Waldemar Krawczyk
Trendy w S
wiatowej produkcji
i obrocie narkotykami
Narkotyki to jedno z największych mln ludzi. Liczby te S
wiadczą o tym, Tabela 1
zagrożeń dla rozwoju społeczeństwa, jak wielkie istnieje zapotrzebowanie Szacunkowa globalna
eliminujące z normalnego życia milio- na narkotyki i jak potężnym przemy- produkcja narkotyków w roku 2004
ny młodych ludzi, a jednoczeS
nie jed- słem jest ich produkcja i dystrybucja. Estimation of global production
na z najbardziej dochodowych dzie- Nie można dokładnie okreS
lić, ile of drugs in 2004
dzin przestępczej działalnoS
ci. Pro- narkotyków jest produkowanych
dukcja narkotyków i handel nimi znaj- w skali globalnej w ciągu roku. Możli- Rodzaj Roczna
narkotyku produkcja w tonach
duje się na drugim miejscu pod we jest jedynie oszacowanie tych
względem zysków  za handlem bro- wielkoS
ci (tab. 1) na podstawie konfi-
LiS
cie koki 244 200
nią, a przed najbardziej dochodowym skat (tab. 2) dokonywanych przez si-
Kokaina 687
legalnym biznesem, jakim jest pro- ły antynarkotykowe oraz liczby osób
Opium 4 850
dukcja samochodów. uzależnionych i ich zapotrzebowania
Heroina 495
O tym, jak wielkim zagrożeniem na narkotyki.
Konopie 98 000
dla zdrowia i życia ludnoS
ci są narko- Zachętą do nielegalnej działalno-
Haszysz 2 760
tyki, S
wiadczą dane mówiące o licz- S
ci jest na ogół osiągany zysk.
Narkotyki syntetyczne 520
bie osób, które miały kontakt z narko- W przypadku narkotyków obroty i zy-
tykami (ryc. 1). Co trzeci mieszkaniec ski z nimi związane można oszaco-
Europy i Stanów Zjednoczonych palił wać na podstawie wartoS
ci konfiskat
marihuanę lub inny produkt konopi, (tab. 3).
a wS
ród młodzieży w wieku 15 16 lat
Tabela 2
aż 40% miało przygodę z tym narko-
Konfiskaty narkotyków na S
wiecie
tykiem. Z roku na rok roS
nie zagroże-
World drug seizures
nie narkotykami syntetycznymi: są
one regularnie zażywane są przez 40
Rodzaj narkotyku 1995 r. 2000 r. 2004 r.
milionów ludzi na S
wiecie. Z badań
statystycznych wynika, że są szcze-
Heroina 44 tony 78 ton 99 ton
gólnie popularne wS
ród ludzi mło-
Kokaina 300 ton 371 ton 590 ton
dych, z których co czwarty zażywał
Konopie 3209 ton 4672 ton 6264 ton
Narkotyki syntetyczne 8 ton 46 ton 26 ton
amfetaminę lub ecstasy. Po kokainę
sięga regularnie 13 mln ludzi, heroinę
zażywa 9 mln, a opium i morfinę  13
Tabela 3
Szacunkowa wartoS
ć
40
skonfiskowanych narkotyków
35
w 2004 r.  obrót hurtowy
30
Estimated value of seized drugs in 2004
25
 wholesale turnover
Sumaryczny
20
15-16 lat
15
Rodzaj narkotyku WartoS
ć
10
w mld dolarów
5
Heroina 1,6
0
Konopie Amf/Met Ecstasy Kokaina Heroina Kokaina 5,5
Konopie 2,2
Amfetamina/metamfetamina 1,5
Ryc. 1. Zagrożenie poszczególnymi narkotykami [% populacji w USA i Europie]
Tabletki ecstasy 1,5
Fig. 1. Threat of specific drugs [% population in U.S. and Europe]
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06 5
Łącznie wartoS
ć narkotyków skon- Obecnie heroina pochodzi głów- roinę. Pod koniec lat 90. około 90%
fiskowanych w 2004 r. wynosiła po- nie z trzech obszarów x
ródłowych: heroiny na rynku europejskim pocho-
nad 12 mld USD. Biorąc pod uwagę 1. Azji Południowo-Zachodniej: dziło z Afganistanu. Sytuacja taka
fakt, że konfiskuje się od 5 do 10% Afganistan (80% S
wiatowej produk- spowodowała znaczny spadek cen
narkotyków znajdujących się w rze- cji), Pakistan heroiny i opium. W roku 2000 pod na-
czywistoS
ci na rynku, można przyjąć, 2. Azji Południowo-Wschodniej: ciskiem opinii międzynarodowej,
że ich wartoS
ć w globalnym obrocie Myanmar (Birma), Laos, Tajlandia, a być może również w celu zabloko-
może wynosić nawet 200 mld USD. Wietnam wania spadku cen, Talibowie ograni-
(to jest 5 razy więcej niż wynosi bu- 3. Ameryki Łacińskiej: Kolumbia, czyli produkcję opium o 30% w sto-
dżet Polski). Zyski osiągane na tym Meksyk sunku do roku 1999, a w roku 2001 
rynku są olbrzymie i wynoszą od o 90%. Ograniczenia te nie spowodo-
100 300 USD. za każdego zainwe-
stowanego dolara w narkotyki synte-
tyczne do 1000 USD. za dolara zain-
westowanego w heroinę i kokainę.
Przedstawione wyżej dane poka-
zują, jak potężny jest rynek narkoty-
kowy. Z jednej strony narkotyki są
niebezpieczne dla dziesiątków milio-
nów ludzi na S
wiecie, z drugiej 
a b
tworzą ogromny rynek finansowy
i mogą stanowić zagrożenie dla sta-
Ryc. 2. Opium (a) i jego zbiór (b)
bilnoS
ci ekonomicznej poszczegól-
Fig. 2. Opium (a) and poppy harvest (b)
nych państw czy nawet całych rejo-
nów S
wiata. W każdym z trzech podstawowych wały jednak znacznego spadku poda-
rejonów produkcji heroiny stosuje się ży heroiny, gdyż jednoczeS
nie zaczę-
Opium i heroina nieco inną technologię jej otrzymywa- to wykorzystywać zapasy opium na-
nia. Z tego względu różni się ona czy- gromadzone w latach 90. Sytuacja
Heroina jest narkotykiem półsyn- stoS
cią i wyglądem. Najczystsza po- w Afganistanie zmieniła się diametral-
tetycznym, otrzymywanym w proce- chodzi z Azji Południowo-Wschodniej nie po ataku terrorystycznym na
sie acetylowania morfiny wyodręb- (powyżej 90%) i ma postać białego World Trade Center z 11 wrzeS
nia
nionej z opium. Opium jest zdefinio- lub jasnobeżowego proszku. Heroina 2001 r. W odpowiedzi na ten atak
wane jako wysuszone na powietrzu z obszaru Azji Południowo-Zacho- 7 pax
dziernika 2001 r. rozpoczęła się
mleczko zebrane z naciętych makó- dniej i Kolumbii ma czystoS
ć w zakre- akcja militarna przeciwko Talibom i Al
wek Papaver somniferum. Otrzymuje sie 60 70% i jest proszkiem koloru Kaidzie. Spowodowało to pewne
się je przez nacięcie zielonych jesz- beżowego lub jasnobrązowego. He- utrudnienia w przemycie i produkcji
cze makówek po upływie około roina meksykańska ma czystoS
ć rzę- heroiny, ale z drugiej strony na tere-
10 dni od opadnięcia kwiatów (ryc. 2). du 30 40% i jest brązowym prosz- nach wyzwolonych z władzy Talibów
Z makówek wypływa mleczna ciecz, kiem lub mazistą substancją przypo- miejscowi rolnicy rozpoczęli masowy
która pod wpływem powietrza utlenia minającą opium. wysiew maku, czego efektem był
się i przybiera brunatną barwę. Pro- zbiór opium w kwietniu i maju 2002 r.
dukt ten jest zeskrobywany specjal- Produkcja opium Uprawy maku objęły około 80 000 ha,
nymi nożami i formowany w porcje. a zbiory opium były na poziomie roku
Zbiór z jednej plantacji jest prowa- Największym producentem opium 2000 (3400 ton) (ryc. 3).
dzony około 2 tygodni, a z jednej ma- jest Afganistan. Na rynek narkotyko- Efektem przemian w Afganistanie
kówki jednorazowo zbiera się około wy szczególny wpływ miała sytuacja było zmniejszenie dostaw heroiny do
0,1 g opium. Nielegalny proces pro- polityczna w tym kraju. Po zakończe- Europy na przełomie lat 2001/2002
dukcji heroiny z opium składa się niu wojny ze Związkiem Radzieckim oraz wzrost jej ceny. Jednak już
z trzech etapów: Afganistan stał się głównym produ- w maju 2002 r. sytuacja wróciła do
1. Ekstrakcji (wydzielenia) morfiny centem opium na S
wiecie. Rekordo- normy, a nielegalne dostawy z Afga-
z opium i oczyszczenia morfiny wą produkcję osiągnięto w roku 1999, nistanu zostały wznowione, mimo że
2. Przetworzenie morfiny w hero- kiedy to na terenach kontrolowanych nowe władze afgańskie oficjalnie za-
inę (acetylowanie) z wykorzystaniem przez Talibów uzyskano 4565 ton broniły produkcji opium. Obecnie
bezwodnika kwasu octowego opium, co stanowiło 79% S
wiatowej Afganistan dostarcza około 90%
3. Oczyszczenie heroiny i ewentu- produkcji. Tylko w północnej częS
ci S
wiatowej produkcji opium (ryc. 4).
alne przeprowadzenie jej w sól (chlo- Afganistanu działało ponad 400 fa- W Afganistanie wytwarza się oko-
rowodorek). bryk przetwarzających opium na he- ło 4200 ton opium, które w znacznej
6 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06
5000
kie iloS
ci są przemycane drogą lotni-
czą w bagażach lub przez tzw. poły-
4000
kaczy (najczęS
ciej kobiety, przemy-
3000
cające w żołądku nawet do 500 g he-
roiny).
2000
Głównymi organizatorami przemy-
tu heroiny do Europy są grupy prze-
1000
stępcze, najczęS
ciej tureckie i albań-
0
skie. Te ostatnie są szczególnie ak-
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004
tywne w Szwajcarii, Skandynawii
i państwach bałkańskich. Należy
Ryc. 3. Produkcja opium w Afganistanie
podkreS
lić, że grupy albańskie naj-
Fig. 3. Production of opium in Afganistan
szybciej się rozwijają i zatrudniają
600
56 85
Reszta Świata
500
6%
73
120
Myanmar 110
99
69 83
58
74
400
8%
300 Heroina skonfiskow ana
506
492
Heroina na rynku
409
200 376 378 370 366 367 375
360
Afganistan
86%
76
100
83
0
Ryc. 4. Udział poszczególnych regionów S
wiata
w produkcji opium [%] Ryc. 5. Produkcja heroiny [t]
Fig. 4. World regions: percentage share of opium Fig. 5. Production of heroin [t]
production
częS
ci przetwarzane jest w bardzo
wysokiej jakoS
ci heroinę. W Myan-
marze wytwarza się 370 ton (w całej
Azji Południowo-Wschodniej 413
ton), a w Kolumbii i Meksyku około
140 ton opium.
Produkcja, przemyt i konfiskaty
heroiny
Produkcja heroiny od 1994 r.
utrzymuje się na poziomie od
400 500 ton. Wyjątkiem był rok 1994
i 1999, gdy produkcja ta zbliżyła się
do 600 ton. W roku 2001 na skutek
drastycznych ograniczeń wprowa-
dzonych przez Talibów w Afganista-
nie produkcja heroiny spadła do po-
ziomu 160 ton. Po wojnie USA z Tali-
Ryc. 6. Główne szlaki przemytnicze heroiny z Afganistanu (x
ródło: World Drug Report 2005, UNODC)
Fig. 6. Major trafficking routes from Afganistan (source: World Drug Report 2005, UNODC)
bami produkcja heroiny wróciła do
poziomu z lat 90. (ryc. 5). Warto pod-
kreS
lić, że policja i inne służby anty-
narkotykowe konfiskują co roku około z nich prowadzi ze wschodu na za- wielu kurierów z państw Europy Za-
20% S
wiatowej produkcji heroiny. chód z wykorzystaniem drogi mor- chodniej i R
rodkowej (Bułgarów, Po-
skiej (statki, łodzie) lub lądowej (po- laków, Niemców i Czechów).
Przemyt heroiny ciągi, autobusy, samochody osobowe Szacuje się, że około 80% heroiny
i ciężarowe). Heroina przemycana trafia do Europy szlakiem bałkańskim
Główne szlaki przemytnicze hero- jest również drogą północną przez poprzez republiki byłej Jugosławii.
iny ilustruje rycina 6. WiększoS
ć republiki azjatyckie i Rosję. Niewiel- Droga ta była najpopularniejsza do
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06 7
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
roku 1996, kiedy to wybuch wojny na wo-Wschodniej (68%). Reszta po- Krzewy koka i jego produkty
Bałkanach spowodował koniecznoS
ć chodziła z Azji Południowo-Zacho-
znalezienia innych szlaków przemyt- dniej (9%), Kolumbii (15%) i Meksyku Krzewy koka Erythroxylum coca
niczych. Po zakończeniu wojny w ro- (8%). W roku 1995 nastąpiła gwał- lub Erythroxylum novogranatense
ku 1999 wróciła popularnoS
ć tego towna zmiana, w wyniku której głów- uprawiane są w Ameryce Południo-
szlaku heroiny z Azji Południowo- nym x
ródłem heroiny w USA stała się wej (ryc. 9). Na początku lat 90. ubie-
-Zachodniej do Europy. Do przemytu Ameryka Południowa (powyżej 65%). głego stulecia największe uprawy
drogą bałkańską wykorzystywane są Zmiana x
ródeł zaopatrzenia spowo- koki znajdowały się w Peru, drugie
tiry oraz inne ciężarówki, a także sa- dowała, że heroina pochodząca z ob- miejsce zajmowała Boliwia, a trzecie
mochody prywatne. Niewielkie iloS
ci szaru Azji Południowo-Wschodniej Kolumbia. Na przełomie wieku sytu-
heroiny przemycane są drogą lotni- przemycana jest drogą morską acja się zmieniła: największe uprawy
czą. Głównymi odbiorcami heroiny przede wszystkim do Australii i Oce- krzewów koki znalazły się w Kolum-
przemycanej szlakiem bałkańskim są anii. Region ten stanowi również x
ró- bii, drugie miejsce zajmuje Peru,
państwa UE, w których jest od 0,5 do dło zaopatrzenia dla państw wschod- a trzecie Boliwia. W Boliwii i Peru
1 miliona osób uzależnionych. Od kil- nioazjatyckich (Japonia, Korea, Taj- uprawy są zarówno legalne, jak i nie-
ku lat powiększa się również rynek landia, Chiny). JednoczeS
nie jego legalne, natomiast w Kolumbii jedy-
konsumentów w Europie Wschodniej udział w S
wiatowej produkcji heroiny nie nielegalne. LiS
cie Erythroxylum
i R
rodkowej (ryc. 7). zmniejszył się do kilku procent. coca są naturalnym x
ródłem kokainy,
25000
20000
15000
UE
Europa
10000
5000
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004
Ryc. 7. Konfiskaty heroiny w UE i całej Europie [kg] Ryc. 8. Konfiskaty heroiny w Polsce [kg]
Fig. 7. Heroin seizures in EU and whole Europe [kg] Fig. 8. Heroin seizures in Poland [kg]
Na podstawie konfiskat heroiny
w UE można stwierdzić, że rynek
ten jest ustabilizowany, z niewielką
tendencją spadkową, a konfiskaty
w całej Europie mają wyrax
ną ten-
dencję wzrostową. Na taką sytu-
ację szczególnie duży wpływ ma
szybki wzrost konfiskat heroiny
w Rosji.
W Polsce konfiskowane są nie-
wielkie iloS
ci heroiny, głównie
w tranzycie (ryc. 8).
Coraz większego znaczenia na-
biera przemyt heroiny do Europy po-
przez republiki azjatyckie (Kazach-
stan, Uzbekistan, Kirgistan, Turkme-
nistan i Tadżykistan) i Rosję. Ponad
20% afgańskiej heroiny i opium jest
transportowane tą drogą.
Ryc. 9. Od krzewów koki do kokainy
Jednym z głównych odbiorców (uprawa koki, przerób liS
ci koki, ko-
kaina)
heroiny są Stany Zjednoczone. Do
Fig. 9. Stages of cocaine production
roku 1995 głównym x
ródłem heroiny
(cultivation, processing, ready
product)
dla USA były państwa Azji Południo-
8 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06
której zawartoS
ć zmienia się w grani- produkcja kokainy ustabilizowała się kładem może tu być wykorzystywa-
cach od 0,1% do 1,5% i zależy w du- na poziomie około 680 ton. nie heroinowego szlaku bałkańskie-
żej mierze od klimatu i wysokoS
ci, Struktura konfiskat pokazuje, że go albo drogi lotniczej przez Mo-
z jakich pochodzą roS
liny. Uprawy są w państwach Ameryki R
rodkowej za- skwę lub Warszawę. Obserwowane
prowadzone w klimacie tropikalnym szły poważne zmiany polityczne, jest również tworzenie się między-
na zboczach Andów na wysokoS
ci od ekonomiczne i kulturowe, powodują- narodowych grup przemytników,
550 do 1600 m n.p.m. (im większa ce nasilenie walki z narkotykami. kontrolujących poszczególne etapy
wysokoS
ć, tym więcej jest kokainy Nasilona polityka antynarkotykowa przemytu kokainy. W ostatnim cza-
w liS
ciach roS
lin). (realizowana zwłaszcza w Peru) po- sie nasiliła się działalnoS
ć grup ni-
woduje, że producenci i przemytnicy geryjskich i albańskich w organizo-
Kokaina szukają nowych miejsc produkcji i no- waniu przemytu i dystrybucji w Euro-
wych szlaków transportowych. Po- pie. DziałalnoS
ć grup nigeryjskich
Kokaina jest naturalnym alkalo- szukują również nowych technologii spowodowała również wzrost zna-
idem tropanowym, otrzymywanym produkcji kokainy zmierzających do czenia państw afrykańskich jako
przez ekstrakcję liS
ci Erythroxylum zwiększenia wydajnoS
ci oraz bardziej miejsc tranzytowych na drodze ko-
coca lub Erythroxylum novogranaten- efektywnego wykorzystania chemika- kainy z Ameryki Południowej do Eu-
se. Na rynku narkotykowym spotyka- liów. W ostatnim czasie obserwowa- ropy.
na jest również kokaina syntetyczna, ne są nawet próby recyklingu roz- Szacuje się, że 60% kokainy wy-
otrzymywana przez hydrolizę alkalo- puszczalników. Zmiany te zostały wy- produkowanej w Boliwii, Peru i Ko-
idów tropanowych i następnie przez muszone przez S
cisłą kontrolę impor- lumbii jest wywożonych z Ameryki
sekwencję syntez chemicznych. towo-eksportową najważniejszych Południowej przez Karaiby. Kokaina
chemikaliów sto- przemycana jest zarówno drogą mor-
sowanych do pro- ską, jak i powietrzną, z wykorzysta-
1000
dukcji kokainy. niem statków towarowych, jachtów,
900
800
łodzi rybackich i rekreacyjnych, a tak-
700
Przemyt kokainy że na pokładach samolotów zbudo-
600
Peru
500
wanych specjalnie do przemytu nar-
Kolumbia
400
Najważniejsze kotyków. CzęS
ć kokainy jest przemy-
Boliwia
300
200 drogi przemytu cana do Stanów Zjednoczonych dro-
100
kokainy ilustruje gą lądową poprzez Meksyk.
0
rycina 11. Głów- W ostatnich latach roS
nie spożycie
nymi odbiorcami kokainy w Europie. Z roku na rok
kokainy z Amery- zwiększają się również konfiskaty te-
Ryc. 10. R
wiatowa produkcja kokainy [t]
ki Południowej są go narkotyku (ryc. 12).
Fig. 10. World production of cocaine [t]
Stany Zjednoczo- W Polsce kokaina jest narkoty-
W nielegalnych wytwórniach koka- ne oraz Europa Zachodnia, poza tym kiem mało popularnym, prawdopo-
inę otrzymuje się z liS
ci koka w trzech kokaina jest popularna również w Au- dobnie z powodu wysokich cen. Pol-
etapach. Pierwszy polega na ekstrak- stralii i Japonii. Przemyca się ją ska jest jednak krajem tranzytowym,
cji (wymyciu) kokainy z liS
ci koki roz- przede wszystkim drogą morską oraz zwłaszcza jeS
li chodzi o drogę lotni-
puszczalnikami organicznymi (naj- powietrzną. czą.
częS
ciej jest to nafta) i otrzymaniu tak W przemycie
zwanej pasty kokainowej. Drugi pole- kokainy do Euro-
ga na oczyszczeniu pasty kokainowej py dużą rolę od-
za pomocą nadmanganianu potasu grywają grupy
lub wody utlenionej. Trzeci etap to przestępcze z Eu-
krystalizacja kokainy w postaci chlo- ropy Wschodniej
rowodorku (biały krystaliczny proszek i Południowej.
stanowiący końcowy produkt). Do Największym od-
otrzymania 1 kilograma kokainy zu- biorcą są jednak
żywa się od 150 400 kg liS
ci. państwa Europy
Największymi producentami koka- Zachodniej. Nowe
iny są Kolumbia, Boliwia i Peru organizacje prze-
(ryc. 10). W roku 1999 w tych trzech stępcze, aby za-
państwach wyprodukowano ponad spokoić popyt na
900 ton kokainy, z czego około 380 kokainę, wykorzy-
ton zostało skonfiskowane przez siły stują nowe szlaki
Ryc. 11. Przemyt kokainy
antynarkotykowe. W ostatnich latach dystrybucji. Przy- Fig. 11. Cocaine trafficking routes
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06 9
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
sji, Asyrii i na cały Bli- we konopi, w których dzięki odpo-
90000
ski Wschód, skąd wiedniemu nawożeniu, oS
wietleniu
80000
70000
Arabowie, niosący ze i temperaturze można wyhodować
60000
sobą islam do podbi- konopie zawierające nawet ponad
50000
janych państw, 10% THC. Obecnie najważniejsze
40000
zwłaszcza północnej miejsca produkcji konopi to: Afgani-
30000
Afryki, nieS
li również stan, Kolumbia, Irak, Jamajka, Li-
20000
zwyczaj zażywania ban, Meksyk, Maroko, Pakistan, Tur-
10000
0
konopi (islam zabra- cja, Stany Zjednoczone (uprawy
2000 2001 2002 2003 2004
nia picia alkoholu, ale szklarniowe) i Holandia (uprawy
nie zabrania wprost szklarniowe) (ryc. 14).
Ryc. 12. Konfiskaty kokainy w Europie [kg]
zażywania narkoty- Szacuje się, że w roku 2004 wy-
Fig. 12. Cocaine seizures in Europe [kg]
ków). Z Afryki zwy- produkowano około 100 000 ton pro-
czaj ten został prze- duktów konopi, z czego ponad 5000
Konopie i ich produkty niesiony do Europy. Szacuje się, że ton zostało skonfiskowanych przez
obecnie około 300 milionów ludzi za- siły antynarkotykowe. Przemyt kono-
Cannabis sativa to botaniczna na- żywa produkty konopi. Jest to więc pi roS
nie ze względu na coraz więk-
zwa konopi (ryc. 13), roS
liny pocho- nie tylko najstarszy, ale
dzącej z Azji i mającej w tej chwili du- i najbardziej rozpo-
żo zastosowań przemysłowych (pro- wszechniony narkotyk
dukcja sznurów, lin, papieru, kosme- na S
wiecie.
tyków), a także stanowiącej główne Pierwotnie roS
liny
x
ródło THC (tetrahydrokanabinol), konopi rosły w gorącym
substancji uzależniającej, która jest klimacie tropikalnym,
obecna w produktach konopi: mari- ale dzięki ich rosnącej
huanie, haszyszu i oleju haszyszo- popularnoS
ci zostały
wym. przystosowane również
do innych warunków
klimatycznych. Typowa Ryc. 14. Procentowy udział poszczególnych regionów S
wiata w pro-
dukcji konopi
dojrzała roS
lina ma od
Fig. 14. World regions: percentage share of cannabis production
2 do 4,5 m wysokoS
ci.
ZawartoS
ć THC, sub-
stancji odpowiedzialnej
za działanie narkotyczne konopi, za- sze zapotrzebowanie na ten narko-
leży od ich odmiany i warunków tyk oraz zwiększające się zyski grup
uprawy i waha się od setnych częS
ci zajmujących się ich przemytem
do kilku procent. Coraz bardziej po- i dystrybucją. Z drugiej strony rozwi-
pularne stają się uprawy szklarnio- ja się technologia upraw szklarnio-
Ryc. 13. Konopie i marihuana
Fig. 13. Cannabis and marijuana
Historia zażywania konopi sięga
kilku tysięcy lat i miała swój początek
w Azji. Pierwsze wzmianki o kono-
piach znajdują się w pismach chiń-
skich i indyjskich. Z Chin i Indii zaży-
Ryc. 15. R
wiatowe trendy w przemycie konopi (x
ródło: World Drug Report 2005, UNODC)
wanie konopi przeniosło się do Per- Fig. 15. World trends of cannabis trafficking (source: World Drug Report 2005, UNODC)
10 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06
wych konopi. Największe tego typu znaczenie konopi pochodzących tetycznych prekursorów. Ich stale ro-
uprawy znajdują się w Holandii, Sta- z Kolumbii. Nowym zjawiskiem jest snąca popularnoS
ć rozpoczęła się
nach Zjednoczonych i Kanadzie. pojawienie się dużych iloS
ci oleju ha- w latach 80. XX w., są więc w porów-
Główną ich zaletą jest to, że prowa- szyszowego w Kanadzie i Stanach naniu z narkotykami naturalnymi sub-
dzone są w państwach konsumenc- Zjednoczonych, produkowanego na stancjami nowymi.
kich i nie ma koniecznoS
ci przewoże- Jamajce. Narkotyki syntetyczne stanowią
nia produktów przez granice, co Konopie i ich produkty są najbar- prawie połowę rynku narkotykowego
oznacza zminimalizowanie ryzyka dziej popularnym narkotykiem także w Europie (bez uwzględnienia konopi
wykrycia przez policję. w Europie i Polsce, przy czym w Eu- i ich produktów), a ich udział stale ro-
Główne szlaki dystrybucji produk- ropie obserwuje się niewielki spadek S
nie. Narkotyki te mogą być rozpro-
tów konopi wiodą do Europy i Sta- spożycia marihuany, a wzrost uży- wadzane w postaci proszków (amfe-
nów Zjednoczonych jako najwięk- wania haszyszu. Tendencje te mają tamina) lub tabletek zawierających
szych rynków konsumenckich odzwierciedlenie w konfiskatach najczęS
ciej MDMA (3,4-metylenodio-
(ryc. 15). W Europie z roku na rok ro- (ryc. 16). ksymetamfetamina) lub jej pochodne.
S
nie iloS
ć marihuany i haszyszu W Polsce obserwuje się wzrost Pod koniec lat 90. udział tych form w
przemycanego z Kolumbii i Jamajki. spożycia marihuany oraz małą rynku był prawie równy. Od roku
Coraz większego znaczenia nabiera w porównaniu z resztą Europy po- 2000 obserwuje się jednak wyrax
ną
również przemyt produktów konopi pularnoS
ć haszyszu. W 2004 r. tendencję do produkowania form ta-
z południowej Afryki i Maroka do Eu- skonfiskowano w Polsce około 200 bletkowych, przy czym mogą one za-
ropy Zachodniej. Tysiące hektarów kg marihuany oraz 20 kg haszyszu wierać dowolne pochodne amfetami-
upraw konopi z centralnej Azji (Afga- (ryc. 17). ny. W związku z tymi zmianami Inter-
1200000 900
800
1000000
700
800000 600
500
Konopie
Konopie
600000
400
Haszysz
Haszysz
400000
300
200
200000
100
0
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004
1999 2000 2001 2002 2003 2004
Ryc. 16. Konfiskaty marihuany i haszyszu w Europie [kg] Ryc. 17. Konfiskaty ziela konopi i haszyszu w Polsce [kg]
Fig. 16. Seizures of marijuana and hashish in Europe [kg] Fig. 17. Seizures of cannabis and hashish in Poland [kg]
nistan, Pakistan) są x
ródłem marihu- Narkotyki syntetyczne pol zdefiniował tabletki ecstasy
any i haszyszu dla nielegalnego ryn- (XTC) jako tabletki zawierające do-
ku Rosji. WS
ród S
rodków odurzających wolną pochodną 1-fenyloetyloaminy.
Meksyk jest głównym producen- i psychotropowych najliczniejszą gru- Definicja ta obejmuje wszystkie po-
tem konopi w Ameryce. Marihuana pę stanowią substancje syntetyczne. chodne amfetaminy, w tym cała gru-
i haszysz z tego państwa trafiają Narkotyki syntetyczne to takie, które pę 3,4-metylenodioksyamfetamin
przede wszystkim do Stanów Zjedno- zostały wyprodukowane w laborato- (MDMA, MDA, MDEA) oraz inne po-
czonych i Kanady. RoS
nie również rium, najczęS
ciej nielegalnym, z syn- chodne fenyloetyloaminy  w sumie
45 30
40
25
35
30
20
25
Holandia
UE
15
20
Polska
Europa
15
10
10
5
5
0
0
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
1999 2000 2001 2002 2003 2004
Ryc. 18. Nielegalne laboratoria zlikwidowane w Polsce i Holandii Ryc. 19. Liczba tabletek ecstasy skonfiskowanych w UE i całej Europie [mln]
Fig. 18. Clandestine laboratories dismantled in Poland and the Netherlands Fig. 19. Amount of ecstasy tablets confiscated in the EU and whole Europe [mln]
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06 11
około 200 substancji psychotropo- Liczba konfiskat w UE i całej Euro- (przy kosztach produkcji około 6 mln
wych. Gwałtownie rosnąca popular- pie wskazuje na fakt, że produkcja dol., zysk wynosi więc 233:1).
noS
ć tabletek narkotykowych spowo- i zażywanie tabletek ecstasy jest pro-
dowana jest w znacznej mierze przy- blem państw Europy Zachodniej. Siarczan amfetaminy
zwyczajeniami. Lekarstwa w tablet- W 74% przypadków konfiskat table-
kach zażywa się od dzieciństwa, tek jako x
ródło ich pochodzenia Siarczan amfetaminy jest typowo
dlatego kojarzą się one z czymS
, co wskazywana jest Holandia, a w 23% europejskim narkotykiem popularnym
jest dobre dla zdrowia. Nie ma więc  Belgia. Udział w handlu tabletkami szczególnie w Skandynawii, Polsce,
żadnych oporów przed zażywaniem ecstasy ma również Polska, która republikach nadbałtyckich, Anglii
tabletek narkotykowych, bo kojarzą w 6% przypadków wskazywana jest i Holandii. Szacuje się, że ponad
się one z czymS
pozytywnym. jako ich x
ródło. Nową tendencją ob- 90% wszystkich konfiskat amfetami-
Głównym x
ródłem narkotyków serwowaną w ostatnich latach są pró- ny ma miejsce w Europie (ryc. 21).
syntetycznych jest Europa i Azja Po- by przenoszenia produkcji tabletek Produkcja i liczba konfiskat siar-
łudniowo-Wschodnia. Związane to do Europy Wschodniej. czanu amfetaminy ma tendencję
jest m.in. z dużym uprzemysłowie- Tabletki ecstasy oprócz rynku eu- wzrostową, przy czym obserwowany
niem tych terenów, a w związku ropejskiego rozprowadzane są jest silniejszy wzrost zainteresowania
z tym  z łatwym dostępem do po- w Stanach Zjednoczonych i Australii. amfetaminą w państwach Europy
trzebnych odczynników chemicz- O rosnącym zapotrzebowaniu na nie Wschodniej i w miarę stabilna sytu-
nych i wyposażenia laboratoryjnego. S
wiadczą liczby konfiskat. W roku acja w UE.
W obu tych rejonach są również lu-
dzie, którzy mają wiedzę i umiejętno-
3500000
S
ci odpowiednie do zbudowania nie-
3500000
legalnych laboratoriów i prowadzenia
3000000
w nich produkcji.
2500000
W Europie dominuje produkcja
2200000
dwóch rodzajów narkotyków synte-
2000000
tycznych: jest to MDMA (rozprowa-
1500000
dzana w postaci tabletek ecstasy)
1000000
765000
i siarczan amfetaminy (dystrybuowa-
642000
ny w postaci proszku). W Azji produ- 500000
kowana jest metamfetamina.
0
1999 2000 2001 2002
Tabletki ecstasy
Ryc. 20. Liczba tabletek skonfiskowanych w trakcie przemytu do USA i Australii
Fig. 20. Amount of tablets confiscated while trafficking to U.S. and Australia
Głównym producentem tabletek
ecstasy jest Holandia. Na terenie Ho-
landii co roku likwidowanych jest kil- 1999 w tracie prób przemytu do
kadziesiąt nielegalnych laboratoriów USA i Australii skonfiskowano
250
produkujących MDMA (ryc. 18) oraz 76 500 tabletek, a w roku 2002 pra-
200
wytwarzających tabletki (ryc. 19). Po wie 50 razy więcej, tj. około 3 500
150
zniesieniu kontroli granicznych na te- 000 (ryc. 20). Zakładając, że skon-
renie Unii Europejskiej coraz częS
ciej fiskowano 10% przemycanych ta- 100
wytwórnie narkotyków prowadzone bletek, można przyjąć, że na rynki
50
przez Holendrów zlokalizowane są te wyeksportowano około 35 mln
0
na terenie Niemiec i Belgii. Jest kilka tabletek o wartoS
ci 1,4 miliarda dol.
1999 2000 2001 2002 2003 2004
cech charakterystycznych dla
holenderskich nielegalnych Ryc. 22. Konfiskaty siarczanu amfetaminy w Pol-
sce [kg]
wytwórni narkotyków. Po
Fig. 22. Seizures of amphetamine sulphate in
pierwsze, duża skala produk-
Poland [kg]
cji. Wytwórnie te wyposażone
są na ogół w reaktory o pojem-
noS
ci 200 500 l, co umożliwia Polska jest czołowym producen-
wyprodukowanie w jednym tem amfetaminy w Europie (ryc. 22).
rzucie syntezy od 30 do 60 kg Z badań statystycznych wynika, że
MDMA, z którego można wy- w 30% konfiskat Polska wskazywana
produkować od 300 000 do jest jako państwo x
ródłowe. Daje to
Ryc. 21. Konfiskaty amfetaminy w UE i całej Europie [kg]
600 000 tabletek ecstasy. Fig. 21. Amphetamine seizures in UE and whole Europe [kg] nam drugie miejsce po Holandii, któ-
12 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06
pi, heroiny i kokainy. wane w ramach działań na płasz-
Niepokojący jednak czyx
nie krajowej i międzynarodowej.
jest stały wzrost pro- Promowanie alternatywnego do nar-
2 1
21 dukcji i spożycia nar- kotyków sposobu życia w państwach
Azja
kotyków syntetycz- konsumenckich oraz alternatywnych
Ameryka Płn
nych. dróg rozwoju w państwach produku-
Oceania
Reszta Świata Olbrzymi wpływ na jących narkotyki może w procesie
76
produkcję narkotyków długofalowym doprowadzić do po-
w poszczególnych kra- prawy sytuacji i osiągnięcia spodzie-
jach ma sytuacja poli- wanego celu, którym jest ogranicze-
tyczna. Zachodzące nie szkód społecznych wywoływa-
w ostatnich latach nych przez narkotyki i narkomanię.
Ryc. 23. Udział poszczególnych regionów S
wiata w konfiskatach me-
zmiany polityczne spo-
tamfetaminy
Fig. 23. World regions: percentage share of metamphetamine
wodowały zmniejsze-
seizures
nie liczby nielegalnych BIBLIOGRAFIA
upraw maku (np. w La-
ra w 42% przypadków podawana jest osie, Wietnamie) lub krzewów koki 1. Stan Problemu Narkotykowego
za x
ródło siarczanu amfetaminy. Na (np. Peru) w jednych państwach, w Europie, Sprawozdanie roczne 2005,
trzecim miejscu w tej statystyce znaj- a ich wzrost w innych (Afganistan, Europejskie Centrum Monitorowania Nar-
duje się Belgia (24%). Nowym zjawi- Kolumbia). kotyków i Narkomanii.
skiem jest włączenie się do rynku Skuteczne zmniejszenie podaży 2. World Drug Report 2005, United
amfetaminowego Litwy, która aż narkotyków możliwe jest jednak tylko Nations Office on Drugs and Crime World
w 15% przypadków wskazywana jest poprzez zrównoważone działania Drug.
jako kraj x
ródłowy. w zakresie ograniczania produkcji 3. Report 2006, United Nations Office
narkotyków i popytu na nie, podejmo- on Drugs and Crime.
Metamfetamina
Metamfetamina zarówno pod
W Bibliotece CLK KGP
względem produkcji, jak i konsumpcji
można skorzystać
jest bardzo popularnym narkotykiem
z następujących czasopism zagranicznych
syntetycznym w Azji Wschodniej
i Południowo-Wschodniej oraz
Archiv f�r Kryminologie
w Ameryce Północnej (ryc. 23).
W sumie w roku 2003 skonfisko- Computers and Security
wano 21,6 tony metamfetaminy (dla
Fingerprint Whorld
porównania amfetaminy skonfisko-
Forensic Science International
wano 5,6 tony). Rozprowadzana jest
Forensic Science Review
najczęS
ciej w postaci tabletek. Na
Foto Magazin
szczęS
cie (zażywanie metamfetami-
Guns and Ammo
ny prowadzi m.in. do stanów niepo-
hamowanej agresji) jest mało popu- International Journal of Legal Medicine
larna w Europie, gdzie skonfiskowa-
Internationales Waffen-Magazin  Visier
no poniżej 1% tego narkotyku.
International Defense Review
Journal of Forensic Identification
Podsumowanie
Journal of Forensic Sciences
Kriminalistik
Na dwudziestej Specjalnej Sesji
Zgromadzenia Ogólnego ONZ w roku Masterruzhie
1998 państwa członkowskie zgodziły
Science and Justice
się dołożyć starań, aby do roku 2008
Verkehrsunfall und Fahrzeugtechnik
osiągnąć znaczący postęp w kontroli
Wirtschaftsschutz und Sicherheitstechnik
podaży i popytu S
rodków odurzają-
cych i substancji psychotropowych.
Dzięki wysiłkom podejmowanym Biblioteka czynna jest codziennie
przez poszczególne państwa w ostat-
w godz. 8.15 12.15, tel. [phone]
nich latach udało się zahamować
tendencje wzrostowe spożycia kono-
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06 13