uchwała 11styczeń 1999




























82













 













POSTANOWIENIE Z DNIA 28 KWIETNIA 1992 R.











(WZ 55/92)







 











Sądy powołane do orzekania w sprawach karnych nie są właściwe do rozstrzygania o skutkach prawnych niewykonania lub nienależytego wykonania
przez Skarb Państwa zobowiązań wynikających z tytułu odszkodowań prawomocnie
zasądzonych na podstawie przepisów zawartych w rozdziale 50 kodeksu
postępowania karnego lub w ustawie z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za
nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na
rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149).











Do rozstrzygania tych kwestii właściwe są sądy powołane .do orzekania w sprawach cywilnych.







 









Przewodniczący: sędzia płk A. Kamieński (sprawozdawca).



Sędziowie: ppłk M. Buliński, płk E. Matwijów.





Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: ppłk F. Szymański.













 











Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu zażalenia Marka K. oraz Hanny K. i Aleksandra K. na postanowienie Sądu Okręgu Wojskowego w W. z dnia
2 marca 1992 r., oddalające wnioski o zasądzenie na rzecz wnioskodawców
ustawowych odsetek od Skarbu Państwa od kwoty 354 000 000 zł za
czas od daty wniesienia żądania o wypłacenie odszkodowania za śmierć ojca
wnioskodawców Aleksandra K., jak też zasądzenia na ich rzecz kwoty
18 820 000 zł tytułem kosztów upamiętnienia Aleksandra K. oraz
zasądzenia na rzecz wnioskodawców od Skarbu Państwa kwoty
300 000 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w
postaci śmierci ich ojca





 









zaskarżone postanowienie

utrzymał

w mocy.





 













Z uzasadnienia:















 











Sąd Okręgu Wojskowego w W. postanowieniem z dnia 2 marca 1992 r. nie uwzględnił wniosków Marka K., Aleksandra K. oraz Hanny K. w przedmiocie
zasądzenia na ich rzecz ustawowych odsetek od Skarbu Państwa z tytułu zwłoki
w wypłaceniu im, przyznanej postanowieniem Sądu Okręgu Wojskowego w W. z dnia
4 lutego 1991 r. kwoty 354 000 000 zł tytułem odszkodowania za
niesłuszne skazanie na karę śmierci ich ojca, a ponadto kwoty 18 820 000 zł
(początkowo wnioskodawcy żądali kwoty 25 000 000 zł, następnie zaś
zmodyfikowali to żądanie) tytułem kosztów upamiętnienia ojca wnioskodawców, a
także zasądzenia na ich rzecz – tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę –
łącznej kwoty 300 000 000 zł – po sto milionów dla każdego z
wnioskodawców.



Od tego nieprawomocnego postanowienia złożyli zażalenia wszyscy wnioskodawcy (...).



Sąd Najwyższy zważył, co następuje:



Zażalenia na postanowienie Sądu Okręgu Wojskowego w W. z dnia 2 marca 1992 r. są
niezasadne.



(...) Sąd Najwyższy, pomimo że nie podziela argumentacji sądu pierwszej instancji w przedmiocie nieuznania roszczenia wnioskodawców o przyznanie im
odsetek od kwoty 354 000 000 zł, to jednak w tej kwestii, choć z
innych przyczyn, podtrzymuje wyrażone w tym przedmiocie stanowisko tego sądu.




Sąd Najwyższy wyraża przekonanie, że zarówno w sprawach o roszczenia przewidziane w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r., jak i oparte na
przepisach zamieszczonych w rozdziale 50 kodeksu postępowania karnego sądy
karne rozpatrujące te żądania, a więc roszczenie o przyznanie odszkodowań za
niesłuszne skazanie lub aresztowanie (zatrzymanie), zasądzić je powinny wraz
z odsetkami od dnia uprawomocnienia się tych orzeczeń, jeżeli wnioskodawcy
wyraźnie formułują takie żądanie.



Niemniej jednak Sąd Najwyższy uważa, że jeżeli sądy I instancji, wydając takie orzeczenia, pominęły w ich treści rozstrzygnięcie w przedmiocie
zasądzenia na rzecz wnioskodawców takich odsetek, strony zaś nie złożyły w
stosownym czasie zażalenia od tych nieprawomocnych postanowień, to po ich
uprawomocnieniu się zainteresowane strony mogą jedynie dochodzić tych
roszczeń w trybie procesu cywilnego.



Prawomocne orzeczenia sądów karnych, uznające żądania pokrzywdzonych zasądzenia na ich rzecz odszkodowań w myśl przepisów zamieszczonych w
rozdziale 50 kodeksu postępowania karnego lub też na podstawie przepisu art.
8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r., w sposób konstytutywny kształtują
stosunki prawne pomiędzy osobami uprawnionymi na podstawie tych orzeczeń do
świadczeń pieniężnych na ich rzecz a Skarbem Państwa zobowiązanym do
wykonania tych roszczeń. Treścią tego stosunku jest zobowiązanie Skarbu
Państwa do realizacji nałożonego przez prawomocny wyrok sądu karnego
świadczenia odszkodowawczego, na rzecz ściśle określonej osoby.



Aczkolwiek zgodnie z przepisem art. 10 ż 1 i 2 k.k.w., roszczenie to z chwilą uprawomocnienia się tego wyroku staje się wykonalne, to jednak
przepisy kodeksu karnego wykonawczego nie regulują zagadnień związanych z
realizacją tego orzeczenia. W części szczególnej tego kodeksu nie ma
przepisów określających skutki prawne związane z jego niewykonaniem lub
nienależytym wykonaniem, ani też nie określa się w nim trybu i sposobu
realizacji tego zobowiązania.



Kwestie te normowane są przez przepisy tytułu VII działu I i II księgi trzeciej kodeksu cywilnego, dlatego też słusznie od lat sądy karne, w tym zaś
Sąd Najwyższy m.in. w uchwale z dnia 10 grudnia 1991 r. I KZP 35/91 (OSNKW
1992, z. 3–4, poz. 26), odsyłają do tych przepisów uznając, że można je
stosować posiłkowo przy orzekaniu w sprawach o odszkodowania za niesłuszne
skazania.



Zasadniczym przedmiotem zainteresowania sądu karnego orzekającego w sprawach unormowanych przepisami zamieszczonymi w rozdz. 50 kodeksu
postępowania karnego, jak też w art. 8 ust. 1 cyt. ustawy, jest kwestia
zasadności roszczeń w stosunku do Skarbu Państwa osób uprzednio ukaranych –
najogólniej rzecz oceniając – niesłusznie. Niejako przy okazji sądy te,
rozstrzygając to podstawowe zagadnienie dodatkowo, na wyraźne żądanie
wnioskodawcy, mogą orzec o odsetkach w przypadku niewykonania lub
nienależytego wykonania tego roszczenia przez Skarb Państwa. Jednakże to
właśnie orzeczenie ma charakter rozstrzygnięcia dodatkowego i akcesoryjnego w
stosunku do wyroku zasądzającego odszkodowanie w myśl postanowień przepisów
zamieszczonych w rozdziale 50 kodeksu postępowania karnego lub zawartych w
ustawie z dnia 23 lutego 1991 r.. Celem jego bowiem jest ochrona interesów
majątkowych takiej właśnie osoby, a za takim rozstrzygnięciem – jak
podkreśliła to cyt. uchwała Sądu Najwyższego – przemawiają tylko zasady
słuszności.



Niemniej jednak sądy powołane do orzekania w sprawach karnych nie są właściwe do rozstrzygania o skutkach prawnych niewykonania zobowiązania lub
jego nienależytego spełnienia, nawet jeżeli dłużnikiem jest Skarb Państwa, a
przedmiotem roszczenia odszkodowanie za uprzednie – najkrócej rzecz
określając – niesłuszne skazanie. Kwestie te, jeżeli zainteresowane strony
takiego stosunku zobowiązaniowego w inny sposób zagadnień tych nie
rozstrzygną, mogą stać się przedmiotem procesu przed sądem cywilnym.



Tak więc nie kwestionując słuszności w tym przedmiocie żądań wnioskodawców i zwracając uwagę na to, że przyjęta praktyka sądowa dopuszcza
w sposób wyjątkowy i bardzo ograniczony możliwość stosowania przy
rozpatrywaniu spraw o odszkodowanie za niesłuszne skazanie przepisów prawa
cywilnego, przy czym to posiłkowe stosowanie tych norm prawnych przez sądy
karne może nastąpić jedynie przy zasądzeniu odszkodowania, Sąd Najwyższy
postanowił jak na wstępie.