prymasa.[7] Sam
kardynał podkreślał, że wypełniał w Argentynie obowiązki zlecone mu przez papieża, ten zaś kazał
mu opiekować się Polonią za granicą. Krytykę prasową Glemp odrzucił słowami: żaden
dziennikarz "lichego pisma" nie będzie mi narzucał swoich poglądów[8]. Póz
niej, podczas
narodowej mszy żałobnej na pl. Piłsudskiego w Warszawie dziękował Bogu, że śmierć Jana Pawła
II mógł przeżyć wśród rodaków za granicą, bo oni kochają Polskę wielką miłością.
Gdy w 1998 Polska ratyfikowała podpisany pięć lat wcześniej konkordat, towarzyszyły temu spore
emocje. Prymas nazwał przeciwników szczekającymi kundelkami i dla części opinii społecznej są to
najbardziej znane słowa wypowiedziane przez Józefa Glempa.[9][10][11]
Świątynia Opatrzności Bożej
Kard. Józef Glemp jest inicjatorem powrotu do idei budowy Świątyni Opatrzności Bożej w
Warszawie. W wywiadzie udzielonym Katolickiej Agencji Informacyjnej 27 lutego 2006 na
pytanie, czy Kościół powinien być wspierany w budowie świątyni przez samorząd czy państwo,
odpowiedział: Przepis, który nie pozwala państwu wspomóc budowy Świątyni Opatrzności Bożej,
jest dziwny. Budżet państwa składa się m.in. ze środków wypracowanych przez obywateli, którzy w
ponad 90% sÄ… katolikami. [12]
Henryk Muszyński
Henryk Józef Muszyński (ur. 20 marca 1933 w Kościerzynie) - polski duchowny katolicki,
arcybiskup metropolita gniez
nieński, prymas Polski, kustosz relikwii św. Wojciecha.
Życiorys
Syn Marii i Franciszka Muszyńskich, wychowywany w atmosferze głęboko religijnej. 1 września
1939, który miał być pierwszym dniem szkolnym, zbiegł się z początkiem II wojny światowej.
Bliskość granicy niemieckiej sprawiła, że cała rodzina została ewakuowana do samego Bugu.
Wstrząsające wieści, które docierały ze wschodniej strony Bugu sprawiły, że rodzina nie
zdecydowała się na jego przekroczenie. Matka wróciła wraz z dziećmi do swojej rodzinnej wioski
Wysin niedaleko Kościerzyny. Tutaj pozostali przez całą okupację. Ojciec ukrywał się przez wojnę,
aż do czasu zakończenia akcji specjalnych, mających na celu wymordowanie inteligencji polskiej
na Pomorzu. Po wojnie rozpoczął edukację w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Józefa
Wybickiego w Kościerzynie[1].
Posługa kapłańska
W 1951 wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie. 28 kwietnia 1957 wyświęcony
na kapłana w Bazylice katedralnej w Pelplinie przez biskupa chełmińskiego Kazimierza
Kowalskiego.
W 1963 obronił licencjat z teologii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, w 1964 licencjat z
biblistyki w Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie, w 1967 doktorat z teologii w
Studium Biblicum Franciscanum w Jerozolimie, w 1973 z biblistyki w Rzymie.
W 1986 otrzymał profesurę w Warszawie. 25 kwietnia 2008 otrzymał doktorat honoris causa
Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy[1]. 23 lutego 1985 mianowany biskupem
tytularnym Villa Regis i sufraganem chełmińskim. 25 marca 1985 konsekrowany na biskupa w
Pelplinie przez kard. Józefa Glempa. 19 grudnia 1987 mianowany biskupem diecezjalnym
włocławskim. 25 marca 1992, po rozwiązaniu unii personalnej archidiecezji gniez
nieńskiej i
warszawskiej[2] mianowany arcybiskupem metropolitÄ… gniez
nieńskim, pierwszym ordynariuszem
rezydującym na stałe w Gniez
nie, po 173 latach.
2 stycznia 2008, w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego zgłosił gotowość do odejścia na
emeryturę [3]. Benedykt XVI rezygnację rozpatrzył nunc pro tunc (przyjęcie rezygnacji nastąpi w
momencie mianowania następcy) i polecił metropolicie kontynuowanie pracy co najmniej do 20
marca 2010, jeśli papież po raz kolejny nie przedłuży posługi.
19 grudnia 2009 otrzymał tytuł Prymasa Polski, zastępując Józefa Glempa [4] [5] [6].
W związku z objęciem funkcji Prymasa Polski, Ojciec Święty Benedykt XVI wystosował do niego
list z błogosławieństwem na czas pełnienia posługi prymasowskiej[7].
Praca naukowa
Uznany przez naukowców za jednego z nielicznych chrześcijańskich badaczy, którzy zajęli się -
choć niedługo - rękopisami z Qumran w sposób merytoryczny[8] (1967-1979).
Funkcje
" przewodniczÄ…cy Komisji KEP ds. Dialogu z Judaizmem (1989-1994)
" członek Rady Stałej Synodu Biskupów (1990-1994, 1994-2001, 2001-2005)
" wiceprzewodniczÄ…cy KEP (1994-1999)
" wiceprzewodniczący Rady Naukowej i członek Komisji KEP ds. Duszpasterstwa Ogólnego
(1994-1999)
" przewodniczÄ…cy Komisji KEP ds. Nauki Wiary (1994-2002)
" współprzewodniczący Zespołu ds. Kontaktów Episkopatów Polski i Niemiec (tzw. Grupa
Kontaktowa) (1994-2005)
" członek Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan (1994-nadal)
" przewodniczÄ…cy Krajowego Komitetu Organizacji Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 (1996-
2000)
" delegat KEP ds. Kontaktów z Komisją Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE)
(1999-2005)
" członek Kongregacji Nauki Wiary (2002-nadal)
" członek Rady Stałej KEP (2009-nadal)
" przewodniczący Zespołu KEP ds. Rozmów z Rosyjskim Kościołem Prawosławnym (15
marca 2010-nadal)
Odznaczenia
" Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2001) od
prezydenta Niemiec Johannesa Rau.
" Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2002) od prezydenta Polski Aleksandra
Kwaśniewskiego.
PoglÄ…dy
Hierarcha postępowy, dążący do pełniejszej akceptacji pozachrześcijańskich religii i cywilizacji.
Zwolennik i propagator reform II Soboru Watykańskiego[9].
Jako jeden z ekspertów chrześcijańskich ds. Unii Europejskiej jest współautorem wraz z m.in.
DanutÄ… Hübner i bp Tadeuszem Pieronkiem broszury  10 trudnych pytaÅ„ o EuropÄ™ i PolskÄ™[10],
broszurę tę obowiązkowo winien otrzymać każdy proboszcz w 2002.
W relacjach państwo-kościół ma poglądy spolaryzowane z jednej strony np. podważa[11] -
wprawdzie jeszcze nieostateczną - decyzję Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, z drugiej zaś
optuje za reaktywacją katechez przyparafialnych, gdyż wg niego religia w szkołach państwowych
nie spełnia wszystkich oczekiwań[9].
Uważa homoseksualizm za orientację nabytą, którą "należy korygować"[9].
Surowo wypowiada siÄ™ o aborcji i eutanazji.
Kontrowersje wokół rejestracji jako "TW"
Badania Kościelnej Komisji Historycznej potwierdziły, że Służba Bezpieczeństwa zarejestrowała
ks. Henryka Muszyńskiego w 1975 "najpierw jako kandydata na współpracownika, a w 1984 jako
tajnego współpracownika o pseudonimie "Henryk"[12]. Wykreślenie z ewidencji tajnych
współpracowników nastąpiło w 1989. Wg arcybiskupa Muszyńskiego SB zarejestrowała go bez
jego wiedzy i zgody, a spotkania z nią "miały charakter konieczny lub wymuszony"[12], poza tym
po wyjściu na jaw dokumentacji poinformował on, iż uzyskał będąc byłym podwładnym od
(nieżyjącego obecnie) abpa Mariana Przykuckiego zaświadczenie, jakoby jego przełożeni byli
zawsze informowani przez niego o jego rozmowach z SB[12]. Jednak sam arcybiskup Muszyński w
wywiadzie powiedział (cytat za Katolicką Agencją Informacyjną):  Nie chcę się tu wybielać,
widocznie broniłem się i opierałem zbyt nieudolnie [13][14].