medaliony Nieznany

"Medaliony"

Na genezê utworu z�ło�ży�ły siê:

- prze�życia i obserwacje Na�łkowskiej w latach wojny, spêdzonych w okupowanej przez hitlerowców Warszawie,

- udzia�ł pisarki po zako�ączeniu wojny w pracach Miêdzynarodowej Komisji do Badania Zbrodni Hitlerowskich,

- s�łuchanie relacji z rzeczywistych faktów opowiedzianych przez ludzi, którzy ocaleli;

- udzia�ł w licznych wizjach lokalnych miejsc zbrodni,

- udzia�ł w przewodach s�ądowych; autorka odby�ła rozmowy z ocala�łymi ofiarami faszystowskiego terroru na ziemiach polskich, pozna�ła rzeczywiste fakty, które mia�ły miejsce w latach wojny, a tak�że œlady i metody zbrodni oraz zbrodniarzy i na podstawie autentycznych relacji uczestników lub œwiadków zbrodni skonstruowa�ła koszmarn�ą wizjê "epoki pieców"; wiêkszoœ�Ś opowiada�ą zawartych w "Medalionach" oparta jest na autentycznych faktach zebranych przez autorkê w tym okresie.

- chê�Ś stworzenia literackiego dokumentu zbrodni hitlerowskich i zgrozy tych lat oraz ukazania prawdy o zbrodniarzach niemieckich, rozmiarach zbrodni i ludzkiego cierpienia, a tak�że surowego oskar�żenia zbrodniczego faszyzmu; w usta bohaterów utworu

pisarka wk�łada s�łowa, które œwiadcz�ą o tym, �że chcieli oni prze�ży�Ś równie�ż dlatego, aby opowiedzie�Ś innym o tym, jak hitlerowcy z nimi postêpowali orazjakich strasznych i potwornych czynów siê dopuœcili,

- chê�Ś wyra�żenia oburzenia, przera�żenia i �żarliwego protestu przeciw krzywdzie cz�łowieka i grozie okupacji oraz ukazania pragnienia �życia milionów ludzi skazanych przez faszystów na œmier�Ś, a tak�że zdumienia, �że to "ludzie ludziom zgotowali ten los

- motto utworu brzmi: "Ludzie ludziom zgotowali ten los"

- utwór niejest dziennikiem ani reporta�żem, chocia�żjest zbli�żony do niego i ma jego cechy, lecz jest proz�ą artystyczn�ą, blisk�ą dokumentalnej, literacko przetworzon�ą relacj�ą przes�łucha�ą o cechach dokumentu i sprawozdania z rzeczywistych faktów,

- g�łówn�ą metod�ą stosowan�ą w utworzejest metoda skrótu; w kilku czy kilkunastu zdaniach pisarka przekazuje to, o czym mog�łaby pisa�Ś wiele stron; ukazuje ona obóz niejako od zewn�ątrz.

Relacje wiernych zezna�ą �łudzi, którzy prze�żyli i przecierpieli terror hitlerowski:

s�ą to sprawozdania z rzeczywistych faktów opowiedziane przez ofiary hitlerowskich obozów, czyli uczestników tych zdarze�ą lub ich œwiadków; Na�łkowska widzia�ła miejsca zbrodni, ludzie, którzy prze�żyli gehennê obozów koncentracyjnych, s�ą œwiadkami najbardziej wymyœlnych okrucie�ąstw, jakich dopuœcili siê hitlerowcy, fakty przytoczone w utworze mówi�ą o epoce, strasznych masowych zbrodniach hitlerowskich dokonywanych na ludziach, ogromie powszechnych prze�ży�Ś i cierpie�ą ludzi zniszczonych przez "czasy pogardy", wielkiej grozie tych lat, grozie rzeczywistoœci masowej zag�łady, daj�ąc œwiadectwo tym czasom. Medaliony nie mówi�ą "dlaczego", tylko "jak" by�ło; autorka pomija milczeniem dramatyczne pytanie "dlaczego tak by�ło", nie zajmuje siê analiz�ą przyczyn, które spowodowa�ły powstanie w XX wieku w œrodku Europy wielkich pieców krematoryjnych, w których p�łonê�ły cia�ła masowo mordowanych ludzi; nie szuka odpowiedzi na pytanie, co by�ło przyczyn�ą tego strasznego, najohydniejszego w dziejach ludzkoœci kataklizmu.

Sprawozdawcza rola autorki, brak komentarzy odautorskich:

w "Medalionach" brak jest w�łaœciwie komentarzy odautorskich, pisarka na ogó�ł powstrzymuje siê od nich, unika bezpoœrednich s�ądów, nie komentuje zdarze�ą, pozwala mówi�Ś samym ofiarom; utwór przemawia faktami, które mówi�ą same za siebie, s�ą a�ż nadto

wymowne, a relacje osób zeznaj�ących maj�ą wagê dokumentu, Na�łkowska nie wprowadza do utworu �żadnych wielkich, mocnych s�łów ani zwrotów potêpiaj�ących czy wykrzykników, ogranicza siê do wprowadzenia postaci, scharakteryzowania ich wygl�ądu, zachowania, a póŸniej oddaje im g�łos, pozwala im samym mówi�Ś; tak wiêc o zbrodniach hitlerowskich mówi ustami ofiar, autorka dokonuje selekcji faktów; spoœród wielkiej ich iloœci wybiera tylko pewne z nich, segreguje i ustala ich kolejnoœ�Ś, celowo mówi o drobiazgach, np. "Ktoœ [...J znalaz�ł dwie malutkie kosteczki ludzkie" - opis ca�łego stosu koœci by�łby makabryczny i nie budzi�łby wiêkszej grozy ni�ż te dwie kosteczki, narratorami opowiada�ą s�ą osoby, z którymi Na�łkowska rozmawia i czêsto drugim narratoremjest sama pisarka rozmawiaj�ąca z dan�ą osob�ą, mimo i�ż minion�ą rzeczywistoœ�Ś poznajemy poprzez opis, wspomnienia bohaterów opowiada�ą, sama autorka nie mówi o niej bezpoœrednio, wprost, to jej s�ąd, protest i przera�żenie s�ą w utworze zawsze obecne.

"Profesor Spanner" - zajêcia hitlerowskiej instytucji naukowej, produkcja myd�ła z t�łuszczu ludzkiego

o produkcji myd�ła z t�łuszczu ludzkiego w Instytucie Anatomicznym przy Uniwersytecie w Gda�ąsku opowiada w czasie przes�łuchania m�łody cz�łowiek, Polak, gda�ąszczanin, który by�ł zatrudniony przez profesora w charakterze preparatora trupów, trudno go uzna�Ś za zbrodniarza; pracuj�ąc w Instytucie Anatomicznym, zarabia�ł na chleb, robi�ł to, co mu kazano, traktowa�ł swoj�ą pracêjak ka�żd�ą inn�ą; opowiadaj�ąc o produkcji myd�ła z t�łuszczu ludzkiego, mówi tak, jakby mówi�ł o innym zwyk�łym zajêciu, jego wypowiedŸ zawiera przera�żaj�ąc�ą prawdê o epoce, �że ludzie myli siê myd�łem z ludzi; on pocz�ątkowo równie�ż brzydzi�ł siê tym myd�łem i mia�ł dreszcze przy myciu, ale to mu minê�ło, przyzwyczai�ł siê, bo by�ło dobre; jego matka równie�ż u�żywa�ła go do prania, bo siê dobrze mydli�ło,

faszyœci nauczyli go obojêtnoœci wobec tego, co siê wokó�ł niego dzia�ło, obojêmoœci wobec zbrodni, traktowania jej jako czegoœ zupe�łnie naturalnego; zniszczylijego psychikê, zabili w nim wra�żliwoœ�Ś moraln�ą oraz zdolnoœ�Ś do przera�żenia i wewnêtrznego protestu, w dalszej czêœci przes�łuchania ten m�łody cz�łowiek mówi straszne s�łowa, s�łowa budz�ące ogromne przera�żenie:

"W Niemczech mo�żna powiedzie�Ś, ludzie umiej�ą coœ zrobi�Ś - z niczego...", wed�ług niego myd�ło jest czymœ, a martwe cia�łu ludzkie - niczym; oto skala wartoœci wjego pojêciach narzuconych mu przez faszyzm, . on nie zdaje sobie sprawy z tego, co mówi, z moralnego wymiaru koszmaru, o którym opowiada; nie pojmuje, �że jest ofiar�ą, cz�łowiekiem wewnêtrznie zniszczonym; wydaje mu siê, �że szczêœliwie prze�ży�ł wojnê, szczêœliwie ocala�ł.

"Dno" - przyk�łady okrucie�ąstwa hitlerowskiego:

- monolog ofiary, która prze�ży�ła pobyt w wiêzieniu na Pawiaku, siedmiodniowy transport do obozu w Ravensbruck i ciê�żk�ą pracê w fabryce amunicji; ocala�łajedyna z rodziny, obraz cierpie�ą i œmierci wiêŸniarek trasportowanych do obozu w Ravensbruck w zaplombowanych wagonach towarowych, œwiadek-kobieta nie umie wyrazi�Ś wszystkiego, co prze�ży�ła; w jej zaj�ąknieniach i robionych przez ni�ą pauzach kryje siê niewyra�żalna prawda o tym, co j�ą spotka�ło i co prze�ży�ła.

"Kobieta cmentarna" - wci�ą�ż �żywy obraz cierpie�ą ludzkich w œwiadomoœci kobiety:

- stró�żka pracuj�ąca na cmentarzu (która porz�ądkuje groby, podlewa rosn�ące na nich kwiaty) by�ła œwiadkiem prze�ży�Ś ludnoœci �żydowskiej w getcie; po wojnie wci�ą�ż �żyje wydarzeniami z tego okresu i jest u kresu wytrzyma�łoœci nerwowej, czas dla niej zatrzyma�ł siê na okresie pacyfikacji getta; ma ona w œwiadomoœci wci�ą�ż �żywy obraz tragedii ludnoœci �żydowskiej; wci�ą�ż s�łyszy odg�łosy spadaj�ących z wysokich piêter na bruk ludzi nawet w nawo�ływaniu siê cmentarnych ptaków kobieta ta rozeznaje dalekie g�łosy upadaj�ących na bruk cia�ł ludzkich, wci�ą�ż przera�ża j�ą œwiadomoœ�Ś umierania ludzi na terenie getta, - mówi tak�że przera�żaj�ące zdania o �Żydach: "oni nas nienawidz�ą gorzej ni�ż Niemców", "niechby tylko Niemcy wojnê przegra�ły, to �Żydzi wezm�ą i nas wszystkich wymorduj�ą"; mo�że ten niew�łaœciwy sposób myœlenia o �Żydach pomaga�ł jej w wytrzymaniu tego, co dzia�ło siê z nimi za murami getta, opowiadanie zawiera równie�ż refleksje na temat sensu �życia i przemijania.

"Przy torze kolejowym" - dramat kobiety przy torze, której nie powiod�ła siê ucieczka z transportu: �Żydówka, która usi�łowa�ła zbiec z transportu wioz�ącego j�ą do obozu koncentracyjnego, zosta�ła postrzelona w kolano, le�ża�ła przy torze kolejowym i budzi�ła lêk wœród otoczenia; by�ła niezdolna do ucieczki, wiêc czeka�ła j�ą œmier�Ś, wiedzia�ła, �że musi umrze�Ś i chcia�ła ju�ż tylko skróci�Ś czas mêcz�ącego oczekiwania; nie chcia�ła myœle�Ś, chcia�ła siê odurzy�Ś, dlatego poprosi�ła o kupienie jej wódki i papierosów, pisarka nie mówi o jej prze�życiach i uczuciach, mo�żemy siê ich tylko domyœla�Ś na podstawie zachowania siê rannej, która mimo wielkiego bólu nogi i beznadziejnej sytuacji, w jakiej siê znalaz�ła, ze stoickim spokojem znosi�ła swój los, nie rozpacza�ła, nie mówi�ła o œmierci, nie mówi�ła w�łaœciwie nic, przechodnie zatrzymywali siê przy rannej z lêkiem,w pewnej odleg�łoœci od niej, ogl�ądali siê dooko�ła, naradzali siê miêdzy sob�ą szeptem i sparali�żowani strachem, nie udzieliwszy jej �żadnej pomocy, odchodzili; jedynie jakaœ stara wieœniaczka przynios�ła jej kubek mleka i chleb, zachowanie przechodniów kszta�łtowa�ł system, o czym wiedzieli dobrze zarówno oni, jak i ofiara; ci bezimienni przechodnie prze�żywali konflikt pomiêdzy chêci�ą niesienia pomocy ofiarom faszyzmu a strachem, œwiadomoœci�ą, �że za udzielenie �Żydówce pomocy grozi œmier�Ś, ranna kobieta zginê�ła z rêki nie Niemców ani �żandarmów, lecz m�łodego cz�łowieka, który wczeœniej spe�łni�ł jej �życzenie i kupi�ł jej papierosy oraz wódkê; zabi�ł j�ą chyba z litoœci, by zako�ączy�Ś jej cierpienia.

"Dwojra Zielona" - dramat losów �Żydówki, jej typowy portret: autorka nie opisuje psychiki �Żydówki, lecz przytacza wiernie jej wypowiedŸ, opowiadanie o ca�łymjej �życiu, ukrywaniu siê, pracy w fabryce amunicji, trosce o wy�żywienie, �Żydówka ta bardzo pragnê�ła ocali�Ś swoje �życie, ukazany w opowiadaniu portret Dwojry jest portretem typowym w latach okupacji; portretjej zawiera w sobie uogólnienie losów milionów kobiet, które w okresie okupacji przesz�ły podobne doœwiadczenia.

"Wiza" - katusze wiêzionych kobiet: obraz znêcania siê nad kobietami, które musia�ły sta�Ś ca�łymi dniami, nawet w czasie zimna, bez jedzenia i picia na �ł�ące pod lasem w czasie sprz�ątania bloków; by�ły wœród nich kobiety z wielu krajów Europy oraz ciê�żko chore i umieraj�ące, sta�ły skupione ciasno, �żeby siê ogrza�Ś; ka�żda z nich chcia�ła by�Ś w œrodku gromady, by jej by�ło cieplej.

"Cz�łowiek jest mocny" - obrazy eksterminacji �Żydów - dzieje losów �Żyda, Micha�ła P: masowe gazowanie ludnoœci pochodzenia �żydowskiego i grzebanie jej w lasach �Żuchowskich, a po wybudowaniu krematoriów - palenie w piecach, Cz�łowiek jest mocny, mo�że jeszcze dobrze popracowa�Ś" - oto zdanie wypowiedziane przez gestapowca do Micha�ła P, który za�łama�ł siê i chcia�ł umrze�Ś, kiedy zobaczy�ł wyrzucone z samochodu trupy jego dzieci i �żony; s�łowa "cz�łowiek jest mocny" znaczy�ły, �że jest on jeszcze zdolny do pracy przy trupach, czyli do noszenia trupów, dlatego esesman pozostawia go przy �życiu.

"Doroœli i dzieci w Oœwiêcimiu" - podsumowanie wiedzy o procesie ludobójstwa i jego korzyœciach dla Niemców: Na�łkowska przypomina zbrodnie hitlerowskie i omawia korzyœci p�łyn�ące z nich dla Niemców, ko�ącowy fragment opowiadania poœwiêconyjest dzieciom w Oœwiêcimiu, które równie�ż posy�łano do gazu, bawienie siê dzieci w palenie �Żydówjest dowodem spustoszenia w psychice dzieciêcej, poczynionego przez okrutne prawa �życia obozowego.

Zbrodnie dokonywane na psychice cz�łowieka i rezultaty tego dzia�łania:

Na�łkowska ukazuje w Medalionach fizyczne niszczenie ofiar:

- rozstrzeliwanie, duszenie gazem, palenie w krematoriach oraz zbrodnie dokonywane na psychice cz�łowieka; jest to jedna z najwiêkszych wartoœci utworu, zniszczenie przez faszyzm psychiki cz�łowieka, zabicie jego wra�żliwoœci moralnej jestjedn�ą z najbardziej przejmuj�ących prawd o okupacji; wydawa�ło siê niekiedy, �że cz�łowiek szczêœliwie ocala�ł, a tymczasem jest on zniszczony wewnêtrznie, zniszczenie psychiki cz�łowieka Na�łkowska ukaza�ła najdobitniej w opowiadaniu "Profesor Spanner", na przyk�ładzie m�łodego gda�ąszczanina, który w czasie wojny bra�ł udzia�ł w produkcji myd�ła z t�łuszczu ludzkiego i który, wed�ług w�łasnego rozeznania, by�ł w porz�ądku; w czasie przes�łuchiwania twierdzi, i�ż nie wiedzia�ł, �że pracuj�ąc przy produkcji myd�ła z t�łuszczu ludzkiego bierze udzia�ł w zbrodni, cz�łowiek ten musia�ł przejœ�Ś d�ług�ą przemianê psychiczn�ą, zanim sta�ł siê obojêtnym na to, co siê wokó�ł niego dzia�ło; zabito w nim wra�żliwoœ�Ś moraln�ą, zdolnoœ�Ś do przera�żenia i wewnêtrznego protestu, inne opowiadania, jak np. "Dno" czy "Dwojra Zielona" ukazuj�ą ludzi, których cechuje rezygnacja i zniechêcenie; ulegli oni pora�żeniu duchowemu, uratowali �życie, ale nie mog�ąju�ż powróci�Ś do swych przywi�ąza�ą i uczu�Ś; Na�łkowska mocno akcentuje wyniki dzia�łania faszystowskiego terroru na psychikê ludzk�ą i piêtno, jakie okupacja wycisnê�ła na milionach ludzi.

"Medaliony" jako wyraz zdumienia, �że "to ludzie ludziom zgotowali ten los": proces ludobójstwa by�ł przemyœlany, sprawny i zadziwiaj�ąco dobrze zorganizowany; by�ł on dzie�łem ludzi, to ludzie byli jego wykonawcami, Na�łkowska daje wyraz zdumieniu, �że to "ludzie ludziom zgotowali ten los", co w wielkim symbolicznym skrócie oddaje wymowê utworu oraz postawê pisarki wobec zanotowanych tu faktów okrucie�ąstwa i zbrodni, poprzez manifestowanie w ca�łym utworze zdziwienia, wyra�żonego w formule: "ludzie ludziom zgotowali ten los", autorka oskar�ża ca�ły system faszystowski.

Wiedza o epoce faszyzmu, dokumentalny charakter utworu: utwór pog�łêbia wiedzê o epoce faszyzmu, ukazuje obraz zbrodni hitlerowskich, - ludzkiego cierpienia, psychicznej atmosfery lat okupacji, zawiera oskar�żenie i protest cz�łowieka przeciwko grozie okupacji, - wstrz�ąsaj�ące oskar�żenie faszyzmu, posiada charakter dokumentu, poniewa�ż wiêkszoœ�Ś opowiada�ą oparta jest na faktach autentycznych.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
motto medalionow ludzie ludzio Nieznany (3)
UMOWA SPOLKI Nieznany
00110 9942b2b7d9e35565ed35e862c Nieznany
CISAX01GBD id 2064757 Nieznany
SGH 2200 id 2230801 Nieznany
insurekcja kosciuszkowska (2) Nieznany

więcej podobnych podstron