Lasy mieszane i bory na wydmach podmorskie
Piaszczyste "awicenadmorskich
Podzia" na podtypy
Lasy mieszane i bory na
2180
wydmach nadmorskich
Ze wzgl´du na odmiennÄ… struktur´ roĘlinnoĘci wyróŻnia si´
trzy typy siedlisk:
Kod Physis: 16.29
2180-1 las brzozowo-d´bowy Betulo pendulae-Quer-
cetum roboris
A. Opis siedliska g"ównego typu
2180-2 las bukowo-d´bowy Fago-Quercetum petraeae
2180-3 "´g czeremchowo-jesionowy Pruno-Fraxinetum
W opracowaniu pomini´to siedliska kwaĘnej buczyny Lu-
Definicja
zulo pilosae-Fagetum, jako zajmujÄ…ce na wydmach nad-
Naturalne lub pó"naturalne lasy (od dawna ustabilizowane) morskich bardzo ma"e powierzchnie (np. na Sowich Gó-
nad Atlantykiem oraz wydmy nadmorskie z dobrze rozwini´- rach w S"owiÅ‚
skim Parku Narodowym i Mierzei WiĘla-
tymi lasami i zestawem charakterystycznych gatunków roĘlin nej), prawdopodobnie zresztą powsta"e na skutek nasa-
leĘnych. Siedlisko nawiÄ…zuje do lasów d´bowych i bukowo- dzeÅ‚
buka pod okapem drzewostanu sosnowego. Ze
-d´bowych z brzozÄ… Quercion robori-petraeae na glebach wzgl´du na brak publikowanej dokumentacji fitosocjolo-
kwaĘnych, jak równieÅ» do lasów z rz´du Quercetalia pube- gicznej pomini´to takÅ»e zbiorowisko jaworu Acer pseu-
scenti-petraeae. Pionierskimi stadiami sÄ… otwarte lasy doplatanus i klonu Acer platanoides, fizjonomiÄ… przypo-
z brzozami Betula ssp. i g"ogiem jednoszyjkowym Crategus minajÄ…ce ubogÄ… postaç grÄ…du, a porastajÄ…ce strome
monogyna, mieszane lasy z jesionem Fraxinus excelsior, d´- stoki g"ównego wa"u wydmowego w obr´bie lasów ko-
bem szypu"kowym Quercus robur, wiÄ…zem polnym Ulmus munalnych Krynicy Morskiej  Grzbietu Wielb"Ä…da (Le-
minor i jaworem Acer pseudoplatanus albo  w wilgotnych nartowicz i in. 2001).
zag"´bieniach  pionierskie lasy z wierzbÄ… bia"Ä… Salix alba,
które przekszta"cajÄ… si´ w wilgotne lasy mieszane lub lasy
Umiejscowienie siedliska w polskiej
bagienne. Na wydmach na wybrzeÅ»u Ba"tyku wyst´pujÄ… tak-
klasyfikacji fitosocjologicznej
Że pionierskie lasy z olchą Alnus sp. lub z sosną Pinus sylve-
stris; te ostatnie zgodnie z Interpretation Manual i jego inter- Klasa Quercetea robori-petraeae atlantyckie lasy acidofilne
pretacją przez Komitet Siedliskowy są utoŻsamiane z baŻy- Rząd Quercetalia robori-petraeae atlantyckie dąbrowy
nowym borem nadmorskim Empetro nigri-Pinetum. acidofilne
ZwiÄ…zek Quercion robori-petraeae dÄ…browy acidofilne
Charakterystyka
Są to lasy mieszane, naturalne lub zbliŻone do naturalnych
(pó"naturalne), porastające nadmorskie wydmy, w których
duÅ»y udzia" majÄ… d´by i buki oraz brzoza. Wykszta"cajÄ… si´
najcz´Ä˜ciej na pod"oÅ»u kwaĘnym; ska"Ä… macierzystÄ… sÄ… pia-
ski pochodzenia morskiego. Na niewielkich powierzchniach
wydmowego wybrzeÅ»a wyst´pujÄ… takÅ»e Å»yzne lasy wieloga-
tunkowe, a w wilgotnych obniŻeniach deflacyjnych rozwijają
si´ stadia pionierskie lasów, z brzozami i z wierzbami, które
w toku sukcesji przekszta"cajÄ… si´ w wilgotne lasy mieszane.
Las bukowo-d´bowy na wydmach nadmorskich. Fot. E. Symonides
157
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Siedliska morskie i przybrzeŻne,
nadmorskie i Ęródlądowe solniska i wydmy
MATUSZKIEWICZ W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbioro-
Zespó" Betulo pendulae-Quercetum roboris
wisk roĘlinnych Polski. PWN, Warszawa, ss. 537.
las brzozowo-d´bowy
MATUSZKIEWICZ W., POLAKOWSKA M. 1955. Materia"y do fito-
2180
Zespó" Fago-Quercetum petraeae las buko-
socjologicznej systematyki borów mieszanych w Polsce. Acta
wo-d´bowy
Soc. Bot. Pol. 24:421 458.
Klasa Querco-Fagetea  mezo- i eutroficzne lasy liĘcia-
OSTROWSKI M., SYMONIDES E. 1994. S"owił
ski Park Narodo-
ste zrzucajÄ…ce liĘcie na zim´
wy. SCI&ART., Warszawa.
RzÄ…d Fagetalia sylvatice  mezo- i eutroficzne lasy za-
PALLAS J. 1996. Beitrag zur Syntaxonomie und Nomenklatur der
chodniej, Ęrodkowej i cz´Ä˜ciowo wschodniej Europy
bodensauren Eichenmischwälder in Mitteleuropa. Phytoco-
ZwiÄ…zek Alno-Ulmion  lasy "´gowe
enologia 26: 1 79.
Zespó" Pruno-Fraxinetum "´g czeremchowo-
PIOTROWSKA H. 1960. Lasy po"udniowo-wschodniego Uznamu.
-jesionowy
Bad. Fizjogr. Pol. Zach. 6: 69 158.
PIOTROWSKA H. 1966. Stosunki geobotaniczne wysp Wolina
i po"udniowo-wschodniego Uznamu. Mon. Botan. 22: 1 157.
Bibliografia
PIOTROWSKA H. 1997. Przyroda S"owił
skiego Parku Narodowe-
BLAB J., RIECKEN U., SSYMANK A. 1995. Proposal on a criteria go. Bogucki Wyd. Nauk., Poznał
 Gdał
sk.
system for a National Red Data Book of Biotopes. Landsca- PIOTROWSKA H. 1997. Wst´pne wyniki badaÅ‚
nad zróŻnicowaniem
pe Ecology 10, 1: 41 50. nadmorskich lasów liĘciastych na pod"oŻu wydmowym. W: Fa"tyno-
KLICZKOWSKA A. 1996. Charakterystyka przyrodnicza ekolo- wicz W., Lata"owa M., Szmeja J. (red.) Dynamika i ochrona roĘlin-
gicznie waÅ»nych typów lasu. W: ¸onkiewicz B. (red.). Ochro- noĘci Pomorza. Bogucki Wyd. Nauk., GdaÅ‚
sk  Poznał
, 19 31.
na i zrównowaŻone uŻytkowanie lasów w Polsce. Fundacja RŃKOWSKI G. (red.) 2002. Parki krajobrazowe w Polsce, Instytut
IUCN Poland. Warszawa: 47 74. Ochrony Ârodowiska, Warszawa.
MATUSZKIEWICZ J. M. 1988. PrzeglÄ…d fitosocjologiczny zbioro- WAÚYÄ„SKI B. 1996. Zasady ochrony i zagospodarowania ekolo-
wisk leĘnych Polski. Bory mieszane i acidofilne dÄ…browy. gicznie waÅ»nych typów lasu w Polsce. W: ¸onkiewicz B. (red.)
Fragm. Flor. Geobot. 33:107 190. Ochrona i zrównowaŻone uŻytkowanie lasów w Polsce. Fun-
MATUSZKIEWICZ J. M. 1996. Opracowanie sk"adów gatunko- dacja IUCN Poland. Warszawa, 129 168.
wych drzewostanów w poszczególnych fazach rozwojowych WIóCKO E. 1990. Lasy w ochronie polskiego wybrzeŻa Ba"tyku.
w zaleŻnoĘci od: typu siedliskowego lasu, zespo"u roĘlinnego Wyd. SGGW-AR, Warszawa.
i regionu. Opracowanie wykonane na zlecenie Departamen- WOJTERSKI T. 1964. Schemat strefowego uk"adu roĘlinnoĘci
tu Ochrony Przyrody Ministerstwa Ochrony Ârodowiska, Za- nadmorskiej na po"udniowym wybrzeÅ»u Ba"tyku. Bad. Fizjogr.
sobów Naturalnych i LeĘnictwa. Warszawa, 1 132. Pol. Zach., 14: 87 105.
MATUSZKIEWICZ J. M. 2001. Zespo"y leĘne Polski. PWN,
Warszawa, ss. 358.
Anna Namura-Ochalska
¸´g czeremchowo-jesionowy na wydmach nadmorskich. Fot. E. Symonides
158
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Lasy mieszane i bory na wydmach podmorskie
Piaszczyste "awicenadmorskich
charakteryzuje duÅ»a róŻnorodnoĘç florystyczna, choç naj-
B. Opis podtypów
2180
wi´kszÄ… sta"oĘç i obfitoĘç wykazujÄ… liczne gatunki leĘne
o szerokiej skali ekologicznej. Las brzozowo-d´bowy cha-
1
rakteryzuje duÅ»a zmiennoĘç lokalno-siedliskowa.
Las brzozowo-d´bowy Betulo
pendulae-Quercetum roboris
Reprezentatywne gatunki
Kod Physis: 41.51 DÄ…b szypu"kowy Quercus robur, brzoza omszona Betula
pubescens, dÄ…b bezszypu"kowy Quercus petraea (w za-
chodniej cz´Ä˜ci wybrzeÅ»a), kruszyna pospolita Frangula al-
Cechy diagnostyczne
nus, leszczyna pospolita Corylus avellana, czeremcha
Cechy obszaru zwyczajna Padus avium, szak"ak pospolity Rhamnus ca-
Nad morzem usytuowane bezpoĘrednio na zapleczu tharticus, borówka brusznica Vaccinium vitis-idea, wicio-
wydm, na terenach p"askich lub o niewielkim kÄ…cie nachy- krzew pomorski Lonicera periclymenum (w zachodniej cz´-
lenia, w g"´bi lÄ…du  na obszarach niegdyĘ zwydmionych, Ęci wybrzeÅ»a), kosmatka ow"osiona Luzula pilosa, siódma-
takÅ»e w obniÅ»eniach mi´dzy kopulastymi wydmami oraz czek leĘny Trientalis europaea, borówka czernica Vacci-
w sąsiedztwie niskich lub Ęredniej wysokoĘci klifów zasypa- nium myrtillus, groszek skrzydlasty Lathyrus montanus, tu-
nych piaskiem. Pod"oÅ»e powierzchniowo lub g"´boko rzyca pigu"kowata Carex pilulifera.
spiaszczone. MiÄ…Å»szoĘç piasków zróŻnicowana: bardzo
duÅ»a lub stosunkowo niewielka, do 1 m g"´bokoĘci. Âció"- Odmiany
ka jest bardzo dobrze roz"oŻona, poziom humusowy silnie Liczne postaci lokalno-siedliskowe w związku ze zróŻnico-
spiaszczony, niekiedy w g"´bszych warstwach zalega ko- waniem wilgotnoĘci i Å»yznoĘci pod"oÅ»a, zw"aszcza na za-
palna gleba leĘna oraz liczne, próchniczne przewarstwie- chodnim i Ęrodkowym odcinku wybrzeÅ»a. RoĘlinnoĘç re-
nia wskazujące na zmienne losy roĘlinnoĘci, podlegające prezentuje z regu"y róŻne fazy regeneracyjne, rzadziej de-
dawnym lub wspó"czesnym procesom eolicznym. Gleba generacyjne. Piotrowska (2003) wyróŻnia kilka podzespo-
dosyç Å»yzna i biologicznie aktywna, na ogó" tylko w po- "ów: (1) Betulo-Quercetum prunetosum  niemal wy"Ä…cznie
wierzchniowej warstwie kwaĘna, g"´biej odczyn jest oboj´t- w Ęrodkowej cz´Ä˜ci wybrzeÅ»a, mi´dzy Dziwnówkiem a Wi-
ny. Las brzozowo-d´bowy odznacza si´ duŻą zmiennoĘciÄ… ciami oraz na niewielkim stanowisku ko"o D´bka, przy
lokalno-siedliskowÄ…, zarówno w g"´bi lÄ…du, jak teÅ» nad czym najlepiej rozwini´te fitocenozy wykszta"ci"y si´ na
brzegiem morza. mierzei Kopał
oraz mi´dzy GÄ…skami a ¸asinem; bogaty
florystycznie, wyróŻnia si´ cz´stszym i liczniejszym niÅ» w in-
Fizjonomia i struktura zbiorowiska nych podzespo"ach wyst´powaniem czeremchy, porzeczki
Las brzozowo-d´bowy moÅ»e mieç rozmaitÄ… postaç: zwar- czerwonej Ribes spicatum i porzeczki alpejskiej R. alpinum,
tych, niskich lub wysokich zaroĘli, zw"aszcza w miejscach okreĘlany jako  postaç "´gowa lasu brzozowo-d´bowego;
naraŻonych na dzia"anie silnych wiatrów, niskopiennego (2) Betulo-Quercetum typicum  na Ęrodkowym wybrzeŻu
lasu, dorastajÄ…cego zaledwie do kilkunastu metrów wyso- od Dziwnówka do Jaros"awca oraz nielicznie ko"o D´bka,
koĘci, a takÅ»e wysokopiennego lasu, zazwyczaj w miej- charakteryzujÄ…cy si´ najwi´kszÄ… róŻnorodnoĘciÄ… florystycz-
scach oddalonych od brzegu morza. Nad morzem lasy na- nÄ… spoĘród wszystkich podzespo"ów, choç równoczeĘnie
raÅ»one sÄ… na abrazj´ i mechaniczne oddzia"ywanie sztor- brakiem gatunków specyficznych i wyróŻniajÄ…cych postaç
mowych wiatrów, a takÅ»e na zasypywanie piaskiem nawie- "´gowÄ…; (3) Betulo-Quercetum convallarietosum  wy"Ä…cz-
wanym z wydm lub z plaÅ»y. W niektórych miejscach zbio- nie mi´dzy D´bkiem i KarwiÄ…, g"ównie na 5 kilometrowym
rowiska lasu brzozowo-d´bowego sÄ… okresowo zalewane odcinku, gdzie zw"aszcza na po"udniowym stoku wydm
i zapiaszczone lub trwale pokryte nowo nawianym pia- tworzy wÄ…ski pas sÄ…siadujÄ…cy z m"odymi nasadzeniami so-
skiem. Warstwa drzew wielogatunkowa, wysokich  zwarta snowymi na wydmach oraz Å»yznymi lasami brzozowo-d´-
(do 55%), niÅ»szych  doĘç luÄ™na (pokrywanie do 30%). bowymi i "´giem czeremchowo-jesionowym na niskim
W miejscach naraÅ»onych na dzia"anie silnych wiatrów i p"askim ich przedpolu, wyróŻnia si´ obfitym wyst´powa-
drzewostany są niŻsze i bardziej zwarte niŻ w miejscach za- niem leszczyny Corylus avellana, konwalii majowej Conval-
cisznych. W drzewostanie panuje dÄ…b, znaczny udzia" ma laria majalis i gwiazdnicy wielkokwiatowej Stellaria holo-
takŻe brzoza. Dwuwarstwowy zwykle podszyt osiąga zróŻ- stea; (4) Betulo-Quercetum deschampsietosum flexuosae 
nicowane zwarcie, zaleŻnie od stadium rozwojowego ro- niemal na ca"ym wybrzeŻu, gdzie sąsiaduje z innymi pod-
ĘlinnoĘci. Buduje go g"ównie kruszyna Frangula alnus oraz zespo"ami tego zbiorowiska, a na Mierzei WiĘlanej panuje
podrost d´bu szypu"kowego Quercus robur i jarz´biny Sor- na przewaÅ»ajÄ…cym obszarze, s"abo wyodr´bniony flory-
bus aucuparia. W zbiorowiskach nadmorskich krzewy wy- stycznie: najlepszym gatunkiem wyróŻniającym jest turzyca
kazujÄ… ogromnÄ… Å»ywotnoĘç. Niekiedy spory udzia" w zbio- piaskowa Carex arenaria.
rowisku ma wiciokrzew pomorski Lonicera periclymenum. Jako odmian´ moÅ»na uznaç ponadto róŻne stadia rozwojowe
Runo, wyst´pujÄ…ce zazwyczaj w lukach mi´dzy krzewami, z boru nadmorskiego.
159
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Siedliska morskie i przybrzeŻne,
nadmorskie i Ęródlądowe solniska i wydmy
MoŻliwe pomy"ki
2180
Niekiedy wyst´puje w mozaice z p"atami Betulo-Quercetum
molinietosum caeruleae, gatunki budujÄ…ce jedno lub drugie
1
zbiorowisko w strefie kontaktowej wyst´pujÄ… razem i wówczas
trudno jednoznacznie zaliczyç je do w"aĘciwego syntaksonu.
Identyfikatory fitosocjologiczne
ZwiÄ…zek Quercion robori-petraeae dÄ…browy acidofilne
Zespó" Betulo pendulae-Quercetum roboris las
brzozowo-d´bowy
Dynamika roĘlinnoĘci
Spontaniczna
Zbiorowiska z regu"y ma"o stabilne, przewaÅ»nie wyst´pujÄ…
w róŻnych postaciach regeneracyjnych, degeneracyjnych lub
uboŻsze florystycznie i siedliskowo (Piotrowska 2003).
rozwojowych z boru nadmorskiego, zw"aszcza w miejscach
Ogólnie szacuje si´, Å»e p"aty siedliska zajmujÄ… w Polsce ok.
z wczeĘniejszymi nasadzeniami sosny zwyczajnej. Szczególnie
20 30 km2, a jego zasi´g jest ograniczony do strefy wydm
zmienne są fitocenozy po"oŻone w bliskim sąsiedztwie morza,
i klifów nadmorskich na ca"ym wybrzeÅ»u oraz do doĘç wÄ…-
gdzie lasy naraÅ»one sÄ… na abrazj´ i mechaniczne oddzia"ywa- skiego pasa wzd"uÅ» wybrzeÅ»a, stosunkowo szerszego na Ni-
nie sztormowych wiatrów i gdzie do cz´stych zjawisk naleŻą
zinie Szczecił
skiej i koł
czÄ…cego si´ u nasady Pó"wyspu Hel-
wykroty i wiatro"omy. W wielu miejscach, w bliskim sÄ…siedz- skiego na wschodzie (Matuszkiewicz 2001).
twie morza, dno lasu pokrywa piasek nawiewany z wydm lub
z plaŻy, wówczas praktycznie runo bywa okresowo zasypane.
Znaczenie ekologiczne i biologiczne
W innych  lasu brzozowo-d´bowego sÄ… okresowo zalewane
lub trwale pokryte nowo nawianym piaskiem. Wiele gatunków
Bogate gatunkowo i silnie zróŻnicowane wilgotnoĘciowo
drzew i krzewów odznacza si´ duŻą zdolnoĘciÄ… do regenera- i troficzne, stanowi Ęrodowisko Å»ycia wielu gatunków roĘlin
cji, stÄ…d teÅ» w ciÄ…gu kilku lat fizjonomia p"atów moÅ»e si´ zmie- i zwierzÄ…t. InteresujÄ…cy przyk"ad samoistnej regeneracji na-
niç zasadniczo. Liczba i powierzchnia p"atów lasu brzozowo- turalnego lasu w miejscu nasadzeÅ‚
sosny.
d´bowego w ostatnich kilkudziesi´ciu latach roĘnie, g"ównie
w wyniku regeneracji w nasadzeniach sosnowych oraz
Gatunki z za"Ä…cznika II Dyrektywy
sukcesji z boru nadmorskiego.
Siedliskowej
Brak danych.
Powiązana z dzia"alnoĘcią cz"owieka
Zbiorowiska podlegają okresowej degeneracji i zuboŻeniu
Gatunki z za"Ä…cznika I Dyrektywy Ptasiej
wskutek wyr´bu drzew, jednak brak szczegó"owych danych
W"ochatka Aegolius funereus, dzi´cio" czarny Dryocopus
dotyczÄ…cych wp"ywu gospodarki cz"owieka na los zbiorowisk.
martius, mucho"ówka ma"a Ficedula parva.
Siedliska przyrodnicze zaleŻne
Stany, w jakich znajduje si´ siedlisko
lub przylegajÄ…ce
Stany uprzywilejowane
P"aty lasów brzozowo-d´bowych najcz´Ä˜ciej sÄ…siadujÄ…
Lasy strefy nadmorskiej mają status lasów ochronnych,
z nadmorskim borem baŻynowym lub buczynami.
najcz´Ä˜ciej glebochronnych (na mocy ustawy o lasach), sÄ…
wi´c na ogó" w dobrej kondycji, a wskutek obecnej polity-
ki leĘnej, zgodnie z którÄ… nie wprowadza si´ nasadzeÅ‚
so-
Rozmieszczenie geograficzne
sny na siedliskach lasów liĘciastych oraz przebudowuje
i mapa rozmieszczenia
drzewostany zgodnie z potencja"em produkcyjnym siedlisk
Rozpowszechnione na wybrzeŻu od zachodu aŻ do nasady  lasy liĘciaste na polskim wybrzeŻu, w tym takŻe brzozo-
Pó"wyspu Helskiego, z wyjÄ…tkiem wierzchowiny wysokich kli- wo-d´bowe, sÄ… obecnie w stadium lokalnej ekspansji. Do-
fów zaj´tej przez buczyny oraz Mierzei ¸ebskiej pokrytej brze rozwini´ty las brzozowo-d´bowy ma postaç wysoko-
nadmorskim borem baÅ»ynowym. W okolicach D´bka znaj- piennego lasu, z wielogatunkowÄ… warstwÄ… drzew wysokich
duje si´ najbardziej na wschód wysuni´te stanowisko Å»yznej (a1) i warstwÄ… drzew niskich (a2). W drzewostanie panuje
postaci lasu brzozowo-d´bowego. Na PobrzeÅ»u Kaszub- dÄ…b szypu"kowy Quercus robur, znaczny udzia" ma takÅ»e
skim i na Mierzei WiĘlanej wyst´pujÄ… g"ównie podzespo"y brzoza omszona Betula pubescens. Zwykle dwuwarstwowy
160
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Lasy mieszane i bory na wydmach podmorskie
Piaszczyste "awicenadmorskich
podszyt buduje g"ównie kruszyna Frangula alnus oraz pod- Q. petraea: 0 5, buk zwyczajny Fagus sylvatica: 0 5%.
rost d´bu Q. robur i jarz´biny Sorbus aucuparia, choç Status lasów ochronnych i obecna gospodarka leĘna gwaran- 2180
w zaleÅ»noĘci od podzespo"u duÅ»y udzia" mogÄ… mieç takÅ»e tujÄ… zachowanie w"aĘciwoĘci siedliska. Powinien byç zatem pre-
1
leszczyna Corylus avellana, czeremcha zwyczajna Padus ferowany przer´bowy sposób zagospodarowania, z wykorzy-
avium lub porzeczki  alpejska Ribes alpinum i czerwona R. staniem naturalnego odnawiania d´bu i brzozy, a tam, gdzie
spicatum. DoĘç duÅ»y udzia" w zbiorowisku moÅ»e mieç tak- zachodzi potrzeba przebudowy drzewostanów  odnowienia
Że wiciokrzew pomorski Lonicera periclymenum. Runo sztucznego w gniazdach. W celu ochrony odnowieł
przed
w miejscach stosunkowo zacisznych zwarte, zbudowane zwierzynÄ… zaleca si´ ich grodzenie oraz intensywnie prowadzo-
z takich gatunków, jak borówka brusznica Vaccinium vitis- ne zabiegi piel´gnacyjne. UÅ»ytkowanie r´bne powinno wynikaç
idaea, kosmatka ow"osiona Luzula pilosa, siódmaczek le- wy"ącznie z potrzeb odnowieniowych drzewostanu lub koniecz-
Ęny Trientalis europaea, groszek skrzydlasty Lathyrus mon- noĘci ich przebudowy. Na powierzchni odnowieniowej powinno
tanus, turzyca pigu"kowata Carex pilulifera. si´ pozostawiç w ma"ych grupach starodrzewia (w najgorszym
razie  stare, pojedyncze drzewa), co ma duŻe znaczenie m.in.
Inne obserwowane stany dla ochrony ptaków leĘnych, a takÅ»e pewnÄ… iloĘç martwego
Poza p"atami naturalnymi wyst´pujÄ… fitocenozy w róŻnych drewna (leÅ»aniny). Wskazane jest pozostawienie do naturalnej
stadiach regeneracji, gdzie roĘliny budujące lasy brzozo- Ęmierci i rozpadu zw"aszcza drzew dziuplastych. Materia" szkó"-
wo-bukowe stopniowo wypierają roĘliny typowe dla borów karski do odnowieł
sztucznych powinien pochodziç z rodzi-
sosnowych. Niekiedy spotyka si´ bardzo ma"e p"aty lasu mych, miejscowych drzewostanów nasiennych.
brzozowo-d´bowego rozrzucone w mozaikowym kom-
pleksie ze zbiorowiskami borów sosnowych. SÄ… one z regu- Inne czynniki mogÄ…ce wp"ynÄ…ç na sposób
"y ubogie w gatunki, przy czym stosunkowo duŻą rol´ ochrony
w sk"adzie florystycznym zbiorowisk odgrywają mchy i ro- Nadmierna presja turystyczno-rekreacyjna w pobliŻu miej-
Ęliny naczyniowe charakterystyczne dla siedlisk borowych. scowoĘci wypoczynkowych. By"oby wskazane, aby najlepiej
zachowane kompleksy lasu brzozowo-d´bowego albo teÅ»
zbiorowiska borowe z bardzo wyraęną tendencją sponta-
Tendencje do przemian w skali
nicznej sukcesji w kierunku lasu brzozowo-d´bowego zo-
kraju i potencjalne zagroŻenia
sta"y obj´te ochronÄ… rezerwatowÄ….
Siedliska charakteryzuje duÅ»a wewn´trzna dynamika. Od
po"owy XX wieku nast´puje ich regeneracja w miejscu borów Przyk"ady obszarów obj´tych dzia"aniami
sosnowych pochodzących ze sztucznych nasadzeł
sosny. ochronnymi
Nie ma zidentyfikowanych zagroŻeł
antropogenicznych, Jedynie wąski pas lasu chroniony jest w Wolił
skim Parku
z wyjÄ…tkiem lokalnie nasilonej antropopresji zwiÄ…zanej z roz- Narodowym; pozosta"e  uznane za lasy ochronne.
wojem turystyki w pobliŻu miejscowoĘci wczasowych.
Inwentaryzacja, doĘwiadczenia,
UŻytkowanie gospodarcze
kierunki badał

i potencja" produkcyjny
W 2003 roku ukaza"a si´ publikacja H. Piotrowskiej z wy-
Lasy produkcyjne, jednak z uwagi na ich status jako tzw. nikami badał
nad strukturą i zróŻnicowaniem lasów brzo-
lasów ochronnych nie stosuje si´ zr´bów ca"kowitych, lecz zowo-d´bowych na polskim wybrzeÅ»u. Dalsze badania
r´bnie gniazdowe. Z regu"y jest takÅ»e podniesiony wiek winny si´ koncentrowaç na analizie procesu naturalnej re-
r´bnoĘci drzew. generacji i wewn´trznej dynamiki zbiorowisk oraz ich od-
pornoĘci na antropopresj´.
Ochrona
Monitoring naukowy
Przypomnienie o wraŻliwych cechach
Zadeptywanie runa, zanieczyszczanie gleb, nasilenie pro- Monitoring naukowy winien objÄ…ç ca"Ä… skal´ siedliskowego
cesów eolicznych w bliskim sÄ…siedztwie morza. i fitosocjologicznego zróŻnicowania lasów brzozowo-d´bo-
wych, tj. po 3 reprezentatywne powierzchnie dla kaŻdego
Zalecane metody ochrony z podzespo"ów, na których co 3 6 lat by"yby analizowane:
W nadmorskich lasach brzozowo-d´bowych wed"ug " sk"ad gatunkowy roĘlinnoĘci,
J. Matuszkiewicza (1996) procentowy udzia" poszczegól- " pokrywanie poszczególnych gatunków,
nych gatunków drzew w pe"ni rozwini´tym drzewostanie " liczebnoĘç populacji dominantów,
powinien wynosiç: brzoza omszona Betula pubescens: " Å»ywotnoĘç 2 3 gatunków w warstwie drzew, krzewów i runa.
20 30, sosna zwyczajna Pinus sylvestris: 20 30, dÄ…b szy-
pu"kowy Quercus robur: 20 40, dÄ…b bezszypu"kowy Anna Namura-Ochalska
161
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Siedliska morskie i przybrzeŻne,
nadmorskie i Ęródlądowe solniska i wydmy
Dynamika roĘlinnoĘci
Las bukowo-d´bowy
2180
Fago-Quercetum petraeae
Spontaniczna
2
Zbiorowiska wolne od zabiegów gospodarczych z re-
Kod Physis: 41.51
gu"y doĘç stabilne, choç brak jest udokumentowa-
nych, szczegó"owych danych dotyczących ich sponta-
Cechy diagnostyczne
nicznych przemian.
Cechy obszaru
Zbiorowisko subatlantyckie, nawiązujące do siedliskowego Powiązana z dzia"alnoĘcią cz"owieka
typu boru mieszanego. ÂwieÅ»e lub wilgotne, kwaĘne gleby W przesz"oĘci zbiorowiska lasu bukowo-d´bowego ulega-
drobnopiaszczyste, w typie gleb bielicowych, z warstwą "y przekszta"ceniom w kierunku zbiorowisk borów miesza-
próchnicy nadk"adowej. Wyst´puje w pasie wybrzeÅ»a nych wskutek nasadzeÅ‚
sosny. Obecnie podlegajÄ… one
w przyrodniczo-leĘnej Krainie Ba"tyckiej. Rozmieszczenie spontanicznej renaturalizacji lub są przebudowywane
lasów bukowo-d´bowych z d´bem bezszypu"kowym zgodnie z potencja"em produkcyjnym siedliska. Obok do-
w drzewostanie w Polsce nie jest dok"adnie poznane. brze zachowanych fitocenoz wyst´pujÄ… wi´c p"aty znie-
kszta"cone lub stanowiÄ…ce stadium regeneracyjne.
Fizjonomia i struktura zbiorowiska
Las bukowo-d´bowy z dobrze rozwini´tÄ… warstwÄ… drzew, zbu-
Siedliska przyrodnicze zaleŻne
dowanÄ… z buka Fagus sylvatica i d´bu bezszypu"kowego Qu-
lub przylegajÄ…ce
ercus petraea, czasem z przewagą jednego z tych gatunków.
Zazwyczaj domieszk´ stanowi sosna zwyczajna Pinus sylve- P"aty lasu bukowo-d´bowego sÄ…siadujÄ… najcz´Ä˜ciej z lasa-
stris, niewykluczone, Że pochodząca z nasadzeł
, oraz dÄ…b mi brzozowo-d´bowymi lub borami mieszanymi.
szypu"kowy. Podszyt na ogó" buduje podrost buka i d´bu.
W runie panuje borówka czarna Vaccinium myrtillus oraz ga-
Rozmieszczenie geograficzne
tunki acidofilne, wyst´pujÄ…ce zarówno w borach, jak i kwa-
i mapa rozmieszczenia
Ęnych dąbrowach. Zarówno sk"ad florystyczny, jak teŻ struktu-
ra fitocenozy nie róŻniÄ… si´ istotnie od typowych zachodnioeu- Nigdzie nie tworzy duÅ»ych, zwartych kompleksów leĘnych.
ropejskich postaci lasów bukowo-d´bowych. Najwi´ksza róŻ- Jego p"aty wyst´pujÄ… w rozproszeniu, w przyrodniczo-leĘnej
nica polega na niemal sta"ej obecnoĘci w drzewostanie na te- Krainie Ba"tyckiej, g"ównie w zachodniej cz´Ä˜ci wybrzeÅ»a.
renie Polski sosny, prawdopodobnie pochodzącej z nasadzeł
.
Reprezentatywne gatunki
Buk zwyczajny Fagus sylvatica, dÄ…b bezszypu"ko-
wy Quercus petraea, borówka czarna Vaccinium
myrtillus, groszek skrzydlasty Lathyrus montanus, turzyca
pigu"kowata Carex pilulifera, k"osówka mi´kka Holcus
mollis, jastrz´bce Hieracium laevigatum, H. murorum, H.
sabaudum, orlica pospolita Pteridium aquilinum, mech ro-
kiet cyprysowy Hypnum cupressiforme.
Odmiany
Brak dok"adnych danych dotyczÄ…cych fitocenoz na wydmach.
MoŻliwe pomy"ki
Niekiedy wyst´puje w mozaice z p"atami lasu brzozowo-d´-
bowego Betulo-Quercetum lub przechodzi w lasy bukowe
Znaczenie ekologiczne i biologiczne
nawiązujące do kwaĘnej buczyny Luzulo pilosae-Fagetum.
W obu przypadkach obecnoĘç gatunków typowych lub do- Wyst´puje w Polsce na zachodniej granicy zwartego zasi´-
minujących w obu tych zbiorowiskach uniemoŻliwia prawi- gu europejskiego, dlatego jest uboŻszy florystycznie niŻ
d"owÄ… identyfikacj´ siedliska lasu bukowo-d´bowego. w centrum zasi´gu i z tego powodu kontrowersyjny (por.
Matuszkiewicz 2001). Wymaga dalszych badał
.
Identyfikatory fitosocjologiczne
Gatunki z za"Ä…cznika II Dyrektywy
ZwiÄ…zek Quercion robori-petraeae  dÄ…browy acidofilne Siedliskowej
Zespó" Fago-Quercetum petraeae las bukowo-d´bowy Brak danych.
162
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Lasy mieszane i bory na wydmach podmorskie
Piaszczyste "awicenadmorskich
Gatunki z za"Ä…cznika I Dyrektywy Ptasiej nosi dla buka zwyczajnego Fagus sylvatica 30 80%,
2180
Mucho"ówka ma"a Ficedula parva. a dla d´bu bezszypu"kowego Quercus petraea 20 70%.
Inne gatunki, takie jak dÄ…b szypu"kowy Q. robur, sosna
2
zwyczajna Pinus sylvestris i brzoza brodawkowata Betula
Stany, w jakich znajduje si´ siedlisko
pendula wyst´pujÄ… domieszkowo i osiÄ…gajÄ… co najwyÅ»ej
Stany uprzywilejowane 5 10% (Matuszkiewicz 1996).
Las bukowo-d´bowy ma z regu"y dobrze rozwini´tÄ… war- Status lasów ochronnych i obecna gospodarka leĘna gwa-
stw´ drzew zbudowanÄ… z buka Fagus sylvatica i d´bu bez- rantujÄ… zachowanie w"aĘciwoĘci siedliska. Powinien byç za-
szypu"kowego Quercus petraea. W p"atach przewaÅ»a je- tem preferowany przer´bowy sposób zagospodarowania,
den lub drugi gatunek, niezaleÅ»nie jednak od gatunku do- z wykorzystaniem naturalnego odnawiania buka i d´bu,
minujÄ…cego  w wi´kszoĘci zbiorowisk domieszk´ stanowi a tam, gdzie zachodzi potrzeba przebudowy drzewosta-
sosna zwyczajna Pinus sylvestris oraz dąb szypu"kowy nów  odnowienia sztucznego w gniazdach. W celu ochro-
Q. robur. Tylko najbardziej naturalne p"aty nie mają ny odnowieł
przed zwierzynÄ… zaleca si´ ich grodzenie oraz
w sk"adzie gatunkowym sosny. Podszyt buduje podrost bu- intensywnie prowadzone zabiegi piel´gnacyjne. UÅ»ytkowa-
ka i d´bu. W zachodniej cz´Ä˜ci wybrzeÅ»a wyst´puje, niekie- nie r´bne powinno wynikaç wy"Ä…cznie z potrzeb odnowie-
dy obficie, bluszcz pospolity Hedera helix. W runie panuje niowych drzewostanu lub koniecznoĘci ich przebudowy. Na
borówka czarna Vaccinium myrtillus, ponadto budujÄ… je ta- powierzchni odnowieniowej powinno si´ pozostawiç w ma-
kie gatunki, jak: groszek skrzydlasty Lathyrus montanus, tu- "ych grupach starodrzewia (w najgorszym razie  stare, po-
rzyca pigu"kowata Carex pilulifera, k"osówka mi´kka Hol- jedyncze drzewa), co ma duÅ»e znaczenie m. in. dla ochro-
cus mollis, jastrz´bce Hieracium laevigatum, H. murorum, ny ptaków leĘnych. Wskazane jest pozostawienie zw"aszcza
H. sabaudum, orlica pospolita Pteridium aquilinum, mech drzew dziuplastych do ich naturalnej Ęmierci oraz pewnej
rokiet cyprysowy Hypnum cupressiforme. liczby pni (leŻaniny) na dnie lasu. Materia" szkó"karski do
odnowieł
sztucznych powinien pochodziç z rodzimych,
Inne obserwowane stany miejscowych drzewostanów nasiennych. W p"atach z du-
Na skutek stosowanych od dawna zabiegów gospodar- Å»ym udzia"em sosny powinno si´ stopniowo eliminowaç jÄ…
czych lokalnie duÅ»y udzia" w drzewostanie moÅ»e mieç so- ze zbiorowiska, nasadzajÄ…c w to miejsce buki i d´by.
sna zwyczajna. SÄ… teÅ» zbiorowiska b´dÄ…ce w stadium
spontanicznej regeneracji, w miejscu boru sosnowego ze Inne czynniki mogÄ…ce wp"ynÄ…ç na sposób
sztucznie nasadzonÄ… sosnÄ…. ochrony
Nadmierna presja turystyczno-rekreacyjna, zw"aszcza
w pobliŻu miejscowoĘci wczasowych.
Tendencje do przemian w skali
kraju i potencjalne zagroŻenia
Przyk"ady obszarów obj´tych dzia"aniami
Brak danych dotyczÄ…cych wewn´trznej dynamiki zbioro- ochronnymi
wisk i spontanicznej sukcesji siedliska. Potencjalnym zagro- Wszystkie nadmorskie lasy bukowo-d´bowe majÄ… status
Å»eniem mogÄ… byç nasadzenia sosny. lasów ochronnych.
UŻytkowanie gospodarcze Inwentaryzacja, doĘwiadczenia,
i potencja" produkcyjny kierunki badał

Lasy gospodarcze, jednak z uwagi na status lasów ochron- Siedlisko kontrowersyjne, jako odr´bny typ, stÄ…d teÅ» wyma-
nych nie stosuje si´ zr´bów zupe"nych, lecz r´bnie gniaz- ga dalszych, szczegó"owych badaÅ‚
fitosocjologicznych
dowe. Z regu"y jest takÅ»e podniesiony wiek r´bnoĘci drzew i ekologicznych. Jak podaje Matuszkiewicz (2001), róŻni fi-
w stosunku do innych lasów gospodarczych. tosocjologowie kwestionujÄ… nie tylko nazw´ zespo"u, ale
takÅ»e jego pozycj´ syntaksonomicznÄ…, co wi´cej  odr´b-
noĘç jako zespo"u. Wg Pallasa (1996)  zbiorowiska opisy-
Ochrona
wane pod nazwą Fago-Quercetum w pó"nocno-zachod-
Przypomnienie o wraŻliwych cechach nich Niemczech stanowią w rzeczywistoĘci  acidofilne Fa-
ZaĘmiecanie lasów, zanieczyszczanie gleb, nasilone proce- getum w jego niÅ»owej formie z d´bami, natomiast na
sy eoliczne w bliskim sÄ…siedztwie morza. wschodzie, w tym w Polsce, tylko jednÄ… z postaci Calama-
grostio arundinaceae-Quercetum . Matuszkiewicz (2001) 
Zalecane metody ochrony na podstawie ponadregionalnej rewizji syntaksonomicznej
W dzielnicy Pasa Nadmorskiego procentowy udzia" po-  twierdzi, iÅ» nie ma podstaw do odrzucenia, jako odr´b-
szczególnych gatunków drzew w dojrza"ym drzewostanie nej jednostki fitosocjologicznej, Fago-Quercetum petraeae,
lasów bukowo-d´bowych jest bardzo zróŻnicowany i wy- jest jednak sk"onny uznaç celowoĘç zmiany nazwy zespo"u.
163
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Siedliska morskie i przybrzeŻne,
nadmorskie i Ęródlądowe solniska i wydmy
zespo"u i gatunków dominujących,
Monitoring naukowy
2180
" Å»ywotnoĘç 2 3 gatunków charakterystycznych dla zespo"u.
Monitoring naukowy winien objÄ…ç 3 5 reprezentatywnych Zanim zostanÄ… wytypowane sta"e powierzchnie  powinno
2
powierzchni, na których co 6 lat by"yby analizowane: si´ dok"adnie zinwentaryzowaç siedliska lasu bukowo-d´-
" sk"ad gatunkowy roĘlinnoĘci, bowego w pasie polskiego wybrzeŻa.
" pokrywanie poszczególnych gatunków,
" liczebnoĘç populacji gatunków charakterystycznych dla Anna Namura-Ochalska
164
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Lasy mieszane i bory na wydmach podmorskie
Piaszczyste "awicenadmorskich
nadmorskich wydm, gdzie wskutek silnych wiatrów sztormo-
¸´g czeremchowo-jesionowy
2180
wych drzewa i krzewy tworzÄ… silnie zwarty, niskopienny las
Pruno-Fraxinetum
zaroĘlowy, z duŻym udzia"em olszy czarnej Alnus glutinosa
3
i bzu czarnego Sambucus nigra oraz (2) Pruno-Fraxinetum co-
Kod Physis: 44.33
rydaletosum  wyst´pujÄ…cy g"ównie na Ęrodkowym wybrzeÅ»u,
mi´dzy Dziwnówkiem a ¸uk´cinem, na mierzei Bukowo i na
Cechy diagnostyczne
mierzei Kopał
, a takÅ»e ko"o D´bka, charakteryzujÄ…cy si´
Cechy obszaru wyŻszym i dorodniejszym niŻ w poprzednim podzespole drze-
Zbiorowisko rozwija si´ bezpoĘrednio na zapleczu nad- wostanem, zbudowanym z jesionu Fraxinus excelsior z do-
brzeŻnych wydm i zasypywanych piaskiem niskich klifów. mieszką olszy A. glutinosa, s"abo zwartą warstwą krzewów
Zajmuje tereny p"askie, pokryte grubą warstwą piasków wy- niskich i stosunkowo bogatym runem z udzia"em takich ga-
dmowych o miÄ…Å»szoĘci od 40 do 120 cm. W miar´ odda- tunków, jak piÅ»maczek wiosenny Adoxa moschatellina, kon-
lenia od brzegów morza warstwa piasków jest coraz cieł
- walijka dwulistna Maianthemum bifolium i kilka innych.
sza. NiezaleÅ»nie od miÄ…Å»szoĘci pok"adu piasków wyst´pujÄ…
w nich humusowe przebarwienia. Na zapleczu wydm trafia- MoŻliwe pomy"ki
jÄ… si´ warstwy przytransportowanego przez wod´, róŻno- ¸´gi czeremchowo-jesionowe sÄ… s"abo zbadane i przez nie-
ziarnistego Å»wiru z otoczakami i muszelkami. Poziom wody których autorów nieuznawane jako odr´bny typ leĘnych
gruntowej jest zmienny w skali roku oraz w zaleÅ»noĘci od zbiorowisk. Wydaje si´ jednak, Å»e najbliÅ»sze tym "´gom sÄ…
rodzaju i po"oÅ»enia profilu, jednak dost´pny dla drzew. zbiorowiska reprezentujÄ…ce Fraxino-Alnetum, które  wg Pio-
Gleba przy powierzchni jest kwaĘna (pH 4,5 5,5), g"´biej trowskiej (2003)  ko"o ¸azów, Mielenka i D´bka sÄ…siadujÄ…
staje si´ oboj´tna. Gleby sÄ… aktywne biologicznie i umoÅ»li- z p"atami Pruno-Fraxinetum i w takich przypadkach moÅ»e
wiajÄ… wspó"bytowanie bogatej, mezofilnej flory drzew, krze- dojĘç do pomy"ki w kwalifikacji zbiorowisk (i siedlisk).
wów i roĘlin zielnych. Ich Å»yznoĘç jest wi´ksza, niÅ» moÅ»na by
sÄ…dziç na podstawie w"aĘciwoĘci warstwy przypowierzch-
Identyfikatory fitosocjologiczne
niowej. Cz´sto graniczy z wilgotnymi postaciami lasów
brzozowo-d´bowych Betulo-Quercetum (2180-1). ZwiÄ…zek Alno-Ulmion lasy "´gowe
Zespó" Pruno-Fraxinetum "´g czeremchowo-jesionowy
Fizjonomia i struktura zbiorowiska
¸´g czeremchowo-jesionowy jest wysoko- lub niskopiennym
Dynamika roĘlinnoĘci
lasem, wielowarstwowym, z warstwami przenikajÄ…cymi si´
i stąd trudnymi do jednoznacznego wyróŻnienia. Zbiorowisko Spontaniczna
jest bogate florystycznie, duŻy  w porównaniu z innymi zbio- Zbiorowiska wolne od zabiegów gospodarczych i po"oŻone
rowiskami leĘnymi  jest zw"aszcza udzia" fanerofitów z klasy stosunkowo daleko od brzegu morza sÄ… z regu"y doĘç stabil-
Querco-Fagetea, które z "atwoĘciÄ… si´ odnawiajÄ… i wchodzÄ… ne, choç brak jest udokumentowanych, szczegó"owych da-
tym samym w sk"ad 3 4 warstw. Wg Piotrowskiej (2003) zbio- nych dotyczÄ…cych ich spontanicznych przemian. W bliskim sÄ…-
rowisko budują 42 gatunki drzew i krzewów, 109 gatunków siedztwie morza sztormowe fale i wiatry niszczą drzewa i krze-
roĘlin zielnych i tylko 15 gatunków roĘlin zarodnikowych. Naj- wy, które są przycinane przez wiatr oraz zasypywane obsuwa-
wi´kszÄ… rol´ w fitocenozach odgrywa czeremcha zwyczajna jÄ…cym si´ i nawiewanym piaskiem. W takich miejscach zbio-
Padus avium, cz´sto dorastajÄ…ca do warstwy drzew, która jest rowiska reprezentujÄ… róŻne fazy degeneracji lub regeneracji.
takŻe jedynym charakterystycznym regionalnie gatunkiem Pru-
no-Fraxinetum. W runie doĘç licznÄ… grup´ stanowiÄ… gatunki le- PowiÄ…zana z dzia"alnoĘciÄ… cz"owieka
Ęne z klasy Querco-Fagetea, o szerokiej skali ekologicznej. W przesz"oĘci zbiorowiska lasów "´gowych przekszta"cano
w zbiorowiska borów mieszanych wskutek nasadzeł
sosny.
Reprezentatywne gatunki Obecnie podlegajÄ… one spontanicznej renaturalizacji lub
Czeremcha zwyczajna Padus avium, olsza czarna sÄ… przebudowywane zgodnie z potencja"em produkcyjnym
Alnus glutinosa, jesion wynios"y Fraxinus excelsior, siedliska. Obok dobrze zachowanych p"atów wyst´pujÄ…
bez czarny Sambucus nigra, porzeczka czerwona Ribes spi- wi´c zniekszta"cone nasadzeniami sosny lub reprezentujÄ…-
catum, porzeczka alpejska Ribes alpinum, jarzÄ…b pospolity ce stadium spontanicznej regeneracji.
Sorbus aucuparia.
Siedliska przyrodnicze zaleŻne
Odmiany
lub przylegajÄ…ce
Piotrowska (2003) wyróŻnia dwie odmiany, odpowiadające
podzespo"om: (1) Pruno-Fraxinetum sambucetosum nigrae  W niektórych miejscach sÄ…siadujÄ… z p"atami "´gów jesiono-
wyst´pujÄ…cy tylko na Ęrodkowym wybrzeÅ»u mi´dzy Dziwnów- wo-olszowych Fraxino-Alnetum, choç cz´Ä˜ciej z wilgotnymi
kiem a Jaros"awcem, najcz´Ä˜ciej w obniÅ»eniach na zapleczu postaciami lasów brzozowo-d´bowych Betulo-Quercetum.
165
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Siedliska morskie i przybrzeŻne,
nadmorskie i Ęródlądowe solniska i wydmy
drugiego gatunku, dobrze rozwini´tym, dwuwarstwowym
Rozmieszczenie geograficzne
2180
podszytem i krzewami dorastajÄ…cych niekiedy do pu"apu
i mapa rozmieszczenia
koron, a takŻe bogatym florystycznie runem.
3
¸´g czeremchowo-jesionowy wyst´puje nieciÄ…g"ym pasem
w Ęrodkowej cz´Ä˜ci wybrzeÅ»a, mi´dzy Dziwnówkiem a Ja- Inne obserwowane stany
ros"awcem, a ponadto na oderwanym stanowisku w pó"- Na wydmach po"oŻonych w bliskim sąsiedztwie morza
nocno-zachodnim krał
cu PobrzeŻa Kaszubskiego, ko"o sztormowe fale i wiatry niszczą drzewa i krzewy, które są
D´bka. D"ugoĘç poszczególnych odcinków waha si´ od przycinane przez wiatr oraz zasypywane obsuwajÄ…cym si´
0,5 do 1 km. Jedynie mi´dzy Mielnem a Ch"opami "´g ciÄ…- i nawiewanym piaskiem. W takich miejscach zbiorowiska
gnie si´, choç z przerwami, na odcinku 3 km. reprezentujÄ… róŻne fazy degeneracji lub regeneracji, drze-
wostan jest niski, w typie zaroĘli, a fitocenozy są z regu"y
uboŻsze gatunkowo.
Tendencje do przemian w skali
kraju i potencjalne zagroŻenia
Brak danych dotyczÄ…cych wewn´trznej dynamiki zbioro-
wisk i spontanicznej sukcesji siedliska. Potencjalnym za-
groÅ»eniem mogÄ… byç nasadzenia sosny. DuÅ»ym zagroÅ»e-
niem w bliskim sÄ…siedztwie morza sÄ… sztormowe wiatry,
nawiewanie grubej warstwy piasku, a miejscami takŻe
abrazja brzegu.
Wewn´trzny potencja" produkcji
gospodarczej
Lasy gospodarcze, jednak z uwagi na status lasów ochron-
Znaczenie ekologiczne i biologiczne
nych nie stosuje si´ zr´bów zupe"nych, lecz gniazdowe. Jest
Podobnie, jak inne siedliska "´gowe, "´g czeremchowo- takÅ»e podniesiony wiek r´bnoĘci drzew w stosunku do in-
-jesionowy charakteryzuje duŻe bogactwo gatunków ro- nych lasów gospodarczych.
Ęlin, a ponadto stwarza on korzystne warunki bytowania
ptaków. ¸´g ten jest jednak zbadany wy"Ä…cznie pod
Ochrona
wzgl´dem florystyczno-fitosocjologicznym, brakuje nato-
miast danych dotyczących innych grup organizmów, Przypomnienie o wraŻliwych cechach
spontanicznej dynamiki, wraŻliwoĘci na dzia"anie czynni- ZaĘmiecanie lasów, zanieczyszczanie gleb, nasilone proce-
ków niekorzystnych, itp. sy eoliczne w bliskim sąsiedztwie morza.
Gatunki z za"Ä…cznika II Dyrektywy Zalecane metody ochrony
Siedliskowej NaleÅ»y zwróciç uwag´ na bezwzgl´dnie dominujÄ…cÄ… w "´-
Brak danych. gu czeremchowo-jesionowym rol´ czeremchy zwyczajnej
Padus avium, wyst´pujÄ…cej cz´sto w warstwie drzew, osiÄ…-
Gatunki z za"Ä…cznika I Dyrektywy Ptasiej gajÄ…cej zwarcie ponad 20%. Natomiast jej udzia" w war-
Dzi´cio" czarny Dryocopus martius, mucho"ówka ma"a Fi- stwie krzewów niejednokrotnie wynosi aÅ» 60%. W podze-
cedula parva, jarz´batka Sylvia nisoria. spole Pruno-Fraxinetum sambucetosum nigrae w drzewo-
stanie dominuje olsza czarna Alnus glutinosa, osiÄ…gajÄ…ca
pokrywanie nawet 50 80%, a jesion wynios"y Fraxinus
Stany, w jakich znajduje si´ siedlisko
excelsior wyst´puje jedynie w niektórych p"atach domiesz-
Stany uprzywilejowane kowo, natomiast w podzespole Pruno-Fraxinetum corydale-
¸´g czeremchowo-jesionowy Pruno-Fraxinetum  wyst´pu- tosum zdecydowanie najwi´kszy udzia" w warstwie drzew
jÄ…cy g"ównie na Ęrodkowym wybrzeÅ»u, mi´dzy Dziwnów- ma jesion F. excelsior, osiÄ…gajÄ…c pokrywanie nawet 70%.
kiem a Jaros"awcem, na mierzei Bukowo i na mierzei Ko- Inne gatunki drzew, takie jak dÄ…b szypu"kowy Quercus ro-
pał
, a takÅ»e ko"o D´bka, w miejscach oddalonych od bez- bur czy jarzÄ…b pospolity Sorbus aucuparia, osiÄ…gajÄ… w "´gu
poĘredniego wp"ywu sztormowych wiatrów, charakteryzu- czeremchowo-jesionowym zwarcie co najwyŻej 5%.
jÄ…cy si´ dorodnym drzewostanem zdominowanym przez Status lasów ochronnych i obecna gospodarka leĘna gwa-
olsz´ czarnÄ… lub jesion wynios"y, z domieszkÄ… jednego lub rantujÄ… zachowanie w"aĘciwoĘci siedliska. Powinien byç za-
166
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Lasy mieszane i bory na wydmach podmorskie
Piaszczyste "awicenadmorskich
tem preferowany przer´bowy sposób zagospodarowania
Inwentaryzacja, doĘwiadczenia,
2180
z wykorzystaniem naturalnego odnawiania jesionu, olszy
kierunki badał

i innych gatunków drzew, a tam, gdzie zachodzi potrzeba
3
przebudowy drzewostanów  odnowienia sztucznego Siedlisko kontrowersyjne jako odr´bny typ, stÄ…d teÅ» wymaga
w gniazdach. W celu ochrony odnowieł
przed zwierzyną dalszych, szczegó"owych badał
fitosocjologicznych i ekolo-
zaleca si´ ich grodzenie oraz intensywnie prowadzone za- gicznych. Nie zosta"o ono wymienione w najnowszym opra-
biegi piel´gnacyjne. UÅ»ytkowanie r´bne powinno wynikaç cowaniu Matuszkiewicza (2001), choç Piotrowska (1997a,
wy"Ä…cznie z potrzeb odnowieniowych drzewostanu lub ko- 2003) przekonujÄ…co dowodzi jego odr´bnoĘci. Otwarta jest
niecznoĘci ich przebudowy. Na powierzchni odnowieniowej kwestia pochodzenia zbiorowiska, wg Piotrowskiej (2003)
powinno si´ pozostawiç w ma"ych grupach starodrzewia moÅ»e si´ ono wywodziç z "´gu jesionowo-olszowego Fraxi-
(w najgorszym razie  stare, pojedyncze drzewa), co ma du- no-Alnetum lub stanowiç jego regionalnÄ… odmian´.
Że znaczenie m.in. dla ochrony ptaków leĘnych. Wskazane
jest pozostawienie zw"aszcza drzew dziuplastych do ich na-
Monitoring naukowy
turalnej Ęmierci oraz pewnej liczby pni (leŻaniny) na dnie la-
su, w tym szczególnie olszy, której siewki znajdujÄ… korzystne Monitoring naukowy winien objÄ…ç po 3 reprezentatywne
warunki wzrostu w"aĘnie na rozk"adajÄ…cym si´ drewnie. Ma- powierzchnie dla obu podzespo"ów, na których co 6 lat
teria" szkó"karski do odnowieł
sztucznych powinien pocho- by"yby analizowane:
dziç z rodzimych, miejscowych drzewostanów nasiennych. " sk"ad gatunkowy roĘlinnoĘci,
" pokrywanie poszczególnych gatunków,
Inne czynniki mogÄ…ce wp"ynÄ…ç na sposób " liczebnoĘç populacji gatunków charakterystycznych dla
ochrony zespo"u i gatunków dominujących,
Nadmierna presja turystyczno-rekreacyjna, zw"aszcza " Å»ywotnoĘç 2 3 gatunków charakterystycznych dla zespo"u.
w pobliŻu miejscowoĘci wczasowych. Zanim zostaną wytypowane sta"e powierzchnie  powinno
si´ dok"adnie zinwentaryzowaç siedliska "´gów czerem-
Przyk"ady obszarów obj´tych dzia"aniami chowo-jesionowych w pasie polskiego wybrzeÅ»a.
ochronnymi
Wszystkie nadmorskie lasy mają status lasów ochronnych. Anna Namura-Ochalska
167
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków