Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Wydział Inżynierii Kształtowania Środowiska i Geodezji
Kierunek Architektura
Krajobrazu
Kamila Mikołajczyk
Nr indeksu 72585
Referat pracy magisterskiej pt.:
Rewitalizacja
zespołu pałacowo parkowego
w Dobrej
Opiekun pracy
dr inż. Zbigniew Kuriata
Wrocław, pazdziernik 2009
Wstęp
Proces rewitalizacji i rewaloryzacji odgrywa bardzo ważną rolę w kreowaniu
przestrzeni krajobrazowej, kulturowej i przyrodniczej. Dziś, w dobie szybkiego rozwoju
gospodarczego, nadmiernej urbanizacji oraz pochłaniania przestrzeni przez człowieka, jest
on możliwością zachowania i ochrony założeń pałacowo-parkowych o niezwykłych walorach
kulturowo przyrodniczych, jak również przywrócenia im dawnej świetności. Miejsca te są
swoistym zapisem tożsamości regionu i kraju, a dzięki licznym badaniom i analizom możliwe
jest poznanie i zgłębienie wiedzy na temat specyfiki, stylu oraz układu obiektu. Nadanie
miejscu nowej funkcji odpowiedniej do współczesności otworzy dla niego nowe perspektywy
funkcjonowania i rozwoju.
Zespół pałacowo parkowy w Dobrej będący przedmiotem opracowania, to miejsce
wyróżniające się kompozycją przestrzenną układu i osobliwą formą architektoniczną
obiektów, jak również charakterem stworzonym przez swoistą naturalność zieleni tam
występującej. Miejsce to jest niepowtarzalną atrakcję w skali kraju, a cechuje je bogactwo
walorów historyczno kulturowo - przyrodniczych. Specyfika i duch obiektu objętego
opracowaniem, chęć zgłębienia wiedzy na jego temat, jak i zaangażowanie się w zachowanie
jego tożsamości przy nadaniu mu funkcji współczesnej, stały się podstawą dla podjęcia
niniejszego tematu pracy dyplomowej.
Cel i zakres pracy
Niegdyś szczycący się stylistyczną kompozycją przestrzenną zespół pałacowo -
parkowy w Dobrej na przestrzeni kilkudziesięciu lat uległ zapomnieniu i zniszczeniu. Celem
pracy jest przywrócenie dawnej świetności obiektu, poprzez nadanie mu nowej funkcji oraz
opracowanie koncepcji rewaloryzacji i zagospodarowania terenu. Niezbędne będzie w tym
przypadku uwzględnienie wniosków wynikających z przeprowadzonych analiz oraz
wytycznych projektowych i konserwatorskich uzyskanych w Wojewódzkim Urzędzie
Ochrony Zabytków.
Celem pracy jest również odpowiedz na pytanie: czy istnieje możliwość odtworzenia
historycznej kompozycji założenia?, która niewątpliwie wymaga uwzględnienia oczekiwań
współczesnego użytkownika. Nadana miejscu nowa funkcja zapewne wymusi zmiany w
historycznym układzie obiektu. Współczesność, bowiem, może determinować wiele
rozwiązań przestrzennych mogących kłócić się z dawną kompozycją. Ważne jest jednak to,
aby pamiętać o obu elementach i starać się znalezć pomiędzy nimi równowagę.
W obrębie opracowywanego obszaru zostały zachowane elementy kompozycyjne
założenia oraz grupy starodrzewia, które pod wpływem czasu niszczały i zarastały, zatracając
swoją pierwotną formę. Poprzez analizę materiałów historycznych i badań terenowych
zostanie wydobyty charakter i układ przestrzenny miejsca, co pozwoli wygenerować funkcję
łączącą niezwykłe walory historyczno kompozycyjno - przyrodnicze obiektu z potrzebami
współczesnymi.
Metodyka pracy
Niniejsze opracowania zostało zrealizowane w postaci czterech zasadniczych części:
inwentaryzacji obszaru objętego opracowaniem oraz jego otoczenia,
analizy zebranych materiałów i danych inwentaryzacyjnych,
wnioski, wytyczne projektowe i konserwatorskie,
opracowanie koncepcji rewaloryzacji i zagospodarowania terenu z nadaniem mu
nowej funkcji, wnioski końcowe.
Na podstawie zgromadzonych danych zebranych podczas prac terenowych
(inwentaryzacja urbanistyczna, dendrologiczna oraz pozostałych uwarunkowań), materiałów
archiwalnych i bibliograficznych zostały wykonane analizy wybranego obszaru, obejmujące
zagospodarowanie architektoniczno kompozycyjno funkcjonalne.
Początkowo analizom ogólnym objęty został zespół pałacowo - parkowy w Dobrej
wraz z otaczającym go terenem, w kontekście usytuowania przestrzennego: jego lokalizacji i
fizjografii, z uwzględnieniem Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania
Przestrzennego gminy Strzeleczki, użytkowania terenu oraz charakteru miejscowości.
Kolejno scharakteryzowany został stan istniejący, styl i układ historyczno przestrzenny
samego założenia.
W oparciu o wyniki prac analitycznych zostały sprecyzowane wnioski oraz wytyczne
projektowe, które w połączeniu z wytycznymi konserwatorskimi, uzyskanymi w
Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków, pozwoliły na nadanie nowych funkcji założeniu,
a w efekcie opracowanie koncepcji rewaloryzacji i zagospodarowania wyznaczonego obszaru.
CZŚĆ ANALITYCZNA
Przeprowadzone analizy zasobów architektoniczno kompozycyjno
funkcjonalnych, stały się podstawą wytycznych projektowych dla opracowania koncepcji
rewitalizacji zespołu pałacowo parkowego w Dobrej.
Wytyczne konserwatorskie i projektowe
Podczas wykonywania oraz projektowania rewitalizacji i koncepcji zagospodarowania
terenu objętego opracowaniem należy zwrócić szczególną uwagę na dwa ważne aspekty.
Pierwszym z nich są wytyczne konserwatorskie, które wynikają z wpisania parku oraz
zespołu pałacowo folwarcznego do rejestru zabytków nieruchomych. Determinuje to,
bowiem formę i rodzaj koncepcji zagospodarowania terenu, jak i jego poszczególnych
elementów. Według wytycznych konserwatorskich wydanych przez Wojewódzki Urząd
Ochrony Zabytków w Opolu przy wykonaniu zagospodarowania i przeprowadzenia prac
konserwatorskich należy generalnie dążyć do przywrócenia układu przestrzennego i
kompozycyjnego w zabytku, a w szczególności odtworzyć:
pierwotny układ kompozycyjny szaty roślinnej (drzew / krzewów, itd.),
dawny układ wodny (stawy, rowy, uregulować rzekę Białą, potok, itp.) wraz z
urządzeniami hydroinżynieryjnymi (zastawki, przepusty, itp.),
pierwotny przebieg dróg i ścieżek parkowych,
polany widokowe i wnętrza parkowe, dukty, itd.),
osie widokowe, kompozycyjne,
małą architekturę (tarasy, murki, schody, mostki, ławki, oświetlenie, ogrodzenie wraz
z bramami wjazdowymi).
Nowe funkcje wprowadzone do przedmiotowego parku, w celu dostosowania zabytku
do potrzeb współczesnych nie powinny naruszać zachowanych, a także nieistniejących
elementów kompozycyjnych obiektu. 1
Kolejnymi warunkami determinującymi formę rewitalizacji i zagospodarowania terenu
są wytyczne projektowe, które wynikają z wymagań współczesnych użytkowników, jak
również z uwarunkowań lokalizacyjnych, fizjograficznych, przyrodniczych oraz
klimatycznych. Dodatkowo w warunkach tych winny znalezć się aktualne plany właściciela
obiektu, takie jak kierunek i forma zagospodarowania danego terenu, czy też rodzaj adaptacji
pałacu i zabudowań folwarcznych.
Obiekt objęty rewitalizacją wyróżnia jego dogodna lokalizacja w stosunku do
komunikacji krajowej i bliskość dużych ośrodków miejskich. Jednocześnie atutem są szlaki
turystyczne prowadzące przez ten teren, jak również umiejscowiony tam Wiejski Ośrodek
Turystyczno Wypoczynkowy.
Istotnym czynnikiem jest ukształtowanie terenu, które powoduje spływ wód
opadowych na obszar objęty opracowaniem, ze względu na jego położenie wzdłuż doliny
rzeki Białej. Również rodzaj podłoża wynika z lokalizacji parku nad rzeką; gleby na jego
1
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Opolu, Wytyczne konserwatorskie do zagospodarowania i
przeprowadzenia prac konserwatorskich w zabytkowych parku w Dobrej, Gm. Strzeleczki
terenie to słabo przepuszczalne gliny i pyły w południowo - wschodniej jego części, oraz
pisaki i skały lite silnie przepuszczalne w północno zachodniej.
Ponadto obszar parku w Dobrej jest częścią korytarzy ekologicznych o znaczeniu
międzynarodowym, dzięki którym zachowana jest równowaga bioróżnorodności w tym
regionie. Jest to bardzo ważne, zwłaszcza tutaj, ze względu na dominujący charakter
użytkowania rolniczego okolicznych gruntów.
Układ przestrzenny założenia będzie determinowany głównie przez styl kompozycji
parku krajobrazowego. Dzięki materiałom ikonograficznym i kartograficznym możliwe jest
odtworzenie jego historycznego charakteru i formy. Dodatkowo bardzo ważną i istotną
kwestią jest projekt proponowanych rozwiązań wodnych, który winien być uwzględniony w
kompozycji.
Właściciel Franciszek Jopek w planach ma przeznaczanie obiektu na ośrodek
konferencyjno hotelowy. Budynki zabytkowego układu pałacowo folwarcznego będą
adoptowane na hotele restauracje oraz stajnie dla koni i ujeżdżalnię. Obszar parku natomiast
ma być przeznaczony dla przyjezdnych gości jako teren rekreacyjny.
Wszystkie te wyżej wymienione aspekty powinny być uwzględnione przy
projektowaniu koncepcji, jednocześnie ważne jest uzyskanie pomiędzy nimi równowagi.
Pomiędzy wykluczającą historyczny charakter współczesnością, łącznie z wymaganiami
użytkowników, a naciskiem kierowanym ze strony ochrony prawnej, jakim jest wpis obiektu
do rejestru zabytków.
CZSĆ PROJEKTOWA
Rewitalizacja założenia
Kierunek rewitalizacji
Zespół pałacowo parkowy w Dobrej jest obiektem odznaczającym się dużymi
wartościami historyczno kulturowo - społecznymi, jednak przez lata popadał w ruinę, a
wiele jego elementów uległo zniszczeniu. Przeprowadzenie rewitalizacji całego założenia,
poprzez nadanie mu nowej funkcji, z pewnością sprawi to, że stanie się miejscem ważnym i
ciekawym, które odzyska dawną świetność.
Obecnie odbudowywany zespół pałacowo folwarczny docelowo ma stać się centrum
hotelowo konferencyjnym w skład, którego będą wchodzić dwa hotele, restauracja oraz
niewielka stadnina koni. Zatem niewątpliwie otaczający go park krajobrazowy będzie jego
częścią rekreacyjno - reprezentacyjną, dzięki której obiekt będzie wyróżniał się również pod
względem atrakcyjności przyrodniczej. Ważne jest jednak, aby przy nadaniu nowej funkcji
dla zespołu pałacowo folwarcznego uwzględnić ogród. Poddanie go odnowie pozwoli na to,
aby oprócz tła dla obiektów architektonicznych mógł stać się atrakcją samą w sobie,
przyciągając potencjalnych turystów.
Forma oraz kierunek rewitalizacji proponowany dla terenu objętego opracowaniem, to
funkcja obiektu o charakterze wystawienniczym w skład, którego będzie wchodziło: centrum
hotelowo konferencyjne wraz z ogrodem spełniającym funkcję rekreacyjno
wystawienniczą.
Zabytkowy park krajobrazowy stanie się miejscem, gdzie będą eksponowane
wszelkiego rodzaju przejawy sztuki w sposób nie naruszający struktury kompozycyjno -
przestrzennej zabytkowego ogrodu. Cel ten zostanie osiągnięty dzięki wyodrębnieniu dwóch
podstawowych form eksponowania prac artystów.
Pierwszą z nich są zaprojektowane miejsca nazwane nowoczesnymi ogrodami
tymczasowymi , które będą komponowane w taki sposób, aby ich układ, forma i ekspozycja
wewnątrz mogły być zmieniane. Pięć miejsc zlokalizowanych będzie wśród starodrzewia w
taki sposób, aby nie zakłócały zabytkowej kompozycji ogrodu, a kształt ich wyznaczać będą
ażurowe ścinany porośnięte roślinami pnącymi oraz zamaskowane krzewami. Jak już
zostało wspomniane będą to ogrody tymczasowe zatem ich kompozycja będzie zmienna.
Wewnątrz będą mogły znalezć się zaprojektowane przez artystów, ogrodników, architektów
krajobrazu współczesne wizje ogrodów tematycznych. Jedno z wnętrz będzie swoistego
rodzaju galerią, której elementy kompozycyjne umożliwiałby również prezentację fotografii
oraz obrazów na powietrzu. Przykładem mógłby być temat: Kolor w przestrzeni , W
poszczególnych wnętrzach dominowałyby odrębne kompozycje kolorystyczne. Ogród
czerwony, niebieski, fioletowo zielony, żółty i tęczowy to przykładowe nazwy małych
nowoczesnych przestrzeni, które kontrastowałyby z zabytkowym założeniem parku, jednak
nie dominowały nad nim.
Ponadto cały teren parku byłby miejscem, w którym możliwe jest eksponowanie w
wolnych przestrzeniach rzezb oraz przejawów sztuki land art , w takiej formie, aby nie
ingerowały one stale w przestrzeń ogrodu, a wręcz były jego ozdobą i uzupełnieniem jego
kompozycji.
W celu zwiększenia atrakcyjności parku w nocy na terenie trawników została
zaproponowana iluminacja świetlna, która stanie się dopełnieniem kompozycji nocnej parku.
Dzięki takiej formie rewitalizacji parku obszar ten zapewne stanie się miejscem
harmonijnego połączenia historyzmu ze współczesnością. Użytkownicy będą mieli okazję
poznać niezwykłą historię obiektu i jego kompozycję układu przestrzennego, jednocześnie
doświadczając obcowania ze sztuką współczesną.
Koncepcja rewaloryzacji zespołu pałacowo parkowego w Dobrej
Założenia do koncepcji rewaloryzacji i zagospodarowania terenu
Podczas realizacji koncepcji rewaloryzacji zespołu pałacowo-parkowego w Dobrej
najważniejszym założeniem projektowym ,wynikającym z jego charakteru, jest
uwzględnienie stylu kompozycji przestrzennej obiektu. To właśnie on determinuje układał
komunikacyjny, wodny oraz elementy przestrzenne.
W celu wyeksponowania najważniejszych walorów parku w stylu Transistion Style,
należy odtworzyć strefowanie założenia; podział na strefę pleasureground, park oraz
krajobraz. Strefa przydomowa powinna zostać zaprojektowana w sposób uwzględniający
przede wszystkim funkcję zaspokajającą potrzeby jej użytkowników. A jej układ
geometryzacji i reprezentacyjności powinien znalezć odzwierciedlenie we współczesności
zachowując formę oraz kształt dawniej tworzonych rabat.
W strefie parku należy niewątpliwie odtworzyć wszelkiego rodzaju otwarcia i osie
widokowe, jak i wnętrza ogrodowo krajobrazowe, które jako elementy kompozycyjne
stanowiącą kwintesencję krajobrazowych parków w stylu Transistion.
W samej koncepcji zagospodarowania ważne jest również uwzględnienie rozwiązań
funkcjonalno przestrzennych na całym obszarze, ze względu na formę rewitalizacji obiektu.
Z racji adaptacji budynków założenia pałacowo folwarcznego na centrum hotelowo
konferencyjne oraz formy rewitalizacji parku bardzo ważne jest rozwiązanie komunikacji
gospodarczo zaopatrzeniowej oraz dla osób korzystających z obiektu. Podstawą jest
również zaprojektowanie odpowiedniego zaplecza gospodarczego oraz miejsc parkingowych
dla przyjezdnych.
Założenia projektowe stanowią podstawę dla opracowania koncepcji rewitalizacji założenia
pałacowo parkowego w Dobrej.
Opis koncepcji zagospodarowania terenu
Podstawą koncepcji zagospodarowania terenu stał się zabytkowy układ kompozycyjny,
który został odtworzony na podstawie przeprowadzonych analiz historycznych materiałów
kartograficznych oraz inwentaryzacji dendrologicznej.
Budynki zespołu pałacowo folwarcznego zostały adoptowane zgodnie z
zamierzeniami właściciela. Jak już wcześniej zostało wspomniane pałac przeznacza się na
hotel, podobnie jest z oficyną przypałacową. Dawny spichlerz natomiast zyskał miano galerii
wystawienniczej z restauracją, a budynki gospodarcze stały się zapleczem gospodarczym dla
całego kompleksu.
Koncepcja zagospodarowania terenu zakłada lokalizację głównego wjazdu na teren
objęty opracowaniem od strony północno zachodniej. Dodatkowo przewidziane są trzy
wejścia boczne. W strefie przypałacowej komunikacja została podzielona na trzy rodzaje:
komunikację dla użytkowników, komunikację dla obsługi gospodarczo zaopatrzeniowej
budynków oraz ścieżkę dla koni do ujeżdżalni.
Wzdłuż głównej drogi dojazdowej została zaproponowana roślinność drzewiasta
prowadząca wzrok na zabytkową bramę wyjazdową, za którą zlokalizowane jest podwórze
przypałacowe. Jego kompozycję tworzy duża rabata, która kształtem przypomina
charakterystyczne w tym okresie stylowym rabaty w formie kwiatów. Jej centralnym punktem
jest zachowana barokowa fontanna, od której rozchodzą się ścieżki dające rysunek płatków
kwiatów. Wypełnienie ich stanowią różnej wielkości i wysokości (od 30 do 50 cm)
poprzycinane w sześciany żywopłoty z bukszpanu zwyczajnego (Buxus sempervirens),
dopełnieniem są natomiast byliny. W tym przypadku zaproponowano lawendę wąskolistną
Dwarf Blue (Lavendula angustifolia Dwarf Blue ) i szałwię omszoną Adrian (Salvia
nemorosa Adrian ), jednak można je zastąpić po upływie czasu innymi gatunkami bylin czy
traw ozdobnych. Ponadto zaprojektowano dwie sadzawki wodne w środku, których
umieszczone są donice z bukszpanami przycinanymi w sześciany o zróżnicowanej wysokości.
Wzdłuż sadzawek znajdują się miejsce przeznaczone do odpoczynku dla użytkowników z
umieszczonymi tam ławkami.
W skład strefy pleasuregraund wchodzi również taras przypałacowy, którego
powierzchnia była niegdyś miejscem wypoczynku mieszkańców. Dziś jego bryłę
zrekonstruowano z zachowaniem funkcji , odtwarzając jednocześnie jego symetryczny układ
kompozycyjny. Tworzy go rabata nawiązująca formą do rabaty przed frontową elewacją
pałacu. Stanowi ona jak gdyby jej kontynuację. Po obu stronach umieszczone zostały
fontanny, a wkomponowane ścieżki prowadzą wzrok w kierunku tarasu. Dodatkowo
wprowadzone zostały zmiękczające geometryczną bryłę pałacu i tarasu rośliny w donicach.
Nadany strefie parkowej układ kompozycyjny podkreśla przede wszystkim główna
dominanta, jaką jest pałac, na którym skupiają są liczne otwarcia widokowe. Z budynku i
przylegającego do niego tarasu rozciąga się widoki na swobodnie ukształtowane rozlewisko
rzeki Białej. Przez całe założenie przebiega polana, która urozmaicana jest licznymi
skupiskami starodrzewia, które tworzą ramy widokowe oraz zamykają poszczególne plany.
W obrębie tych otwarć zlokalizowane są także punktowe dominanty, na których użytkownik
zatrzymuje wzrok. Są to między innymi obiekty architektoniczne: mosty, mauzoleum czy
budynki bramne oraz okazy starych drzew. Dodatkowo cała kompozycja układu roślinności w
strefie parkowej wzbogacona została o nasadzenia krzewów, bylin i traw ozdobnych oraz
roślin wodnych, które sprawiają odbiór tej przestrzeni w sposób przypominający malowniczy
układ krajobrazowy.
Ponadto jak już zostało wspomniane poddany procesowi rewitalizacji park zawiera
zlokalizowane wśród starodrzewia tymczasowe ogrody nowoczesne , których kształt i
sposób zamaskowania jest stały, jednak wnętrza mogą byś projektowane w zależności od
potrzeb czy tematyki. Są one swoistego rodzaju tajemnicą, którą poznaje się dopiero po
dotarciu do nich, co zapewnia dodatkową atrakcję dla odbiorców.
Układ komunikacyjny oraz wodny w strefie parkowej został całkowicie odtworzony
na podstawie historycznych materiałów kartograficznych z 1984 roku. Na wykonanie ścieżek
na terenie obiektu proponuje się wykorzystanie żwiru jako ich wykończenia, ze względu na
zachowanie naturalności miejsca.
W obrębie obszaru opracowania w strefie Wiejskiego Ośrodka Turystyczno
Wypoczynkowego wśród starodrzewia zostało zaprojektowane miejsce przeznaczone na plac
zabaw dla dzieci, komponując go ze starodrzewiem w taki sposób, aby nie burzył
kompozycji układu, a jednocześnie aby zapewniał miejsce zabaw i szaleństw dla dzieci.
Wzdłuż stawu zlokalizowana została ścieżka, do której przylegają schody umożliwiające
bezpośrednio dojście do wody. Dodatkowo na stawie wprowadzono nowy układ pomostów.
Podsumowanie i wnioski końcowe
W niniejszej pracy magisterskiej został poruszony temat rewitalizacji zespołu pałacowo
parkowego w Dobrej. Założeniem jej było nadanie obszarowi nowej funkcji adekwatnej do
współczesnych realiów, jednocześnie zachowując historyczny charakter miejsca. Ponadto
celem pracy była również odpowiedz na pytanie: czy istnieje możliwość odtworzenia
historycznej kompozycji założenia?, uwzględniając przy tym wymagania współczesnego
odbiorcy.
Dzięki przeprowadzeniu licznych analiz architektoniczno funkcjonalno -
kompozycyjnych zostały wygenerowane wnioski, które stały się podstawą dla
zaprojektowania koncepcji rewaloryzacji i zagospodarowania terenu.
Efektem stała się koncepcja, w której udało się odtworzyć historyczny układ
założenia, eksponując jego walory kompozycyjno przestrzenne. Dodatkowo zastosowane na
tym obszarze rozwiązania współczesne stanowią harmonijny przykład powiązania historyzmu
z terazniejszością. Są one swoistego rodzaju proporcjonalnym kontrastem dającym
możliwość zaspokojenia u odbiorcy jego potrzeb zapoznania się z tendencjami panującymi w
danym okresie historycznym.
Powyższe opracowanie stało się podstawą do sprecyzowania następujących
wniosków:
Zespół pałacowo parkowy w Dobrej jest niezwykłym wyróżnikiem krajobrazowym
w województwie opolskim, odznaczającym się wartościami historyczno - kulturowo -
społecznymi.
W trakcie prac projektowych udało się opracować koncepcję rewaloryzacji i założenia
pałacowo-parkowego zachowując jego historyczny układ, jednocześnie nadając mu
współczesną funkcję.
W obrębie opracowywanego obszaru zostały odtworzone pierwotne strefy założenia:
dom, park, krajobraz.
W celu odtworzenia układu kompozycyjno przestrzennego założenia zostały
wykonane, w istniejącej zieleni, prześwietlenia i otwarcia widokowe. Powstały one na
podstawie materiałów historycznych oraz inwentaryzacji dendrologicznej.
Dla całkowitego odtworzenia układu przestrzennego parku w stylu Transistion,
zostały zaproponowane nasadzenia krzewów oraz bylin i traw, dzięki którym został
osiągnięty malowniczy krajobraz z poszczególnymi planami i otwarciami
widokowymi.
W skład opracowania wchodziły dwa obszary podzielone pod względem własności
gruntów. Część prywatna, której właścicielem jest Franciszek Jopek oraz część
publiczna będąca własnością gminy (Wiejski Ośrodek turystyczno wypoczynkowy).
Niegdyś funkcjonowały one jako całość kompozycji przestrzennej zabytkowego
założenia pałacowo parkowego. W związku z tym w przyszłości zalecane jest
scalenie tych terenów i ujednolicenie formy zagospodarowania obszaru. Tak też
została zaprojektowana koncepcja w niniejszym opracowaniu.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Rewitalizacja przestrzeni publicznej drogą do integracji lokalnejkrzyz na dziedzincu palacu prezydenckiego27 Zasady kryteria i wskaźniki dobrej gospodarki leśnej10 Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczejbibliografia rewitalizacjiANALIZA STATYCZNO WYTRZYMAŁOŚCIOWA KONSTRUKCJI REWITALIZOWANEGO BUDYNKU BIUROWEGOpojęcie rewitalizacjiEuropejski Kodeks Dobrej AdministracjiStanowisko RO HUBY w sprawie rewitalizacja osiedli z wielkiej płyty huby wroclaw plwięcej podobnych podstron