Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Niezależnie od odpowiedzialności cywilnej i karnej podmiot korzystający
ze środowiska w sposób wpływający szkodliwie na środowisko ponosić
będzie nadal odpowiedzialność administracyjną, rozumianą jako
odpowiedzialność egzekwowana przez organy administracji poprzez
odpowiednie decyzje administracyjne.
Pod pojęciem odpowiedzialności administracyjnej należy rozumieć
ustalone przez organ administracji nakazy (zakazy) określonego
zachowania, zwłaszcza w postaci nakazu wstrzymania działalności,
nakazu wykonania stosownych urządzeń ochronnych, czy cofnięcia
decyzji zezwalającej na korzystanie ze środowiska.
Dział III tytułu VI poś został poświęcony odpowiedzialności
administracyjnej.
Koncepcja odpowiedzialności administracyjnej w nowej redakcji Poś
pomija instytucję kar pieniężnych za naruszenie wymagań ochrony
środowiska, które zostały umieszczone w tytule V ustawy poświęconym
środkom finansowo-prawnym.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Podstawowymi instrumentami odpowiedzialności
administracyjnej są:
decyzja zobowiązująca dany podmiot do ograniczenia
oddziaływania na środowisko i przywrócenia go do stanu
poprzedniego (określana mianem zadośćuczynienia
administracyjnego),
decyzja o wstrzymaniu działalności prowadzonej przez
podmiot korzystający ze środowiska albo osobę fizyczną lub o
wstrzymaniu ruchu instalacji.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Zadośćuczynienie administracyjne
Zadośćuczynienie administracyjne
1.Jeżeli podmiot korzystający ze środowiska negatywnie
oddziałuje na środowisko, organ ochrony środowiska może, w
drodze decyzji, nałożyć obowiązek:
1) ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia,
2) przywrócenia środowiska do stanu właściwego.
3. W razie braku możliwości nałożenia obowiązku podjęcia
działań, o których mowa w ust. 1, organ ochrony środowiska może
zobowiązać podmiot korzystający ze środowiska do uiszczenia na
rzecz właściwego gminnego funduszu ochrony środowiska i
gospodarki wodnej, kwoty pieniężnej odpowiadającej wysokości
szkód wynikłych z naruszenia stanu środowiska. (art.. 362 poś)
4. Jeżeli szkody dotyczą obszaru kilku gmin, organ, zobowiąże do wpłaty kwot na rzecz
właściwych gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej
proporcjonalnie do wielkości szkód.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Zadośćuczynienie administracyjne
Hipoteza art. 362 zakłada, że podmiot korzystający ze
środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko.
Nie ma znaczenia, czy będzie to oddziaływanie zawinione albo
bezprawne. Chodzi zatem o czysto obiektywny stan
negatywnego oddziaływania na środowisko.
Stwierdzenie takiego oddziaływania uprawnia organ do
wydania decyzji administracyjnej, której treścią jest nałożenie
na dany podmiot określonych powyżej obowiązków, przy czym
oba obowiązki mogą być kumulowane a nałożenie jednego z
nich nie wyklucza możliwości nałożenia drugiego.
Inaczej Prof. Lipiński stoi na stanowisku, że tylko działania bezprawne
mogą być podstawą do zastosowania tego rodzaju decyzji naprawczej,
podnosząc argument, że w przeciwnym wypadku każdy przejaw
korzystania z nieodnawialnych zasobów środowiska wypełniałby
znamiona negatywnego oddziaływania na środowisko.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Zadośćuczynienie administracyjne
Decyzja w przedmiocie nałożenia wspomnianych obowiązków
ma charakter uznaniowy (organ może to zrobić ale nie musi).
Do podjęcia takiej decyzji zasadniczo właściwy jest starosta,
wyjątkowo wojewoda.
Orzekając o obowiązkach ograniczenia czy przywrócenia
środowiska do stanu właściwego należy określić termin
wykonania tych obowiązków.
W sytuacji, gdy z przyczyn technicznych lub ekonomicznych
nie można nałożyć obowiązku podjęcia wspomnianych działań,
organ ochrony środowiska może zobowiązać podmiot
korzystający ze środowiska do uiszczenia na rzecz właściwego
gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
kwoty pieniężnej odpowiadającej wysokości szkód wynikłych z
naruszenia stanu środowiska.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Zadośćuczynienie administracyjne
Określenie szkoda występuje tutaj jak się wydaje tylko w
potocznym a nie prawnym znaczeniu.
Przyjęcie odmiennego stanowiska prowadziłoby do wniosku, że
poszkodowanym w związku z powodowaniem uszczerbku w
środowisku jest gminny fundusz ochrony środowiska i w
konsekwencji gmina.
Należy jednak zaznaczyć, że ujawnienie takich skutków w
granicach cudzych nieruchomości stanowi podstawę roszczeń
odszkodowawczych na drodze cywilnej.
Ujawnienie takich negatywnych oddziaływań na środowisko nie
może być podstawą decyzji nakazującej wstrzymanie działalności.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Zadośćuczynienie administracyjne
Zadośćuczynienie administracyjne pozwala uzyskać skutek zbliżony
do skutku odpowiedzialności cywilnej - naprawienie szkody
wyrządzonej w środowisku.
Zbieżności tej nie należy jednak rozumieć w ten sposób że chodzi tu o
tożsame instrumenty. Zadośćuczynienie i środki odpowiedzialności
odszkodowawczej stanowią odrębne rozwiązania.
Podstawą ich wyodrębnienia są metody regulacji prawnej oraz cel
jakiemu służą środki ochrony cywilno- i administracyjno prawnej.
Zadośćuczynienie charakteryzuje nadrzędność organu administracji nad
podmiotem powodującym szkody w środowisku, należność jest ustalana w
drodze decyzji administracyjnej, środek ten służy ochronie środowiska
jako dobra publicznego w przeciwieństwie do odszkodowania, które służy
ochronie interesów prywatnych.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Zadośćuczynienie administracyjne
Ustawa nie precyzuje jak liczyć wartość szkód i należnego z tytułu
ich wyrządzenia odszkodowania, wobec czego w literaturze
postuluje się przyjęcie zasad obowiązujących przy ustalaniu opłat
za korzystanie ze środowiska. (Radecki 2002)
Do zadośćuczynienia mają zastosowanie przepisy Ordynacji
podatkowej dotyczące zobowiązań podatkowych a zatem
przedawnienia, opłat prolongacyjnych, odsetek z tytułu
opóz
nienia, osobistej odpowiedzialności członków zarządu spółki)
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Charakterystyczną formą odpowiedzialności administracyjnej jest
wstrzymanie działalności zagrażającej środowisku. Decyzje w
tej sprawie mogą podejmować różne organy:
organy samorządu gminnego,
wojewódzki inspektor ochrony środowiska,
organy Państwowej Staży Pożarnej,
organy nadzoru górniczego (zakłady górnicze)
organy administracji publicznej podejmujące decyzje
reglamentacyjne w zakresie korzystania ze środowiska
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Wójt, burmistrz, prezydent miasta mogą zdecydować o wstrzymaniu
działalności w dwóch przypadkach.
Jednym z przepisów normujących te sytuacje jest Art. 363 poś
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta może, w drodze decyzji,
nakazać osobie fizycznej eksploatującej instalację w ramach
zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatującej urządzenie,
wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do
ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko.
Hipoteza art. 363 zakłada, że następstwem eksploatacji instalacji lub
urządzenia jest negatywne oddziaływanie na środowisko, który to
fakt uprawnia wójta do wydania decyzji nakazującej wykonanie w
określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia
negatywnego oddziaływania instalacji/urządzenia na środowisko.
Chodzi tu o instalacje lub urządzenia, na których funkcjonowanie
nie są wymagane pozwolenia.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Przesłanką wydania tej treści decyzji interwencyjnej jest uzasadniona
potrzeba ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko.
Ustawa nie zakłada aby w następstwie wydania tej decyzji zostały
wyeliminowane te oddziaływania, chodzi o ich ograniczenie, chociaż
ustawodawca nie precyzuje do jakiego stopnia (Lipiński 2004)
Nakaz wykonania tych czynności nie jest sam w sobie wyrazem
odpowiedzialności prawnej, która nastąpi, gdy wobec
niezastosowania się adresata do treści decyzji  wójt w oparciu o art.
368 ust. 2 poś wyda decyzję nakazującą wstrzymanie użytkowanej
instalacji lub urządzenia.
Art. 368 ust. 2. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta może, w
drodze decyzji, wstrzymać użytkowanie instalacji lub urządzenia,
jeżeli osoba fizyczna nie dostosowała się do wymagań decyzji, o
której mowa w art. 363.
Podjęcie działalności wstrzymanej z mocy art. 368 ust. 2 może nastąpić
po ustaniu przyczyny jej wstrzymania i wymaga zgody wójta (burmistrza,
prezydenta miasta).
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Inne uprawnienie przyznaje organom gminy art. 368 ust. 1 Poś
1. W razie naruszenia warunków decyzji określającej wymagania
dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga
pozwolenia, prowadzonej przez osobę fizyczną w ramach
zwykłego korzystania ze środowiska, wójt, burmistrz lub
prezydent miasta może, w drodze decyzji, wstrzymać
użytkowanie instalacji.
Norma art. 368 opiera się na innych przesłankach faktycznych:
a) osoba fizyczna prowadzi instalację w ramach zwykłego
korzystania ze środowiska,
b) emisja z tej instalacji nie wymaga pozwolenia,
c) osoba fizyczna prowadząca instalację uzyskała decyzję określającą
wymagania dotyczące eksploatacji tej instalacji określone w art.
154 ust. 1 oś,
d) osoba fizyczna prowadząca instalację narusza warunki tej decyzji.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
W tej sytuacji wójt może (ale nie ma takiego obowiązku) wydać decyzję
wstrzymującą użytkowanie instalacji i w odróżnieniu od poprzedniej
sytuacji nie musi poprzedzić jej wezwaniem do wykonania
określonych czynności.
Z mocy art. 368 ust. 1 wójt może (jednak nie musi) na wniosek osoby
fizycznej wydać decyzję ustalającą termin usunięcia naruszenia, a w razie
bezskutecznego jego upływu musi wydać decyzję wstrzymującą
eksploatację instalacji.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Najszersze uprawnienia związane ze stosowaniem nakazu wstrzymania
działalności posiada wioś.
Na plan pierwszy wysuwa się tu przepis art. 364 poś.
Jeżeli działalność prowadzona przez podmiot korzystający ze
środowiska albo osobę fizyczną powoduje pogorszenie stanu
środowiska w znacznych rozmiarach lub zagraża życiu lub zdrowiu
ludzi, wojewódzki inspektor ochrony środowiska wyda decyzję o
wstrzymaniu tej działalności w zakresie, w jakim jest to niezbędne
dla zapobieżenia pogarszaniu stanu środowiska.
Przepis ten określa zasady odpowiedzialności podmiotów, których
działalność związana z korzystaniem ze środowiska prowadzi do:
a) pogorszenia stanu środowiska w znacznych rozmiarach,
b) zagrożenia życia lub zdrowia ludzi.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Ustawa nie precyzuje co oznacza, że straty w środowisku osiągają
znaczne rozmiary, czy należy je odnieść do kategorii przestrzennej, czy
raczej wagi, intensywności tego pogorszenia?
Zatem ocena, czy przesłanka ta jest spełniona pozostawiona jest
uznaniu wioś.
Podobnie rzecz się ma z drugą kategorią skutków korzystania ze
środowiska  zagrożeniem życia lub zdrowia ludzi.
Nie jest bowiem jasne o jakie zagrożenia chodzi czy poważne, grożące
rozstrojem zdrowia, inwalidztwem itp.
Ustawa nie wyjaśnia także czy pogorszenie lub zagrożenie ma być
wynikiem zachowania zawinionego lub bezprawnego.
Przyjąć zatem należy, że chodzi tu o czysto obiektywne pogorszenie
lub zagrożenie.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Stwierdzenie pogorszenia lub zagrożenia opisanego powyżej zobowiązuje
wioś do wydania decyzji o wstrzymaniu działalności.
Wioś ma obowiązek nadać decyzji rygor natychmiastowej wykonalności,
co oznacza, że decyzja staje się wykonalna jeszcze zanim stanie się
ostateczna.
Co do zakresu podmiotowego przepisu art. 364 poś to wskazać należy, że
nakaz wstrzymania działalności może dotyczyć podmiotu korzystającego
ze środowiska w rozumieniu art. 3 pkt 20 poś oraz osób fizycznych.
Osobą fizyczną zaś w znaczeniu art. 364 poś jest każda osoba, która
nie mieści się w kategorii podmiotu korzystającego ze środowiska.
Jest więc nią również osoba fizyczna korzystająca ze środowiska w
zakresie w jakim korzystanie to nie wymaga pozwolenia na
korzystanie ze środowiska.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Odmienną sytuację przewiduje art. 365 ust. 1 poś, który stanowi, że:
Wojewódzki inspektor ochrony środowiska wstrzyma w drodze
decyzji użytkowanie instalacji:
1) eksploatowanej bez wymaganego pozwolenia zintegrowanego,
2) eksploatowanej z naruszeniem warunków pozwolenia
zintegrowanego przez okres przekraczający 6 miesięcy.
Ust. 2
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Art. 365 ust. 2 W odniesieniu do nowo zbudowanego lub
zmodernizowanego obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji
związanych z przedsięwzięciem zaliczonym do mogących znacząco
oddziaływać na środowisko, o których mowa w art. 51 ust. 1, wojewódzki
inspektor ochrony środowiska wstrzyma w drodze decyzji:
1) oddanie do użytku, jeżeli nie spełniają one wymagań ochrony
środowiska, o których mowa w art. 76,
2) użytkowanie w przypadku stwierdzenia niedotrzymywania
wynikających z mocy prawa standardów emisyjnych albo określonych w
pozwoleniu warunków emisji po upływie 30 dni od zakończenia rozruchu,
3) użytkowanie, jeżeli w ciągu 5 lat od oddania do użytku zostanie
ujawnione, iż przy oddawaniu do użytku nie zostały spełnione wymagania
ochrony środowiska, o których mowa w art. 76, i nie są one nadal
spełnione, a inwestor nie dopełnił obowiązku poinformowania
wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o fakcie oddawania do
eksploatacji instalacji lub obiektów.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Przepis art. 365 ust. 1 poś dotyczy wyłącznie instalacji
wymagającej pozwolenia zintegrowanego.
Wstrzymanie działalności jest tu konsekwencja naruszenia
formalnych podstaw użytkowania instalacji  braku decyzji
lub naruszenia jej warunków.
Wioś stwierdzając istnienie którejkolwiek z wymienionych
przesłanek ma obowiązek wydać decyzję nakazująca
wstrzymanie użytkowania instalacji nadając jej rygor
natychmiastowej wykonalności.
Przestąpienie do użytkowania instalacji będzie możliwe po
spełnieniu warunków określonych w art. 372 poś tj. uzyskaniu
pozwolenia zintegrowanego lub usunięcia przyczyn naruszenia
jego warunków.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Z kolei art. 365 ust. 2 przewiduje dwie instytucje:
1.Wstrzymanie oddania do użytku oraz
2.Wstrzymanie użytkowania istniejących obiektów budowlanych.
Pierwsza sytuacja ma związek z przewidzianą w art. 76 poś procedura
oddawania do użytku obiektu, zespołu obiektów lub instalacji mogących
znacząco oddziaływać na środowisko.
Inwestor jest zobowiązany w tym przypadku poinformować wioś o
przewidywanym terminie oddawania obiektu do użytku. Wios w
trakcie kontroli sprawdza zaś czy obiekt lub instalacja spełniają
określone wymagania (art. 76 ust. 2 poś) m.in. czy są wyposażone w
wymagane środki techniczne chroniące środowisko, czy uzyskały
wymagane decyzje określające warunki i zakres korzystania ze
środowiska, czy dotrzymano wymaganych na tym etapie sprawdzeń,
badań wynikających ze standardów emisyjnych.
Jeżeli wioś stwierdzi, że inwestor nie spełnił wymaganych warunków
wyda decyzje o wstrzymaniu oddania obiektu do użytku.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Przypadek opisany w punkcie 2 tego samego ustępu odnosi się
również do nowozbudowanych lub zmodernizowanych
obiektów budowlanych, których użytkowanie może zostać
wstrzymane, jeżeli od zakończenia rozruchu w ciągu 30 dni
nie są dotrzymywane wynikające z mocy prawa standardy
emisyjne lub określone dla tej instalacji warunki emisji.
W punkcie 3 opisano z kolei konsekwencje oddania do użytku obiektu
bez równoczesnego spełnienia ww. warunków.
Jeżeli od oddania obiektu do użytku nie minęło 5 lat wioś ma obowiązek
wstrzymać użytkowanie obiektu, jednak decyzja w tej sprawie w
odróżnieniu od pozostałych przypadków nie jest obarczona rygorem
natychmiastowej wykonalności.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Opisane wyżej formy odpowiedzialności wioś stosuje obligatoryjnie.
Poza tymi przypadkami poś przewiduje szereg tzw. fakultatywnych
form odpowiedzialności, gdzie wioś może ale nie jest bezwarunkowo
zobligowany do wydania decyzji o wstrzymaniu działalności.
Mówi o nich np. art. 367 poś, jednak zauważyć wypada, że w innych
aktach prawnych np. Prawie wodnym, ustawie o odpadach sytuacje o
podobnym scenariuszu, analogicznym trybie postępowania i
konsekwencjach również znajdują swoje podstawy prawne.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Art. 367 stanowi, że w razie:
1) wprowadzania przez podmiot korzystający ze środowiska
substancji lub energii do środowiska bez wymaganego pozwolenia
lub z naruszeniem jego warunków,
2) naruszania przez podmiot korzystający ze środowiska warunków
decyzji określającej wymagania dotyczące funkcjonowania
instalacji wymagającej zgłoszenia
wojewódzki inspektor ochrony środowiska może wstrzymać, w
drodze decyzji, użytkowanie instalacji. (Ust. 1)
Ust. 2 W przypadku, o którym mowa w ust. 1, wojewódzki
inspektor ochrony środowiska może na wniosek prowadzącego
instalację, w drodze decyzji, ustalić termin usunięcia naruszenia.
3. W razie nieusunięcia naruszenia w wyznaczonym terminie
wojewódzki inspektor ochrony środowiska wstrzyma, w drodze
decyzji, użytkowanie instalacji.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Jeżeli zatem korzystający ze środowiska wprowadza substancje lub energię
bez wymaganego pozwolenia lub wprowadzając te uciążliwości narusza
warunki decyzji określającej wymagania dotyczące funkcjonowania
instalacji  wioś może wstrzymać użytkowanie instalacji.
W przypadku instalacji wymagających zgłoszenia podstawą wstrzymania
działalności jest naruszenie warunków decyzji określającej wymagania
dotyczące funkcjonowania instalacji.
Wioś może jednak na wniosek prowadzącego instalację ustalić termin
usunięcia naruszenia i w razie jego bezskutecznego upływu wstrzymać
(decyzją) użytkowanie instalacji.
Jak z tego wynika mechanizm orzekania o odpowiedzialności administracyjnej
prowadzącego instalację przebiega dwuetapowo.
Samo stwierdzenie istnienia przesłanek wstrzymania jedynie uprawnia wioś
do wydania negatywnej dla przedsiębiorcy decyzji.
Wioś może jednak podjąć inną decyzję  ale tylko i wyłącznie, gdy z takim
wnioskiem wystąpi przedsiębiorstwo i ustalić termin do usunięcia
stwierdzonych naruszeń.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Decyzjom o wstrzymaniu działalności nie nadaje się rygoru
natychmiastowej wykonalności, a jak dodatkowo wskazuje atrt. 367 ust.
4 określenie terminu wstrzymania działalności powinno nastąpić w taki
sposób, aby zakończenie działalności było bezpieczne dla środowiska,
Decyzje wioś w zakresie wstrzymania działalności są zaskarżalne poprzez
wniesienie odwołania do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, a w
przypadku niezgodności tej decyzji z prawem do sądu administracyjnego.
Po ustaniu przyczyn wstrzymania działalności wioś ma obowiązek
wydać zgodę na podjęcie działalności.
Wydanie tej zgody nastąpi na wniosek zainteresowanego podmiotu.
Oczywiście wioś może kwestionować zasadność wniosku, jeżeli
stwierdzi, że przyczyny wstrzymania nie ustały.
Analogiczne zasady mają zastosowanie w przypadku wstrzymania
oddania do użytku nowozbudowanego lub zmodernizowanego obiektu
budowlanego.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Wprawdzie art. 372 ust. 1 poś nie wskazuje formy prawnej wyrażenia
owej zgody (lub odmowy jej wydania), to jednak przyjąć należy, że
skoro mamy tu do czynienia z rozstrzygnięciem dotyczącym praw i
obowiązków jednostki, a nadto jest to indywidualna sprawa z zakresu
administracji publicznej - zgoda winna mieć formę decyzji
administracyjnej.
Wyrażenie zgody na przystąpienie do eksploatacji nowo
zbudowanego lub zmodernizowanego obiektu budowlanego (obiektów
lub instalacji) należących do przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko (art. 365 ust. 2 poś) winno nastąpić po
uprzednim stwierdzeniu, że obiekt lub instalacja został w ten sposób
zmodernizowana, że spełnia określone w art. 76 poś wymagania
ochrony środowiska.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Działalność określonego podmiotu może zostać wstrzymana mocą decyzji
organu Państwowej Straży Pożarnej.
Sytuację reguluje art. 373 ust. 1 poś.
Właściwy organ Państwowej Straży Pożarnej w razie naruszenia
przepisów art. 248-269 może wydać decyzję:
1) nakazującą usunięcie w określonym terminie stwierdzonych
uchybień, lub
2) wstrzymującą użytkowanie instalacji,
jeżeli stwierdzone uchybienia mogą powodować ryzyko wystąpienia
awarii przemysłowej.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Norma ta dotyczy przypadków, gdy działalność przedsiębiorstwa
narusza wymagania związane z przeciwdziałaniem poważnym awariom w
taki sposób, że uchybienia te mogą spowodować ryzyko awarii
przemysłowej.
Wymagania te określają przepisy działu II poświęconego instrumentom
prawnym przeciwdziałania poważnej awarii przemysłowej.
Ustawa nie mówi, jakiej kategorii ryzyko miałoby być
konsekwencją naruszenia tych wymagań (bezpośrednie, poważne,
nieuchronne), a zatem można przyjąć, iż każde działanie
prowadzące do zwiększonego ryzyka powinno spotkać się z tego
rodzaju decyzja organów PSP. (Radecki 2002)
Przepis, o którym mowa przyznaje organom straży dwojakiego rodzaju
alternatywne uprawnienia:
Nakaz usunięcia w określonym terminie stwierdzonych uchybień,
Nakaz wstrzymania użytkowania instalacji.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Decyzja PSP jest opatrzona rygorem natychmiastowej wykonalności i z
uwagi na bezpieczeństwo środowiska powinna określać termin
wstrzymania działalności.
Upływ tego terminu powinien skutkować wstrzymaniem użytkowania
instalacji nawet w sytuacji, gdy podmiot, którego decyzja dotyczy złożył
odwołanie od tej decyzji.
Niemal wszystkie decyzje w przedmiocie wstrzymania działalności
wydawane przez wioś, wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz organy
PSP w przypadku, gdy dotyczą ruchu zakładu górniczego lub
morskiego pasa ochronnego wymagają uzgodnienia z innymi organami.
Organami uzgadniającymi są odpowiednio dyrektor właściwego urzędu
górniczego oraz właściwy dyrektor urzędu morskiego.
Organy, o których mowa winny zając stanowisko w terminie 14 dni od
wystąpienia organu podejmującego decyzję. Niezajęcie stanowiska w tym
terminie jest równoznaczne z brakiem uwag i zastrzeżeń.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Od wymogu uzgodnienia Poś przewiduje 2 wyjątki odnoszące się do:
1. przedmiotu decyzji - nie wymaga uzgodnienia
decyzja o wstrzymaniu użytkowania instalacji wymagającej pozwolenia
zintegrowanego (art. 365 ust. 1 Poś)
decyzja o wstrzymaniu oddania do użytku lub użytkowania obiektu
budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji (art. 365 ust.2 poś)
decyzji o wyrażeniu zgody na podjęcie wstrzymanej działalności lub
odmowie wyrażenia takiej zgody, w razie ustania przyczyn wstrzymania
(art. 372 poś)
2. sytuacji - nie wymaga uzgodnienia decyzja podejmowana w razie
zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub bezpośredniego zagrożenia
pogorszenia stanu środowiska w znacznych rozmiarach.
Tu odnotować należy, że kwalifikowany rodzaj zagrożenia (bezpośrednie z,)
odnosi się tylko do zagrożeń środowiska. Zagrożenia dla życia i zdrowia nie
muszą mieć takiego charakteru,aby organ był zwolniony z wymogu
uzyskania uzgodnienia.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Sankcję w postaci wstrzymania działalności, o czym wspomniano
przewidują również przepisy innych ustaw ekologicznych (prawa
wodnego, ustawy o odpadach).
Z reguły ta forma odpowiedzialności ma zbliżoną konstrukcję do
omawianych przypadków wstrzymania działalności przez organy
gminy oraz wioś.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Art. 13 ust. 6-8 ustawy o odpadach.
6. W razie niedopełnienia przez posiadacza odpadów prowadzącego odzysk
lub unieszkodliwianie odpadów, obowiązków, o których mowa w ust. 1 i 5
oraz w art. 11, art. 12 i art. 25 ust. 2 (tj. m.in. w razie prowadzenia działalności
w miejscu, urządzeniach, instalacjach niespełniających określonych wymagań, z
przekroczeniem standardów emisyjnych, naruszając zakaz mieszania odpadów
niebezpiecznych różnych rodzajów, unieszkodliwiania odpadów nadających się do
użytku, przekazania odpadów podmiotom, które nie uzyskały wymaganego
pozwolenia na prowadzenie działalności w zakresie gospodarki odpadami)
wojewódzki inspektor ochrony środowiska może wydać decyzję o
wstrzymaniu tej działalności. Posiadacz odpadów pomimo wstrzymania
prowadzonej działalności jest obowiązany do usunięcia jej skutków na własny
koszt.
8. W przypadkach określonych w ust. 6, na wniosek posiadacza odpadów,
wojewódzki inspektor ochrony środowiska może ustalić termin do usunięcia
stwierdzonych nieprawidłowości, a w razie nieusunięcia ich w tym terminie -
wstrzyma działalność związaną z odzyskiem lub unieszkodliwianiem
odpadów.
9. W decyzji, o której mowa w ust. 6 i 8, określa się termin wstrzymania
działalności uwzględniając potrzebę bezpiecznego dla środowiska jej
zakończenia.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Art. 33 ustawy o odpadach
Ust. 6 W razie niedopełnienia wymagań, określonych w przepisach
wydanych na podstawie ust. 4 i 4a (dotyczących operacji zbierania
transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów wyłączonych spod
obowiązku uzyskania zezwolenia, ustalonych w Rozporządzeniu Min.
Środowiska) przez posiadacza odpadów prowadzącego taką
działalność, wojewódzki inspektor ochrony środowiska może
wydać decyzję o wstrzymaniu działalności w zakresie zbierania,
transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów.
Ust. 8 W przypadkach określonych w ust. 6 na wniosek posiadacza
odpadów, odpowiednio wojewódzki inspektor ochrony środowiska
może ustalić termin do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości,
a w razie nieusunięcia ich w tym terminie - wstrzyma działalność
w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania
odpadów.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Art. 23 ustawy o odpadach
1. Jeżeli wytwórca odpadów niebezpiecznych narusza przepisy
ustawy lub działa niezgodnie z decyzją zatwierdzającą program
gospodarki odpadami niebezpiecznymi, właściwy organ wzywa go
do niezwłocznego zaniechania naruszeń.
2. Jeżeli wytwórca odpadów niebezpiecznych mimo wezwania, o
którym mowa w ust. 1, nadal narusza przepisy ustawy lub działa
niezgodnie z decyzją zatwierdzającą program gospodarki
odpadami niebezpiecznymi, właściwy organ wstrzymuje, w drodze
decyzji, działalność wytwórcy odpadów w zakresie objętym
programem gospodarki odpadami niebezpiecznymi.
3. Decyzji, o której mowa w ust. 2, właściwy organ nadaje rygor
natychmiastowej wykonalności, uwzględniając potrzebę
bezpiecznego dla środowiska zakończenia działalności wytwórcy
odpadów w zakresie objętym programem gospodarki odpadami
niebezpiecznymi.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Art. 24 ustawy o odpadach dotyczy wytwórców odpadów objętych
wymogiem przedłożenia informacji o wytwarzanych odpadach i
sposobach gospodarowania nimi
7. W przypadku gdy wytwórca odpadów narusza przepisy ustawy
lub działa w sposób niezgodny ze złożoną informacją, organ,
któremu należało przedłożyć informację, wzywa go do
niezwłocznego zaniechania naruszeń.
8. Jeżeli wytwórca odpadów mimo wezwania, o którym mowa w
ust. 7, nadal narusza przepisy ustawy lub działa w sposób
niezgodny ze złożoną informacją, organ właściwy do otrzymania
informacji wstrzymuje w drodze decyzji działalność powodującą
wytwarzanie odpadów, uwzględniając potrzebę bezpiecznego dla
środowiska zakończenia tej działalności. W takim przypadku
wytwórca odpadów zobowiązany jest do usunięcia skutków
prowadzonej działalności na własny koszt.
Wezwanie o którym mowa nie jest decyzją administracyjną. Jest to rodzaj
czynności faktycznych podejmowanych przez organ administracji.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Art. 30 ustawy o odpadach
1. Jeżeli posiadacz odpadów, który uzyskał zezwolenie na
prowadzenie działalności w zakresie odzysku, unieszkodliwiania,
zbierania lub transportu odpadów, narusza przepisy ustawy lub działa
niezgodnie z wydanym zezwoleniem, właściwy organ wzywa go do
niezwłocznego zaniechania naruszeń.
2. Jeżeli posiadacz odpadów, o którym mowa w ust. 1, mimo
wezwania, nadal narusza przepisy ustawy lub działa niezgodnie z
wydanym zezwoleniem, właściwy organ cofa to zezwolenie w drodze
decyzji bez odszkodowania.
3. Cofnięcie zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, powoduje
wstrzymanie działalności objętej tym zezwoleniem.
4. Decyzji, o której mowa w ust. 2, właściwy organ może nadać rygor
natychmiastowej wykonalności, uwzględniając potrzebę bezpiecznego
dla środowiska zakończenia działalności.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Art. 48 ustawy o odpadach
1. W razie niedopełnienia przez zarządzającego spalarnią odpadów
obowiązków, o których mowa w art. 44-46 (wymagania dot. spalarni,
urządzeń i instalacji, posiadania kwalifikacji itd.), wojewódzki inspektor
ochrony środowiska może wydać decyzję o wstrzymaniu działalności
w zakresie termicznego przekształcania odpadów.
2. W przypadkach określonych w ust. 1, na wniosek zarządzającego
spalarnią odpadów, wojewódzki inspektor ochrony środowiska
może ustalić termin usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości, a w
razie nieusunięcia ich w tym terminie - wstrzyma działalność w
zakresie termicznego przekształcania odpadów.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Art. 59 ustawy o odpadach
3. W razie niedopełnienia przez zarządzającego składowiskiem
odpadów obowiązków, o których mowa w ust. 1 (w zakresie
przestrzegania zasad zbierania, składowania odpadów, przestrzegania
norm emisyjnych, posiadania kwalifikacji itd.), wojewódzki inspektor
ochrony środowiska może wydać decyzję o wstrzymaniu
użytkowania składowiska odpadów.
4. Decyzję, o której mowa w ust. 3, może wydać również wojewódzki
inspektor sanitarny w przypadku stwierdzenia zagrożenia dla
życia lub zdrowia ludzi.
5. W przypadkach określonych w ust. 3 i 4, na wniosek
zarządzającego składowiskiem odpadów, odpowiednio wojewódzki
inspektor ochrony środowiska lub wojewódzki inspektor sanitarny
może ustalić termin do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości,
a w razie nieusunięcia ich w tym terminie - wstrzyma użytkowanie
składowiska odpadów.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Art. 162 Prawa wodnego
Ust. 1. Organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego
wzywa zakład do usunięcia, w określonym terminie, zaniedbań w
zakresie gospodarki wodnej, w wyniku których może powstać stan
zagrażający życiu lub zdrowiu ludzi albo zwierząt, bądz

środowisku.
Ust. 2. Jeżeli zaniedbania zakładu nie zostaną usunięte w
określonym terminie, organ, o którym mowa w ust. 1, może wydać
decyzję o unieruchomieniu zakładu lub jego części do czasu
usunięcia zaniedbań.
Ust. 3. Podjęcie wstrzymanej działalności może nastąpić za zgodą
organu, o którym mowa w ust. 1, działającego w porozumieniu z
właściwym dyrektorem regionalnego zarządu, po stwierdzeniu, że
usunięto zaniedbania, o których mowa w ust. 1.
Ust. 4. Przepisów ust. 1-3 nie stosuje się, jeżeli zaniedbania, o
których mowa w ust. 1 dotyczą wprowadzania ścieków do wód lub
do ziemi.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Podstawą stosowania przepisu art. 162 Pr wodnego jest
stwierdzenie zaniedbań w zakresie gospodarki wodnej o
kwalifikowanym charakterze, tj. takich, w wyniku których
może powstać stan zagrażający życiu, zdrowiu ludzi zwierząt
lub środowisku.
Zatem przesłanką ma być nie samo zagrożenie, ale już stan,
który może prowadzić do takiego zagrożenia.
Organem uprawnionym do zastosowania tej formy
odpowiedzialności jest organ uprawniony do wydania pozwolenia
wodnoprawnego, a zatem starosta (zadanie z zakresu adm
rządowej) lub wojewoda w przypadkach określonych w art. 140
ust. 2 Pr wodnego.
Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska
Wstrzymanie działalności
Mechanizm stosowania tej formy odpowiedzialności jest
dwuetapowy, o podobnym przebiegu jak w przypadku
prezentowanych wyżej przepisów, z tą różnicą, że po
bezskutecznym upływie terminu właściwy organ może ale nie
musi wydać decyzje o unieruchomieniu zakładu lub jego
części.
Po usunięciu zaniedbań podjęcie wstrzymanej działalności
może nastąpić dopiero po wyrażeniu zgody, przez organ, który
podjął decyzję o wstrzymaniu działalności.
Dyspozycja art. 162 PW nie ma zastosowania w przypadku, gdy
zaniedbania dotyczą wprowadzania ścieków do wód lub do
ziemi, z uwagi na to, że do tej kategorii przypadków
zastosowanie znajdują omawiane uregulowania Prawa
ochrony środowiska.
Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska
Środki represji karnej stanowią najsurowszą formę odpowiedzialności
prawnej.
Na ogólne pojęcie odpowiedzialności karnej składa się odpowiedzialność
za przestępstwa i odpowiedzialność za wykroczenia.
Pomiędzy obu rodzajów czynami nie zachodzą jakieś jakościowe różnice,
może poza stopniem ich wspólnej cechy  społecznej szkodliwości ze
wskazaniem na przestępstwa jako czyny o większym ciężarze
gatunkowym.
Kodeks karny w art. 1 stanowi, że
ż 1 Odpowiedzialności karnej podlega ten, kto popełnia czyn
zabroniony pod groz
bą kary przez ustawę obowiązującą w czasie
jego popełnienia.
ż 2 Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna
szkodliwość jest znikoma.
ż 3 Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli
nie można mu przypisać winy w czasie czynu.
Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska
Kodeks wykroczeń w art. 1 tak charakteryzuje wykroczenie:
ż 1 Odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto
popełnia czyn społecznie szkodliwy zabroniony przez ustawę
obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groz
bą kary aresztu,
ograniczenia wolności, grzywny do 5000 zł lub nagany.
ż 2 Nie popełnia wykroczenia sprawca czynu zabronionego, jeżeli
nie można mu przypisać winy w czasie czynu.
Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska
Pierwszą wspólną cechą obu definicji jest społeczna szkodliwość
oznaczająca zagrożenie istotnych interesów indywidualnych lub
zbiorowych, przy ocenie której bierze się po uwagę rodzaj i charakter
naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i
okoliczności popełnionego czynu, wagę naruszonych przez sprawcę
obowiązków oraz postać zamiaru, motywacje sprawcy, rodzaj
naruszonych reguł ostrożności.
Drugą cechą obu czynów jest ich element formalny tj. zagrożenie karą
przez ustawę obowiązująca w chwili popełnienia czynu. Zagrożenie
kara jest przy tym głównym czynnikiem pozwalającym odróżnić
przestępstwa od wykroczeń.
Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska
Karą za wykroczenia jest:
areszt (od 5 do 30 dni),
ograniczenie wolności  1 miesiąc,
grzywna (od 20 do 5000 zł).
Poza tym sąd orzekający w sprawie o wykroczenia może orzec karę
nagany, która w Kodeksie karnym nie występuje.
Kodeks karny wśród kar za popełnienie przestępstw wymienia:
karę pozbawienia wolności,
karę ograniczenia wolności,
grzywnę liczoną w stawkach dziennych, a także inne środki karne,
które występują również w kodeksie wykroczeń (zakaz prowadzenia
pojazdów, przepadek przedmiotów, obowiązek naprawienia szkody,
nawiązka np. na cele związane z ochroną środowiska, podanie orzeczenia
do publicznej wiadomości).
Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska
Kodeks karny przewiduje ponadto środki karne niespotykane w
przypadku odpowiedzialności za wykroczenia  pozbawienie praw
publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska,
wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej
działalności gospodarczej
Stosowanie środków karnych w postaci zakazu prowadzenia działalności
czy zajmowania stanowiska wobec sprawców przestępstw przeciwko
środowisku jest uzasadnione wówczas, gdy sprawca popełnił
przestępstwo wykorzystując zajmowane stanowisko albo w związku z
prowadzoną działalnością i istnieje możliwość, że w przyszłości będzie on
podejmował kolejne próby tego typu działań.
Trzecią wspólną cechą przestępstw i wykroczeń jest to, że są one
czynami człowieka  osoby fizycznej. Polskie prawo karne oraz prawo
wykroczeń nie zna odpowiedzialności karnej osób prawnych czy
jednostek organizacyjnych. Tylko czyn człowieka może być
przestępstwem lub wykroczeniem.
Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska
Kolejną cechą odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia jest
wina, która występuje w postaci winy umyślnej i nieumyślnej. Istotą
winy jest zamiar, który może mieć postać zamiaru bezpośredniego (gdy
sprawca chce popełnić przestępstwo/wykroczenie) oraz zamiaru
ewentualnego (gdy sprawca nie chce popełnić przestępstwa ale możliwość
jego popełnienia przewiduje i na nie się godzi).
Ostatnią cechą odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia są
analogiczne zasady wymierzania kar i środków karnych.
Sąd wymierza karę, środek karny według swojego uznania, w
granicach przewidzianych przez ustawę, oceniając stopień społecznej
szkodliwości czynu i biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i
wychowawcze kary w stosunku do ukaranego (prewencja szczególna)
oraz cele kary w zakresie społecznego oddziaływania (prewencja ogólna).
Tryb orzekania o odpowiedzialności karnej ma charakter skargowy - tj.
sąd orzeka na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez
prokuratora lub niekiedy przez pokrzywdzonego.
Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska
Podstawowym z
ródłem prawa w zakresie odpowiedzialności karnej jest
kodeks karny (rozdział XXII). Jakkolwiek istnieje liczna grupa
przepisów pozakodeksowych ustanawiających zasady odpowiedzialności
za przestępstwa przeciwko środowisku. Należą do nich m.in. Prawo
wodne (art. 189 i nast.), Prawo geologiczne i górnicze (art. 118), ustawa o
odpadach (art. 69 i nast.), Prawo ochrony środowiska (art. 329 i nast.).
W świetle przepisów Kodeksu karnego przestępstwem są:
1. Powodowanie zanieczyszczeń w postaci zanieczyszczeń wody,
powietrza lub ziemi substancjami albo promieniowaniem jonizującym w
takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu
wielu osób lub spowodować zniszczenie w świecie roślinnym lub
zwierzęcym w znacznych rozmiarach. Jest to przestępstwo tzw.
potencjalnego zagrożenia, dla jego zaistnienia niezbędne jest realne
prawdopodobieństwo powstania takiego skutku spowodowane
zanieczyszczeniem przekraczającym dozwolone wskaz
niki. (Lipiński
2004)
Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska
2.Działania związane z gospodarowaniem odpadami - składowanie,
usuwanie, przerabianie, unieszkodliwianie albo przewożenie odpadów
lub substancji w takich warunkach lub w taki sposób, że może to
zagrozić życiu lub zdrowiu wielu osób lub spowodować zniszczenie w
świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, a także
sprowadzanie z zagranicy odpadów lub substancji zagrażających
środowisku.
3. Działania związane z materiałami jądrowymi i z
ródłami
promieniowania jonizującego - przewożenie, gromadzenie,
składowanie, porzucenie lub pozostawienie bez właściwego
zabezpieczenia materiału jądrowego albo innych z
ródeł promieniowania
jonizującego, jeżeli może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub
spowodować zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w
znacznych rozmiarach.
Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska
4. Zaniedbania w zakresie utrzymywania urządzeń ochronnych -
nieutrzymywanie w należytym stanie lub nieużywanie urządzeń
zabezpieczających wodę, powietrze lub ziemię przed zanieczyszczeniem
lub urządzeń zabezpieczających przed promieniowaniem radioaktywnym
lub jonizującym wbrew istniejącemu obowiązkowi. Przedmiotem
odpowiedzialności jest także oddanie lub wbrew obowiązkowi
dopuszczenie do użytkowania obiektu budowlanego lub zespołu obiektów
nie mających wymaganych prawem urządzeń, o których mowa wyżej.
Zaniedbania tego rodzaju same w sobie stanowią potencjalne zagrożenie
dla środowiska, niezależnie od tego czy ich następstwem jest nadmierna
emisja zanieczyszczeń.
5.Naruszenie wymagań ochrony obiektów przyrodniczych
chronionych prawem - niszczenie, poważne uszkodzenie lub istotne
zmniejszenie wartości przyrodniczej prawnie chronionego terenu lub
obiektu, powodujące istotną szkodę.
Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska
Niektóre z wymienionych przestępstw można popełnić umyślnie jak
również nieumyślnie.
Odpowiedzialność z tytułu wykroczeń została uregulowana co do
zasady w Kodeksie wykroczeń, z tym, że i w tym przypadku istnieje
szereg przepisów rozmieszczonych w ustawach szczegółowych
określających warunki odpowiedzialności za niektóre wykroczenia
przeciwko środowisku.
Postępowanie w sprawie wykroczeń toczy się przed sądem i jest
wszczynane na wniosek oskarżyciela.
Oskarżycielem są prokurator, oraz organy Policji, a także organy, które
w swojej działalności ujawniły fakt popełnienia wykroczenia - organy
administracji samorządowej i rządowej, straże miejskie i gminne,organy
kontroli państwowej.
Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska
Kodeks wykroczeń, przewiduje między innymi karalność:
niszczenia roślinnych umocnień brzegowych (art. 81 kw);
zanieczyszczenia wody służącej do picia lub pojenia zwierząt (art.
109ż1 kw);
niewykonywania obowiązków w zakresie utrzymania porządku i
czystości w obrębie nieruchomości (art. 117 kw);
usuwanie, niszczenie czy uszkadzanie drzew w miejscach publicznych
(art. 144ż2 kw)
wykroczeń tzw. szkodnictwa leśnego, polnego i ogrodowego (art.. 148 -
165 kw).
Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska
Zasadniczy katalog wykroczeń przeciwko środowisku został
zamieszczony w dziale II tytułu VI Prawa ochrony środowiska
Art. 333.
Kto, będąc obowiązany decyzją wydaną na podstawie art. 95 do prowadzenia
pomiarów poziomów substancji w powietrzu, nie spełnia tego obowiązku lub
nie przechowuje wyników pomiarów w wymaganym okresie, podlega karze
grzywny.
Art. 339.
1. Kto, wprowadzając do środowiska substancje lub energie, w zakresie, w
jakim nie wymaga to pozwolenia, przekracza dopuszczalne standardy
emisyjne, określone na podstawie art. 145 ust. 1 lub art. 169 ust. 1, podlega
karze grzywny.
2. Tej samej karze podlega ten, kto:
1) nie przestrzega wymagań dotyczących prawidłowej eksploatacji instalacji
lub urządzeń, określonych na podstawie art. 146 ust. 2,
2) w razie awarii instalacji nie spełnia wymagań określonych na podstawie
art. 146 ust. 4.
Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska
Art. 342.
1. Kto, będąc obowiązany na podstawie art. 152 do zgłoszenia informacji
dotyczących eksploatacji instalacji, nie spełnia tych obowiązków lub eksploatuje
instalację niezgodnie ze złożoną informacją,podlega karze grzywny.
2. Tej samej karze podlega, kto eksploatuje instalację pomimo wniesienia
sprzeciwu, o którym mowa w art. 152 ust. 4, albo rozpoczyna eksploatację
instalacji przed upływem terminu do wniesienia sprzeciwu.
Art. 344.
Kto narusza zakaz wprowadzania do obrotu lub ponownego wykorzystania
substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska określony w art.
160 ust. 1, podlega karze aresztu albo ograniczenia wolności albo grzywny.
Art. 347.
1. Kto, wprowadzając do obrotu wykonane z tworzyw sztucznych jednorazowe
naczynia i sztućce, nie zamieszcza na nich informacji o ich negatywnym
oddziaływaniu na środowisko, czym narusza obowiązek określony w art. 170 ust.
1,podlega karze grzywny.
Administracyjne kary pieniężne
Zachowania zagrożone karami za naruszenie wymagań ochrony
środowiska określa się mianem deliktu administracyjnego.
Kary są środkiem odpowiedzialności prawnej, bowiem występują w
przypadku ich wymierzania elementy konstrukcyjne odpowiedzialności:
ujemna kwalifikacja normatywna, która ustawodawca wiąże z
naruszeniem warunków decyzji zezwalającej na korzystanie ze
środowiska,
ujemna konsekwencja tej kwalifikacji w postaci konieczności
zapłacenia obok opłaty także kary pieniężnej,
przypisanie tej konsekwencji podmiotowi, który naruszył warunki
decyzji.
Administracyjne kary pieniężne
Sporne jest gałęziowe zaklasyfikowanie kar jako instrumentu
odpowiedzialności karnej czy administracyjnej (por. Radecki 2002,
Lipiński 2004).
Ku poglądowi, że mamy tu do czynienia ze środkiem karnym zmierza
kilka argumentów, wśród których znajduje się kategorycznie
sformułowana teza NSA z 1994 r., iż kary orzekane wówczas na
podstawie art. 110 ust 1 uokś są sankcjami o charakterze
karnym.
Podobne stanowisko reprezentuje część doktryny prawa i to nie tylko
wypowiadając się na temat kar wymierzanych w stosunku do deliktów
administracyjnych, ale także innych kar za sprzeniewierzenie się
obowiązkom administracyjnym.
Administracyjne kary pieniężne
Zgodnie z przepisem art. 298 ust. 1 poś administracyjne kary
pieniężne nakładane są w drodze decyzji wioś za następujące
uchybienia:
1) przekroczenie określonych w pozwoleniu emisyjnym oraz pozwoleniu
zintegrowanym ilości lub rodzajów gazów lub pyłów wprowadzanych do
powietrza,
2) przekroczenie określonych w pozwoleniu wodnoprawnym oraz
pozwoleniu zintegrowanym ilości, stanu lub składu ścieków,
3) przekroczenie określonej w pozwoleniu zintegrowanym oraz
pozwoleniach na pobór wód, ilości pobranej wody,
4) naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji
składowiska odpadów albo decyzji określającej miejsce i sposób
magazynowania odpadów, wymaganych przepisami ustawy o odpadach,
co do rodzaju i sposobów składowania lub magazynowania odpadów,
5) przekroczenie, określonych w pozwoleniu na emisję hałasu oraz
pozwoleniu zintegrowanym dopuszczalnych poziomów hałasu.
Administracyjne kary pieniężne
Stwierdzenie przekroczenia lub naruszenia następuje w wyniku
pomiarów lub innych ustaleń uzyskanych podczas kontroli
przeprowadzonej przez wioś albo na podstawie pomiarów
prowadzonych przez podmiot korzystający ze środowiska, jeżeli
został on zobowiązany do dokonywania takich pomiarów.
Kary pieniężne, o których mowa są karami biegnącymi, gdyż ich
wymierzanie odbywa się w trakcie dwuetapowego postępowania.
Po stwierdzeniu naruszenia wioś wymierza karę biegnącą,
ustalając jej wymiar:
1) godzinowy  za przekroczenie rodzaju lub ilości gazów lub pyłów
wprowadzanych do powietrza,
2) dobowy  za przekroczenie lub naruszenie ustaleń decyzji w
pozostałych przypadkach z wyłączeniem kar za nadmierny pobór wody.
Administracyjne kary pieniężne
Wyniki pomiarów zwykle konfrontuje się z ustaleniami decyzji, może się
jednak zdarzyć, że kontrolowana jednostka emituje zanieczyszczenia nie
wyszczególnione w pozwoleniu.
Czy taki stan faktyczny daje podstawy do nałożenia kary pieniężnej, a
zatem, czy mamy w tym przypadku do czynienia z przekroczeniem
rodzajów zanieczyszczeń dopuszczalnych do wprowadzenia do
środowiska?
Norma art. 298 ust. 1 pkt 1 poś mówi, że karze podlega przekroczenie
określonych w pozwoleniu norm emisyjnych wyznaczających rodzaj
i ilość dopuszczalnej emisji, zatem przyjąć należy, iż podstawą
wymierzenia kary może być jedynie uchybienie określonym w
pozwoleniu indywidualnym normom emisyjnym.
Kara biegnąca jest naliczana do czasu stwierdzenia, po ponownie
przeprowadzonej kontroli, zmiany wielkości przekroczenia norm lub
ustania naruszania warunków decyzji
Administracyjne kary pieniężne
Kara biegnąca nie podlega uiszczeniu, dopóki nie zostaną usunięte
przyczyny jej nałożenia albo ulegną one zmianie w sposób, który będzie
uzasadniał zmianę podstawy wymiaru kary.
Wymiar kary biegnącej może ulec zmianie również na wniosek
ukaranego podmiotu, jeżeli przedłoży on wyniki pomiarów lub
sprawozdanie z własnych ustaleń wraz z informacjami o sposobie
ograniczenia naruszenia lub przekroczenia wymogów ochrony, a także o
terminie dokonania tych pomiarów nie wcześniej niż w terminie 30 dni
przed złożeniem wniosku.
Jeżeli przedłożone wyniki oraz sposób ich uzyskania nie budzą
zastrzeżeń, wioś ustala w drodze decyzji wymiar nowej kary biegnącej
(art. 301 ust. 5 poś).
Administracyjne kary pieniężne
Jeżeli w ciągu 30 dni od wpłynięcia wniosku o obniżenie wymiaru kary
biegnącej, wioś stwierdzi, że dane w nim zawarte są nieprawdziwe
(przekroczenie lub naruszenie jest wyższe niż wskazano albo naruszenie
nie ustało), wioś wymierza za okres 60 dni, licząc od doby lub
godziny stwierdzenia bezzasadności wniosku, nową karę biegnącą z
zastosowaniem stawek kar zwiększonych dwukrotnie.
Nowy wymiar kary biegnącej zostanie ustalony także na skutek zmiany
stawek kar albo stawek opłat za gospodarcze korzystanie ze
środowiska (część kar jest ustalana jako wielokrotność opłat za
gospodarcze korzystanie ze środowiska).
Jeżeli naruszenie lub przekroczenie nie ustało do dnia zmiany stawek
opłat lub kar, wioś ustala nowy wymiar kary biegnącej, stosując nowe
stawki od dnia ich wprowadzenia (art. 304 poś).
Administracyjne kary pieniężne
Kara biegnąca oraz kara łączna wymierzane są w drodze decyzji, na którą
służy odwołanie do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, a gdy decyzja
ostateczna w tej sprawie jest niezgodna z prawem  skarga do sądu
administracyjnego.
Decyzje o wymiarze kary są decyzjami związanymi. Wioś stwierdziwszy
naruszenie wymagań ochrony środowiska ma obowiązek wydać decyzję
o wymierzeniu kary biegnącej. Po ustaniu przyczyn nałożenia kary
wydaje decyzję o karze łącznej, jednak dopiero wtedy, gdy decyzja o
karze biegnącej stanie się ostateczna (art. 302 ust. 1 poś). Wioś nie ma
zatem swobody decyzyjnej i nie może odstąpić od wymierzenia kary.
Równie kategorycznie sformułowane są zasady ustalania wysokości kar. Wioś
jest i w tym przypadku związany przepisami i nie może swobodnie
rozstrzygać o wysokości nakładanych kar. Ustawa zezwala na odstąpienie
od wymierzenia kary tylko w jednym przypadku, jeżeli przewidywana
wysokość kary nie przekracza najniższego wynagrodzenia za pracę
pracowników obowiązującego w dniu 30 września roku poprzedzającego rok,
w którym stwierdzono przekroczenie.
Administracyjne kary pieniężne
Karę ustala się jako wielokrotność jednostkowej stawki opłaty za
gospodarcze korzystanie ze środowiska w zakresie wprowadzania
gazów lub pyłów do powietrza oraz poboru wody stosując
dziesięciokrotny współczynnik przeliczeniowy (art. 309 ust. 1 poś).
W odniesieniu do zanieczyszczeń powietrza karę ustala się za każdą
substancję wprowadzaną z przekroczeniem warunków określonych w
pozwoleniu.
Odrębne zasady ustalania kar pieniężnych obowiązują w zakresie
gospodarki odpadami, emisji hałasu i ścieków.
Administracyjne kary pieniężne
Karę pieniężną za magazynowanie odpadów w sposób niezgodny z
ustaleniami decyzji, a także za składowanie odpadów w sposób naruszający
decyzję zatwierdzającą instrukcję eksploatacyjną składowiska ustala się w
wysokości 1/10 stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku.
Jednostkowe stawki kar za przekroczenie dopuszczalnych ilości
substancji w ściekach oraz dopuszczalnej temperatury, odczynu i ilości
sztucznych substancji promieniotwórczych w ściekach, a także
dopuszczalnego poziomu hałasu określa Rada Ministrów w drodze
rozporządzenia.
Przekroczenie ilości i składu ścieków wyraża się ilością substancji
wprowadzanych dowód lub do ziemi z naruszeniem pozwolenia, przekroczenie
stanu ścieków wyraża się ilością ścieków wprowadzanych do wód lub do
ziemi z naruszeniem warunków pozwolenia.
Karę za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu wymierza się
uwzględniając poziom przekroczenia dla pory dnia i nocy, stosując jako
miarodajny poziom hałasu w punkcie pomiarowym, w którym przekroczenie
jest najwyższe.
Administracyjne kary pieniężne
System kar za naruszenie wymagań ochrony środowiska jest stosunkowo
mało elastyczny, wioś ma bowiem obowiązek wymierzenia kary pieniężnej
i jest pozbawiony możliwości różnicowania ich wysokości w stosunku do
poszczególnych przedsiębiorców.
Rozwiązanie to ma wprawdzie swoje zalety, tworzy bowiem jednakowe
warunki funkcjonowania przedsiębiorstw (równość praw i obowiązków),
ale z drugiej strony bezwzględne stosowanie kar w takiej postaci
może zagrażać nie tylko interesom przedsiębiorców (doprowadzając w
skrajnych przypadkach do ich upadłości, likwidacji miejsc pracy), a także
w pewnym sensie pozostaje w sprzeczności nawet z interesem
środowiska.
Administracyjne kary pieniężne
Złagodzeniu represyjnego charakteru kar pieniężnych służą środki w
postaci odroczenia terminu płatności kary oraz zmniejszenia bądz

umorzenia kary. Organem właściwym do podjęcia decyzji w tych
sprawach jest wioś (art. 316 poś).
Odroczenie terminu płatności kary następuje na wniosek ukaranego,
jeżeli terminowo realizuje on przedsięwzięcia, których wykonanie w
okresie nie dłuższym niż 5 lat od dnia złożenia wniosku, zapewni
usunięcie przyczyn wymierzenia kar w przyszłości.
Wniosek o odroczenie terminu płatności kary winien być złożony przed
upływem terminu, w którym powinna być ona uiszczona, a więc przed
upływem terminu wskazanego w decyzji jako termin zapłaty.
Administracyjne kary pieniężne
Decyzja o odroczeniu terminu płatności kary nie jest decyzją
uznaniową.
Wniosek taki można wysnuć na podstawie treści art. 318 ust. 6 poś,
który stanowi, że odmowa odroczenia kary może nastąpić tylko w
sytuacji, gdy nie zostały spełnione warunki określone ustawą.
Wioś może zatem odmówić odroczenia terminu płatności kary, ale
musi wykazać, że ukarany albo nie realizuje przedsięwzięć
ochronnych, albo nie ma szans na to, aby w terminie 5 lat usunęły
one przyczyny wymierzenia kary.
Równie kategorycznie zostały określone przesłanki podjęcia decyzji o
odroczeniu terminu płatności.
Administracyjne kary pieniężne
Problemy interpretacyjne pojawiają się na tle wykładni pojęcia realizacja
przedsięwzięcia, które ma zapewnić zaniechanie wymierzania wobec
przedsiębiorcy kar pieniężnych.
Poza sporem pozostaje oczywiście rodzaj przedsięwzięć ochronnych, które
zawsze mają być związane z przyczyną wymierzenia kary.
Co jednak należy rozumieć pod pojęciem realizacji przedsięwzięć, czy
oznacza to faktyczne rozpoczęcie prac budowlanych, czy już samo
przystąpienie do załatwiania formalności związanych z uzyskaniem
pozwolenia na budowę, zatwierdzeniem projektu budowlanego.
Formalne podstawy wystąpienia z wnioskiem o odroczenie terminu
płatności kary daje dopiero rozpoczęcie prac budowlanych, bowiem
gromadzenie dokumentacji, sporządzenie projektu nie stanowi gwarancji,
że ukarany inwestycje te zrealizuje lub nawet przystąpi do ich realizacji,
a zatem czy w ogóle kiedykolwiek cel odroczenia kary  realizacja
inwestycji ochronnych - zostanie osiągnięty.
Administracyjne kary pieniężne
Odroczenie terminu płatności kary następuje na wniosek ukaranego.
Termin, na jaki zostaje odroczona płatność kar wyznacza czas
niezbędny do realizacji przedsięwzięcia.
Jeżeli przedsięwzięcie zostało zrealizowane terminowo i zarazem
usunęło przyczyny wymierzenia kary, wioś orzeka w drodze decyzji o
zmniejszeniu kwoty odroczonej kary o sumę środków własnych
wydatkowanych na realizację przedsięwzięcia (art. 319 ust. 1 poś).
Odroczone kary za składowanie lub magazynowanie odpadów w sposób
naruszający ustalenia decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji
składowiska odpadów lub decyzji określającej miejsce i sposób
magazynowania odpadów podlegają w całości umorzeniu, jeżeli
ukarany terminowo zrealizował przedsięwzięcia mające na celu
zapobieżenie wymierzaniu kar w przyszłości (art. 319 ust. 3 poś).
Prawo obliguje wioś w tym przypadku do orzeczenia zmniejszenia kary
lub jej umorzenia, jeśli przedsiębiorca wywiązał się z warunków na jakich
odroczono termin płatności kary.
Administracyjne kary pieniężne
W przypadku bezskutecznego upływu terminu odroczenia kary co może
mieć miejsce w sytuacji gdy:
pomimo terminowej realizacji przedsięwzięcie zostało wykonane wadliwe i
nie usunęło przyczyn wymierzenia kary  wioś w drodze decyzji orzeka
wówczas, o obowiązku uiszczenia odroczonych kar wraz z opłatą
prolongacyjną (art. 319 ust. 4 poś),
przedsięwzięcie nie zostało zakończone w terminie  wioś w drodze decyzji
stwierdza obowiązek uiszczenia odroczonych kar wraz z odsetkami za
zwłokę naliczanymi za cały okres odroczenia. Decyzja takiej treści może
wyjątkowo zostać wydana przed upływem terminu odroczenia, jeżeli
przedsięwzięcie będące podstawą odroczenia nie jest realizowane zgodnie z
przyjętym harmonogramem (art. 320 ust. 2 poś).
Opłatę prolongacyjną wioś ustala się w chwili podjęcia decyzji o odroczeniu terminu płatności
kary. Opłata jest naliczana do dnia upływu odroczonego terminu płatności kary. Wysokość
opłaty wynosi 50% stawki ustawowych odsetek za zwłokę.