PROJEKT WSPÓA
FINANSOWANY PRZEZ UNI
EUROPEJSK
Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU SPOA
ECZNEGO
1.3. Prawo bilansowe a prawo podatkowe
Prawo bilansowe, obliguje jednostki do stosowania zasad rachunkowości w celu
rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku
finansowego. Wynika to z podstawowych założeń rachunkowości jako systemu
informacyjno-kontrolnego. Do specyfiki rachunkowości należy więc szczególna dbałość o
dokładność, rzetelność i prawdziwość ujmowanych i przekazywanych danych.
Jednostki gospodarcze w swojej działalności zobowiązane są do przestrzegania
nadrzędnych zasad rachunkowości, z których wypływają szczegółowe uwarunkowania
wyceny poszczególnych grup aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego. Do
zasad tych należą min.:
1. zasada wyższości treści nad formą,
2. zasada ciągłości,
3. zasada domniemania kontynuacji działania,
4. zasada memoriału,
5. zasada współmierności,
6. zasada ostrożnej wyceny,
7. zasada istotności.
Schemat 1 przedstawia zasady rachunkowości wynikające z zapisów ustawy o
rachunkowości z zasadami wymienionymi w Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości
nr 1.
Tabela 1 Zasady rachunkowości wynikające z zapisów ustawy o rachunkowości i zasady
wymienione w MSR nr 1.
ZASADY RACHUNKOWOŚCI ZAWARTE W ZASADY RACHUNKOWOŚCI OPISANE W
POLSKIM PRAWIE BILANSOWYM MSR NR l
Zasada wyższości treści nad formą (art. 4 ust. 1) Przewaga treści nad formą ( ang. subslance over form)
 Jednostki obowiązane są do stosowania zasad rachunkowości w  Transakcje i inne operacje powinny być rozliczane,
sposób prawidłowy, zapewniając rzetelne i jasne przedstawienie ewidencjonowane i przedstawiane zgodnie z ich istotą i
sytuacji majątkowej i finansowej, wyniku finansowego oraz rzeczywistością finansową, a nie jedynie z ich formą
rentowności jednostki. prawną.
Zasada ciągłości (art. 5 ust. 1) Konsekwencja (ang. consistency)
 Przyjęte zasady rachunkowości należy stosować w sposób  Zakłada się, że przyjęte zasady prowadzenia
ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego rachunkowości stosuje się konsekwentnie z okresu na
grupowania operacji gospodarczych na kontach, wyceny aktywów, okres.
w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych
(umorzeniowych), pasywów, ustalania wyniku finansowego i
sporządzania sprawozdań finansowych...
Zasada kontynuacji (art. 5 ust. 2) Ciągłość działania  kontynuacja (ang. going concern)
 Przy wycenie aktywów i pasywów oraz ustalaniu wyniku  Przedsiębiorstwo jest postrzegane jako prowadzące
finansowego przyjmuje się, że jednostka będzie kontynuowała w działalność w sposób ciągły, zakłada się więc, że będzie
dającej się przewidzieć przyszłości działalność gospodarczą w nie ono kontynuowało tę działalność w dającej się przewi-
zmniejszonym istotnie zakresie, chyba że jest to niezgodne ze dzieć przyszłości. Oznacza to, że przedsiębiorstwo nie ma
stanem faktycznym lub prawnym. ani zamiaru, ani nie stoi wobec konieczności likwidacji
czy istotnego uszczuplenia skali swej działalności.
Zasada memoriału (art. 6) Ujęcie memoriałowe (ang. accrual)
 Ust. l. W księgach rachunkowych i wyniku finansowym jednostki  Przychody i koszty ujmowane są memoriałowe, tj.
należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz uznaje sieje za osiągnięte lub poniesione i wykazuje w
przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami sprawozdaniach finansowych za okresy, których dotyczą,
Rachunkowość podatkowa (wykład)
13
PROJEKT WSPÓA
FINANSOWANY PRZEZ UNI
EUROPEJSK
Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU SPOA
ECZNEGO
dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich nie zaś w momencie wypłaty lub otrzymania pieniędzy.
zapłaty.
 Ust. 2. Dla zapewnienia współmierności przychodów i
związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego
miesiąca zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące
przyszłych okresów oraz przypadające na ten miesiąc koszty, które
jeszcze nie zostały poniesione.
Zasada ostrożnej wyceny (art. 7 ust. l) Ostrożność (ang. prudence)
 Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując  Wiele transakcji -w sposób nieunikniony - cechuje
rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny niepewność. Fakt ten należy uwzględnić poprzez
(koszty), z zachowaniem zasady ostrożnej wyceny. W szczególności wykazywanie ostrożnego podejścia przy sporządzaniu
należy w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, sprawozdań finansowych. Ostrożność nie usprawiedliwia
uwzględnić: jednak tworzenia tajnych lub ukrytych rezerw.
1) zmniejszenie wartości użytkowej składników majątkowych, w
tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych
(umorzeniowych),
2) zmniejszenia wartości innych niż środki trwałe, inwestycje
rozpoczęte oraz wartości niematerialne i prawne składników
majątkowych wywołane trwałymi zmianami ich cen,
3) wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski
nadzwyczajne,
4) wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty
nadzwyczajne,
5) rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki
innych zdarzeń.
Zasada istotności (art. 8 ust. 1) Istotność - waga informacji (ang. materiality)
 Dokonując wyboru rozwiązań dopuszczonych ustawą i  W sprawozdaniach finansowych należy wykazywać
dostosowując je do potrzeb jednostki, należy zapewnić wyod- wszystkie te pozycje, które są dostatecznie ważne do
rębnienie w rachunkowości wszystkich operacji gospodarczych dokonania oceny lub podjęcia decyzji.
istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej, wyniku
finansowego oraz rentowności jednostki...
Prawo podatkowe stanowi istotną część systemu prawnego obowiązującego w
każdym państwie. Prawo podatkowe to ogół norm prawnych regulujących ustalanie i
pobieranie podatków. Prawo podatkowe tworzą wszystkie akty normatywne regulujące
konstrukcję poszczególnych rodzajów podatków, funkcjonowanie organów skarbowych,
prawa i obowiązki podmiotów podatku.
Prawo podatkowe będące narzędziem organów fiskalnych pomija wybrane zdarzenia
gospodarcze i wymusza działania mające na celu prawidłowe ustalenie obciążeń
podatkowych wobec Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego. W szczególności
przepisy w zakresie podatku dochodowego obligują podatników do prowadzenia ewidencji
rachunkowej w sposób zapewniający określenie wysokości dochodu, podstawy
opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy.
Podczas, gdy nadrzędne zasady rachunkowości mają charakter uniwersalny i praktycznie
niezmienny, zasady prawa podatkowego uzależnione od bieżącej polityki podatkowej
państwa charakteryzuje zmienność, doraz
ność.
Literatura do samodzielnego studiowania: (1) Olchowicz I., Rachunkowość podatkowa,
Difin Warszawa 2004, str. 17 i nast.
Rachunkowość podatkowa (wykład)
14